شیعیان و کتابت حدیث
آرشیو
چکیده
حدیث، از بیان شدن توسط معصوم تا قرار گرفتن در سطور کتب حدیثی، راهی را از میان حافظه راویان، به دفاتر حدیثی ایشان پشت سر گذاشته است. یکی از مسائل مهم -که در اعتبار روایات مؤثر است- زمان و چگونگی مکتوب شدن روایات است؛ معمولاً هرچه فاصله میان صدور و کتابت روایت کمتر باشد، خلل آن کمتر خواهد بود. در این نوشته، پس از تقسیم دوران صدر اسلام تا زمان تصنیف جوامع حدیثی موجود نزد شیعه به پنج دوره (پیدایش منابع اولیه حدیثی، سکوت و تعلیق، شکوفایی حدیث، تکمیل، تدوین اولیه و پالایش، تصنیف جوامع حدیثی)، با ارائه شواهد متعدد، روشن می شود که حدیث شیعه از ابتدا با کتابت همراه بوده است. هرچند کتابت حدیث در ابتدا فراگیر نبوده و مکتوبات اولیه حدیثی در اختیار معصومان بوده، اما به طور خاص از دوره شکوفایی حدیث (دوران صادقین) به بعد، کتابت حدیث در امامیه رواج یافت؛ تا اینکه در دوران ائمه متأخر، غلبه تامی پیدا کرد. می توان ادعا کرد تا پیش از غیبت کبری، بخش اعظم روایات شیعه در اصول حدیثی و جوامع ابتدایی حدیثی تدوین شدند. در گام بعد با استفاده از این اصول، جوامع حدیثی تصنیف شدند که عمده میراث حدیثی امروز شیعه، از این تصنیفات است.الشیعه، حفظ الحدیث، کتابه الحدیث، کتابه الجوامع الحدیثیه.
الأحادیث لما سُطِرت فی الکُتب، توسّط بین سماعها من الأئمه المعصومین إلی کتابتها فی دفاتر الرواه، حفظ الرواه لها فی أذهانهم. من إحدی المسائل الهامه فی اعتبار الحدیث هو زمن صدور الحدیث و کیفیه کتابته و لذا متی ما کان الزمن بین کتابه الحدیث و سماعه من الأئمه قصیراً، تعرض الحدیث إلی تغییر أقل. و فی هذا المکتوب نحن قسَّمنا حقبه صدر الإسلام إلی زمن کتابه الحدیث فی کتب الجوامع الحدیثیه عند الشیعه إلی خمسه أزمنه (ظهور المصادر الأولیه الحدیثیه، زمن الفتره الحدیثیه و التعلیق، الإزدهار و التکمیل، التحریر الأوّلی و التنقیح، کتابه الجوامع الحدیثیه). نحن -من خلال المؤشرات المختلفه- تبیَّن لنا أنّ الحدیث الشیعی کان مقروناً مع الکتابه و التألیف من أوّل الأمر. و إن لم یکن کتابته فی الابتداء واسعاً و شائعاً، لکن کانت المکتوبات الحدیثیه فی متناول أیدی المعصومین خاصه مع ازدهار الحدیث فی زمن الإمامین الصادقین و بعدهما شاع کتابه الحدیث بین الشیعه الإمامیه حتی أنّ فی زمن الأئمه المتأخرین بَلغ ذروته. و یمکن الادعاء أنّ قبل الغیبه الکبری کان معظم الروایات الشیعیه فی الجوامع الحدیثیه و کُتب أصول الحدیث مکتوباً و هی التی شکلت فیما بعد عمده التراث الحدیثی فی عصرنا الحاضر.
تبلیغات
