فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۲۲۱ تا ۱۰٬۲۴۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۰۲۲۱.

بررسی کارکرد ایمان و لوازم آن در هویت پذیری زندگی در اندیشه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان عمل سعادت اخلاق حیات دینی معنای زندگی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۶۶
«ایمان» اساسیترین عنصر حیات معنوی، گوهر زینت بخش روح بشری و درخشانترین پرتو عالم علوی است. یکی از مهمترین مباحث کلامی، بحث درباره ایمان و عناصر وابسته به آن است، بگونه یی که نمیتوان نقش بنیادی آن را در شکلگیری هویت پذیری زندگی نادیده گرفت. پژوهش حاضر در پی اینست که کارکرد ایمان و لوازم آن را در هویت پذیری زندگی، با روش توصیفی تطبیقی از دیدگاه علامه طباطبایی بررسی نماید. برای جمع آوری داده ها از روش کتابخانه یی استفاده شد و داده های پژوهش حاصل از گردآوری آثار علامه طباطبایی، کتب و مقالات مرتبط، بر اساس مبانی معرفت شناسی و انسان شناسی ایشان از جوانب مختلف مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. نتایج یافته ها نشان میدهد که او ایمان را امری قلبی، و التزام به لوازم و آثار عملی آن را ضروری میشمارد و مراتب آن را در قیاس با مراتب اسلام، چهار مرحله میداند که مهمترین مرحله، مرحله چهارم است. همچنین کارکرد اخلاص در عمل در پرتو ایمان، جدا ناپذیربودن ایمان و عمل، تأثیر عمل بر سعادت انسان و رابطه ایمان و اخلاق در هویت پذیری انسان بررسی شده است. علامه طباطبایی ایجاد آرامش قلبی، زائل شدن شک و تردید، خشوع قلبی و محبت را از آثار و فواید ایمان بر شمرده است. با ملاحظه اهمیت معرفت شناسانه، ایمان در حیات دینی، ضمن ایجاد نگرش مثبت و امیدوارانه، به زندگی آدمی معنا و مفهوم میبخشد.
۱۰۲۲۳.

واژه شناسی خویشاوندی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خویشاوندی واژه شناسی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۳۴۶
پیوندهای خویشاوندی و روابط خانوادگی، گستره وسیعی از آیات قرآن را به خود اختصاص داده و در زمینه های مختلفی فقهی، تاریخی و اجتماعی مطرح شده و محمول احکام بسیاری درخصوص محرمیت، ارث، احسان و انفاق، ازدواج و طلاق و غیره قرار گرفته است. پژوهش حاضر عهده دار شناخت واژگان حوزه خویشاوندی در قرآن و تبیین دلالت آن واژگان بر انواع روابط و پیوندهای خویشاوندی از خلال مطالعه آیات قرآن و با تکیه بر اقوال لغویون و نظرات مفسران قرآن کریم است. واژگان به کار گرفته شده در قرآن کریم جهت توصیف روابط خویشاوندی از حیث کمیت، وسعت و دوری و نزدیکی عبارت اند از: «اهل، آل، عشیره، رهط، فصیله، قبیله، شعب و قوم» و نیز واژه های «قربی و ارحام.» در میان واژگان مذکور، واژه «اهل» کوچک ترین واحد خویشاوندی و واژه «شعب» بزرگ ترین واحد خویشاوندی را نشان می دهد. بدین معنا که واژه «اهل» ظهور در معنای خانواده فرد داشته و به ترتیب واژه های «آل، عشیره، رهط و فصیله» گستره وسیع تری از خویشاوندان را در برمی گیرند. واژگان «قبیله و شعب» اشاره به حوزه وسیع خویشاوندی در طبقات انساب عربی داشته و بیانگر روابط نسبی دور، پیچیده و البته ادعایی ایشان است. دلالت واژه «قوم» بر معنای خویشاوندی دلالتی تضمنی است و در قرآن کریم در معنای خویشاوندی نیز استعمال شده است. همه واژگان مذکور توصیفگر روابط نسبی در ابعاد مختلف بوده و درخصوص «عشیره، رهط و فصیله» به «اقارب نزدیک پدری فرد» اطلاق می شوند.
۱۰۲۲۴.

موانع پایبندی به هنجارها از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزش دینی هنجار دینی ارزش اجتماعی هنجار اجتماعی هنجارسازی اجتماعی هنجارمندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۵۴
فرهنگ دینی اسلام که در کتاب آسمانی قرآن کریم تجلی یافته و مدعی معرفی آرمان ها و اهداف متعالی برای سعادت در حیات فردی و اجتماعی انسان است، توجه ویژه ای به بیان هنجارها و ارزش های متعالی داشته است. از این منظر، جامعه آرمانی اسلام آن اجتماعی است که بتواند زمینه تحقق هر چه بیشتر این ارزش ها و هنجارها را در میان مسلمانان فراهم آورده و از این طریق، سعادت زندگی دنیوی و اخروی آنها را تضمین نماید. واضح است که استقرار ارزش ها و هنجارهای مطلوب دینی در جامعه مسلمانان منوط به مجموعه ای از شرایط و عوامل سلبی و ایجابی است که عدم توجه مناسب به آنها نه تنها در تحقق فرهنگ دینی اخلال ایجاد می کند، بلکه موجب تسهیل در ورود و پذیرش الگوهایی می شود که بسا تعارض جدی با ارزش ها و هنجارهای مورد نظر اسلام داشته باشد. این نوشتار تلاش دارد به بررسی زمینه ها و عواملی که از دیدگاه قرآن مانع تحقق و اشاعه هنجارهای مطلوب و مورد نظر شریعت اسلام و در نتیجه هنجارمند شدن جامعه مسلمانان می شود، بپردازد.
۱۰۲۲۵.

بررسی مولفه های تحکیم خانواده در قرآن و روایات

کلید واژه ها: قرآن روایات مولفه ها تحکیم خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۵۵۲
بی تردید عصر حاضر مولفه های جهان شناختی و انسان شناختی نوینی ارائه نموده است و انسان معاصر را با چالش های جدی در حوزه معرفت شناسی و خودشناسی مواجه نموده و آسیب های متعدد و اثرگذاری را در روابط با انسان های دیگر به ویژه در حوزه خانواده پدید آورده است. از آنجا که رویکرد انسان در عواطف و احساسات و رفتارهای وی، تأثیر فراوان دارد و شخصیت انسانی نیز در سه حوزه بینش، گرایش و روش زندگی وی شکل می یابد و خانواده هر فرد بطور مستقیم بدان تثبیت یا تزلزل می یابد، این نوشتار تلاش دارد تا به عناصر و عوامل موثر در تحکیم خانواده از منظر قرآن کریم بپردازد. انسان معاصر با نگاهی پیشینی به خود و مؤلفه های اثرگذار بر لذات و عواطف و تبلیغات شوم فضاهای آلوده، آسیب های جدی را در حوزه های روانی و اجتماعی تجربه کرده و می کند. این نوشتار که به روش تحقیق تحلیلی توصیفی انجام پذیرفته است، نشان داد که اصلاح نگرش به ازدواج و دادن بینش درست به نظام هستی و جهان آخرت و رعایت حریم های الاهی و بشری در زندگی مشترک و رعایت اعتدال در عواطف و کنترل هیجانات و احساسات در بعد گرایش و گروش و نیز تلاش در جهت بکاربستن مهارت های رفتاری لازم، در تحکیم پایه های خانواده بسیار موثر است. رعایت حیا و عفت و حفظ پوشش اسلامی و تعامل سازنده با همسر می تواند موجبات تعالی و استواری زندگی مشترک باشد. از آنجا که هر انسان در شکل گیری شخصیت خود تحت تدبیر و تاثیر اندیشه، عواطف و رفتارهای خویش است، عوامل تحکیم را در سه دسته فوق مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد.
۱۰۲۲۶.

بررسی رابطه عالم ذربا مُثل افلاطونی از منظر صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: افلاطون ملاصدرا عالم ذر مثل افلاطونی اعیان ثابته نشئه عقلی نظریه تذکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۱۶۳
بنابر آیه 172 سوره اعراف معروف به آیه میثاق بشر قبل از حضور در عالم دنیا در موطنی مجرد و بسیط و سراسر شهودی، شاهد حقایق نابی بوده است که درپی این شهود، اقرار به ربوبیت پروردگارخویش نموده است. لیکن پس از هبوط درعالم ناسوت و تعلق گرفتن به بدن وحجاب طبیعت، این گوهر ناب را به فراموشخانه عالم دنیا سپرده است. نمود این مطلب را میتوان در آثار افلاطون حکیم الهی یونان در بحث از «مُثل» و «نظریه تذکر» یافت. سئوالی که در اینجا مطرح است اینست که آیا میتوان میان موطن میثاق (عالم ذر) و مُثل افلاطونی که نقش مهمی در تبیین علم تفصیلی حق تعالی به ماسوی ایفا نموده است وجه ارتباطی یافت یا نه؟ تحقیق حاضر که بشیوه توصیفی تحلیلی، دیدگاه ملاصدرا بنیانگذار حکمت متعالیه را مورد مداقه و واکاوی قرار داده، در پی یافتن پاسخ ایشان به سؤال فوق است. طبق نظر او، نحوه حضور انسان در آن موطن، حضور نفس (روح) قبل از تعلقش به بدن در عالم عقول یا عالم علم الهی بوده، که از وحدت عقلی برخوردار و دارای همه کثرات نفوس جزئی بنحو اجمال و بسیط در این مرتبه از هستی خود میباشد. لذا بعقیده ملاصدرا، عالم ذر، صقع ربوبی (عالم علم الهی) است و بر همین اساس نظریه تذکر را توجیه نموده و موطن میثاق را همان مُثل افلاطونی میداند. لازم به ذکر است که ملاصدرا نظریه مُثل افلاطونی را ابتدا مبتنی بر مبانی فلسفی خود (بویژه سه اصل: اصالت، وحدت وتشکیک وجود) تبیین و استوار نموده، سپس آن را بعنوان مصداق عالم ذر با شرح و توضیحی که در مقاله خواهد آمد، پذیرفته است.
۱۰۲۲۷.

بررسی و تحلیل تسلی های قرآن بر مصائب مؤمنان

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن و حدیث زندگی مؤمنانه مصیبت تسلیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۴۹۰
در رویکرد دینی، مبتلا شدن انسان به انواع ابتلائات عینی و ذهنی که لازمه زندگی مادی و میدانی برای بروز انتخاب مختارانه انسان در دایره تکالیف است؛ می تواند برای انسان مصیبت ایجاد کرده و او را در راه نیل به سعادت دچار چالش نماید. با وجود ارتباط مستقیم بین سطوح معرفتی و مصیبت انگاری حوادث، انسان در هر شأنی از شئون اعتقادی، به هنگام مواجهه با مصائب نیازمند تسکین دهنده درونی و بیرونی است؛ چرا که به این ترتیب ضمن کسب آرامش نه تنها در برون رفت از مشکلات در مدار واقع بینی قرار می گیرد بلکه تسلی مبتنی بر پشتوانه های معرفتی، طی کردن مسیر تکامل همراه با نشاط را برای انسان بیش از پیش فراهم می کند. بر این اساس و با توجه به نقش و اهمیت تسلی انسان به خود در هنگام بروز مصائب و در گام بعدی در آرامش بخشی و همراهی افراد با یکدیگر و اثرات و پیامدهایی که این همدلی می تواند در کوتاه مدت و دراز مدت بر افراد مختلف خانواده و جامعه داشته باشد. در این تحقیق سعی شده است که با جستجو در آیات و روایات به بررسی عواملی که سبب ایجاد مصیبت و مصیبت انگاری گشته و مبانی تسلی حقیقی و چگونگی عمق بخشی به این مفهوم ارزشی پرداخته شود. نتیجه این جستجو و تحقیق، از سویی نشان دهنده توجه آموزه های اسلامی بر تسلیت دادن و تسلیت یافتن همراه با بیان راهکارهای آن است که پیامدهای آن نظیر همراهی و انسجام افراد با یکدیگر در جامعه اسلامی را بدنبال می آورد و از سویی دیگر این مطلب مهم را خاطر نشان می سازد که همدردی و تسلای واقعی فقط در سایه ایمان به خدا و اعتقاد به روز جزا و تخلق به صفات پسندیده اخلاقی پدید می آید و مؤثر و ماندگار می گردد.
۱۰۲۲۸.

تحلیل پیشنهاد ساخت «بنا» و «مسجد» بر اصحاب کهف از دیدگاه فریقین (و ارتباط آن با مسئله ساخت قبور صالحان و مسئله زیارت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره کهف مسجد سیاق وهابیت ساختن قبور زیارت مطالعه تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۰۹
در عصر جدید، پژوهش های تطبیقی بین مذهبی عمدتاً در حوزه شیعی با هدف بررسی دیدگاه های فریقین و نقد و ارزیابی آن ها در حال انجام است. در همین راستا، این نوشتار به بررسی آیه بیست و یکم سوره کهف که دیدگاه های مفسران فریقین و همچنین روایات تفسیری اهل بیت، صحابه و تابعان درباره آن متفاوت بوده، پرداخته است. بدین صورت که نظرات مفسران صحابه و تابعان از یک سو و روایات اهل بیت از دیگرسو گزارش شده و سپس با تطبیق نظرات مفسران شیعه و اهل سنت، آرای آنان ارزیابی گردیده است. از رهگذر این بررسی تطبیقی، حاصل شد که پیشنهاد ساخت مسجد بر اصحاب کهف، از سوی بدعت گذاران و مشرکان نبوده، بلکه از طرف موحدان بوده است. از دلایلی که برای تأیید این نظریه از آن بهره گرفته شد، می توان به سیاق آیه، سیاق و محور اصلی سوره و آیات دیگر مشتمل بر «بنا»، و نیز سکوت قرآن در برابر این پیشنهاد اشاره کرد. از سوی دیگر به شبهاتی که از سوی اهل سنت به این نظریه وارد شده، پاسخ داده شده است.
۱۰۲۲۹.

واکاوی رابطه مندی فرازهای آیه سوم سوره مائده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره مائده آیه سوم تناسب ارتباط جمله ای چینش توقیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۲۸۵
مسأله تناسب و ارتباط میان فرازهای آیه سوم سوره مائده از جمله مسائل اختلافی در بین مفسران است. برخی مفسران فراز ﴿الیَومَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِن دینِکُم فَلا تَخشَوهُم وَ اخشَونِ. الیَومَ أَکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ أَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الإِسلامَ دیناً﴾ را جمله معترضه دانسته و قائل به عدم تناسب شده اند، برخی نیز فراز مذکور را با فراز ﴿حُرِّمَت عَلَیکُمُ المَیتَهُ وَ الدَّمُ وَ لَحمُ الخِنزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیرِ اللهِ بهِ وَ المُنخَنِقَهُ وَ المَوقُوذَهُ وَ المُتَرَدِّیَهُ وَ النَّطِیحَهُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّیتُم وَ ما ذُبحَ عَلَى النُّصُب وَ أَن تَستَقسِمُوا بالأَزلامِ﴾ مرتبط دانسته و در عین حال وجه تناسب قابل توجهی را بیان نکرده اند. بر این اساس پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین مسأله دانش تناسب و ارتباط جمله ها، آیه ها و سوره های قرآن کریم، دیدگاه های مفسران درباره رابطه مندی و یا عدم ارتباط میان فرازهای آیه مذکور را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که با توجه به عدم تحریف قرآن کریم و چینش توقیفی آیات و سوره های آن؛ بین فرازهای آیه مورد بحث، وجوه تناسب و رابطه مندی قابل توجهی وجود دارد.
۱۰۲۳۰.

