درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۴۴۱ تا ۱٬۴۶۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۱۴۴۱.

بررسی و نقد نگاه EQ (دائره المعارف قرآن لیدن) به متن قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵) 117 - 143

کلید واژه ها: قرآن وحیانیت متن قرآن دایره المعارف قرآن لیدن EQ خاورشناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۷۸
از مباحث مهم و مطرح در علوم قرآنی که ارتباط وثیقی با وحیانیت قرآن دارد، مبحث متن قرآن است. وحیانی بودن متن قرآن اقتضا دارد که این متن از جهت صورت، فصیح، بلیغ، زیبا و منسجم باشد و از جهت محتوا، ژرف، هماهنگ و بدون تناقض باشد. به دلیل اهمیت این بحث و پیوند آن با وحیانی بودن قرآن، خاورشناسان در آثار خود به تفصیل به آن پرداخته اند و متن قرآن را از جهت ساختار ادبی و پیوستگی و انسجام مفهومی و از جهت سازگاری محتوای آیات با یکدیگر و با علوم تجربی بررسی کرده اند. این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه ای تدوین شده است، در آغاز به طرح مسئله پرداخته و سپس به آرای خاورشناسان و نویسندگان EQ در این موضوع پرداخته است؛ در مرحله سوم میان دیدگاه خاورشناسان پیشین و دیدگاه نویسندگان EQ مقایسه ای انجام داده است و در پایان به نقد نگاه خاورشناسان درباره متن قرآن پرداخته است، و به این نتیجه رسیده که برخی مقالات EQ به دلیل مسلمان بودن نویسندگانش، رویکردی بی طرفانه و مناسب دارند؛ ولی عمده مقالاتِ پایه و اساسی که به قلم خاورشناسان نگاشته شده اند، راه خاورشناسان پیشین را پیموده اند و با پیش فرض غیروحیانی بودن قرآن، موضوع متن قرآن را پی گرفته اند.
۱۴۴۲.

انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن (مطالعه موردی فرعون)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 7 - 37

کلید واژه ها: قرآن کریم انسان انسان سازمانی نامطلوب فرعون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۱۴۲
از آنجا که انسان عنصر مقوم سازمان بوده و نقش تعیین کننده در صعود و سقوط آن دارد دیدگاه های مختلفی در باره ماهیت و توانمندی ها و ویژگی های آن مطرح شده است که نیازمند بحث و بررسی است. قابلیت ها و کارکردهای منحصر به فرد انسان موجب شده است که دانش سازمان و مدیریت دیدگاه های چهارگانه ای را مانند: انسان موجود اقتصادی، انسان موجود اجتماعی، انسان موجود خود آگاه و انسان موجود پیچیده، درباره ماهیت آن ارائه نمایند. به لحاظ جایگاه مهم و نقش اساسی انسان در سازمان، یکی از ابعاد قابل تأمل او سازمانی بودن و یا به تعبیری انسان سازمانی است که با دو چهره انسان سازمانی مطلوب و انسان سازمانی نامطلوب نمایان می شود. هرچند دانش سازمان و مدیریت تلاش کرده هم در زمینه تعریف انسان و هم ویژگی های انسان سازمانی مطلوب و نامطلوب داده ها و اطلاعاتی را عرضه نماید، لیکن در هر دو مورد بدلیل عدم آگاهی نسبت به ماهیت و ویژگی های انسان، با خلاء و کاستی مواجه است. ازاین رو، ضرورت تحقیق حاضر در این است که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی به تبیین و تشریح ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب (با تمرکز بر ویژگی های فرعون) از منظر قرآن کریم، پرداخته است. بر پایه مطالعات صورت گرفته و بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت که استکبار، تکذیب حق، خود برتربینی، طغیان، تهدید، تحمیق زیردستان و گمراه سازی از مهم ترین ویژگی های انسان سازمانی نامطلوب از منظر قرآن کریم است.
۱۴۴۳.

بررسی حقوق مالی زوجه از منظر قرآن با رویکرد پاسخ به شبهات جدید

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۸ 180 - 209

کلید واژه ها: حقوق شبهات ارث نفقه مهریه خانواده و حقوق مالی زوجه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۱۷۶
نظام حقوقی اسلام، حق مالکیت زوجه را به رسمیت شناخته و حق «ارث» را بر پایه خون و خویشاوندی قرار داده و در کنار آن نهاد «وصیت» را پذیرفته و مهریه و نفقه را حق طلق زوجه برشمرده است. بر پایه گزاره های دینی نقصان سهم الارث زنان، به پرداخت نفقه و مهریه از جانب شوهر و عدم شرکت زن در دیه عاقله و سربازی مطابق با ویژگی های جسمی و روحی و روانی زن معلل شده است. پژوهش حاضر با مراجعه به آیات کلام وحی و مباحث حقوقی و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی حقوق مالی زوجه را با عنایت به شبهات معاصر مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. نتایج و ره آوردهای تحقیق نشان می دهد که «فضیلت» در آیه 34 سوره نساء بیانگر تفاوت های جسمی، روحی و روانی است نه تبعیض جنسیتی و «انفاق اموال» نوعی تکریم زن است نه موجب خفت و خاری و همچنین روشن شد که عقد ازدواج در زمره امور غیر مالی و دارای آثار مالی است و «مهر» نه به عنوان قیمت زن بلکه به عنوان «صداق» عطیه و پیشکش از جانب زوج مطرح است و تعبیر به «اجر» در برخی آیات بیشتر یک تشبیه است و آثار حقوقی معامله را ندارد و روایت معاوضی بودن مهریه از نظر سند ضعیف و از حیث دلالت مخالف کتاب است.
۱۴۴۴.

حق بر امنیت اجتماعی با تأکید بر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 125 - 148

کلید واژه ها: امنیت اجتماعی اسلام آیات نیروی انتظامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۲۵
یکی از وظایف دولت اسلامی، تأمین امنیت و برقراری نظم و آرامش در مسیر رشد و توسعه جامعه می باشد که با بکارگیری و استخدام ابزار و امکانات متنوع باید به این امر مهم همت گمارد، و همچنین جامعه اسلامی نیز وظیفه دارد ولایت ایمان را به ثبوت رسانیده و به منظور پرهیز از بی نظمی و هرج و مرج، فریضه حیاتبخش امر به معروف و نهی از منکر را اجرا نماید. برای آشنایی هرچه بیش تر شایسته است جایگاه امنیت را در اسلام و آیات و روایات به طور فشرده و مختصر مورد بحث و بررسی قرار دهیم تا اندیشه و مواضع ایران در این خصوص که برگرفته از روح تعالیم اسلام ناب است روشن شود. در این مقاله کوشش شده است تا به این سؤال ها پاسخ داده شود که با توجه به آیات و روایات چه نظمی باید پاس داشته شود؟ و امنیت چه کسانی یا چه نظامی باید حفظ شود؟ با استفاده ازروش کتابخانه ای انواع امنیت اجتماعی از منظر آیات و روایات و قوانین داخلی و بین المللی مورد بررسی قرار گرفته شده است و از نیروی انتظامی به عنوان مهم ترین ارکان، حمایت از حق امنیت اجتماعی سخن به میان آورده شده است.
۱۴۴۵.

اندیشه های مقام معظم رهبری؛ نقشه راه تحقق تمدن نوین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 609 - 640

کلید واژه ها: امام خامنه ای (دام ظله) مبانی قرآنی مبانی روایی حکومت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۷۵
اساساً هدف از شناخت اندیشه های امام خامنه ای(مد ظله العالی) ، ایجاد نظام فکری هم سو با اندیشه های ولیّ جامعه در مسیر شکل گیری تمدن اسلامی می باشد. در نوشتار حاضر که با گردآوری کتابخانه ای اطلاعات و به روش توصیفی-تحلیلی نگارش یافته، بحث ضرورت پرداختن به اندیشه های مقام معظم رهبری، در دو محور چرایی توجه به بیانات و نیز اهمیت استخراج مبانی قرآنی و روایی آن ها، تشریح شده است. نتایج حاصل از یافته های پژوهش مؤید آن است که پرداختن به بیانات معظم له، هم به لحاظ ویژگی های ممتاز شخصیت، سبک زندگی و سیره عملی ایشان که جلوه ای از تحقق حیات طیبه قرآنی است و هم به لحاظ نتایج، آثار و برکات فردی و اجتماعی مترتب بر این مهم، امری بسیار لازم و ضروری به شمار می آید و می تواند نقشه راه را برای دستیابی به آرمان بزرگ انقلاب یعنی ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی(عج الله تعالی فرجه) نشان دهد. همچنین استخراج مبانی قرآنی و روایی بیانات، با نمایش پشتوانه عظیم وحیانی آن ها، نقش بسزایی در اثبات اصالت اندیشه، ماندگاری و نفوذ آن، تعمیق رابطه معنوی بین امام و امت و گسترش التزام عملی مخاطبان به منویات ایشان خواهد داشت.
۱۴۴۶.

روش شناسی ابن قتیبه در پاسخ به شبهات قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 9 - 27

کلید واژه ها: ابن قتیبه شبهات قرآنی روشهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۷
شناخت روش علمی دانشمندان در هر علمی سبب می گردد که از یافته های علمی او به صورت روشمند استفاده بهینه شود. در علوم قرآنی دانشمندانی از دیرباز، آراء و نظریات قابل استفاده ای داشته اند که ابن قتیبه مولف "کتاب تاویل مشکل القرآن" یکی از آنها است . در این نوشتار اهم مبانی و روش های تفسیری ابن قتیبه، با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است . ابن قتیبه با مبانی ادبی، کلامی و بلاغی و با روش تفسیری اجتهادی و روش تفسیری ادبی شبهات شبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاسخ گفته است و شبهات مهم را از قبیل تکرار برخی از آیات و قصص قرآنی، اختلاف قرائات ، نامفهومی حروف مقطعه، تحریف انگاری در قرآن و... که منتقدین با طرح این شبهات، آسمانی بودن قرآن را زیر سوال برده اند و امروزه نیز با تغییر شکل، باز نویسی می شوند، مطرح نموده و پاسخ داده است.
۱۴۴۷.

نقد و بررسی دیدگاه سلیمان الرومی پیرامون رؤیت خدا با تکیه بر دلایل عقلی و نقلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 193 - 223

کلید واژه ها: الرومی رؤیت خدا عقل قرآن روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۰۴
اصولاً فصل ممیز انسان الهی از فرد مادی در توحید است. قرآن وجود خدا را امری روشن دانسته و تردید دراین باره را بی مورد تلقی کرده است. فِرَقِ اسلامی در اعتقاد به اصل وجود خدا اختلافی ندارند، ولی در صفات خدا دچار اختلاف شده اند که یکی از این اختلافات، موضوع رؤیت خداست. سلیمان الرومی با تأثیرپذیری از دیدگاه های سلفی ابن تیمیه، به رؤیت خدا در آخرت معتقد بوده و اعتقاد شیعه در مورد عدم رؤیت را موردانتقاد قرار می دهد. براهین عقلی رؤیت خداوند را در دنیا و آخرت مردود می داند. قائلین به رؤیت ازجمله سلفیان، برای اثبات نظر خود به آیات و روایاتی تمسک می جویند که با تعمق در این آیات و بررسی دیدگاه مفسران، مسئله رؤیت خدا از این آیات نتیجه نمی شود. از طرفی آیاتی با صراحت رؤیت خدا را نفی می کند. روایات مورد استدلال آنان نیز دارای ضعف سندی است. در منابع حدیثی اهل سنت و شیعه نیز روایاتی در رد رؤیت خدا وجود دارد.
۱۴۴۸.

جایگاه احادیث معصومان(ع) در تفسیر نمونه؛ (مطالعه موردی سوره آل عمران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 99 - 126

کلید واژه ها: تفسیر نمونه سوره آل عمران احادیث معصومان تفاسیر عصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۹
بی شک یکی از مهم ترین منابع تفسیری بعد از قرآن کریم، بهره گیری از احادیث معصومان(ع) می باشد. در هر دوره ای میزان بهره گیری مفسرین از این احادیث دارای فرازوفرودهایی بوده است. در دوران معاصر بهره گیری از احادیث در تفسیر با توجه به پرسش های جدید، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. ازجمله تفاسیری که با این رویکرد به تفسیر قرآن کریم پرداخته است، تفسیر نمونه می باشد. حال، این پرسش مطرح است که کمیّت و کیفیّت بهره گیری این تفسیر از احادیث معصومان(ع) تا چه اندازه ای است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با نگاهی به تفسیر نمونه و مطالعه موردی سوره مبارکه آل عمران، این نتیجه حاصل گردید که ایشان در موارد ذیل از احادیث معصومان(ع) بهره گرفته است: بیان فضایل و اهمیت موضوع سوره و آیه، شأن نزول آیات، تأیید دیدگاه تفسیری مفسر، تعیین و توسعه معنای واژه، بیان مصادیق آیه، رفع ابهام از آیه و بهره گیری از احادیث در ترجیح یک تفسیر، بوده است. ایشان با بهره گیری از این احادیث توانسته است غذای معنوی و فکری مناسب و مفیدی برای نسل کنونی فراهم آورد.
۱۴۴۹.

پیوند اسماء الهی در فواصل آیات، با مضامین و غرض سوره احزاب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۵) 127 - 149

کلید واژه ها: اسماء الهی فواصل آیات مضامین آیات غرض سوره مناسبت سوره احزاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۳۷۹
تحلیل اسماء به کار رفته در فواصل آیات از جمله مباحث مهم تفسیری است. قرآن پژوهان، با اعتقاد به توقیفی بودن چینش کلمات وآیات، اسماء مذکور در پایان آیات را بررسی نموده، تا ضمن فهم دقیق آنها؛ به ارتباطشان با محتوای آیات و غرض سوره دست یابند. این پژوهش، با رویکردی تحلیلی، با تکیه برمتون تفسیری و کتب لغت، به دنبال تبیین نحوه ارتباط اسماء الحسنای پایان آیات با مضامین و غرض سوره احزاب می باشد. یافته ها نشان می دهد که این ارتباطِ نظام مند، علاوه بر خود آیه، با آیات قبل و بعد مرتبط بوده، به گونه ای که با حذف آنها، یا جانشین کردن اسامی دیگر، در معنا و غرض آیه اضطراب ایجاد شده و از رونق بلاغت آیات کاسته می شود. پربسامدترین دلایل آن نیز تعلیل، تکمیل، تهدید، تأکید و تمهید برای احکام جدید بوده است. همچنین بررسی این اسماء، قرینه قابل اطمینانی برای کشف و تثبیت غرض سوره خواهد بود.
۱۴۵۰.

دیدگاه سیدعلی خان مدنی و ملاصدرا در تبیین صفات خبریه الهی به اعتبار غایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۱)

کلید واژه ها: اخذ به اعتبار غایات صفات خبریه ریاض السالکین سیدعلی خان مدنی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۱۹۴
برغم اقامت طولانی سید علی خان صدرالدین مدنی شیرازی (1120 1052) در هند و دوری وی از شیراز و اصفهان، مبانی کلامی او در تبیین صفات خبریه خداوند در ریاض السالکین، آشکارا نشان از تأثیرپذیری او از ملاصدرا دارد. اما با وجود پذیرش مبانی حکمت متعالیه، در تفسیر یا تأویل صفات الهی، روش وی با اصول فلسفه صدرایی کاملاً مطابقت ندارد. او در تبیین اتصاف خداوند به صفات انسانگونه، بمنظور تنزه خداوند از ویژگیهای بشری، روش «اخذ به اعتبار غایات» را برگزیده است، زیرا مبادی و مقدماتِ صفاتی چون رحمت و غضب که حاکی از هیجان و رقت و تأثر درونی هستند، درباره خداوند صادق نیست و این دسته از صفات، تنها به اعتبار غایت و نتیجه بر خداوند اطلاق میشوند. اگرچه وی از اثبات صفات برای خدا بدون تشبیه سخن میگوید ولی این راهکار بتصریح ملاصدرا و بلحاظ مبنایی، با اصول حکمت متعالیه بویژه تشکیک وجود و تفاوت مرتبه وجودی صفات خدا با بشر، سازگاری ندارد.
۱۴۵۱.

بررسی شناختی استعاره های حوزه مفهومی اسماء زمان در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 33 - 48

کلید واژه ها: قرآن کریم زبان شناسی شناختی اسماء زمان بهره برداری استعاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۶۵
استعاره های مفهومی در زبان شناسی شناختی ریشه دارند. کارکرد این نوع استعاره ها، برجسته سازی مفاهیم انتزاعی و معانی پنهان آنها با استفاده از شگرد مؤلفه سازی است. زمان ازجمله مفاهیم انتزاعی پرکاربرد در قرآن کریم است. این جستار از رهگذر روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده و در گردآوری داده ها از روش MIP سود جسته شده است. این پژوهش در نظر دارد انواع استعاره های مفهومی اسماء زمان را در قرآن، مشخص و محورهای معنایی به کارگیری آنها را تبیین کند. نتیجه جستار حاضر به این امر اشاره دارد که در ساختار استعاره های مفهومی اسامی زمان از جسم انسان، ارزش های او و محیط زندگی اش به منزله حوزه های مبدأ استفاده شده و همچنین براساس عمومیت، پنج الگوی استعاری شکل گرفته است که در میان آنها، حوزه های مکان و حرکت، بیشترین بسامد استعاری را دارند. این استعاره ها محورهای معنایی چون هدفمندبودن خلقت، ارزشمندی و نظم آن را برجسته ساخته اند.
۱۴۵۲.

Epistemological and Psychological Explanation of Religious sceptic

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۱, July ۲۰۲۰ 21 - 38

کلید واژه ها: The Holy Quran Cynicism Certainty Religion Faith Epistemology psychology

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۹۸
Although cynicism is generally considered anti-religious, in fact, it is inseparable from the true faith of religion. There are two types of cynicism: the first one is being faithful and the second one is being atheistic. An epistemological and psychological study of faith have viewed the essential element of faith. True religious faith is the wisdom of restlessness. Cynicism is what energizes the faith. In this article with library method it is shown that faith expands with faith. Cynicism is neither offensive nor erroneous nor a guilt; rather it is a component of religious faith.
۱۴۵۳.

بازخوانی تفسیری جزیه اهل کتاب در آیه 29 توبه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۸۱-۱۰۰

کلید واژه ها: آیه 29 توبه آیات جهاد اهل کتاب جزیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۷ تعداد دانلود : ۴۵۹
دیدگاه مشهور میان فقها در مورد مواجهه با اهل کتاب آن است که اهل کتاب در صورت اسلام نیاوردن، باید به مسلمانان جزیه بپردازند و در غیر این صورت، مسلمانان موظف به قتال با ایشان است. از عمده ترین مستندهای این مسئله، آیه 29 سوره توبه است. این مقاله به بررسی تفسیری این آیه از جهت موضوع و حکم می پردازد و نشان می دهد که بر اساس سایر آیاتی که در مورد اهل کتاب در قرآن وجود دارد، ویژگی های اهل کتابِ مذکور در آیه جزیه شامل همه اهل کتاب نیست و در ضمن با توجه به احکامی از قبیل «اعراض» و «صفح» نسبت به اهل کتاب در سایر آیات، حکم قتال با آنان مربوط به همه شرایط نیست. بنابراین جزیه در مورد دسته ای از اهل کتاب و در شرایط معینی مطرح می شود، نه در مورد عموم ایشان و در مطلق شرایط.
۱۴۵۴.

حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن؛ رهیافتها و زمینهها (مطالعه موردی، آیه 189 بقره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 77 - 98

کلید واژه ها: آیه 189 بقره تفسیر قرآن قاعده تفسیری استقلال معنایی سیاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۷ تعداد دانلود : ۳۵۳
قرآن، کتاب هدایتی است که به دلیل جاودانگی، محدوده خطابش منحصر به مردمان عصر نزول نیست. احادیث معصومان علیه السلام با جایگاهی که در تفسیر قرآن دارند، اصطیاد پیام های ماندگار این کتاب را هموار می سازند. این مهم در تفسیر فرازهایی همانند «وَ أتُوا البُیُوتَ مِن أَبوابِها» که مستقل از بستر تاریخی زمانه نزول، بر معنای دیگری هم دلالت دارند، بروز نموده و زمینه توجه بسیاری از مفسران نسبت به قاعده «حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن» را تدارک دیده است. باور به مَثَل بودن این فراز و گرایش تفسیری برخی مفسران از دیگر عواملی است که زمینه ساز نگاه استقلالی به این جمله است. نوشتار حاضر با تحلیل دیدگاه های گوناگون، ضمن اثبات معناداری فراز مذکور در خارج از سیاق آیه 189 بقره، نشان می دهد تفسیر روایات بر پایه استقلال مفاد آن، قاعده ای تفسیری و عملاً آموزشی برای مفسران است.
۱۴۵۵.

مفهوم شناسی واژه ی رجم در قرآن کریم بر اساس دیدگاه محمد شحرور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیایی ۱۴) 1-19

کلید واژه ها: قرآن رجم سنگسارکردن راندن محمد شحرور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰۵ تعداد دانلود : ۳۳۱
واژه ی رَجم در زبان عربی به معنای سنگسار کردن است. این واژه و مشتقات آن در قرآن کریم چهارده مرتبه به کار رفته است. مفسران و قرآن پژوهان در معنا و مفهوم این لفظ بیشتر جانب معنای حقیقی آن را در نظر گرفته اند و با توجه به همان معنای نخستین، سنگسارکردنِ زناکاران را در اسلام منجّز دانسته اند. در حالیکه با دقت در آیاتی که واژه رجم و مشتقات آن در آنها به کار رفته است، روشن می گردد که اراده معنایی حقیقی از این واژه در آیات نامبرده شده، صحیح و دقیق نمی باشد. بلکه در تمامی این موارد، رجم در معنای مجازی بکار رفته است و دارای معانی ای چون تبعید کردن، طرد کردن و راندن با زور است. جستار پیش رو می کوشد با بررسی و نقد دیدگاه مفسران در این زمینه و با تکیه بر دیدگاه محمد شحرور مفسر معاصر سوری، با روشی توصیفی- تحلیلی، درستیِ دلالت معنای مجازی این واژه را ثابت نماید. و در نهایت به این نتیجه می رسد که جز در سوره ی کهف که در آن رجم به معنای خروج کلام است، در بقیه موارد به معنای راندن و اخراج با زور از دیار خویشتن می باشد.
۱۴۵۶.

بازشناسی مفهوم «کظم» در سیاق آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 15 - 32

کلید واژه ها: سیاق آیات قرآن کظم غیظ معناشناسی معنای محوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۴۴۹
در کتاب های لغت سه معنای محوری «فروخوردن خشم یا اندوه»، «امساک و جمع کردن» و «ضبط و حبس کردن در باطن برای آشکارنشدن» برای ماده «کظم» ارائه شده است؛ به صورتی که معانی تمام استعمالات آن در قرآن کریم، احادیث نبوی و اشعار شاعران نزدیک به عصر نزول قرآن به آن معنا پیوند یابد. نوشتار حاضر با بررسی میزان روایی این معانی در کاربردهای قرآنی ماده کظم نشان می دهد هر کدام از این معانی برای قرارگرفتن در جایگاه معنای محوری ماده کظم با کاستی هایی روبه رو هستند. این پژوهش بر پایه وجود ارتباط میان مفاهیم در سیاق آیات قرآن کریم به عنوان یک متن منسجم و بدون از پیش مسلم انگاشتن وجود معنای محوری برای ماده کظم، کوشیده است معنای محوری جدیدی برای این ماده پیشنهاد دهد. مفهوم کظم در تمام شش سیاق از آیات قرآن به کار رفته است و بررسی آن روشن می کند معنای «اقدام به منظور تغییر وضعیتی سخت و نامطلوب و تبدیل آن به وضعیتی مطلوب» معنای محوری ماده کظم تلقی می شود. بر اساس این، «کاظم» شخصی است که می کوشد شرایط سخت خود را به سمت وضعیتی مطلوب تغییر دهد و «مکظوم» شخصی است که دیگری او را از صحنه ای سخت و نامطلوب می رهاند. علاوه بر آیات قرآن، این معنای محوری در احادیث نبوی (ص) و اشعار شاعران نزدیک به زمان عصر نزول قرآن، معنایی سازگار و پذیرفتنی به دست می دهد.
۱۴۵۷.

بازکاوی پاسخ های شبهه دور در توهم تحریف قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲) 161 - 180

کلید واژه ها: شبهه دور تحریف قرآن کریم استدلال عقلی استدلال کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۳۶۲
«دور» به معنای بازگرداندن کلام به نفس کلام است. برخی همچون فخر رازی و آلوسی ذیل آیه «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون»، استدلال به این آیه برای رد تحریف از دامان قرآن را، از مصادیق دور در کلام دانسته و بیان سخن مزبور را به شیعه نسبت میدهند. درمقابل، متفکران شیعی تلاش زیادی برای پاسخ به این شبهه انجام دادهاند. باوجود قوت برخی پاسخها، هیچیک به طورکامل نتوانستهاند از عهده شبهه مذکور برآیند. هدف پژوهش حاضر، ارائه دفاعی کاملتر و بهتر است. لذا نویسندگان این پژوهش، به روشی تحلیلی به بررسی پاسخها و واکاوی آنها پرداخته و انتقادات وارد بر هریک را مطرح و ردیهای متفاوت از سایرین ارائه کردهاست. از رهرو این بررسی و تحلیل دریافتیم که اولاً، نسبت طرح شبهه دور به شیعه، اتهامی بیش نیست و اندیشمندان شیعه بالاتفاق آن را رد میکنند. ثانیاً، با توجه به تعاریف موجود درباره دور، طرح این شبهه درباره قرآن نوعی سفسطه است و «دور» با هیچ رویکرد و شرایط موضوعیت نداشته و ندارد.
۱۴۵۸.

تحلیل انتقادی انگاره خطاهای نحوی (مرفوعات و منصوبات) قرآن در کتاب نقد قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲) 181 - 202

کلید واژه ها: خطای ادبی شبهات نحوی نقد قرآن سها قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۷ تعداد دانلود : ۵۰۱
شیوه کاربرد نحویِ برخی از کلمات در قرآن با قواعد رایج علم نحو، همخوانی نداشته و این امر، دستاویزی برای معارضان قرآن از نزول آن تاکنون بوده تا با انتساب خطاهای ادبی در ساختار کتابی که به اعجاز ادبی و کمال فصاحت و بلاغت مشهور است، آن را از وحیانی بودن خارج ساخته و گرایش انسانها به اسلام را کمرنگ سازند. از جمله آنها، کتابی به نام «نقد قرآن» است که  اخیراً منتشر شده و در بخشی از آن، شبهات ناظر به اغلاط قرآنی با ادبیاتی نوین ارائه گردیدهاست. پژوهش حاضر، ضمن دستهبندی و انتخاب برجستهترین شبهات نحوی کتاب مذکور پیرامون مرفوعات شامل: «عدم تناسب فعل با فاعل»، «مرفوع بودن اسم (لکنّ)»، «مرفوع بودن اسم (إنَّ)» و «مذکر بودن خبر اسم مؤنث» و منصوبات شامل «مبتدای منصوب»، «کاربرد استثناء نامعقول»، «استثناء اکثریت از اقلیت» و «جمع آوردن معدود»، آنها را با روش توصیفی تحلیلی، بررسی و مهمترین نقدهای مرتبط را بر اساس دلایل متقن، تبیین مینماید. بر اساس نتیجه پژوهش، آسیبهای نگرشی (غرضورزی و تلاش برای ساختگی نمایاندن قرآن) و روشی (عدم تسلط بر ادبیات عرب، عدم توجّه به قرآن به عنوان منبع قواعد عربی، توجه صرف به ظاهر قرآن و عدم رعایت ضوابط پژوهش) مؤلف/مؤلفان کتاب «نقد قرآن» را دچار لغزش کرده تا برداشتهای اشتباه خود را دستمایهای برای نفی الهی بودن قرآن و برساخته دانستن آن از سوی پیامبرJ سازند.
۱۴۵۹.

مدلول قرآن در فرایند عرضه حدیث؛ بر پایه کاربرد معیار عرضه توسط معصومان(علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 239 - 263

کلید واژه ها: روش عرضه عرضه حدیث مدلول قرآن در عرضه نقد قرآن محور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۳۵۳
جعل حدیث، خطا و اشتباه برخی راویان در سماع، فهم و یا نقل حدیث، حکایت از ضرورت نقد روایات جهت اطمینان از درستی یا نادرستی آن ها دارد. برای مقابله با این آسیب ها، پربسامدترین توصیه معصومانM ، نقد محتوایی با محوریت عرضه حدیث بر قرآن است. با این حال، علی رغم کاوش درباره چیستی و اعتبار روایات عرض، تا کنون پیرامون مدلول قرآن در فرایند عرضه بر پایه موارد کاربرد این معیار توسط ائمهM و با محوریت نگاه حدیثی، مطالعه ای صورت نگرفته است. این جستار با روش توصیفی تحلیلی و با هدف واکاوی این موضوع، به تحلیل متن روایات عرض و نمونه روایات عرضه شده بر قرآن توسط امامانM پرداخته است. بر اساس نمونه های روایی عرضه، گستره مدلول قرآن در فرایند عرضه، الگویی مرکب از حداقل یکی از نص، ظاهر، اصول، گفتمان و مدلول تأویلی باطنی قرآن (به شرط عدم مخالفت با سایر مدلول ها) است. اصول قرآنی در این تحقیق، گزاره ها و مؤلفه های ثابت و پذیرفته شده قرآنی است که یک یا چند آیه قرآن به آن صراحت دارد و مراد از گفتمان قرآن، مجموعه ای از آموزه های نهادینه شده قرآن در موضوعات مختلف است که شاید به صورت جداگانه، مفهوم مدّنظر را نتوان از آن ها برداشت نمود؛ ولی در کنار یکدیگر، مفهوم خاصی را به خواننده منتقل می کند.
۱۴۶۰.

واکاوی دیدگاه مفسران درباره وحی به زنبور عسل در آیه 68 نحل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 63-80

کلید واژه ها: آیه 68 نحل زنبور عسل وحی به زنبور وحی رسالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴۱ تعداد دانلود : ۳۰۰
آیات 68 و 69 سوره نحل به فرآیند تولید یکی از نعمت هایی که محصول وحی الهی به زنبور عسل است، پرداخته است. مهمترین فراز این آیات، کاربست واژه وحی نسبت به زنبور عسل است. در چیستی و چگونگی این وحی نظرهای مختلفی مطرح شده که جنبه حشره بودن زنبور بر بسیاری از این نظرها سایه افکنده و سبب گرایش برخی از مفسران به نظرهایی مانند غریزی بودن این نوع از وحی شده است. در مقاله حاضر ضمن گزارش و نقد دیدگاه های مختلف مفسران در این باره به تبیین نظر مختار پرداخته است. نظر مفسران در خصوص وحی به زنبور عسل، ذیل دو دسته عمده وحی رسالی و غریزه حیوانی مطرح شده است. بر پایه نتایج به دست آمده: وحی در این آیه ارتباطی با اعمال غریزی زنبور عسل ندارد، بلکه این وحی از سنخ وحی ای است که خدای متعال به انبیاء(ع) فرستاده که به احتمال زیاد همراه با قول خاص حیوانات است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان