تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۴٬۵۶۱ تا ۴٬۵۸۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.

۴۵۶۱.

بررسی مشتقات برکت در قرآن

نویسنده: عبدالرسول حسینی زاده زهرا ابراهیمی

منبع: حسنا سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۳

کلید واژه ها: برکت مبارک بارک برکات بورک تبارک

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی

تعداد بازدید : ۱۳۰۹ تعداد دانلود : ۹۸۷

یکی از واژگان پرکاربرد در متون دینی و عرف مردم، واژه «برکت» است. واژه برکت در قرآن نیامده؛ اما استعمال مشتقات این واژه در آیات قرآن به وفور یافت می شود؛ این مقاله به بررسی مشتقات واژه برکت و جمع مؤنث آن یعنی واژه «برکات»، در قرآن می پردازد. با بررسی آیات، ضمن آشنایی با مفهوم لغوی و همچنین بیان دیدگاه های مفسران درباره معنای این آیات، موارد استعمال و مصادیق این واژه مشخص شده و مراد از برکت مورد نظر قرآن تبیین شده است. همچنین به طور ضمنی راه دستیابی به برکت در هر چیزی و عامل جلوگیری از نزول برکت پیشنهاد شده است.

۴۵۶۲.

«واژگان چند معنا و اهمیت آن در ترجمه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود شهبازی علی اصغر شهبازی

منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره اول بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱

کلید واژه ها: معناشناسی ترجمه قرآن کریم چندمعنایی مفردات قرآن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۹۷ تعداد دانلود : ۶۸۴

زبان قرآن کریم، زبانی با معانی چند لایه و چند بطنی است که از جنبه های اعجاز آن به شمار آید. بر اساس روایات، قرآن کریم در هفت یا در برخی دیگر از روایات هفتاد بطن معنایی ست که از دیرباز نگاه قرآن پژوهان را به خود جلب نموده و تلاش هایی فراوان در جهت کشف معانی آن انجام داده اند. واژگان «چند معنا» در مصحف شریف بیش از یک معنا و مفهوم را در نهاد خود جای داده اند؛ از این رو، همواره تبلور معانی دیگر در این دست از واژگان حضور دارد که توجه به آن در دریافت مقصود و ترجمه آیات نقشی به سزا ایفا می نماید. در نوشتار حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، ترجمه شماری از واژگان چند معنا مورد بررسی واقع گشته است. این بررسی بیان گر آن است که مترجمان همواره در برگردان این نوع از واژگان یکدست نبوده و گاه معانی متفاوت از یک دیگر انتخاب نموده اند. توجه به سیاق و بافت آیات، و اهتمام به جنبه هایی چون ریشه شناختی واژگان و بررسی متون تفسیری از مهم ترین راهکارها در فرآیند ترجمه واژگان چندمعنا به شمار می آید.

۴۵۶۳.

صلح و سعادت در فلسفه سیاسی صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد مشکات

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۷۷)

کلید واژه ها: سعادت صلح حکومت خلافت دین قانون اخلاق

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۳۳

این مقاله دارای دو هدف یا مسئله اصلی است: نخست، رابطه دوسویه صلح و سعادت؛ دوم، تعامل و تصاعد متقابل و متعاکس آندو بدون هیچ نقطه ایستا و پایانی. چنانکه پیداست رویکرد مقاله توصیفی نیست بلکه در بخش اصلی خود، تحلیلی یا توصیفی تحلیلی است. نوآوری مقاله در تبیین و کشف رابطه» دوسویه صلح و سعادت و کشف رابطه متصاعد دوسویه آن از متون ملاصدراست. این رابطه بر مبناهای مختلفی در اندیشه صدرالمتألهین مورد تحلیل قرار میگیرد. بر مبنای انسان شناسی ملاصدرا، از زوایای گوناگون بدست می آید که صلح شرط سعادت دنیوی و اخروی است و سعادت نیز عامل تحکیم صلح است. وجودشناسی و جهانشناسی صدرایی نیز مبنای تحلیلهای نگارنده در باب رابطه دوسویه صلح و سعادت است؛ بر این مبنا تحلیل میکنیم که چگونه جامعه صدرایی در عین برخورداری از تکثرها میتواند عمیقاً وحدتگرا باشد. تحلیل رابطه صلح و سعادت بر مبنای اندیشه های دینی صدرایی نشان میدهد که چگونه صلح در دنیای مدرن به مخاطره افتاده است. ساختار حکومت و کارکردهای آن نیز بتفصیل دیگری پرده از رابطه دوسویه صلح و سعادت برمیدارد، چنانکه اندیشه های اخلاقی ملاصدرا نیز رابطه دقیق صلح و امنیت و سعادت اخلاقی را برملا میسازد.

۴۵۶۴.

تحول مسئله «کلی و جزئی» در فلسفه اصالت وجودی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد حسین زاده

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۸)

کلید واژه ها: کلی جزئی اصالت وجود تجرید ارتقایی وجود عقلی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۹۰

یکی از مباحث منطقی که با پذیرش اصالت وجود دستخوش تحول جدی شد، مسئله «کلی و جزئی» است. ملاصدرا در این مسئله با بهره گیری از اصالت وجود و فروع برآمده از آن، نظریه جمهور حکما را متحول کرده و آن را بگونه یی متناسب با مبانی فلسفه اصالت وجودی خود بازسازی نمود. از نظر ملاصدرا ملاک کلیت، وجود عقلی و ملاک جزئیت، وجود خاص مادی و مثالی است. معلوم برای رسیدن به مرتبه کلیت باید از وجود خاص مادی و مثالی تجرید شود. این تجرید، حقیقتی متفاوت با تجرید تقشیری جمهور حکما دارد و میتوان از آن به «تجرید ارتقایی» تعبیر کرد. بعقیده ملاصدرا اشکال معروف «اجتماع کلیت و جزئیت» با مبانی جمهور حکما قابل رفع نیست اما با مبانی اصالت وجودی او بسادگی برطرف میشود. همچنین، به اعتقاد وی تعریف اشتراک، اضافه وجودی موجود عقلی به افراد است نه حضور بالقوه ماهیت در افراد.

۴۵۶۵.

بازپژوهی فقهی مادّه واحده اصلاحیه قانون طلاق (مصوب 1370) با تکیه بر آیه 35 سوره نساء(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدرسول آهنگران زهره نقاش زاده

منبع: قرآن، فقه و حقوق اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱

کلید واژه ها: شقاق حکم گواهی عدم امکان سازش ماده واحده اصلاحیه قانون طلاق آیه 35 سوره نساء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۶۷ تعداد دانلود : ۳۴۴

براساس مادّه واحده اصلاحیه قانون طلاق مصوب 1370، اجرای صیغه طلاق اعم از اینکه به درخواست زوج و یا توافقی باشد، به دریافت گواهی عدم امکان سازش از دادگاه منوط می باشد. دادگاه نیز براساس نظر داوران به صدور این گواهی اقدام می نماید. در این قانون، به آیه 35 سوره نساء استناد شده است. با توجه به مسائل تفسیری و فقهیِ بیان شده برای این آیه می توان گفت قانونگذار در تدوین قانون مذکور، نظر مشهور فقها را درباره مسائلی مانند عدم لزوم رعایت تشریفات در رسیدگی به دعاوی خانوادگی، لزوم انتخاب داوران، محدوده وظایف آنها و عدم تأثیر غیبت زوجین در نفوذ حکم داوران، پذیرفته است؛ ولی درباره مسائلی مانند لزوم یا عدم لزوم انتخاب داوران از میان خویشاوندان زوجین، شرایط داوران و لزوم پرداخت اجرت به آنها علاوه بر قول مشهور فقها، مقتضیات زمان و مصالح جامعه را نیز مورد توجه قرار داده است

۴۵۶۶.

تکامد در قرآن، تحلیلی بر واژه ها و ترکیبات تک کاربرد در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی کریمی نیا

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلید واژه ها: زبان قرآن واژگان دخیل مفردات قرآن واژه شناسی تکامد در قرآن

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات مفهوم شناسی

تعداد بازدید : ۲۶۰۳ تعداد دانلود : ۹۹۹

واژه تکامَد (hapax legomenonو در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمه ای اطلاق می شود که تنها یک بار در سراسر یک متن به کار رفته باشد. بنابراین به واژه ای که تنها یک بار در متن قرآن کریم به کار رفته باشد و هیچ مشتق یا هم خانواده ای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامَد قرآنی» می گوییم. مثال هایی از تکامَد قرآنی عبارتند از: صَمَد، اِرم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژه ای چون «تنّور» را به سبب ذکر دوباره اش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمی توان تکامَد دانست. چنین کلمه ای اصطلاحاً dis legomenon نامیده می شود.[1] مقاله حاضر می کوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامَدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایره های معنایی تکامَدها در قرآن به دست آورد. این فهرست می تواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقمند به واژه شناسی قرآنی شود.

۴۵۶۷.

بررسی روابط متنی قرآن (مطالعة موردی سورة احقاف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضامراد صحرایی فاطمه نصرتی موموندی

منبع: سراج منیر سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۴

کلید واژه ها: ربط انسجام درون آیه ای انسجام بین آیه ای روابط متنی حوزة معنایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۶

امروزه مطالعات میان رشته ای در تمامی علوم به ویژه علوم انسانی از اهمیّت زیادی برخوردارند. از جملة این مطالعات، می توان به مطالعات بین رشته ای علوم قرآنی و زبان شناسی اشاره کرد. هدف از پژوهش حاضر، ارائة یک نظریّة معنایی نظام مند برای توجیه روابط متنی موجود در قرآن می باشد. در این پژوهش، پژوهندگان به دنبال بررسی انسجام، پیوستگی و روابط متنی در سورة احقاف می باشد. بدین منظور، علاوه بر نظریّة انسجام، از نظریّة ربط که از رویکردهای جدید مطالعات زبان شناسی می باشد، نیز استفاده شده است. در راستای نیل به این هدف، ابتدا متن سوره به چند حوزة معنایی تقسیم شده، سپس انسجام درون و بین آیه ای هر حوزة معنایی بررسی شده است. ربط هر حوزة معنایی و عوامل ارتباطی که مجموعه ای از آیات را در یک حوزة معنایی قرار می دهد، در مرحلة بعد بررسی شده اند. در پایان انسجام بین همة حوزه های معنایی تشکیل دهندة سوره و نیز ربط و عوامل ربط بین حوزه ای نیز مشخّص شده اند. یافته های پژوهش پیش رو حاکی از آن است که آیات سورة احقاف علاوه بر انسجام درون و بین آیه ای، از انسجام بین حوزه ای نیز برخوردار است. آیه های هر حوزة معنایی و نیز حوزه های معنایی مختلف، از طریق عوامل ربط همچون شمول معنایی، ارجاع ضمیر پیش آیندی، ارجاع ضمیر پس آیندی، قیاس، تقابل و تمثیل، به هم مرتبط می شوند.

۴۵۶۸.

دیدگاه قرآن و نهج البلاغه در مورد کُرة زمین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهزاد سعیدی رضوی

منبع: سراج منیر سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۴

کلید واژه ها: قرآن نهج البلاغه پیامبر (ص) زمین شناسی حضرت علی (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۲۲۵ تعداد دانلود : ۶۴۸

شناخت زمین و وقایع آن به گونه ای گسترده است که این مقوله را تا حدّ معرّفی یک علم مستقل به نام زمین شناسی (Geology) ارتقا داده است و ذهن هر انسان را به این معطوف می دارد که چگونه در قرآن، معجزة پیامبر(ص)و نهج البلاغة حضرت علی(ع) در زمان های کهن این مطالب دقیق علمی شناخته و بیان شده است. این بدان معنی است که قرآن مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمی در زمان نزول، به بیان مطالب علمی پرداخته است. در این مقاله با بهره گیری از آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی(ع)به بررسی علوم موجود در این متون در مورد پیدایش، شکل، حرکت، موجودات و پایان کرة زمین و... و نهایتاً مقایسة آنها با علم روز زمین شناسی پرداخته شده است.

۴۵۶۹.

رجعت از دیدگاه قرآن، روایات و عقل با تأکید بر آراء علاّمه طباطبائی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عنایت الله شریفی محمدحسین خوانین زاده

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۷

کلید واژه ها: عقل قرآن روایات رجعت علامه طباطبائی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۸۹ تعداد دانلود : ۹۲۴

اعتقاد به رجعت یکی از امور مسلّم مذهب شیعه می باشد تا آنجا که علمای شیعه در این باره ادّعای اجماع کرده اند و برای امکان وقوع آن به آیات 82 و83 سورة نمل، آیات 55، 72، 254 و 259 سورة بقره و 43 سورة ص استناد شده است و روایات بی شماری در حدّ تواتر بر امکان وقوع رجعت دلالت می کنند که برخی از آنها دربارة اهمیّت و عظمت روز رجعت، بعضی در تفسیر آیات رجعت و برخی دیگر دربارة رجعت کنندگان وارد شده است. مهم ترین دلایل عقلی امکان وقوع رجعت، امتناع ذاتی و امکان وقوعی، قاعدة فلسفی وقوع هر چیزی دلیل بر وقوع آن چیز، و حکم امثال «فِی مَا یَجُوز وَ فِی مَا لاَیَجوز وَاحد» می باشند.

۴۵۷۰.

بررسی تطبیقی آیه هشتم سوره انسان از دیدگاه فریقین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حامد دژآباد اعظم خداپرست

منبع: مشرق موعود سال هشتم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۰ تعداد دانلود : ۶۹۰

درباره آیه «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیرا»(انسان: 8) در میان مفسران فریقین، مباحث گوناگونی شکل گرفته است که عمدتاً به سبب نزول این آیه برمی گردد. شیعه به استناد دلایل متقن درون متنی و برون متنی تنها سبب نزول مرتبط با اهل بیت را پذیرفته وبه هیچ روی عام بودن آیه را نمی پذیرد. درمقابل، مفسران اهل سنت در این باره اتفاق نظری ندارند؛ برخی از آنان همچون سید قطب، سبب نزول مرتبط با اهل بیت را مطلقاً نمی پذیرند و به دلایل درون متنی و برون متنی متعددی استناد می کنند. برخی دیگر نیز از سبب نزولی که درباره انفاق ابوبکر و عمر و چند تن از مهاجرین است سخن به میان آورده اند. اما دسته ای دیگر از آنان، ضمن پذیرش سبب نزول مرتبط با اهل بیت با دلایلی به عمومیت تعابیر آیه و اختصاص نداشتن آن به اهل بیت معتقد شده اند. در این راستا اصلی ترین دلیل آنان برای عدم تخصیص شأن نزول به اهل بیت، تعمیم آیه به افراد و مصادیق دیگر است که بطلان این مطلب در جای خود اثبات می شود.

۴۵۷۱.

قرآن و ضمان عاقله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: احمد حاجی ده آبادی

منبع: قرآن، فقه و حقوق اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱

کلید واژه ها: ضمان عاقله حکم تکلیفی حکم وضعی اصل شخصی بودن مسئولیت جنایت خطای محض قتل به اعتقاد مهدورالدم بودن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۷۴

مطابق فقه اسلامی در برخی موارد جنایت خطای محض، عاقله مسئول پرداخت دیه اند؛ چنین حکمی در بدو امر، خلاف اصل شخصی بودن مسئولیت می نماید که در آیاتی همچون «ولاتزر وازرة وزر أخری» و «کلّ نفس بما کسبت رهینة» بر آن تأکید شده است. از سوی دیگر، به رغم آنکه نظریه غالب آنست که ضمان عاقله حکمی وضعی است، بعضی به استناد قرآن و برخی روایات بر حکم تکلیفی بودن آن تأکید می ورزند. این مقاله با محور قرار دادن آیات شریفه به بررسی مشروعیت یا عدم مشروعیت و حکم تکلیفی یا وضعی بودن ضمان عاقله می پردازد

۴۵۷۲.

جستاری در معرفت بخشی گزاره های قرآنی

نویسنده: حبیب الله حلیمی جلودار

منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 29 - 48

کلید واژه ها: زبان قرآن معرفت بخشی گزاره ها برون دینی درون دینی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۳۳۲

زبان قرآن به معنای ماهیت گزاره های قرآنی و صفات آن ها است. با مفروض دانستن معنا داری گزاره های قرآنی، در این مقاله به این سؤال پاسخ داده شد که: آیا آیا صَرف نظر از شرایط ادراکی و روانیِ گوینده، گزاره های قرآن، واقعیتی ورای خود دارند تا در نتیجه فهم قرآن، فهم شناختاری و معرفت بخشی باشد؟ یا این که گزاره های قرآن ویژگی نمادین یا اسطوره ای دارند؟ با بررسی کتاب الاهی، تفاسیر و کتب مربوط، این گونه نتیجه حاصل شد که دلایل برون دینی مانند: بنای عقلا و عرف بر واقع نما بودن جملات خبری، ارسال معجزات به هنگام اعتراض یا تردید مردم، قابلیّت اثبات عقلانی گزاره های قرآنی؛ و دلایل درون دینی از قبیل: زبان علمی و عقلی گزاره های قرآنی، تصریح در نفی شک قرآن از امور غیبی، ردِّ شاعر یا کاهن بودن رسول خاتم، وجود وعد و وعید در گزاره های قرآنی و ...، دلالت بر واقع نمایی و معرفت بخشی گزاره های قرآنی دارند.

۴۵۷۳.

بررسی رابطه علم و دین در خصوص خلقت عالم طبیعت

نویسنده: محمد ملایی ایولی سید فرزاد متولی حقی رحمت الله مرزبند

منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 129 - 150

کلید واژه ها: قرآن علم خلقت تعارض طبیعت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۲۵

چگونگی خلقت جهان طبیعت یکی از مسائل مهم و مشترک میان دین و علم است. در این راستا آراء مختلفی از گذشته تاکنون ارائه شده است. هدف از این نوشتار بررسی گزاره های وحیانی و گزاره های علمی در مورد نحوه خلقت عالم طبیعت به منظور اثبات عدم تعارض میان اسلام و یافته های تجربی است. نظریات علمی به دو دسته قانون و فرضیه تقسیم می شوند. یافته های تجربی هم در زمینه عناصر اولیه شکل دهنده عالم خلقت و هم در زمینه پیدایش عالم خلقت، از سنخ تئوری است نه قانون. مفاد برخی آیات قرآنی در مورد نحوه خلقت از نوع ظاهر و یا متشابه است نه نص و محکم. لذا در بین اقسام گوناگون اختلاف معنای آیات قرآن و مفاد گزاره های علمی، صرفاً در صورت اختلاف بین قانون علمی قطعی با نص قرآن، تعارض مصداق پیدا می کند و چنین تعارضی مشاهده نشده است و در بقیه حالات، اصولا تعارضی شکل نمی گیرد.

۴۵۷۴.

بررسی تطبیقی ارزیابی شناختی در رویکرد روانشناسی شناختی و قرآن

نویسنده: محمدرضا ستوده نیا ملیحه رمضانی

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: شناخت رویکرد شناختی سلامت روانی روانشناسی قرآن

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۹۳

دیدگاه های شناختی سلامت روانی و جسمی افراد را تحت تاثیر نوع تفسیر آنها از خود و جهان پیرامونشان می دانند. هرچه دریافت افراد از محیط به واقعیت نزدیک تر و تفسیرشان از آنها منطقی تر باشد از آسیب های روانی و جسمی به دور خواهند بود؛ در غیر این صورت دچار انواع آسیب های روانی و جسمی خواهند شد. با توجه به رواج این شیوه درمانی در عصر حاضر و توجه خاص درمانگران به آن، این پژوهش درصدد بررسی این مسئله از دیدگاه قرآن است. اینکه درمانگران از چه شیوه های شناختی بهره گیرند تا به بهبودی سریع تر بیمار بینجامد؟ و اینکه این مفهوم در قرآن به چه صورتی بیان شده است؟ پرسش هایی است که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آنها بوده است. از آنجایی که داده های روانشناسی بیش از داده های قرآن است، در این پژوهش از روش مقایسه ای نامتوازن بهره می گیریم که تکیه آن بر روی بررسی واژگان مرتبط با موضوع است. یافته ها نشان داد که مسئله شناخت در دیدگاه قرآن از مسائل مهم انسان شناسی است و این مفهوم تحت عنوان واژه های مختلف (حکمه، فقه ، فکر، نظر، تدبر، علم، عرف) مطرح شده است. در روانشناسی شناختی، صرف شناخت خود و محیط ازجنبه حسی و عقلی مطرح شده است؛ اما در دیدگاه قرآنی با انواع دیگری از شناخت مثل قلبی و فطری (دارای دوبعد شناخت و گرایش)، وحیانی (کلام خدا و معصوم) و نوع خاصی از شناخت عقلی (عقل روحانی) مواجهیم. در این دیدگاه (شناخت شناسی الهی) باور به خدا و الزامات آن معیار تفکر منطقی و غیر منطقی است. حذف یا نقصان این باور (کفر ونفاق) منجر به اختلالات روانی و رفتاری می شود.

۴۵۷۵.

جلوه های هنری در قصص قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی وحیدی مطلق سید رضا موسوی میثم تارم

منبع: مطالعات قرآنی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۹ 109 - 128

کلید واژه ها: قصص قرآن شخصیت پردازی صحنه پردازی عنصر زمان و مکان عنصر معما

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۶۵

هدف این تحقیق بررسی عناصر نمایشی در قصص قرآنی است. در ساختار اغلب داستان های قرآن، عناصر هنری شناخته شده در ادبیات نوین داستانی، تا حدودی قابل تحلیل و ارزیابی است. در ادبیات داستانی امروز، عناصری مانند طرح و پی رنگ، حادثه، شخصیت، گفت وگو، روایت، صحنه، زاویه دید و درون مایه وجود داردکه هم از نظر ساختار و هم از نظر محتوا مقوم داستان هستند. عنصر شخصیت نقش مهمی در داستان های قرآن دارد و یکی از محورهای مهم داستان به شمار می رود. این شخصیت ها با توجه به پیام و هدف سوره و داستان مورد نظر، به گونه ای هماهنگ با دیگر عناصر داستانی نقش خود را ایفا می کنند. "صحنه" ظرف زمانی و مکانی وقوع حوادث داستان است.

۴۵۷۶.

موانع و چالش های امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن و روایات

نویسنده: سید علی هاشمی خانعباسی

منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 107 - 128

کلید واژه ها: امر به معروف نهی از منکر چالش ها قرآن روایات

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۲۳۸ تعداد دانلود : ۳۹۱

امر به معروف و نهی از منکر از بزرگ ترین واجبات دینی به شمار می آید. فریضه بزرگی که به سبب آن سایر فرایض برپا و امر حکومت تحکیم می یابد. عینیت یافتن این نتایج مهم منوط به این است که عوامل مؤثر در احیاء این فریضه تقویت و موانع و چالش های پیش روی آن بر طرف گردد. سوال تحقیق این است که: از منظر منابع اسلامی، مهم ترین موانع و چالش های تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه کدامند؟ با هدف کشف موانع یاد شده، این مطالعه با روش کتابخانه ای و تحلیلی انجام شده است. ابتدا اطلاعات لازم و مرتبط، از منابع اصلی جمع آوری، دسته بندی و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این بررسی معلوم شد که «عدم توجه به اولویت ها» و «اتخاذ شیوه های نادرست در احیاء آن» از جمله موانع و چالش های مهم تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است.

۴۵۷۷.

ویژگی های روشی امام خمینی در تأویل و تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدى رستم نژاد

منبع: مطالعات تفسیری سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۷

کلید واژه ها: امام خمینی تفسیر و تأویل معانی تأویلی معانی باطنی مقاصد آیات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۹ تعداد دانلود : ۴۷۲

واژه های «تفسیر و تأویل» از نظر مفسران متقدم و متاخر دارای معانی متفاوتی است. متقدمان این دو واژه را به جای یکدیگر به کار برده اند اما متأخران، تفسیر را در معنای کشف معانی الفاظ و یا مراد الهی و تأویل را در معنای حمل کلام بر خلاف ظاهر و یا فهم معانی باطنی استعمال نموده اند. امام خمینی بر خلاف این دو گروه تفسیر را کشف مقصود نهایی خداوند از کلام دانسته است و همین معنا را مآل تأویل نیز بر می شمارد. ازاین رو برخورداری قرآن از معانی باطنی، امکان دستیابی به آن، جامع نگری بین جهات مادی و معنوی و همسوییِ معانی ظاهری و تأویلی، از جمله پیش فرض های امام خمینی در کشف مقاصد کلام خداوند است. همچنین اتکای ایشان به روایات اهل بیت(ع)، تلاش جهت تحصیل طهارت باطنی و تهذیب نفس و نیز استفاده از تأویلات تطبیقی به معنای عرضه حال خویش بر پیام های عرفانی آیات، ازجمله ویژگی های روشی امام خمینی در تفسیر آیات است.

۴۵۷۸.

ارزیابی ترجمه های فارسی قرآن در برگردان آیات مربوط به «اسم خدا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کاووس روحی برندق

منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلید واژه ها: قرآن حدیث تکوینی اسم خدا لفظی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۹ تعداد دانلود : ۳۶۴

واژه ى «اسم» و مشتقات آن از واژه هاى بسیار پرکاربرد در علوم اسلامی (اعم از علوم نقلی و عقلی) است. این مقاله با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش توصیفی تحلیلی در تحلیل داده ها مفهوم واژه اسم و مشتقات آن با تاکید بر کاربرد آن در مورد خداوند در قرآن و حدیث را مورد تحلیل قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که واژه ى اسم و مشتقات آن افزون بر کاربرد در معنای نام لفظی، در بخشی از آیات قرآن (آیه بسمله؛ علق، ، واقعه، 74؛ مزمل،8؛ انسان،25؛ اعلی،15 و1 ؛ الرحمن، 78) ؛ هود، 41؛ اعراف، 180؛ اسراء، 110؛ طه، 8 و حشر، 24 ؛ بقره، 30) و بخشی از احادیث (مانند حدیث «ابراهیم بن عمر» از امام صادق (ع)؛ حدیث محمد بن سنان از امام رضا (ع)؛ فرازهاى فراوان از دعاهاى مأثور از اهل بیت (ع) که آثار تکوینى بر اسماى الهى مترتب شده است، در حد تواتر معنوى؛ تعابیری در روایات و ادعیه که گویای انشقاق اسم هاى با مفهوم جزئى تر از اسم هاى کلّى است؛ مواردی که در آن وجود اهل بیت (ع) به عنوان اسماى الهی معرّفى شده است؛ و موارد دیگر) در معناى عینى و خارجى و حقیقت نام های لفظی خداوند استعمال شده است و یا حداقل احتمال استعمال معناى عینى در مورد آن ها وجود دارد، لذا این مهم باید در ترجمه این گونه عبارات باید لحاظ گردد.

۴۵۷۹.

بینامتنیت قرآنی در غزلیات حافظ شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمدرضا یلمه ها مسلم رجبی

منبع: مطالعات قرآنی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۹ 147 - 161

کلید واژه ها: قرآن کریم بینامتنیت حافظ شیرازی غزلیات الفاظ و مضامین قرآنی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۶۱

در این پژوهش برآن ایم تا از دیدگاه بینامتنیت قرآنی، غزلیات خواجه راز را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. در حقیقت بینامتنیت قرآنی در سخنان این شاعر و عارف بزرگ، در اشکال مختلفی جلوه گر شده است. وی از واژگان و عبارات قرآنی به وفور در کلام خویش استفاده نموده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی در اشعار حافظ و با بررسی چگونگی استفاده حافظ شیرازی از آیات نورانی وحی در غزلیات پر شوراش صورت گرفته است تا در پایان بتوان با رنگ و روی قرآنی و دینی غزلیات خواجه راز بیش از پیش آشنا شد.

۴۵۸۰.

نقش و جایگاه ملائکه تدبیرگر در عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسام الدین حسینی

منبع: الهیات تطبیقی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۱

کلید واژه ها: تدبیر ملائکه عهدین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۰۴ تعداد دانلود : ۴۳۴

.چکیده: ملائکه بخش قابل توجهی از مباحث عهدین را به خود اختصاص داده و از آنجا که یکی از مبانی اعتقادی ادیان الهی اعتقاد به ملائکه است، به تصویرکشیدن جایگاه و صفات و خصوصیات ملائکه می تواند بیانگر نوع نگرش و جهان بینی و میزان قوت مبانی اعتقادی پیروان عهدین و توجیه گر تفکر و اندیشه آنان باشد زیرا این موضوع به مسائلی چون: توحید افعالی، توحید ذاتی و صفاتی و حتی توحید در عبودیت، چگونگی ثبت اعمال و رسیدگی به آنها در برزخ و قیامت و ایمان به جهان غیب و چگونگی ارتباط با آن عالم و چگونگی مدیریت جهان توسط خداوند و تعریف دستگاه پر عظمت سلطنت الهی و ربوبی و چگونگی تقسیم ارزاق خلق و پاداش و مجازات آنها و... مربوط می شود که بیانگر و معرف جایگاه هر دین نسبت به سایر ادیان می باشد.

درخت حوزه‌های تخصصی