گونه شناسی تفسیر قرآن کریم بر پایه ادعیه مأثوره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر ادعیه منابع تفسیر تبیین آیات تعلیل آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۵۶۱
تفسیر قرآن کریم پس از آنکه دوره های نخستین خود را پشت سر گذاشت و حدیث (به عنوان تنها منبع شناخت) در تفسیر قرآن نقش ایفا نکرد، صبغه اجتهادی به خود گرفت و نیازمند منابع بیشتر برای فهمی دقیق تر شد. به ویژه اینکه آن منبع، جنبه شرعی داشته و دارای سنخیت کاملی با خود قرآن از جهت انتساب به معصوم باشد. در جستجوی این مهم با منبع یا اصلی دیگر برای تفسیر قرآن یعنی ادعیه رسیده از معصومان مواجه می گردیم؛ چه حجیت این ادعیه به مثابه خبر صحیح برای تفسیر قرآن است. ادعیه دارای ظرفیت گسترده ای برای تفسیر است؛ لذا می توان به آن به عنوان یکی از منابع تفسیری نگریست؛ چه، این معارف دینی علاوه بر فلسفه اصلی خود، یعنی عرض نیاز انسان در پیشگاه خالق متعالی و درخواست بخشش، دربردارنده وجوه مشترکی از معارف الهی با قرآن است. البته در ادعیه به طور صریح به تفسیر آیات قرآن پرداخته نشده اما مضامین برخی از این دعاها بدون تردید، تفسیر آیاتی از قرآن محسوب می شود. تفسیر قرآن براساس ادعیه شامل گونه های مختلفی از این قرار است: تبیین اجمال مفردات، رفع ابهام آیات، تفصیل امور کلی، بیان مصداق مفاهیم، تعلیل مضامین آیات، کشف وجوه اعرابی و پاسخ به پرسش هایی که ممکن است درباره یک آیه مطرح شود. همچنین در این گفتار، به رجحان تفسیر مطرح شده در دعا بر سایر آرای تفسیری توجه داده شده و به ادعیه و تفسیر بیان شده در آن، به عنوان یکی از مرجحات در تعارض آرای تفسیری نگریسته شده است.
۱۰۲۳۱.

تحلیلی بر دیدگاه ابن تیمیه در مجاز قرآنی و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجاز جریان سلفی تکفیری ابن تیمیه تأویل تفویض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۷۷
یکی از صناعات ادبی و اعجازی <em>قرآن</em>، وقوع مجاز در آن است. اصل وقوع مجاز در <em>قرآن</em> پذیرفته بیشتر علمای اسلام است و کتاب های فراوانی در این زمینه نوشته اند. از این میان، ابن تیمیه حرّانی (د. 728 ق.) به عنوان برجسته ترین نظریه پرداز جریان سلفی تکفیری وهابیت، وقوع مجاز در <em>قرآن</em> را انکار می کند. وی به عنوان یکی از مؤسسان جریان تکفیری و آرای او مورد پذیرش این فرقه می باشد. بنابراین، معرفت به اندیشه های ابن تیمیه در حقیقت، شناختن دبدگاه این فرقه است. این مقاله با روشی اسنادی تحلیلی در پی پاسخگویی به این سؤال هاست که «دیدگاه ابن تیمیه درباره مجاز چیست؟» و «استدلال های او چقدر محکم است؟». با جستجو در آثار ایشان به این نتیجه رسیدیم که استدلال های ابن تیمیه در انکار وقوع مجاز در <em>قرآن</em> نا پذیرفنی می باشند. در واقع، این استدلال ها شایسته نقد و مناقشه جدی هستند و پذیرش دیدگاه او موجب محرومیت از اعجاز، لطایف و ظرایف <em>قرآن</em> می شود.
۱۰۲۳۲.

کارکردهای ازدواج به منزله استدلالی به نفع اخلاقی بودن ازدواج(بررسی قرآنی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق خانواده خانواده قرآنی کارکرد جامعه شناختی کارکردروانشناختی کارکرد اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۴۲۰
رویکر روانشناختی جامعه شناختی و اخلاقی و توجه به کارکردهای سه گانه آن با توجهخ به آیات قرانی می تواند به منزله استدلالی اخلاقی برای ازدواج باشد . این کارکردها در پاسخ کسانی است که ازدواج را امری غیر اخلاقی تلقی کرده اند از اینرو می توان با تبیین آیات قرآن به کارکردهای مذکور اشاره کرد و به نفع ازدواج از آن بهره برد . این مقاله با رویکرد تحلیلی عهده دار این مسئله است .در این تحلیل از منظر جامعه شناختی ازدواج با عث ثبات و انسجام اجتماعی شده و جوامع را از فروپاشی انسانی و اخلاقی نجات خواهد داد همانطور که کارکردهای روانشتاختی ازدواج باعث آرامش افراد و از بین رفتن پریشانی و سرگردانی و افسردگی های ناشی از تنهایی و پوچی خواهد شد. از منظر اخلاقی نیز ازدواج به حفظ اخلاقی افراد خواهد انجامید ضمن اینگه خانواده محل ظهور و بروز فضایل اخلاقی و دوری گزیدن از پلیدی های اخلاقی است.
۱۰۲۳۳.

بررسی کلامی و فقهی «ترجمة قرآن کریم» با تأکید بر دیدگاه سلفیه و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کلام فقه سلفیه جواز ترجمة قرآن حرمت ترجمة قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۷۶
دین اسلام آیینی جهان شمول با اصول و معارف اساسی و فراگیر است که عمدة آن ها در قرآن کریمبیان شده است. اما شناخت آن ها برای غیر عرب زبانان تنها از راه ترجمه میسور است. از این رو، علمای مسلمان از دیرباز با مسئلة ترجمة قرآنمواجه بوده اند و دو نگرش موافق و مخالف نسبت به این مسئله شکل گرفته است. بررسی پیشینه و سیر تاریخی نشان می دهدکه موافقان ترجمة قرآنو مخالفان آن، از دو منظر کلامی و فقهی به مسئله نگریسته اند و دلایلی بر اثبات دیدگاه خود ارائه نموده اند. جهانی بودن اسلام ازجمله ادلّة جواز، بلکه لزوم ترجمة قرآناست. از سوی دیگر، عواملی همچون گسترش اندیشة سلفی موجب مخالفت با ترجمة قرآنشده است. مخالفان که اغلب سلفی هستند، حدود پانزده دلیل، همچون نبودِ امکان ترجمة قرآن، خطر تحریف و بدعت ارائه نمود ه اند که تحلیل و بررسی آن ها نشان می دهد عموماً فاقد مبنای استوار و بنای درست بوده است و همگی قابل نقد است.
۱۰۲۳۴.

معناشناسی واژه ثله و مترادفات آن در قرآن

کلید واژه ها: معناشناسی ثله رهط طائفه عصبه فئه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۶۸
برجسته ترین وجه اعجاز قرآن کریم به عنوان معجزه ی پاینده پیامبر اکرم9 اعجاز بیانی و فصاحت و بلاغت آن است. از آنجایی که واژه گزینی قرآن، بی بدیل و شگف انگیز و براساس ظرافت های خاصی است لذا برای فهم بهتر این ظرافت ها باید با علم مفردات قرآن که یکی از مجموعه های علوم قرآنی است، آشنا شد. از این رو در این پژوهش سعی بر آن شده برای درک بهتر مفهوم آیاتی که در آن ها، معنای «جماعت و گروه» با الفاظ مختلف ذکر شده، مورد بررسی قرار بگیرد. جهت تحقق این امر از میان واژگانِ با این معنا، پنج واژه ی «ثله، رهط، طایفه، عصبه و فئه» ابتدا در کتب لغت با محوریت العین، معجم مقاییس اللغه، مفردات الفاظ قرآن، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز و التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم مورد بررسی قرار گرفته سپس ذیل تعدادی از آیات قرآنی مشتمل بر این الفاظ، به بررسی نظرات تفسیری حول این واژگان پرداخته شده است. قابل ذکر است که ذیل هر بحثی نتیجه گیری صورت گرفته است که این امر بر غنای محتوا می-افزاید. پس از بررسی های مختلف می توان گفت حق آن است که هر یک از این واژه های به ظاهر مترادف، در قرآن جایگاه خاص خود را دارد و هیچ یک نمی تواند به جای دیگری بنشیند.
۱۰۲۳۵.

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم : رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم زبانشناسی شناختی استعاره مفهومی قول کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۴۰۱
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
۱۰۲۳۶.

مدلول قرآن در فرایند عرضه حدیث؛ بر پایه کاربرد معیار عرضه توسط معصومان(علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روش عرضه عرضه حدیث مدلول قرآن در عرضه نقد قرآن محور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۳۴۱
جعل حدیث، خطا و اشتباه برخی راویان در سماع، فهم و یا نقل حدیث، حکایت از ضرورت نقد روایات جهت اطمینان از درستی یا نادرستی آن ها دارد. برای مقابله با این آسیب ها، پربسامدترین توصیه معصومانM ، نقد محتوایی با محوریت عرضه حدیث بر قرآن است. با این حال، علی رغم کاوش درباره چیستی و اعتبار روایات عرض، تا کنون پیرامون مدلول قرآن در فرایند عرضه بر پایه موارد کاربرد این معیار توسط ائمهM و با محوریت نگاه حدیثی، مطالعه ای صورت نگرفته است. این جستار با روش توصیفی تحلیلی و با هدف واکاوی این موضوع، به تحلیل متن روایات عرض و نمونه روایات عرضه شده بر قرآن توسط امامانM پرداخته است. بر اساس نمونه های روایی عرضه، گستره مدلول قرآن در فرایند عرضه، الگویی مرکب از حداقل یکی از نص، ظاهر، اصول، گفتمان و مدلول تأویلی باطنی قرآن (به شرط عدم مخالفت با سایر مدلول ها) است. اصول قرآنی در این تحقیق، گزاره ها و مؤلفه های ثابت و پذیرفته شده قرآنی است که یک یا چند آیه قرآن به آن صراحت دارد و مراد از گفتمان قرآن، مجموعه ای از آموزه های نهادینه شده قرآن در موضوعات مختلف است که شاید به صورت جداگانه، مفهوم مدّنظر را نتوان از آن ها برداشت نمود؛ ولی در کنار یکدیگر، مفهوم خاصی را به خواننده منتقل می کند.
۱۰۲۳۸.

تحلیل و نقد آراء مفسران درباره چگونگی بازگشت بدن انسان در قیامت بر اساس آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معاد جسمانی قرآن نظریه شبیه سازی ژنتیک DNA

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۵۶۰
تعداد بسیار زیاد آیات قرآن درباره معاد ، از اهمیت فراوان این اصل اعتقادی حکایت دارد و یکی از موضوعات مهم آن، زنده شدن دوباره انسان در قیامت می باشد که قرآن، آن را حتمی می داند. سوال اصلی اینکه از نظر قرآن، چگونه بدن انسان در قیامت باز می گردد؟ این مقاله تلاش نموده با روش توصیفی و تحلیلی ، تفسیری منطبق بر نظریات علمی از بازگشت بدن انسان در قیامت با استناد به آیه51 سوره یس را ارائه دهد. به همین منظور، آراء مختلف مفسران درباره چگونگی این بازگشت از جمله نظریه عینیت( بازگشت به تمام اجزاء بدن)، نظریه مثلیت (بازگشت صورت نوعیه بدون ماده مشخص) و نظریه اشتداد وجودی نفس( بدن تکامل یافته) طرح و نقد و بررسی گردید. تأکید بر واژه « یَنسِلُونَ » و استفاده از روایتی که بازگشت بدن انسان در قیامت را به جزئی به نام « عَجْبُ الذَّ نَب » دانسته و نیز انطباق این تفسیر، با نظریه شبیه سازی ، نتیجه ای ارائه می دهد که بدن انسان ، از جزء اصلی باقی مانده از بدن دنیوی، تشکیل می شود که آن جزء اصلی، مبدأ پیدایش بدن اخروی است.
۱۰۲۳۹.

تحلیل مؤلفه های مدیریتی سوره نمل

کلید واژه ها: قرآن سوره نمل مؤلفه های مدیریتی حضرت سلیمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۲۰۷
 کلام وحی به عنوان مهم ترین و جامع ترین سند و منبع درک حقایق و واقعیت های سعادت آفرین در عرصه های گوناگون به خصوص در باره ی مدیریت، ظرفیت ها و ظرافت های عظیمی دارد. در منطق قرآن از جمله اهداف اساسی بعث پیامبران، تزکیه و هدایت انسان ها در جهت صلاح و فلاح و مدیریت، مطلوب زندگی دانسته شده است. با بررسی گزاره های وحیانی این حقیقت به خوبی آشکار می شود که هر سوره ای از قرآن حاوی پیام ها و مؤلفه های در باره ی مدیریت و جهت دهی زندگی به سوی سعادت دنیوی و اخروی است. از آنجا که گستردگی مباحث و مسائل مدیریتی فراتر از طرح آن در این پژوهش می باشد، تنها مؤلفه های مدیریتی سوره ی نمل با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و شیوه ی استنطاقی شهید صدر به کنکاش گرفته شده است. ره آوردها و برآیندها معلوم می دارد که سوره نمل حاوی اصول، مبانی و شیوه های مدیریتی بوده و از آموزه های آن، توصیه ها و تجویزهای زیادی از جمله در باره ی ارزش های بنیادی، تکریم سرمایه ی انسانی با نظرخواهی و مشاوره جوی، ارزیابی عملکردها و داشتن نظام نظارت با هدف ایجاد رقابت سالم و رعایت شایسته سالاری برای رشد متوازن و رسیدن به بهره وری مادی و معنوی است.
۱۰۲۴۰.

تحلیل ساختاری عنصر جهاد و پیکار با نفس در سوره یوسف با تأکید بر ساختار آوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان شناسی تحلیل متن ساختار آوایی سوره یوسف جهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۵۶۹
قرآن به عنوان معجزه تاریخ برای ترسیم معانی و معارف گوناگون از تمهیدات ادبی و هنری خاصی بهره گرفته و آنها را در قالبی بی نظیر در دسترس همگان قرار داده است. در حوزه زبان شناسی روش تحلیل ساختار، روشی نوین در فهم و درک این مفاهیم است که در قالب بررسی ساختار آوایی، صرفی، نحوی و بلاغی سوره ها به بررسی ارتباط میان اجزای آیات می پردازد تا از طریق کشف نظام حاکم در ساخت عناصر تشکیل دهنده سوره نشان دهد که چگونه سازه های زبانی متن مضمون و محتوای آن را انتقال می دهد. سوره یوسف از سوره هایی است که با مؤلفه های متنیِ ضرباهنگ، واژگان، نحو و بلاغت بی نظیر خود معنای جهاد و پیکار با نفس را به گونه ای شگرف به تصویر می کشد؛ اما مقاله حاضر به سبب گستردگیِ بحث تحلیل ساختاری، بیشتر بر تحلیل ساختار آوایی این سوره تمرکز نموده تا با واکاوی آن در قالبی توصیفی- تحلیلی، ضمن آشکار نمودن گوشه هایی از لطایف، دقایق و رموز هنری و جنبه های زیباشناختی آن نشان دهد که نظام آوایی این سوره تا چه اندازه در آفرینش مضمون مبارزه و برانگیختن مخاطب و پویایی متن مؤثر بوده است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که ساختار آوایی سوره یوسف در کنار بافت های متنی دیگر با غرض سوره و مضمون جهاد و پیکار با نفس کاملاً همسو بوده و قرآن از همه ظرفیت ها و امکانات برای تبلیغ پیام سعادت بهره برده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان