محمدرضا شاهرودی

محمدرضا شاهرودی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه الهیات دانشکدة الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۳ مورد.
۱.

گونه شناسی «مخاطبانِ» قرآن و نقش آنان در فهم معنای آیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیایی ۲۴) 101-128
تعداد بازدید : 624 تعداد دانلود : 831
آیات قرآن کریم، به دنبال اسباب نزول خود، و هر دسته برای مخاطبان خاصی پدید آمده است؛ ازاین رو لازم است کشف دلالت آیات بر معنا، براساس فضای نزول و خطاب، و درنظرگرفتن گونه های مختلف مخاطبان انجام پذیرد. برای این منظور، مقاله ی حاضر با بهره گیری از آموزه های «معناشناسی کاربردی» و رویکرد «دلالت زبانی» سازوکار خطاب و دلالت را در قرآن مجید مطالعه می کند. براین اساس، در راستای فهم یک بسته ی وحیانی و خطاب قرآنی، گذشته از «آیات قرآن» و «فضای خطاب»، شایسته است اسبابی چون: «متکلم»، «خطیب» و «مخاطبان» آن را در فضای نزول نیز در نظر گرفت و به بررسی نقش مخاطبانِ «خاص» و «عام» در درک معنای آیات پرداخت. مقاله ی حاضر نشان می دهد که هم آیات قرآن دارای مراتب و سطوح معنایی است و هم مخاطبان قرآن گونه های مختلفی را شامل می شوند؛ به دیگرسخن آیات گوناگون قرآن، هریک درخور فهم دسته ای از مخاطبان خود فراهم آمده است؛ لذا همگان جز «عالمان راستین قرآن»، قادر به ادراک معنای مشخص تمام آیات قرآن نیستند. سرانجام از این رهگذر لزوم رجوع به «عالمان قرآن»، یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و اهل بیت علیهم السلام، برای مخاطبان خاص و عام قرآن نیز اثبات می گردد.
۲.

خوانش ساختارگرایانه از واژه «عربی» در سوره نحل (با رویکرد جامعیت معنایی سوره و بهره گیری از روابط همنشینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 162 - 143

کلید واژه ها: جامعیت معنایی سوره نحل عربی معناشناسی ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 434 تعداد دانلود : 516
خداوند در قرآن یازده مرتبه این کتاب و دو امر متعلق به آن، یعنی: «حکم» و «لسان» را با وصف «عربی» یاد کرده است. تأکید خداوند بر این ویژگی، امری قابل تأمل و شایسته تحقیق است. اکثر مفسران این واژه را «اسم منسوب به نژاد عرب» دانسته و از آن، مفهوم «زبان عربی» را تلقی کرده اند؛ حال آنکه این برداشت از واژه «عربی»، با مفاهیم واژگان همنشین آن و بافت زبانی سوره ها همخوانی ندارد. از تحقیق حاضر با استفاده از معناشناسی ساختگرا و رویکرد جامعیت معنایی یک سوره چنین بدست آمده است: در سوره نحل، «عربیت زبان قرآن» با «جامعیت امر خداوند»، «مطابقت قرآن با آن»، «فعال سازی ابزارهای شناختی انسان (تفکر، تعقل، سمع، ذکر) و «روشنگری با توجه به عاقبت انسان» تعریف می شود. «لسان عربی» قابلیتی دارد که می تواند با ارائه امر خدا، توجه انسان را به اموری معطوف سازد که در کنار فعال شدن ابزارهای شناختی و شکوفایی هرکدام از آن ها، انسان را به عاقبتی که خدا خواسته، برساند و امر خدا در اعمال و رفتارش، تجلی پیدا کند.
۳.

نقش محوری استحیاء در راهبردهای فرهنگی جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال یازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۲ 236 - 263

کلید واژه ها: حیا استحیاء حجاب عفاف راهبرد فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 335 تعداد دانلود : 236
استحیاء ریشه همه فضائل اخلاقی و اصلی ترین رکن تربیت فردی و اجتماعی است. فضیلتی که با ترویج سبک زندگی غربی تحت الشعاع قرار گرفته است. ولنگاری فرهنگی جامعه امروز، ثمره سال ها جنگ نرم فرهنگی دشمن و سرمایه گذاری های کلان و بلندمدت است. راهکار بی اثرکردن این نبرد همه جانبه نیز نیازمند تغییر راهبردهای فرهنگی جامعه و به کارگیری گفتمانی نو در فضای عمومی کشور با محوریت استحیاء است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی انجام و برای گردآوری داده ها از شیوه اسنادی استفاده شده است. در ابتدا به بررسی مفهوم استحیاء (حیا) پرداخته و پس از آن با واکاوی آیات، روایات و سیره پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم، نقش محوری این فضیلت در میان آموزه های دینی بیان شد. سپس سه رأس مثلث استحیاء یعنی حجاب، عفاف و غیرت به عنوان عوامل هم بسته با حیا مورد بررسی قرار گرفت و در قسمت نتیجه گیری به چند راهبرد فرهنگی موثر برای تغییر شرایط فرهنگی کشور و نقش محوری استحیاء در هر یک از آن ها تبیین شد. نوآوری این پژوهش، ضرورت توجه سیاستگذاران به حیا به عنوان پیوست کلیه برنامه ریزی ها و فعالیت ها و شناسایی موثرترین ابزار برای رشد جهشی فرهنگ جامعه است. تقویت حیای زنان به عنوان فردی که نقش محوری در کانون خانواده دارد و در نتیجه آن گسترش خانواده های حیامدار به عنوان سلول های سازنده جامعه، مهم ترین راهبردی است که می تواند راهبردهای فرهنگی را در جهت رسیدن به فرهنگ مطلوب ساماندهی کند.
۴.

بررسی آرایه مشاکله در نهج البلاغه و تحلیل انتقادی ترجمه های آن (مطالعه موردی 25 ترجمه فارسی نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 313-269

کلید واژه ها: مشاکله آرایه های بدیعی نقد ترجمه نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 301 تعداد دانلود : 749
«مشاکله» از آرایه های تأثیرگذار ولی کمترشناخته شده در بین آرایه های بدیعی است که در پژوهش های قرآنی- ادبی مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است. در رابطه با کتاب شریف نهج البلاغه اما، عنایت ویژه ای به این محسّن ادبی صورت نگرفته و مصادیق ذکرشده در کتب مرتبط نیز بسیار محدود است. از آن جا که آرایه مشاکله سبب به کارگیری لفظ مشاکِل در معنای مجازی می گردد، توجه به برگردان معنای مقصود برای دفع هرگونه ابهام و یا شبهه، امری بایسته است. پژوهش حاضر با بهره گیری ازروش توصیفی- تحلیلی، پس از احصاء کاربرد های مشاکله در نهج البلاغه، به تقسیم بندی شش گانه مصادیق آن پرداخته و سپس، عملکرد 25 ترجمه فارسی را در برگردان این عبارات که از ظرافت معنایی قابل ملاحظه ای برخوردار هستند، مورد بررسی قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بهترین عملکرد مربوط به فیض الاسلام با 53.84 درصد صحت است که در بیشتر موارد پس از ذکر معنای لفظی، معنای مقصود را در پرانتز ذکر می کند. رتبه دوم با 46.15 درصد صحت مختص به ارفع، شریعتی و فقیهی است و در رتبه سوم حجتی و استادولی با 38.4 درصد صحت قرار می گیرد. نامناسب ترین عملکرد مربوط به مترجم قرن ششم با 7.69 و شیروانی با صفر درصد صحت است که در رابطه با مترجم قرن ششم این امر معلول به کارگیری روش ترجمه تحت اللفظی در برگردان این آرایه است که روشی مخل در انتقال معنای مقصود است.
۵.

تأثیر حیای زن بر استحکام خانواده و آثار آن بر حیات طیبه

نویسنده:
منبع: زن و فرهنگ سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 31 - 41

کلید واژه ها: حیای زن استحکام خانواده حیات طیبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 935 تعداد دانلود : 401
هدف پژوهش حاضر تبیین تاثیر حیای زن بر استحکام خانواده و آثار آن بر حیات طیبه بود. جامعه پژوهش، منابع اسلامی مرتبط با موضوع حیا است. نمونه پژوهش مفهوم حیای زن بود. طرح پژوهش توصیفی-تحلیلی بود. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای اسنادی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس رویکرد تفسیری بود. به این صورت که ارتباط مفهوم «حیای زن» با حیات طیبه با واکاوی متون دینی (آیات و روایات مرتبط)، اثرات حیا بر روی فرد، خانواده و جامعه تبیین شد. نتایج نشان داد، کانون مقدس خانواده در صورتی می تواند زمینه پرورش حیا را فراهم کند که زن به عنوان اصلی ترین عنصر آن، الگوی عینی حیامداری باشد. در این صورت خانواده استحکام می یابد و از فروپاشی و آسیب های متعدد در امان می ماند. حیای زن با استحکام خانواده به عنوان سلول تشکیل دهنده جامعه منجر به رسیدن جامعه به حیات طیبه می شود. هم چنین. حیای زن نقش اثرگذار در جایگاه همسری و مادری، راه رسیدن افراد، خانواده ها و جامعه را به حیات طیبه، هموار کرده و طعم زندگی متعالی و طیبه را به کام جامعه چشانده است. در واقع با مزین شدن زن و به تبع آن خانواده به زیور حیا، جامعه در مسیر سعادتمندی و حیات طیبه حرکت می کند. یکی از اصلی ترین ثمرات تقویت استحیا، رسیدن فرد و جامعه به حیات طیبه به عنوان بهترین نوع زندگی است.
۶.

مطالعه بینامتنی شخصیت حبیب بن مظاهر در سخنان امام حسین(ع)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 61 - 78

کلید واژه ها: امام حسین (ع) بینامتنی شخصیت ها حبیب بن مظاهر سخنان امام حسین (ع) عاشورا کربلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 966 تعداد دانلود : 982
مطالعه بینامتنی شخصیت ها، یکی از اقسام پدیده نوظهور بینامتنیت است. در این مطالعه بسامد نام اشخاص در یک متن استخراج می شود تا از این طریق شناختی عمیق از نقش و جایگاه آن شخص در منظومه فکری نویسندگان و گویندگان متون به دست آید. حبیب بن مظاهر، امام حسین(ع) را یاری و خون عزیز خویش را برای نهضت الهی او نثار کرد. او به سبب جایگاه والا نزد اهل بیت: از جهت قوت ایمان و تقوا، وسعت علم، مجاهدت، وثاقت، عبادت، شجاعت، سخاوت، عزت و نهایتا شهادت، سهم بسزایی در سخنان امام حسین(ع) دارد که احصای آن راه گشای شناخت دقیق تر و عمیق تر از این صحابی شریف اهل بیت(ع) و به تبع آن معرفت صحیح نهضت حسینی خواهد بود. در پژوهش حاضر قصد آن است که بینامتنی شخصیت حبیب بن مظاهر به همراه کشف رابطه بین متون حاضر و غایب، در سخنان اباعبدالله الحسین(ع) در نهضت عاشورا بحث و بررسی شود تا نقش او در حماسه عاشورا با احصای تعابیر امام(ع) خطاب به ایشان تبیین شود.
۷.

کاربرد ساختار جمع برای مدلول مثنی در عربی قرآنی و پاسخ به شبهات مربوطه با تکیه بر دستور تطبیقی زبان های سامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 365 - 337

کلید واژه ها: دستور تطبیقی زبان های سامی شبهات ادبی قرآن کاربرد ساختار جمع برای مثنی مثنی مثنی در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 44 تعداد دانلود : 630
نقدهای مخالفان به قرآن از دیرباز به صورت های مختلف طرح، و متقابلاً با جواب دانشمندان مسلمان روبه رو شده است. در این میان، ساختارهای ادبی قرآن، حجم بسیاری از شبهات را به خود اختصاص داده که از این شبهات، برخی مرتبط با استعمال ساختار جمع برای مدلول مثنی است. «بازگرداندن ضمیر جمع به مرجع مثنی» در آیات 18 حج و 9 حجرات؛ همچنین «آوردن واژه جمع به جای مثنی» در آیات 4 تحریم و 38 مائده اهمّ شبهات مطرح شده در این باره است. مقاله پیش رو در صدد پاسخ به شبهات فوق برآمده و نیز به دنبال این است که در چه مواضعی ساختار جمع برای مدلول مثنی در قرآن به کار رفته و چه تحلیلی برای این کاربرد ها از منظر زبان شناسی می توان ارائه کرد؟ علاوه بر پاسخ نحویان سنتی از جمله «کراهت اضافه دو واژه مثنی» که مبتنی بر آموزه های نحوی و بلاغی است، این شبهات از منظر دستور تطبیقی زبان های سامی نیز قابل نقد و پاسخ گویی اند. چه اینکه با مطالعه زبان های خویشاوند عربی، نظیر: عبری، سریانی و دیگر زبان های سامی، مشخص می گردد که در این زبان ها ساختار مثنی به عنوان یک ساختار صرفی مورد استفاده نبوده و ساختار جمع جایگزین آن شده است. در این زبان ها، تنها نمونه هایی محدود از واژگان با علامت مثنی یافت می شوند. در آیات بسیاری از قرآن نیز، با وجود اینکه کاربرد مثنی مطابق با قواعد مربوطه صورت گرفته، با مطالعه ساختارهای منحصر به فرد مثنی، نمایان می شود که این ساختار در زبان عربی قرآنی، وضعیتی منعطف دارد و در برخی کاربردها همانند دیگر خویشاوندانش به سمت ساختار جمع گرایش یافته است. کاربرد ساختار جمع برای مدلول مثنی در قرآن به دسته های زیر قابل تقسیم است: «استفاده از فعل جمع برای مثنی»، «استفاده از ضمیر جمع برای مثنی»، «استفاده از قید مخصوص جمع برای مثنی»، «استفاده از واژه جمع برای مثنی در حالت اسمی» و «استفاده از وصف جمع برای مثنی».
۸.

آموزش روش های فهم حدیث در روایات امام باقر(علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 1 - 24

کلید واژه ها: فقه الحدیث نقد حدیث فهم حدیث امام باقر (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 602 تعداد دانلود : 945
«فهم حدیث» از جایگاه والایی در میان آموزه های امامان شیعه برخوردار است؛ چنانکه ایشان فهم یک حدیث را برتر از روایت هزار حدیث برشمرده اند. فهم حدیث به دو نحوه تمسک به اصول عمومی فهم متن و رجوع به آموزه های خود امامان امکان پذیر است. واکاوی تاریخ فقه الحدیث نشان می دهد که بحث از اصول فهم و مقصود واقعی کلام معصومان موردتوجه ایشان و اصحاب بوده و از عصر آن بزرگواران و توسط خود ایشان ابداع گردیده است؛ آن سان که ضرورت تمسک به سنت و حدیث، نیز خود ایجاب کرده که ضوابطی توسط امامان(ع) برای فهم درست حدیث ارائه شود. یکی از بخش های روایی سرشار از این حیث، احادیث به جای مانده از امام باقر(ع) است. از مطالعه بر روی روایات رسیده از امام باق(ع) برمی آید که ایشان علاوه بر تبیین بخش عظیمی از معارف دینی، درصدد تعلیم روش های فهم صحیح احادیث به پیروان خود نیز بوده اند؛ تا شیعیان به ویژه در زمان غیبت، بتوانند با بهره گیری از این روش ها، از روایات منتفع گشته و موجبات هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. از واکاوی روایات امام باقر(ع) به شیوه ی تحلیل محتوا و گردآوری داده های تحقیق به نحو کتابخانه ای، چنین برمی آید که برخی از روش ها، همچون: شناخت واژگان اسمی و حرفی، و توجه به توسعه یافتگی معنای آن ها در جهت شناخت مراد بدوی حدیث می باشند. فهم مراد جدی از طریق روش هایی همچون: بهره گیری از آیات قرآنی همسو، تشکیل خانواده حدیث، توجه به مورد صدور، رخداد نقل به معنا، تقطیع، تحریف، تشابه، تجوز و همچنین تفسیر شایسته در برخورد با سوءبرداشت ها به دنبال اختلاف افهام، قابل دستیابی است و این مهم، در روایات امام باقر(ع) مورد اشاره واقع شده است .
۹.

بررسی تطبیقی مبانی هرمنوتیست های قصدگرا و متفکران مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال نوزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۷۷ «ویژه باور شناخت» ۱۱۶-۹۴

کلید واژه ها: قصدگرایی مبانی و پیش فرض ها معنای متن هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 953 تعداد دانلود : 514
هرمنوتیست های قصدگرا و تأویل گرایان مسلمان گرچه هردو به دنبال فهم مراد و قصد مؤلّف از متن اند، ولی مبانی تفسیری مکاتب، امر تعیین کننده برای تفاوت های تفسیری اند. از این رو شناخت مبانی این دو مکتب، هدف این مقاله قرار گرفت و نسبت بین این دو مکتب تأویلی از نظر مبانی مورد بحث و تحلیل مقایسه ای قرار گرفت. در مقایسه پیش فرض های دو مکتب نشان داده شد که در برخی مبانی همچون فهم پذیری متون، مبنا بودن زبان در فهم و قصد، عینی بودن معنا، معنای نهایی متن، نسبی بودن فهم از متن، اشتراک دارند؛ ولی در برخی مبانی همچون تاریخی نگری، ابتناء کشف قصد بر حدس _ که هرمنوتیک قصدی بدان باور دارد _ و نه عقل، افتراق دارند. همچنین متن (قرآنی) به دلیل علیم بودن مؤلف آن اختلاف و تناقض ندارد که آن را از هر متن دیگر ممتاز می سازد. نیز در خصوص مبنای تاریخی نگری بین دو مکتب نشان داده شد این دو مبنا با هم اختلاف دارد. داده ها، آشکارا نشانگر این تفاوت ها و اشتراک ها بین مبانی دو مکتب اند که در پایان به شکل جدولی مقایسه ای ارائه شده است.
۱۰.

اصول مذاکرات سیاسی براساس منابع اسلامی (با تأکید بر مذاکرات عصر پیامبر(ص))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۵ 16 - 33

کلید واژه ها: مذاکره سیاسی پیامبر اکرم (ص) اصول مذاکره شیعه اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 841 تعداد دانلود : 129
مذاکره سیاسی به عنوان راه حلی عُقلایی، مسالمت آمیز و کارآمد برای پایان دادن به اختلافات طرفین ذی نفع، همواره مورد توجه حکومتها و گروهها بوده است. امروزه اسلام ستیزان، به دنبال ارائه و القای چهره ای خشونت طلب و فاقد منطق از این آیین، آن هم به نحوی هستند که گویی هیچ گرایش و اصولی برای گفت وگو و مذاکره نداشته است اما در بررسی منابع معتبر تاریخی روایی مرتبط با سیره پیامبر اکرم(ص)، به یقین می توان دریافت که آن حضرت، بارها به منظور حل مسائل فی مابینِ حکومت اسلامی با گروههای مخالفی که با آنها تعارض منافع وجود داشته است، از راهکار خردورزانه مذاکره سیاسی، همراه با اصول و دستورالعمل های ویژه ای بهره برده که این امر، شاهدی بر نقض ادعای دشمنان اسلام است؛ لذا در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ضمن ارائه معنایی دقیق و جامع از مفهوم «مذاکر ه سیاسی» و مؤلفه های آن، با مطالعه منابع معتبر شیعه و اهل تسنّن، نوع مواجهه پیامبر اسلام(ص) با مخالفان در «مذاکرات حدیبیه»، «مذاکره با یهود فدک» و «مذاکره با بنی ثقیف» بررسی شده و مهم ترین «اصول» و دستورالعمل های ایشان در این مذاکرات، در قالب اصول «روانی پنداری»، «رفتاری کرداری» و «گفتاری بیانی» شناسایی و تبیین شده و میزان تطابق هر یک از این اصول، با قواعد مذاکرات امروزی نیز بررسی شده است.
۱۱.

بررسی عملکرد مترجمان قرآن کریم در برگردان تفاوت های موجود در آیات مشابه لفظی (مطالعه موردی ترجمه های حدادعادل، رضایی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارم شیرازی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ ۷۵-۴۰

کلید واژه ها: یکسان سازی ترجمه های قرآن آیات مشابه مشابه لفظی نقد ترجمه های قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 606 تعداد دانلود : 385
«مشابه لفظی» که از آن در آثار کهن علوم قرآن به «متشابه القرآن» و أحیانا «مشتبهات القرآن» تعبیر شده است، به گونه ای از آیات قرآن اطلاق می شود که در موضوع یا موضوعاتی تکرار شده و با وجود اختلافاتی اندک و چه بسا دقیق، دارای الفاظی شبیه به یکدیگر باشد. برخی از این تفاوت ها، عبارت اند از: تاکید و عدم آن، تعریف و تنکیر، اختلاف در حرف جرّ، زیادت و نقصان و زمان فعل. شباهت های فراگیر در آیات مشابه لفظی و دقیق بودن تفاوت ها در این گونه آیات، سبب شده که مترجمان دچار لغزش هایی در ترجمه این آیات شوند. این لغزش ها عمدتا معلول عدم توجه به تفاوتهای اندک و ناپیدای موجود در این آیات است و در مواردی به یکسان پنداری و به تبع آن یکسان سازی بی جا در ترجمه منجر شده است. در پژوهش حاضر ابتدا به معرفی گونه هایی از تشابه لفظی و نمونه هایی از آیاتی از این دست و تبیین دلیل تفاوت آن ها پرداخته شده است و سپس، عملکرد آقایان حدادعادل، رضایی اصفهانی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارم شیرازی در ترجمه این دسته از آیات مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بهترین عملکرد مربوط به موسوی گرمارودی با 78.56% صحت است. پس از آن رضایی با 71.42%، فولادوند با 50%، حدادعادل و طاهری با 28.56%، کاویانپور و مکارم شیرازی با 14.28% قرار می گیرند.
۱۲.

روش شناسی نقد آرای مفسران در تفسیر تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 133 - 146

کلید واژه ها: روش شناسی نقد تفسیرتسنیم جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 870 تعداد دانلود : 639
تفسیر تسنیم، پدیدآمده توسط آیت الله جوادی آملی، ازجمله تفاسیر اجتهادی قرآن در دوران معاصر محسوب می شود که به اقتفای تفسیر المیزان عمدتاً از روش قرآن به قرآن بهره گرفته است. نگارنده این تفسیر در مقام بیان معارف آیات کریمه، همت خود را مصروف تفسیری مستدل و روشمند از آیات کتاب الهی نموده و بر این پایه به آرای دیگر مفسران عنایت داشته و به نقد اندیشه های تفسیری آنان پرداخته است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی، با بررسی نمونه هایی از تفسیر تسنیم با محوریت روش نقد، نشان می دهد که آیت الله جوادی آملی، ضمن رعایت اخلاق، به نقدی هدفمند از طریق به کارگیری قواعد تفسیری مورد قبول طرفین و احیاناً نقد این قواعد در اندیشه تفسیری دیگر مفسران، اقدام کرده و با استدلالات عقلی و استنادات نقلی، مطابق با معیارهایی همچون: موافقت با دیگر آیات همسو، حجیت ظواهر، هماهنگی با سیاق آیات و مطابقت با عقل برهانی، نادرستی آرای برخی مفسران را تبیین نموده است. ایشان در تفسیر تسنیم با تحلیل نادرستی دلایل آن ها، برداشت های ناصواب آنان را نفی و مراد واقعی خداوند از آیات قرآن کریم را بیان می کند.
۱۳.

بازخوانی «دلالت زبانی» در فهم و تفسیر کتاب و سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جاویدان خرد بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 145 - 121

کلید واژه ها: زبان قرآن دلالت منطقی زبان صوری کاربردشناسی پیرس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 913 تعداد دانلود : 345
«طرح دلالت زبانی»، درمقابل «دلالت منطقی»، رابطه ی «لفظ» و «معنا» را در «زبان طبیعی» بازنمایی می کند. در این طرح، فرایند «دلالت»، وابسته به «کاربرد» و به وسیله ی عامل «تفسیر» انجام می گیرد اما دلالت منطقی، تنها تابع قرارداد است. مروری بر آثار زبان شناختی مسلمانان نشان می دهد که نظریه ی دلالت میان آنها به صورت طیفی از دلالت منطقی تا دلالت زبانی، و بیشتر متأثر از رویکرد منطقی است؛ حال آنکه قرآن کریم و روایات در فضای «زبان طبیعی» صادر شده اند. از این رو بایسته است دلالت الفاظ کتاب و سنت در ساختار دلالت زبانی تبیین گردد؛ نه دلالت منطقی. درنتیجه، دلالت الفاظ علاوه بر «سیاق متن» به «کاربرد» نیز وابسته و فعالیت «تفسیر» در آن نقش آفرین خواهد بود. براین پایه «کاربرد»، در تفسیر قرآن کریم: موقعیت الفاظ در فضای نزول و خطاب آیات، و در روایات: مورد و موقعیت صدور حدیث است. ریزگان و کاربست این رویکرد در علوم قرآن و حدیث، پژوهش هایی جداگانه می طلبد.
۱۴.

Systematic review of research on the effect of modesty on family strength(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زن و خانواده دوره نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۳) 79 - 105

کلید واژه ها: shyness hijab chastity family consolidation Systematic review

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 13 تعداد دانلود : 203
The institution of the family has been attacked by various schools over the past few centuries. The formation of single-parent families, gay marriage, white marriage, etc., are the results of this invasion. In the meantime, it is "shyness" that can be the protector of the family in this cultural campaign. This article provides a systematic review of research in the field of hijab, chastity and modesty and its impact on the family in a positive light and the effects of cultural invasion in a negative light. In fact, the innovation of this research is the study of the effect of modesty as a strengthening element of the family, which has been neglected in most studies. Methods: In a search conducted in Persian and English index index banks, seven, 650 and 47 articles were found in SID, Magiran and Noormags databases, respectively. Out of 705 studies, 605 works were not conceptually related. After deleting them, 100 articles were analyzed and after studying the abstract and text of all these articles, 38 related articles were reviewed. Conclusion: The results of this study show that it is necessary to pay attention to upbringing and strengthening modesty as one of the basic factors in strengthening the family. This topic should be included in the research priorities of family researchers.
۱۵.

جستاری در شعار «کُلُّ یَوْمٍ عاشُورا وَکُلُّ أَرْضٍ کَرْبَلا « سیر تاریخی شکل گیری، معناشناسی و صحت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 257-274

کلید واژه ها: نقدالحدیث شعار عاشورا روایات عاشورایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 936 تعداد دانلود : 950
«شعارهای عاشورایی» پیام هایی رسا و آگاهی بخش، برگرفته از فرهنگ غنی عاشوراست که عمدتاً ریشه در بیانات امام حسینR دارد؛ این شعارها به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شود: 1. انتساب آن ها به امام حسین قطعی است؛ 2. «نقل به معنا» شده است و نقل لفظ آن ها در مصادر اصیل وجود ندارد؛ 3. «مضمون» آن ها در روایات قطعی الصدور ملاحظه می شود؛ 4. ساختگی است و به واسطه اطلاق، عمومیت و افاده مفهومی غلط، نمی توان پذیرفت که از ناحیه امام صادر شده باشد. در این میان، برای شعار «کُلُّ ی َوْمٍ ع اشُوراء وَ کُلُّ أَرْضٍ کَرْبَلا ء» به عنوان روایت معصوم، سندی وجود ندارد ولی با توجه به منابع روایی، این شعار، جزء دسته سوم شعارهای عاشورایی قرار می گیرد. بر اساس روایاتی مانند: «لَا یَوْمَ کَیَوْمِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ» و «لَا یَوْمَ کَیَوْمِ الْحُسَیْنِ» که ظاهراً در تضاد با شعار مذکور است، می توان گفت این شعار، نشانگر اوج ظلم بر ضد عالی ترین تجسم بشریت و اوج رویارویی با ستمی است که در کربلا نمود داشته؛ نیز مضمون روایت «فَلَکُمْ فیَّ اسوَهٌ»، شعار مذکور را تأیید می کند.
۱۶.

اقتباس های قرآنی در اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ششم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 47-75

کلید واژه ها: اقتباس اقتباس های قرآنی امام حسین (ع) اشعار منسوب به امام حسین (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 118 تعداد دانلود : 432
اعجاز ادبی قرآن کریم، این کتاب آسمانی را منبع اصلی فصاحت و بلاغت شعر عرب قرار داده است، تا جایی که رفعت کلام ادبای عرب به میزان بهره مندی از قرآن بستگی دارد و آیات الهی از گسترده ترین بسامد در صنعت بدیعی اقتباس برخوردار است؛ در این میان سخن معصومان (ع)، به واسطه اتصال لدنی به خزانه علم الهی، آینه تمام نمای قرآن کریم در متون ادبی به شمار می رود؛ لذا می توان اقتباس از قرآن را از ویژگی های اشعار امام حسین (ع) دانست که این پژوهش به مصادیق آن در گونه های کامل، جزئی، متغیر، اشاره ای و استنباطی می پردازد.
۱۷.

کاربست «دلالت زبانی» در فهم و تفسیر قرآن کریم؛ مطالعه موردی: «مسئله محکم و متشابه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 196 - 171

کلید واژه ها: اختلاف افهام اشتراک لفظی تشابه معنایی فضای خطاب کاربردشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 902 تعداد دانلود : 282
«محکم و متشابه»، مسئله ای کهن و پردامنه در علوم قرآن و تفسیر آن بوده و هست. شناخت و تحلیل این پدیده در فهم و تفسیر قرآن کریم، نقشی به سزا دارد و پژوهش گر قرآنی را از خطا و تفسیر به رأی بازمی دارد. مقاله حاضر با رویکرد «دلالت زبانی» که به تازگی در فهم و تفسیر قرآن و سنت به کار آمده است، به بررسی مسئله «احکام و تشابه» در قرآن مجید می پردازد و یافته های خود را در این باره با نتایج قرآن شناختی مرحوم علامه طباطبایی می سنجد. در این پژوهش سه عنصر: «اشتراک لفظی، اختلاف در اَفهام و غیاب فضای خطاب»، از علل برجسته پدیده «تشابه معنایی» در چارچوب دلالت زبانی شناخته شده است. همچنین ، محکم بودن تمام آیات قرآن در ساختار دلالت زبانی، نسبیت در تشابه معنایی آیات و نیازمندی غیرمخاطبان به تعلیم از سوی «عالمان قرآن» از دیگر نتایج مهم این پژوهش است. نیز، شایان ذکر است، این نوشتار در تلاش برای پیشنهاد تفسیری نوین از آیه هفتم سوره آل عمران با بهره گیری از دلالت زبانی است. 
۱۸.

بازشناسی مذاکره سیاسی امام حسن (ع)؛ اصول گفتمان صلح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۸ 118 - 141

کلید واژه ها: مذاکره سیاسی اصول گفتمان صلح امام حسن (ع) معاویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 97 تعداد دانلود : 40
صلح امام حسن(ع) با معاویه، یکی از پرمناقشه ترین رویدادهای تاریخی است که برداشتهای مختلفی از آن، صورت گرفته است. عده ای آن را اقدامی عزتمندانه در مواجهه با مخالفان و از مقوله مذاکرات سیاسی حکیمانه می دانند که دارای اصول و ضوابطی معین است و برخی دیگر آن را اقدامی منفعلانه و از سر ضعف می پندارند. در این پژوهش، با تبیین معنا و مؤلفه های مذاکره سیاسی و مروری اجمالی بر ماجرای گفت وگوهای صلح امام حسن(ع) با معاویه، در بررسی تطبیقیِ شاخصه های مذاکره سیاسی با ویژگی ها و شرایط حاکم بر جریان این صلح، مشخص می گردد که این گفت وگوها، از نوع مذاکره سیاسی با مخالفان است و بر اساس اصول و ضوابطی خاص صورت گرفته است. این مطالعه، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی منابع معتبر تاریخی- رواییِ مرتبط با این جریان، مهم ترین اصول و ضوابط مذاکره امام حسن(ع) در صلح با معاویه را با لحاظ زمان، در قالب اصول «پیش از مذاکره»، «حین مذاکره» و «بعد از مذاکره» تقسیم و مورد بررسی و تبیین قرار می دهد.
۱۹.

جستاری در حسن خلق و آثار آن از منظر قرآن و حدیث با تأکید بر اصلاح سبک زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۹ «ویژه قزن و خانواده» 10-26

کلید واژه ها: حسن خلق اصلاح سبک زندگی قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 168 تعداد دانلود : 61
آموزه های آسمانی از جمله اصول و مصادر دین اسلام اصلاح سبک زندگی را مورد تأکید قرار داده و راهکارهایی از جمله حُسن خُلق را در این راستا به آدمی معرفی کرده است.. حسن خلق همچنین یکی از مهم ترین ضروریات رفتاری برای رشد و نیل به زندگی سعادتمند است. خداوند سبحان در قرآن کریم، جذب دل های مردم را نتیجه حسن خلق و نرم خویی پیامبر اکرم 6 دانسته است. پژوهش حاضر که به شیوه کتابخانه ای و بهره مندی از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، نشان می دهد که برخی عوامل، زمینه ساز و پشتوانه حسن خلق محسوب می شود؛ از جمله عنایت الهی، وراثت، تربیت خانوادگی، عقلانیت و خردمندی و آراستگی باطنی. هم چنین مهم ترین دستاوردهای اصلاحی حسن خلق بر سبک زندگی انسان از حیث فردی و اجتماعی عبارت است از: آرامش درون، سلامت جسم، غلبه بر مشکلات، ایجاد عزم و اراده در جهت خواست پروردگار، اطمینان قلبی، افزایش توان روحی، تحکیم روابط اجتماعی به ویژه تعالی روابط زوجین، موفقیت، تألیف قلوب، رفاه اقتصادی، ایجاد صلح و امنیت و در نهایت، سعادتمندی در هر دو سرا.
۲۰.

مذاکره سیاسی در بازخوانی سیره پیامبر اکرم(ص)؛ اصول و اهداف (مطالعه موردی: صلح حدیبیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 7 - 32

کلید واژه ها: مذاکره سیاسی صلح حدیبیه سیره پیامبر اکرم (ص) روایات فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 142 تعداد دانلود : 709
مذاکره سیاسی، ابزاری کارآمد از طریق گفت و گو برای حل مسالمت آمیز اختلافات است و نقشی اساسی در دستیابی به اهداف، مصالح و منافع حکومت ها یا دو جریان متخاصم دارد. با این وجود، اختلاف نظرهایی در خصوص مذاکره و حدود آن به دلیل تفاوت برداشت های جریان های فکری سیاسی از متون و منابع دینی از جمله سیره پیامبر(ص) وجود داشته است. یکی از مهم ترین نمونه ها در سیره پیامبر اکرم (ص)، مذاکراتی است که به صلح حدیبیه انجامید. در این پژوهش با توجه به منابع معتبر تاریخی و روایی در ارتباط با سیره پیامبر(ص) و از طریق روش تحلیل محتوا، مهم ترین اصول ایشان در مذاکرات، به صورت دستورالعمل های سه گانه پنداری، رفتاری و گفتاری بررسی می شود و در ادامه، مهم ترین اهداف این مذاکرات در قالب: تأمین منافع طرفین با جلوگیری از منازعه، فراهم آوردن زمینه برای تحقق آرمان های الهی و به رسمیت شناخته شدن حکومت اسلامی، شناسایی و تبیین شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان