پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین)

پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین)

پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم تابستان 1396 شماره 29 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی کلامی و فقهی «ترجمة قرآن کریم» با تأکید بر دیدگاه سلفیه و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کلام فقه سلفیه جواز ترجمة قرآن حرمت ترجمة قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۲۹۱
دین اسلام آیینی جهان شمول با اصول و معارف اساسی و فراگیر است که عمدة آن ها در قرآن کریمبیان شده است. اما شناخت آن ها برای غیر عرب زبانان تنها از راه ترجمه میسور است. از این رو، علمای مسلمان از دیرباز با مسئلة ترجمة قرآنمواجه بوده اند و دو نگرش موافق و مخالف نسبت به این مسئله شکل گرفته است. بررسی پیشینه و سیر تاریخی نشان می دهدکه موافقان ترجمة قرآنو مخالفان آن، از دو منظر کلامی و فقهی به مسئله نگریسته اند و دلایلی بر اثبات دیدگاه خود ارائه نموده اند. جهانی بودن اسلام ازجمله ادلّة جواز، بلکه لزوم ترجمة قرآناست. از سوی دیگر، عواملی همچون گسترش اندیشة سلفی موجب مخالفت با ترجمة قرآنشده است. مخالفان که اغلب سلفی هستند، حدود پانزده دلیل، همچون نبودِ امکان ترجمة قرآن، خطر تحریف و بدعت ارائه نمود ه اند که تحلیل و بررسی آن ها نشان می دهد عموماً فاقد مبنای استوار و بنای درست بوده است و همگی قابل نقد است.
۲.

مقایسة مکالمات خداوند و پیامبران در قرآن و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن عهد عتیق کلام وحی آدم نوح ابراهیم لوط موسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۹ تعداد دانلود : ۳۳۴
بنا بر گزارش ادیان ابراهیمی، خداوند با پیامبران خود سخن گفته است و نیز پیامبران با او سخن گفته اند. در برخی کتب مقدس این ادیان، گفتگوهای خداوند و انبیا آمده است. از جملة این کتب، قرآنو عهد عتیقمی باشند. سخنان و گفتگوهایی که بین خداوند و پیامبران در دو کتاب قرآن کریمو عهد عتیقنقل شده است، چه شباهت ها وتفاوت هایی دارد؟ بررسی وجوه اشتراک و اختلاف آن ها حاصل تلاشی است که در این مقاله بدان پرداخته ایم. پرداختن به مباحث مقایسه ای بین دو متن مقدس می تواند به شناخت بهتر دو دین و ایجاد راة برای گفتگوی ادیان و تقریب بین آن ها منجر گردد. مکالماتی از خداوند و انبیا (آدم، نوح، ابراهیم ، لوط و موسی (ع)) در این کتب آمده است که در برخی وجوه مشابه و در برخی وجوه غیرمشابه می باشند. مکالمات خداوند و این پیامبران در قرآنو عهد عتیقبسیار متفاوت است؛ زیرا هر یک از مکالمات که بررسی می گردد، در سیاق آیات همان کتاب بررسی خواهد شد. حتی اگر آیه ای در قرآنو یا عهد عتیقوجود داشته باشد که محتوای آن شبیه یکدیگر باشند، با توجه به سیاق آیاتی که در آن واقع شده است، معنای متفاوتی پیدا خواهد کرد. در بسیاری از آیات قرآنو عهد عتیقکه مکالمات خداوند و پیامبران در آن ها وجود دارد، اهداف قرآنو کتاب مقدس در آن ها دیده می شود. قرآنکتابی است که ادعا دارد برای هدایت تمام بشر نازل شده است، در مکالمات پیامبران نیز چنین چیزی دیده می شود. عهد عتیقنیز تاریخ قوم بنی اسرائیل را بیان می دارد و کتابی است مخصوص قوم بنی اسرائیل و مکالمات بیشتر پیامبران نیز در این زمینه دیده می شود.از این رو، اسلام دینی است که ادعای جهانی شدن دارد و یهودیت، دینی قومی محور می باشد.
۳.

تأملی دیگر در آیات و روایات ناظر بر تمثل اخلاق و تجسم اعمال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نفس تمثل روح تجسم اعمال جزا عذاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۴۱۳
سرنوشت انسان پس از مرگ، مسئلة اساسی آدمیان است. این مقاله برآن است تا با بررسی و تحلیل عقلی و نقلی آیات و روایات ناظر بر این مسئله اثبات نماید که نوع جزای انسان، تکوینی است و عاقبت هر کس، متناسب با اعمال خود او شکل می گیرد و هیچ گونه عامل خارجی باعث پاداش اخروی یا عقوبت وی نمی باشد.  همچنین، تاکنون دربارة موضوع «تجسم اعمال» عمدتاً با رویکردی فلسفی، کلامی و قرآنی بحث و نظر فراوان شده، اما این مقاله سعی دارد با تکیه بر اشارت های تربیتی و معرفتی این دسته از آیات و روایات و تقسیم تجسم عمل به «درونی» و «بیرونی» و این مسئله که تجسم درونی، فاعل و عامل اصلی و همسنخ با تجسم بیرونی است، به این مهم بپردازد. در باب اثرگذاری و شکل یابی اعمال (تجسم یا تمثل عمل) باید توجه نمود که اعمال، علاوه بر شکل دهی و تمثل روح (تمثل اخلاق)، در فراهم سازی عناصر و پدیده هایی خارجی (تجسم بیرونی) که در حقیقت، تجسم یافتة باطن هر عمل نیک یا بد است، تأثیرگذارند. عقیده به این موضوع و توجه به نکته های معرفتی، اخلاقی و تربیتی آن، می تواند در رشد معنوی، علاقه مندی به خداوند و نیز بازدارندگی انسان از ارتکاب زشتکاری، تأثیرگذار بوده است و به همان نسبت، باورهای نادرست را دربارة کیفیت و نوع مجازات های الهی اصلاح نماید.
۴.

عوامل کشف و شهود در قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات کشف و شهود علم لدنی عبودیت مراقبت‌ نفس طهارت و تزکیة باطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵۱ تعداد دانلود : ۶۷۴
یکی از منابع معرفت، «کشف و شهود عرفانی»، اعم از شهود عین الیقینی و حق الیقینی است که در قرآنو روایات از منزلت و موقعیت بنیادی راهبردی برخوردار می باشد.: 1 عوامل حصول معرفت شهودی از منظر قرآنو روایات چیست؟ 2 آیا معرفت شهودی از منظر قرآنو روایات اعتبار و حجیت معرفت شناختی دارد؟ برونداد نوشتار حاضر که مبتنی بر روش نقلی عقلی است، در علل دستیابی به کشف و شهود عبارتند از: عبودیت، تقوی و طهارت، شرح صدر، مراقبت نَفْس، عمل صالح، شهود، فقر وجودی و اخلاص که با یک مقدمه، در دو قسمت با ذکر نمونه هایی از مکاشفات و مشاهدات عرفانی بررسی می کنیم.
۵.

نقد و بررسی دیدگاه ویلیام فدرر دربارة مصادر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مصادر قرآن وحی ویلیام فدرر فرهنگ جاهلی ادیان ابراهیمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۴۰۴
در سده های اخیر، قرآن پژوهی از اولویت های مهم مستشرقان است. شماری از این آثار به انکار و یا دست کم تردید در وحیانیت قرآنتصریح دارد. ویلیام جوزف فدرر، نویسنده و مورخ معاصر آمریکایی نیز همسو با این نظر، منکر الهی بودن قرآناست. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ابعاد مختلف ادعای فدرر را به بحث می نهد و به بررسی دیدگاه ویلیام فدرر در کتاب «What every American needs to Know about the Qur`an» دربارة مصادر قرآنپرداخته است. نتیجة پژوهش بیانگر نادرستی بسیاری از ادعاهای فدرر است. مهم ترین نقاط ضعف وی عبارتند از: مراجعه نکردن به منابع دست اول و معتبر، آدرس دهی غیردقیق به منابع، مراجعه نکردن به منابع تاریخی، تفسیری و حدیثی شیعه، تعصب نسبت به باورهای مسیحیت و غرض ورزی در برابر معارف قرآنی. نتیجة این پژوهش در حوزة مطالعات استشراق و نیز مباحث کلامی و تفسیری کاربرد آشکار دارد. همچنین، این نتایج در عرصة تبلیغ و جذب نامسلمانان و اقناع فکری ایشان کارایی دارد
۶.

پیش بینی هوش معنوی کودک بر اساس شعر مبتنی بر آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خدا آموزه های قرآنی هوش معنوی شعر کودک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۹ تعداد دانلود : ۶۰۱
هوش معنوی، کاربرد معنویّت برای پاسخگویی به نیازهای ذهنی و پرسش های بنیادین هستی شناسانه است که بر پایة عقاید دینی به کار گرفته می شود و نقش اساسی در تأمین سلامت روانی و هدفمند کردن زندگی دارد. اگرچه در پژوهش های انجام گرفته در حوزة هوش معنوی به گروه سنّی بزرگسالان توجه فراوانی شده است، می توان این نوع از هوش را با توجه به آموزه های قرآنی در کودکان نهادینه کرد. یکی از روش های این امر، بهره گیری از شعر است. در پژوهش حاضر که به شیوة تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است، به بررسی هوش معنوی کودکان بر اساس شعر و مبتنی بر آموزه های قرآنی پرداخته می شود. به همین منظور، مؤلفه های هوش معنوی در شعر کودک واکاوی، و با استناد به آیه های قرآنی، کارکرد آن بررسی شده است. کاربرد هوش معنوی در شعر کودک باعث می شود که فضایل اخلاقی در کودکان پرورش یابد و او پاسخی متناسب با درک خود، نسبت به خدا و هستی بیابد و با اعتقاد به خدای آفریننده، در برابر سختی ها بردبار باشد. مؤلفه های هوش معنوی در شعر کودک، منطبق با آموزه های قرآنی و با کارکرد تعلیمی است. از این رو، رهاورد وحی الهی برای پرورش روح کودک و تعالی بخشیدن به او برای شکوفایی، قابلیت و توانایی ها در درک امور فرامادی است.
۷.

بازخوانشی از اقتباس های قرآنی در صحیفة سجّادیّه (مطالعة موردی دعای اوّل تا هفتم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام سجّاد(ع) صحیفة سجّادیّه اقتباس های قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۷ تعداد دانلود : ۴۴۸
یکی از جلوه های درخشان صحیفة سجّادیّهپیوند این کتاب شریف با قرآن کریماست. هدف این جستار، به تصویر کشیدن انس و همنشینی امام سجّاد (ع)با قرآن کریمو نیز اثرپذیری عمیق آن حضرت (ع)از کلام وحی در دعای اوّل تا هفتم صحیفة سجّادیّهاست. ضرورت این پژوهش، هویداسازی یکی از انواع تعامل گنجینة حدیثی شیعه با قرآن کریم، از رهگذر بررسی گونه شناسی اقتباس و کارکردهای گوناگون این گونه ها در بافت متنی صحیفة سجّادیّهمی باشد. بدین منظور، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی این عنصر ادبی پرداخته شده است. گونه های مقتبس قرآنی در هفت دعای اوّل صحیفة سجّادیّهعبارت است از: اقتباس کامل، جزئی، متغیّر، اشاره ای و استنباطی. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پربسامدترین گونه، اقتباس متغیّر و دشوارترین نوع، از حیث تشخیص، اقتباس استنباطی است و انگیزة کاربست این گونه ها برای تعلیل، تأکید، تفسیر و توضیح، تهلیل و تحمید و جری و تطبیق است و گاه کارکرد ترکیبی دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۶