معرفت اخلاقی

معرفت اخلاقی

معرفت اخلاقی سال هفتم پاییز و زمستان 1395 شماره 2 (پیاپی 20) (مقاله ترویجی حوزه)

مقالات

۱.

تبیین و بررسی نظریه ضرورتِ بالقیاسِ بالغیر در معناشناسی «الزام اخلاقی»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: الزام اخلاقی ضرورت بالقیاس ضرورت بالغیر ضرورت بالقیاس بالغیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۲۷
معناشناسی مفاهیم اخلاقی، یکی از مباحث فرااخلاق به شمار می رود. مفاهیم اخلاقی، اعم از ارزشی و الزامی، مفاهیمی هستند که در محمول جمله های اخلاقی به کار می روند. مفاهیم ارزشی، مانند «خوب» و «بد» است و مفاهیم الزامی مانند «باید»، «نباید» و «وظیفه». درباره معنای «الزام اخلاقی»، مقاله های بسیاری منتشر شده است، ولی این تحقیق درصدد است نظریه بالقیاسِ بالغیر را تبیین و بررسی نماید. این نظریه، برای تکمیل نظریه ضرورت بالقیاس الی الغیر مطرح شده است. بر اساس پژوهش انجام شده، نظریه بالقیاسِ بالغیر، با اشکالاتی نظیر جامع افراد نبودن، به تسلسل محال منجر شدن و خلط جایگاه بحث مواجه بوده که مانع از پذیرش آن به عنوان نظریه ای قابل دفاع است. افزودن بر این، نظریة ضرورت بالقیاس الی الغیر، عاری از نقصی است که دیدگاه ضرورت بالقیاس بالغیر مدعی رفع آن است. این پژوهش، به شیوه اسنادی و به روش تحلیلی- فلسفی صورت گرفته است.
۲.

رابطة باید و هست(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ارزش اخلاقی الزام خوب بد باید نباید هست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۹ تعداد دانلود : ۵۵۱
رابطه «باید» و«هست»، همواره یکی از چالش برانگیزترین مسائل در حوزه فلسفه اخلاق بوده و حل این مسئله، گره گشای بسیاری مسائل دیگر از جمله رابطة اخلاق و علم خواهد بود. هدف این نوشتار، ارائه فروض مختلف مسئله باید و هست و بررسی امکان تحقق رابطه مزبور است. تحلیل و بررسی دقیق مسئله باید و هست، به این نتیجه منتهی می شود که ارزش اخلاقی امری واقعی و عینی است، اما الزام اخلاقی، امری اعتباری است که برای ایجاد انگیزه در مخاطب اعتبار می گردد، تا با تحریک فاعل به عمل اخلاقی، غایت و هدف اخلاق- که ارزش ذاتی دارد - به دست آید. با توجه به واقعیت داشتن ارزش های اخلاقی، می توان گفت: مفهوم «ارزش» با مفهوم «هست»، ارتباط معنایی دارد و جملات ارزشی نیز بیانگر نوعی واقعیت اند. از سوی دیگر، ارزش های اخلاقی به سبب واقعی بودن، قابلیت استنتاج از هست های غیراخلاقی را دارند. بنابراین، میان باید و هست رابطة منطقی و استنتاجی وجود دارد و با تکیه بر هست های غیراخلاقی، می توان ارزش های اخلاقی را نتیجه گرفت.
۳.

نقد و بررسی مبانی اخلاق لیبرالیسم(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: فلسفه اخلاق لیبرالیسم فردگرایی نسبی گرایی اخلاقی غیرواقع گرایی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶۰ تعداد دانلود : ۹۵۰
باور به تهی بودن دنیای واقعی از ارزش یا منشأیی برای ارزش، و نیز فردگرایی خاص لیبرالیسم، مکتبی اخلاقی را بنیان نهاد که تنها منشأ اعتبار گزاره های اخلاقی را اراده و میل فرد معرفی می کند. با وجود رواج گسترده اخلاق لیبرال، این دیدگاه با انتقاداتی مواجه است. در این پژوهش تلاش شده تا ضمن تبیین مکتب اخلاق لیبرال، به نقد های آن اشاره شود. نتایج بررسی انتقادی دیدگاه مزبور حاکی از آن است که، مکتب اخلاقی لیبرالیسم را باید در دستة غیرواقع گرایان اخلاقی و به تبع آن، نسبی گرایان اخلاقی دسته بندی کرد. در این صورت، حاصل غیرواقع گرایی اخلاقی این است که هرگز باید اصلی اخلاقی مکتب خویش را نتوان توجیه کرد. از سوی دیگر، نسبیت در اخلاق، بی اعتباری هر نظام اخلاقی از جمله هر مکتب نسبی گرا را رقم خواهد زد. پیامدهای غیرمنطقی نسبیت در اخلاق، لیبرالیست ها را به سخن گفتن از قیودی نظیر لزوم احترام به امیال دیگران کشانده است. اما آنها هرگز این ابهام را پاسخگو نبوده اند که با وجود غیرواقع گرا بودن، چگونه می توان به پیامدهای ناگوار واقعی، برای توجیه چنین قیودی استناد کرد. حقیقت این است که جز با در نظر گرفتن سعادتی واقعی برای انسان از یک سو، و پیامدهای واقعی افعال اختیاری او از سوی دیگر، هرگز نمی توان مکتب اخلاقی موجهی را شکل داد؛ سعادتی که از منظر دین حق، نزدیک شدن به کامل مطلق است و برای درک جزئیات پیامدهای افعال اختیاری انسان نسبت به این هدف، از راهنمایی کامل مطلق نمی توان بی نیاز بود.
۴.

ارزش گزاره های اخلاقی در نگاه علامه طباطبائی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: واقع نمایی گزاره اخلاقی اثبات پذیری عقل عملی اعتبار اعتباری محض مفاهیم فلسفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۳۶۰
یکی از مسائل مطرح در فلسفه اخلاق این است که آیا گزاره های اخلاقی واقع نما هستند و می توان آنها را اثبات پذیر دانست، یا اینکه قوام این گزاره ها، به اعتبار ذهن بوده و برهان ناپذیر به شمار می آیند. با توجه به اهمیت دیدگاه بدیع علامه طباطبائی، در این نوشتار سعی شده تا دیدگاه ایشان در زمینة واقع نما بودن یا نبودن گزاره های اخلاقی و نیز نسبیت یا اطلاق اخلاقی استخراج شود و دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار گیرد. توصیف و تحلیل اندیشه های ایشان، حاکی از این است که گرچه ایشان به نظریه اعتباری بودن گزاره های اخلاقی معتقد است، اما اولاً، سخن وی تنها در مورد انشائیات (الزام اخلاقی) درست است و نه در گزاره های اخباری. ثانیاً، اثبات ناپذیری اعتباریات در قلمرو اخلاق، دلیلی بر نسبیت اخلاقی محسوب نمی شود.
۵.

بررسی فلسفة اخلاق دکارت در یک نگاه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: دکارت فلسفه اخلاق متافیزیک اخلاق سوژه اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۱ تعداد دانلود : ۴۰۶
مسئله مورد توجه این نوشتار این است که آیا در تفکر دکارتی، می توان از فلسفة اخلاق سخن گفت؟ آیا فلسفه دکارت درگیر مباحثی در فلسفه اخلاق هست؟ پاسخ این نوشتار به پرسش های فوق، مثبت است. فلسفه دکارت در تمامیت خود، متضمن مباحث مهمی در باب مبادی علم اخلاق است. می توان مباحث متعددی از فلسفة دکارتی را در نظر گرفت که در ذیل فلسفة اخلاق قرار می گیرند، از قبیل نگاه درمانگرانه دکارتی به ساحت های انسانی، مبادی انفعالی و فعال در اخلاق، اخلاق بدن و نفس، مسئلة پیشگیری یا درمان در اخلاق، پیوند متافیزیک و اخلاق، رابطه علوم طبیعی و علم اخلاق، سطوح اخلاق و... . این نوشتار ضمن توصیف و تحلیل اهم مباحث فلسفة اخلاقی دکارت، به بررسی و نقد اندیشه های وی پرداخته است.
۶.

ارزش های اخلاقی تقریب مذاهب اسلامی در عصر حاضر(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تقریب مذاهب وحدت اخلاق اصول اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۲۷۸
سخن از وحدت امت اسلامی، بدون پرداختن به تقریب مذاهب اسلامی، به عنوان مبنای نظری آن، بی معناست. تقریب مذاهب، بهترین راهکار برای کاهش اختلافات مذهبی و عقیدتی است. این مهم، در کنار نقش غیرقابل انکار اخلاق در نهادینه سازی سبک زندگی تقریبی در میان آحاد جامعة اسلامی، توجه جدی و مؤثر به اخلاق تقریبی را ضروری می سازد. هدف این نوشتار، تبیین اصول اخلاقی تقریب بر اساس اولویت است. این مسئله با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری و روش توصیفی – تحلیلی در پردازش اطلاعات دنبال شده است. با توجه به مسائل و آسیب های عصری تقریب مذاهب اسلامی، بر اصول اخلاقی تقریب همچون: «پرهیز از دادن نسبت های ناروا به یکدیگر»، «همکاری در اصول و ارزش های مشترک و پرهیز از دامن زدن به اختلافات»، «پرهیز از اهانت به مقدسات یکدیگر»، «آزادی در انتخاب مذهب» و «توجه به خلوص نیت و هدف مقدس تقریب» تأکید شده است. اصولی که نادیده انگاری هر یک، پیامدهای کمی و کیفی قابل ملاحظه ای برای جامعة اسلامی، در پی خواهد داشت.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۶