اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

نمایش ۲٬۰۲۱ تا ۲٬۰۴۰ مورد از کل ۸٬۶۶۷ مورد.

۲۰۲۱.

مبانی کرامت انسان از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فتانه درتاج محمد محمدرضایی

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: ملاصدرا کرامت ذاتی کرامت اکتسابی خلافت الهی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۹۶

در تفکر صدرایی و با توجه به اصول و مبانی فلسفی وی، کرامت انسان امری حقیقی و وجودی است، نه اعتباری و قراردادی و چون وجود ذومراتب محسوب می شود، پس کرامت نیز امری تشکیکی و دارای مراتب است. بر این اساس انسان ذاتاً دارای کرامت است، یعنی کرامت در نظام تکوین و با فطرت انسانی عجین و امری ثابت و لایتغیر بوده که به دلیل ویژگی هایی چون، عقل و خرد، نفخة روح و ... به انسان ارزانی شده است، اما انسان در سیر صعودی می تواند به جهانی وسیع تر و بالاتر برسد و به عقل قدسی متصل و به کرامت اکتسابی نائل شود. البته تحصیل مراتب کرامت اکتسابی نیز با صفات کمالی وجودی مانند علم و معرفت، ایمان، تقوا و تعقل میسر است. پس کرامت انسان از نگاه ملاصدرا امری دوسویه محسوب می شود که یک سوی آن انسان و سوی دیگر آن ملکوت قرار دارد و انسان حقیقت یگانه ای است که می تواند از مرتبه جسمانی تا مقام روحانی سفر کند.

۲۰۲۲.

انسان شناسی در اندیشة امام خمینی (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی احمد ناصح مجید اسدی

منبع: پژوهشنامه متین سال هجدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۷۱

کلید واژه ها: انسان کامل ماهیت انسان انسان معاصر انسان شناسی اسلامی انسان شناسی غربی انسان شناسی قرآنی انسان شناسی تطبیقی انسان شناسی امام خمینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۶۰ تعداد دانلود : ۹۰۷

انسان شناسی علم به انسان و احوالات انسانی در بعد امور کلی و جزیی، فردی و اجتماعی، تئوریک و عملی است. بر این اساس علم انسان شناسی حوزه های بسیار گسترده ای از علوم را در برمی گیرد. لذا باید ریشه های علم انسان شناسی را در علوم انسانی، هنر، علوم تجربی و علوم اجتماعی جستجو کرد. با ظهور اسلام و تعالیم وحیانی، قرآن به عنوان مهم ترین منبع، افق های جدیدی را دربارة ماهیت انسان گشود. جالب ترین نکته هم در مورد مباحث قرآن پیرامون انسان، جامعیت موضوعات و گاه انحصاری بودن مطالب آن است که در کنار هم قرار گرفته اند. در میراث اسلامی سخن بسیاری از سوی عالمان دینی دربارة انسان با صبغه روایی، کلامی، فلسفی و عرفانی بیان شده است. در این میان امام خمینی نیز به مباحث انسان شناسی های بشری و انسان شناسی قرآنی و تفاوت های این روش ها پرداخته اند و علم انسان شناسی وحیانی، صحیح و جامع را برای زندگی فردی و جمعی ضروری می دانستند.

۲۰۲۳.

سیر تربیت نفس در حکمت مشرقی سینوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد جبارپور حسین کلباسی اشتری قاسم پورحسن

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و چهارم دوره جدید پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۲

کلید واژه ها: ابن سینا و حکمت مشرقی انسان شناسی اشراقی تربیت نفس و حکمت مشاء بررسی آثار ابن سینا مرور آثار ابن سینا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۰ تعداد دانلود : ۵۴۷

تبیین حقیقت «تربیت» و ارتباط آن با «نفس» از جمله مسائل کلیدی و دغدغه های اصلی متفکرین اسلامی است. در این میان بی تردید توجه به آرای اصیل و مشرقی ابن سینا و نه تبیین و شرح فلسفه مشایی او راهگشای پاسخدهی به این مسئله اساسی است. مطالعه دقیق بستر اجتماعی دوره ابن سینا و هم چنین تاثیر اندیشه های باطنیه و اسماعیلیه در او، به همراه نشانه هایی که او در آثارش بر جای گذاشته، فهم فلسفه و معنای تربیت نفس در اندیشه وی را متفاوت خواهد کرد. فلسفه مشرقی ابن سینا نظام جدیدی را پیش روی طالبان حقیقت قرار می دهد که باعث رهایی انسان مدرن از بحران هویت و معنا می شود. رمز و راز پنهان در اندیشه شیخ الرئیس بویژه در سه نمط آخر اشارات و منطق المشرقیین و رسائل تمثیلی، انسان حیران و سرگشته را در آغوش معنویت الهی می برد. اگر با نگاه دقیقتر و با ملاحظه نکات مطرح شده اندیشه او را بررسی کنیم، دستاورد آن، اینگونه خواهد بود که او شارح و پیرو فلسفه یونانیون نیست. ابن سینا نه تابع افلاطون و نه برخلاف تصور رایج تابع ارسطو است. دستاورد بعدی این بررسی، توجه به نکات پنچ گانه ای است که سیر تربیت نفس در حکمت مشرقی سینوی را رقم می زند: انضمامی بودن این حکمت و نه مجرد و عقلانی بودن آن؛ گسترش مصادر فهم از عقلانیت صرف به وحی، الهام و شهود؛ تبدیل «نظریه معرفت» به «رویت، حضور و وصول» در فلسفه مشرقی؛ راهنمایی و حضور «ولی» به عنوان هدایت کننده؛ توجه به موضوع و جایگاه فرشته شناسی در اندیشه مشرقی ابن سینا. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با گردآوری منابع کتابخانه ای انجام شده است.

۲۰۲۴.

عدالت بر پایه میثاق های برآمده: تحلیلی انتقادی از ایده قرارداد اجتماعی اِسکِرمز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدهادی زاهدی وفا داوود منظور محمدجواد رضایی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۲۴)

کلید واژه ها: فلسفه اخلاق عدالت قرارداد اجتماعی فلسفه سیاسی نظریه بازی های تکاملی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۵۰۰

طی دو دهه اخیر برخی فلاسفه علوم اجتماعی و اقتصاددانان علاقه خویش را به تبیین های تکاملی از عدالت نشان داده اند. برایان اسکرمز یکی از نوآوران اصلی چنین تبیین هایی است. دو اثر مهم وی، یعنی تکامل قرارداد اجتماعی (1996) و شکار گوزن و تکامل ساختار اجتماعی (2004)، تلاش هایی در راستای طرح چنین تبیین هایی از عدالت با استفاده از نظریه بازی های تکاملی هستند. هدف این مقاله، شرح و ارزیابی چارچوب تحلیلی و مبانی ایده اسکرمز است. از این رو، مقاله بر اساس روش نظری و تحلیلی عناصر بناکننده تلقی اسکرمز از قرارداد اجتماعی را شناسایی کرده و سپس به ارزیابی آن مبانی پرداخته است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که اسکرمز در پی طبیعی سازی مفاهیمی چون عدالت است؛ پروژه ای که با کاستی هایی چون تلقی اثباتی از ارزش ها و عدم سازگاری درونی روبروست

۲۰۲۵.

ارزشیابی اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه شهیدباهنر کرمان(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: هدایت تیرگر سید سجاد طباطبایی

منبع: اخلاق دوره جدید سال ششم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۳ (پیاپی ۴۵) 135 - 166

کلید واژه ها: اخلاق دانشکده اخلاق حرفه ای

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۳۲۸

امروزه، رشد پرشتاب علم و ظهور فنّاوری های جدید از یک سو و ازهم گسیختگی مبانی سنتی اخلاق در جوامع از سوی دیگر، اهمیت پایبندی به اصول و ارزش های اخلاق حرفه ای را در اعضای هیئت علمی دانشگاه دوچندان کرده است. چراکه این افراد نقش اصلی در اداره و هدایت آموزش برعهده دارند. نقش علمی و فرهنگی و اجتماعی استادان و دانشجویان ایجاب می کند که این افراد بیش از هر قشر دیگر، از اخلاق نیک برخوردار باشند. این مطالعه با هدف ارزشیابی اخلاق حرفه ای استادان، میزان رعایت اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی در دانشگاه شهیدباهنر کرمان را هنگام تدریس از دیدگاه دانشجویان بررسی کرد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و از نوع توصیفی ارزیابی و مقطعی بود. داده های پژوهش با استفاده از ابزار پرسش نامه محقق ساخته جمع آوری شد و متخصصان روایی صوری و محتوایی آن و همچنین پایایی آلفا کرونباخ 0.94 را تأیید کردند. تعداد 176 دانشجو به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. نتایج حاکی از این است که مؤلفه هایعزت نفس و آراستگی و نظم، بیشترین میانگین را دارند. همچنین، بین دانشجویان زن و مرد در ارزشیابی اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی تفاوت معنا داری به دست آمد. به نظر می رسد که اعضای هیئت علمی رشته علوم تربیتی در مقایسه با سایر رشته ها، اخلاق حرفه ای را بیشتر رعایت می کنند که این به دلیل آشنایی با مفاهیم اخلاقی و تربیتی و روان شناختی است.

۲۰۲۶.

معنا و حدود «استقلال» به مثابه هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سعید بهشتی محمدجواد زارعان هادی رزاقی هریکنده یی

منبع: اسلام و پژوهش های تربیتی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 5-28

کلید واژه ها: استقلال متربی اهداف تربیت تربیت دینی عقل و اختیار

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۴۰

استقلال به طور کلی، به «ناوابستگی به غیر» و «اتکا به خود» اشاره دارد، اما معنا و حدود آن در تربیت، محل اختلاف صاحب نظران بوده است. بدین روی، ضرورتِ شناخت معنا و حدود استقلال متربی به عنوان ویژگی غیرقابل اجتناب، برای هدف گذاری در تربیت و اقدام عملی در جهت آن، آشکار است. تمایزهای قابل تأملی دراین باره در بین دیدگاه های موجودِ فلسفه تعلیم و تربیتِ غرب، با دیدگاه برآمده از منابع اسلامی به چشم می خورد که برای تعیین هدف های تربیتی، نیازمند تعیین موضعی قابل دفاع است. بنابراین، موضوع این جستار بررسی و ارزیابی معنا و حدود «استقلال مطلوب» به عنوان هدف تربیت دینی از دو منظر مزبور است. این جستار تطبیقی به توصیف و ارزیابی دیدگاه ها با روش «تحلیل متن و سنجش منطقی آنها» با معیارِ «توجه به ابعاد لازم» و «قابلیت تحقق» پرداخته است. نتایج این بررسی نشان می دهد که برآورد بیش از حد از توانایی عقل و اختیار انسان، برخی فیلسوفان تعلیم و تربیت غرب را به تعیین استقلالی بیش از حد فراخ دامنه کشانده است. این در حالی است که دیدگاه اسلامی ضمن توجه خاص به رابطه مربی و متربی، به ویژه در تربیت دینی، محدودیت های هستی شناختی اراده و اختیار، و نارسایی عقلِ تنها را لحاظ کرده و برای رفع آنها، تکیه گاه قابل اعتماد و برنامه خاص ارائه کرده است.

۲۰۲۷.

بررسى انتقادى حسن و قبح در اندیشه محقق اصفهانى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلى اسماعیلى

منبع: معرفت سال بیست و پنجم اردیبهشت ۱۳۹۵ شماره ۲۲۱ «ویژه فلسفه»

کلید واژه ها: یقینیات حسن قبح ذاتى عقلى مشهورات بالمعنى الاخص محقق اصفهانى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۳۸۷

در مسئله حسن و قبح، سه محور اصلى مطرح است: حسن و قبح ذاتى؛ حسن و قبح عقلى؛ سنخ قضایاى حسن و قبح. پرسش اصلى این است که آیا حسن و قبح، ذاتى براى افعال اند؟ و آیا عقل انسان توان ادراک حسن و قبح افعال را دارد؟ و قضایاى حسن و قبح آیا جزء قضایاى یقینى اند که ریشه در واقع و نفس الامر دارند یا جزء قضایاى مشهور بالمعنى الاخص اند که تنها پشتوانه آنها توافق آراء عقلاست؟ این پژوهش با هدف تبیین و ارزیابى دیدگاه هاى محقق اصفهانى و با روش توصیفى تحلیلى به این مسئله پرداخته است. محقق اصفهانى، حسن و قبح به معناى استحقاق مدح و ذم ذاتى را جزء عوارض ذاتى افعال دانسته و در مقام اثبات، توانایى عقلا را بر ادراک حسن و قبح اشیاء به نحو ایجاب جزئى مى پذیرد. ایشان قضایاى حسن عدل و قبح ظلم را جزء قضایاى مشهور بالمعنى الاخص دانسته و تنها پشتوانه آنها را توافق آراء عقلا مى داند. دیدگاه ایشان در کنار نقاط قوت، برخى کاستى ها نیز دارد که در این نوشتار تبیین مى شوند.

۲۰۲۸.

بررسى ابعاد رفتار اخلاقى در سبک زندگى زمینه ساز ظهور موعود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن نجفى

منبع: معرفت سال بیست و پنجم تیر ۱۳۹۵ شماره ۲۲۳ «ویژه علوم تربیتی»

کلید واژه ها: اخلاق ابعاد چهارگانه رفتار اخلاقى سبک زندگى زمینه سازى ظهور

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۴۲

مذهب تشیع، به دلیل توان بالایى که معارف انسان ساز الهى در اختیار آن قرار داده است، با ارائه جهان بینى ویژه و آداب و دستورالعمل هاى خاصى براى همه ابعاد زندگى انسان، به دنبال شکل دهى به نوع خاصى از زیست انسانى است که با آمدن منجى عالم بشریت مسیر نیل به مقصد نهایى به شکلى صحیح طى گردد. هدف این مقاله، بررسى ابعاد رفتار اخلاقى در سبک زندگى زمینه ساز ظهور موعود است. روش پژوهش توصیفى تحلیلى مى باشد. براى گردآورى داده هاى لازم براى نیل به اهداف پژوهش، منابع حدیثى موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرم هاى فیش بردارى از منابع، جمع آورى شده و با شیوه هاى کیفى مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش، ضمن تبیین چیستى سبک زندگى زمینه ساز ظهور به عنوان تبلورى از زندگى اسلامى که شرایط لازم براى پذیرش ولایت حضرت حجت (عج) در فرد و جامعه را فراهم مى آورد، به بررسى هندسه معرفتى رفتار اخلاقى در چهار بعد الهى، فردى، اجتماعى و زیست محیطى پرداخته است.

۲۰۲۹.

جواز بهتان بر بدعت گذار از منظر فقهی و اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمدیان محمدرضا علمی سولا محمدتقی فخلعی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲

کلید واژه ها: بهتان اخلاق و فقه بهتان بدعت گزار بدعت آور اصول فقهی موازین اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۵۹ تعداد دانلود : ۵۴۶

مناسبات و رابطه بین فقه و اخلاق، در دوران معاصر بسیاری از اندیشمندان مسلمان را به تأمل وا داشته است. آنچه در شکل گیری چنین تأمّلاتی نقش اساسی داشته است، وجود فتاوایی است که گاهی به ظاهر با ذائقه اخلاق سازگار نیست؛ یکی از این فتاوا که در فضای معاصر چالش های بسیاری را برانگیخته است، فتوا به جواز بهتان زدن به کسانی است که در دین ایجاد بدعت می کنند. برخی از فقیهان معتقدند گاهی مصلحت اقتضا می کند که به بدعت گذاران افترا بسته شود تا موجبات رسوایی آنان فراهم شده و مردم فریفته ایشان نشوند. اینکه چنین دیدگاهی تا چه میزان با آموزه های دینی همخوانی دارد، نگارنده را به تأمل و استقصای فراگیر در ادلّه واداشت. لذا نوشتار حاضر در راستای نیل به این مهم در پژوهشی توصیفی تحلیلی و با نگاهی مسئله محورانه، درصدد بررسی نظریه مزبور در پرتو قواعد و اصول دو علم فقه و اخلاق برآمده و در نهایت براساس داوری در ادلّه چنین دیدگاهی همسو با تعالیم و مقاصد شریعت نیست.

۲۰۳۰.

معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مژده علیزاده سید حمیدرضا علوى

منبع: معرفت سال بیست و پنجم آذر ۱۳۹۵ شماره ۲۲۸ «ویژه علوم تربیتی»

کلید واژه ها: قرآن آموزش معیار محتوا برنامه درسى کتب درسى متعلم

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۳۶۲

محتواى آموزشى یکى از عناصر اصلى برنامه هاى درسى محسوب مى شود که لازم است بر اساس مجموعه اى از معیارهاى مناسب و از منابع قابل اطمینانى انتخاب و استخراج گردد. ازاین رو، استخراج معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از قرآن کریم، به عنوان مطمئن ترین و پایدارترین منبع الهى در امر انتخاب محتوا، یکى از مهم ترین و ضرورى ترین مسائلى است که لازم است در جهت آن گام هایى برداشته شود. ازاین رو، هدف این پژوهش، «شناسایى معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از منظر قرآن کریم» است. به منظور وصول به هدف فوق، از روش توصیفى تحلیلى و از منابع اسنادى استفاده گردیده است. نتایج پژوهش حاکى از آن است که در امر انتخاب محتواى آموزشى مى توان معیارهاى بى شمارى را از قرآن کریم استخراج نمود. در این پژوهش به هشت معیار پرداخته شده است. این معیارها عبارتند از: هدایت کنندگى، تدبربرانگیزى، خلاقیت پرورى،انگیزه بخشى، توجه به ابعاد مختلف وجود انسان، فعال سازى و مشارکت فعال مخاطب در متن، کاربرد در زندگى و خودآموزى.

۲۰۳۱.

حیات طیبه، چشم اندازی برای تربیت کودکان: ارائه چارچوب مفهومی برای تبیین ویژگیهای معلم دوره ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منصوره مهدوی هزاوه حسن ملکی محمود مهرمحمدی عباس عباسپور

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و چهارم دوره جدید بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلید واژه ها: حیات طیبه در تربیت کودکان گرایش های فطری در تربیت ویژگی های معلم دوره ابتدایی سند تحول آموزش و پرورش

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۰۵۲ تعداد دانلود : ۲۲۷۷

محور اصلی گفتمان تربیتی در مبانی نظری تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، دستیابی متربی و مربی به مراتبی از حیات طیبه است. با هدف تبیین ویژگیهای معلم دوره ابتدایی و با روش استنتاج از مبانی نظری تحول بنیادین، آیات قرآن، روایات معصومین(ع) و نتایج پژوهشها به مطالعه زمینه ها و مصداقهای دستیابی به حیات طیبه (ایمان و عمل صالح) در دوره کودکی پرداخته شد. بر اساس یافته های مقاله، مهمترین مبانی تربیت کودک عبارت است از: فطرت، کرامت و اعتدال و مهمترین مبانی تعلیم کودک عبارت است از: انگیزه، آمادگی، احساسات، عملی بودن، به روز بودن و تدبر و تفکر و بر اساس این مبانی، مهمترین مصداقهای دستیابی به حیات طیبه در کودکان عبارت است از: آموزش دین و اخلاق با تأکید بر جنبه عاطفی و مناسکی، توجه به تفاوتهای فردی، توجه به نقش الگویی، جامعه پذیری، تمرین کنترل خود، قضاوت منطقی، گرایش به خوبیها و تنفر از زشتیها و به تأخیر انداختن خواسته ها. بر اساس مبانی تربیت و تعلیم کودک و مصداقهای آن، ویژگیهای معلم دوره ابتدایی با سه ویژگی اصلی، معلم عامل و الگوی اخلاقی، معلم مسئول و مراقب و معلم متخصص و با محور معلم فکور تبیین شد.

۲۰۳۲.

عدالت اجتماعی در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قربان علمی

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلید واژه ها: اسلام عدالت نهج البلاغه عدالت اجتماعی امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۹۰۴ تعداد دانلود : ۱۷۷۴

مقاله حاضر به بررسی عدالت اجتماعی در گفته ها و اعمال علی بن ابی طالب (ع) می پردازد. عدالت و حقیقت مادر همه ارزش های اجتماعی تلقی می شود. پس از حضرت محمد (ص)، امام علی (ع) بهترین نمونه اخلاق، از جمله عدالت بود. او برای عدالت زندگی کرد و بر این باور بود که هر کس باید از حق امنیت در زندگی برخوردار باشد. به نظر وی، عدالت قرار دادن هر چیزی در محل مناسب خود است. بنا به نظر امام علی (ع) ارتباطی عمیق بین عدالت و حقیقت وجود دارد. نقطه مقابل عدالت ظلم و ستم بوده و ستمگر دشمن خدا است. عدالت یکی از چهار ستون ""ایمان"" است. عدالت اجتماعی یکی از مهم ترین جنبه های عدالت است. عدالت اجتماعی به معنای دادن حق شایسته هر فرد در توزیع منافع در جامعه و برآوردن نیازهای اساسی افراد است. عدالت اجتماعی شامل چند عنصر است که مهم ترین آنها عبارتند از: (1) کرامت انسان و اهمیت جامعه، (2) برابری و توزیع عادلانه ثروت، (3) مقابله با ظلم و حفاظت از ضعیف در برابر قوی، (4) تامین امنیت اجتماعی و (5) رعایت حقوق اجتماعی انسان. همه این عناصر در گفتار و کردار امام علی (ع) مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر او اعتدال و عدالت اصل راهنمای زندگی انسان است.

۲۰۳۳.

تحلیل عناصر سعادت در اندیشه ی ابن تیمیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا آرام

منبع: اندیشه دینی دوره شانزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶۰

کلید واژه ها: عقل گرایی ابن تیمیه عناصر سعادت حیات اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۶

در این پژوهش تلاش شده است تا پس از تعریف سعادت از نگاه ابن تیمیه، عناصر ایصال به سعادت از نگاه این متفکّر تألیف و تحلیل شود. اهمیت این مسأله از آن روست که ابن تیمیه از متفکران ضدفلسفی جهان اسلام بوده، از همین نظر می توان این پرسش را مطرح کرد که نگاه او به سعادت چه تفاوتی با نگرش های رقیب _ که به تعبیر ابن تیمیه، نسخه های آلوده به بن مایه های غیردینی هستند _ خواهد داشت؟ برای دستیابی به این مطلوب، آثار ابن تیمیه را بررسی کرده و عناصری را که به تصریح یا اشاره، به سعادت آدمی مربوط می شوند استقراء نموده ایم. حاصل رجوع به آثار ابن تیمیه و نتیجه ی به دست آمده از کلماتِ بعضاً پراکنده ی او در موضوع پژوهش، این است که می توان پنج عامل را تحت عنوان «عناصر سعادت» در اندیشه ی این متفکّر مندرج ساخت. بااین حال، پس از تأمل در این عناصر و ضمن واکاوی تفصیلی آن ها، به این نتیجه خواهیم رسید که اندیشه ی ضدفلسفی ابن تیمیه، علی رغم کوشش بسیار در زدودن دین از غبار مفروضات فلسفی، عاری از شاکله ی نظری درخور اعتماد است.

۲۰۳۴.

رابطه سعادت و فضیلت از دیدگاه ارسطو و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی صبری محمدکاظم علوی

منبع: الهیات تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: سعادت خیر اخلاق ارسطو فضیلت فارابی سیاست کمال

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۷۸

تبیین مسئله سعادت و فضیلت در نظام فکری ارسطو به عنوان معلم اول و فارابی به عنوان معلم ثانی گره-گشای مهم ترین مسائل حکمت عملی یعنی اخلاق و سیاست بوده است. مسئله ی اساسی این نوشتار بیان رابطه ی فضیلت و سعادت است. اطلاق عنوان کمال اول به فضیلت و کمال ثانی به سعادت و حصول سعادت از طریق فضیلت بر مبنای رعایت حدوسط، در نگرش این دو فیلسوف مشایی بهترین رابطه لحاظ شده این دو مسئله است. از طرفی به کارگیری طرح مدینه ی فاضله توسط فارابی و تأکید بر آن به این دلیل بوده که تحقق سعادت فردی منوط به سعادت اجتماع است و این مسئله را بیان می کند که فارابی سعادت را در نظام اجتماعی هم به صورت کامل به کاربرده است. هردو فضیلت را برحسب جنس ملکه و برحسب نوع حدوسط می دانستند. باوجوداین اشتراکات اختلافاتی در دیدگاه این دو فیلسوف وجود دارد که مهم ترین آن ها تفاوت در نگرش این دو متفکر بوده است؛ ارسطو سعادت را مسئله ای اخلاقی و نه دینی دانسته، ولی فارابی سعادت را مسئله دینی و اخلاقی قلمداد کرده و اساس هستی شناسی خود را بر مبنای توحید بنانهاده است. نقطه افتراق دیگر این دو فیلسوف در تحقق سعادت است که ارسطو سعادت را به این دنیا محدود می داند ولی فارابی علاوه بر سعادت دنیوی به سعادت قصوی معتقد است که همان قرب به کمال خداوند است و در این دنیا محقق و حاصل نمی شود. فارابی با این تفکر به سعادت جنبه و حیثیتی عرفانی بخشیده است. علاوه بر این در مشهورترین تقسیم فضیلت که مشترک بین ارسطو و فارابی است، ارسطو بر نقش فضایل عقلانی در تحصیل سعادت اعتقاد داشته اما فارابی هرچند سعادت را درگرو کسب فضایل دانسته، درعین حال مهم ترین نقش را به فضایل اخلاقی داده است و به سعادت اجتماعی در قالب مدینه ی فاضله توجه بیش تری نموده است.

۲۰۳۵.

پدیدارشناسی تربیت جنسی از دیدگاه کارشناسان تربیتی در مدارس متوسطه شهر کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مراد یاری دهنوی فاطمه ابراهیمی شاه آبادی

منبع: علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۷ 95-114

کلید واژه ها: تربیت جنسی کارشناسان تربیتی پدیدارشناسی دانش آموزان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۴۰۴

هدف از تدوین این مقاله، تبیین و تحلیل مفهوم تربیت جنسی و موانع و راهکارهای مربوط به آن از منظر کارشناسان تربیتی مدارس متوسطه شهر کرمان است. در این راستا بر اساس روش پدیدارشناسی و شیوه نمونه گیری هدفمند، تجربه زیسته 12 نفر از مشاوران، معاونان پرورشی و دبیران دینی مدارس از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که چهار مؤلفه اصلی تربیت (تبیین، ارائه معیار، تحرک درونی و نقادی) که وجه ممیزه تربیت از شبه تربیت است، به درستی تحقق نیافته است. از دلایل نامطلوب بودن تربیت جنسی در جامعه، دو عنصر مهم «عامل نبودن متصدیان تربیت به اصول اخلاق جنسی» و «ضعف شدید در میزان آگاهی آن ها از نحوه تحقق تربیت جنسی» است. لازم به ذکر است به دلیل عملکرد نامطلوب مسئولان تربیت در زمینه تبیین (مولفه اول تربیت) که دارای عناصری همچون (ویژگی های تبیین کننده، شناخت مخاطب و روش های تبیین) است، سایر مؤلفه ها نیز به درستی شکل نگرفته اند.

۲۰۳۶.

رابطة باید و هست(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: محمد سربخشی

منبع: معرفت اخلاقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: ارزش اخلاقی الزام خوب بد باید نباید هست

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی

تعداد بازدید : ۱۰۶۷ تعداد دانلود : ۵۰۴

رابطه «باید» و«هست»، همواره یکی از چالش برانگیزترین مسائل در حوزه فلسفه اخلاق بوده و حل این مسئله، گره گشای بسیاری مسائل دیگر از جمله رابطة اخلاق و علم خواهد بود. هدف این نوشتار، ارائه فروض مختلف مسئله باید و هست و بررسی امکان تحقق رابطه مزبور است. تحلیل و بررسی دقیق مسئله باید و هست، به این نتیجه منتهی می شود که ارزش اخلاقی امری واقعی و عینی است، اما الزام اخلاقی، امری اعتباری است که برای ایجاد انگیزه در مخاطب اعتبار می گردد، تا با تحریک فاعل به عمل اخلاقی، غایت و هدف اخلاق- که ارزش ذاتی دارد - به دست آید. با توجه به واقعیت داشتن ارزش های اخلاقی، می توان گفت: مفهوم «ارزش» با مفهوم «هست»، ارتباط معنایی دارد و جملات ارزشی نیز بیانگر نوعی واقعیت اند. از سوی دیگر، ارزش های اخلاقی به سبب واقعی بودن، قابلیت استنتاج از هست های غیراخلاقی را دارند. بنابراین، میان باید و هست رابطة منطقی و استنتاجی وجود دارد و با تکیه بر هست های غیراخلاقی، می توان ارزش های اخلاقی را نتیجه گرفت.

۲۰۳۷.

نقش اخلاق کار اسلامی و فرهنگ خدمتگزاری بر رفتار شهروندی، پاسخگویی و مسئولیت اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا حیدری زاده پریسا زارع زاده ابوالفضل قاسم زاده علیشاهی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال ششم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۳)

کلید واژه ها: فرهنگ خدمتگزاری اخلاق کار اسلامی مسئولیت اجتماعی پاسخگویی فردی رفتار شهروندی سازمانی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۴۵۳

پژوهش پیش رو با هدف بررسی نقش میانجی اخلاق کار اسلامی در روابط میان فرهنگ خدمتگزاری و رفتار شهروندی سازمانی، مسئولیت اجتماعی و پاسخگویی فردی در میان کارمندان دانشگاه تبریز و شهید مدنی آذربایجان انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارکنان بوده که از میان آنها 200 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. به منظور ارزیابی روابط بین متغیرهای مکنون اندازه گیری شده در مدل مفهومی، از روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل همبستگی میان متغیرهای پژوهش نشان می دهد که میان این متغیرها (بجز رابطه بین فرهنگ خدمتگزاری و مسئولیت اجتماعی) همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. در این پژوهش همچنین، نقش میانجی اخلاق کار اسلامی در روابط میان متغیرهای فرهنگ خدمتگزاری با مسئولیت اجتماعی و نیز، فرهنگ خدمتگزاری با پاسخگویی فردی، همینطور با رفتار شهروندی سازمانی مورد تأیید قرار گرفت.

۲۰۳۸.

تحقیق انتقادیِ «تعریف اخلاق» از دیدگاه فلاسفه ی غربیِ معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عسگر دیرباز محمد اصلانی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال ششم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۳)

کلید واژه ها: معنای لغوی اخلاق معنای اصطلاحی اخلاق تعریف اخلاق به صفات نفسانی تعریف اخلاق به رفتار اخلاق اسلامی اخلاق غربیِ معاصر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۳۸۷۹ تعداد دانلود : ۹۷۴

از گذشته تاکنون، توسط فلاسفه و دانشمندان، تعاریف فراوانی از "اخلاق" به عمل آمده است. بسیاری از این تعاریف با یکدیگر متفاوتند و هرکدام از این دانشمندان و فلاسفه از منظر خود به آن نگریسته اند. در این مقاله ابتدا سه واژه ی اصلی "اخلاق" در زبانهای فارسی و انگلیسی، یعنی "اخلاق"، "Ethics" و "Moral" ریشه یابی می شوند. در این ریشه یابی مشخص می شود هر سه واژه از حیث ریشه ی لغوی به یک معنا هستند. پس از آن تعاریفِ "فلاسفه و دانشمندان معاصر غربی" با تعاریفِ "علما و دانشمندان" مسلمان در خصوص اخلاق با یکدیگر مقایسه می شود. این مقایسه نشان می دهد تعریفِ "اخلاقِ معاصر غربی"، تعریفِ اخلاق به "رفتار" است، درحالیکه تعریفِ "اخلاق اسلامی" تعریفِ اخلاق به "خصلتهای باطنی" است. در پایان سه استدلال اقامه می شود که در مقایسه نشان می دهد: تعریفِ "علما و دانشمندان مسلمان" نسبت به تعریف "فلاسفه و دانشمندان معاصر غربی" دقیق تر و کارآمدتر است.

۲۰۳۹.

فرا تحلیلی بر مطالعات مربوط به اخلاق کار اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حکیمه السادات شریف زاده سید احمد میرمحمدتبار مریم سهرابی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۲۴)

کلید واژه ها: اخلاق کار اسلامی فراتحلیل تعهد سازمانی عدالت سازمانی رضایت شغلی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۶۶۴ تعداد دانلود : ۶۳۵

بی توجهی سازمان ها به اخلاق کار و ضعف در رعایت اصول اخلاقی در برخورد با نیروهای انسانی سازمان و ذی نفعان بیرونی، می تواند مشکلاتی را برای سازمان ها به وجود آورد. همچنین بحث از اصول اخلاقی و به ویژه اخلاق کار اسلامی در جامعة ایران اسلامی دارای اهمیت است. به دلیل اهمیت موضوع، در سال های اخیر تحقیقات زیادی درباره اخلاق کار اسلامی انجام شده است. با توجه به افزایش تحقیقاتِ اخلاق کار اسلامی و شناسایی متغیرهای متعدد مرتبط با آن، تحقیق حاضر درصدد بررسی مهمترین متغیرهای مرتبط با اخلاق کار اسلامی در تحقیقات انجام شده در ایران است. روش تحقیق مقاله حاضر، فراتحلیل می باشد. جامعه آماری تحقیق همه ی مقالات معتبر علمی هستند که در سال های 1380 تا 1394 با موضوع اخلاق کار اسلامی منتشر شده اند. در نهایت 16 تحقیق انتخاب و با نرم افزار CMA2 مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که در مجموع رابطه 16 متغیر با اخلاق کار اسلامی در تحقیقات مختلف بررسی شده است. از بین این متغیرها، سه متغیر تعهد سازمانی، عدالت سازمانی و رضایت شغلی بیشترین تاثیر را بر اخلاق کار اسلامی داشتند.نتایج فراتحلیل نشان داد که اندازه اثر بین تعهد سازمانی و اخلاق کار اسلامی با 55/0 در حد بالا می-باشد. همچنین اندازه اثر ترکیبی عدالت سازمانی و اخلاق کار اسلامی با 53/0 در حد بالا قرار دارد. رابطه رضایت شغلی و اخلاق کار اسلامی، در تحقیقات مرور شده معادل 27/0 و در حد ضعیف می باشد.

۲۰۴۰.

فضایل و ترابط آنها با قوای نفس از منظر مسکویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عین الله خادمی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: فضایل حکمت عفت شجاعت عدالت قوای نفس مسکویه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۲۷۳

مسکویه تحت تأثیر حکیمان یونانی فضایل را در گام نخست به چهار دسته – حکمت، عفت، شجاعت و عدالت – تقسیم می کند و از آن ها به عنوان فضایل رئیسه یاد می کند. او بر این باور است که حکمت فضیلت قوه ناطقه است و در سایه آن انسان به شناخت امور الهی و انسانی می پردازد و عفت فضیلت قوه شهوانی است و در صورت اتصاف انسان بدین فضیلت، او بر این قوه استیلا می یابد و تمایلات شهوانی خویش را بر اساس رأی و فکر صائب بکار می گیرد و از اسارت شهوات آزاد می گردد. از دیدگاه مسکویه شجاعت، فضیلت قوه غضبیه نفس انسان است، در صورتی که این قوه تحت سیطره قوه عاقله باشد انسان به فضیلت شجاعت متصف می گردد، و از مبادرت ورزیدن به امور مهیب و خوفناک هراسی به خود راه نمی دهد. آخرین فضیلت رئیسه و بنیادی از دیدگاه مسکویه، عدالت است. او یادآور می شود، در صورتی انسانی بدین فضیلت متصف می گردد، که واجد سه فضیلت بنیادی پیش گفته گردد. و در مجموع، دو قوه غضبیه و شهویه مطیع و منقاد قوه ناطقه گردند. با اندک تأمل در مطالب پیش گفته درمی یابیم که ترابط وثیق و مستحکمی میان فضایل بنیادی و قوای نفس برقرار است. حکمت ناشی از قوه ناطقه، عفت و شجاعت از سازگاری مثبت میان این قوای سه گانه نفس ایجاد می گردد

درخت حوزه‌های تخصصی