۱.
کلید واژه ها:
هدایت در قرآن تدبر در آیات مهتدین اسباب و آثار هدایت متعلق هدایت
در موضوع هدایت با عبارت ها و عناوین مشابه و نزدیک به هم کار تحقیقی فراوانی انجام گرفته است، اما به علت گستردگی دامنه موضوع و با توجه به ظرفیت بسیار بالای قرآن کریم در استنباط معارف مورد نیاز بشری، هنوز قطره ای از اقیانوس بیکران کتاب الهی در معرض مطالعه علاقه مندان به معارف وحیانی قرار نگرفته است. این مقاله ضمن اشاره کلی به موضوع هدایت در قرآن، در صدد مفهوم شناسی هدایت به روش تدبر در آیات الهی است. در این مفهوم شناسی علاوه بر معنای لغوی واژه، حد اقل به پنج موضوع متعلقات، اسباب و آثار هدایت، ویژگی مهتدین و وضعیت قبل از هدایت نیز توجه شده است.
۲.
کلید واژه ها:
قرآن تاریخ گذاری ترتیب نزول تفسیر تاریخی روش تفسیری تفسیر الحدیث
تاریخ گذاری سوره های قرآن، دانشی است که پیرامون تعیین دقیق یا تقریبی تاریخ و ترتیب نزول این واحدهای وحیانی بحث می کند. محمد عزّه دروزه در «تفسیر الحدیث» با توجه به روش تفسیری و صبغه تاریخی خود، بیش ترین تلاش را در این مورد با استفاده از آیات قرآن، فهرست های ترتیب نزول و منابع روایی انجام داده است. او با اعتقاد به اصول و مبانی خاص خود که از باورهایش در زمینه علوم قرآنی و مباحث تاریخی به دست آمده، روش هایی را در تاریخ گذاری قرآن به کار می گیرد و به نتایج جدیدی پیرامون زمان وقوع و چگونگی حوادث تاریخ صدر اسلام دست می یابد. مهم ترین شیوه های او را می توان تحت عناوین اولویت بندی در استفاده از منابع تاریخ گذاری، مرتب کردن سوره ها بر مبنای مطلع آن ها، تکیه بر نقاط عطف تاریخی، استناد به شأن نزول آیات، تأمل در سیر تاریخی تشریع احکام و دقت در زمان نزول آیات و سور متشابه طبقه بندی و تحلیل کرد.
۳.
کلید واژه ها:
حضرت نوح الگوی ارتباطی مدل هایدر پیام پیام فرست مخاطب
در این پژوهش الگوی ارتباطی حضرت نوح(ع) در قرآن کریم بر اساس مدل هایدر مورد بررسی قرار گرفته است. مدل مذکور شامل عناصر سه گانه پیام فرست، پیام و مخاطب می باشد که بر اساس آن پیام فرست به دنبال تغییر نگرش در مخاطب است. با مطالعه سیره ارتباطی این پیامبر الهی در قرآن کریم می توان اینگونه بیان کرد که "پیام فرست" باید دارای ویژگی های نظیر اعتبار منبع، استدلال محوری، توکل به خداوند و ... باشد و "پیام" نیز به عنوان عنصر دیگر فراگرد ارتباطات باید ویژگی هایی مانند محتوای توحیدی و نیز ارائه به شکل دلسوزانه و مستمر را دارا باشد و "مخاطبان" نیز اگر دارای انتظارات ناصحیح و درخواست های غلط و به دنبال ایجاد تعارض، لجاجت و ... باشند مأموریت ارتباطی منجر به شکست شده و تغییر نگرش در اکثریت مخاطبان ایجاد نخواهد شد.
۴.
کلید واژه ها:
قرآن زمین شناسی الأرض زمین ساخت ژئومرفولوژی
زمین شناسی می تواند به عنوان ابزاری در خدمت تفسیر قرآن مجید در نظر گرفته شود و در تفسیر آیات مربوطه – با رعایت اصول علم تفسیر – کمک نماید. در این مقاله آیات دارای واژه "الأرض" با این دیدگاه مورد ارزیابی قرار گرفته است. این مقاله در پی یافتن جواب این سؤالات است: در کدامیک از آیات دارای واژه"الأرض" باید از مفاهیم زمین شناسی و علوم وابسته استفاده نمود؟ کدام شاخه از علم زمین شناسی در تفسیر آیات مزبور قابل استفاده است؟ نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهدکه از میان 115 آیه که دارای این واژه هستند، 44 آیه با مفاهیم زمین شناسی با علوم وابسته ارتباطی ندارند و نباید در تفسیر آن ها به این علوم متوسل شد.
۵.
کلید واژه ها:
اناجیل اربعه قرآن کریم عیسی مسیح مریم مقدس
گویش اناجیل حاکی از این است که روح القدس مأمور باردارکردن مریم است و حاصل آن ولادت عیسی مسیح است که گناه آمرزی امت را بر دوش می کشد. قرآن شخصیت عیسی را نزدیک به همین گویش اما با نظرگاهی متمایز بازشناسی کرده و رهیافت تازه ای پدید می آورد. به تصریح قرآن، روح الهی در شکل انسانی خوش اندام تمثل می یابد و به مریم پسری پاکیزه عطا می کند. اساسی ترین پایه اشتراک قرآن و اناجیل، پاکدامنی مریم و باردارسازی او توسط روح القدس است و اینکه پیش از بارداری هیچ مردی او را لمس نکرده است. در این تحقیق که گزاره های قرآنی و اناجیل درباره ولادت عیسی را بررسی کرده، وجه اختلاف را در فرزندِ خداپنداری اناجیل یافتیم که خاستگاه اندیشه تثلیث مسیحیت شده و قرآن با آن مخالفت ورزیده است.
۶.
کلید واژه ها:
حقیقت ذکر مراتب ذکر شأن نزول آیه 4 سوره انشراح
ذکر و یاد خداوند پاسخگوی ندای فطرت است. چراکه فطرت انسان با عشق به خداوند سرشته شده است. همه تلاش های آدمی برای یافتن حقیقت وجود خویش و شناخت منبع هستی است، تا هم شکر او را به جای آورده باشد و هم منعم واقعی را بشناسد و هم با ذکر و یاد او خود را در جریان فیض او قرار دهد و خویشتن را از نقایص برهاند. یکی از آیاتی که در آن واژه ذکر به کار رفته است آیه 4 سوره انشراح است. تفاسیر مختلفی در مورد ذکر در آیه ﴿وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ﴾ بیان شده و در این نوشتار با روشی توصیفی – اسنادی و بررسی تفاسیر مختلف بدین نتیجه می رسیم که منظور از ذکر در این آیه، شخص پیامبر(ص) و بلندآوازه کردن ایشان و قرین شدن نام پیامبر با نام خدا در نمازهای پنج گانه و آسان شدن امر رسالت بر پیامبر می باشد که تمامی این امور عطای ویژه خداوند بر پیامبر(ص) است.
۷.
کلید واژه ها:
قصص قرآن شخصیت پردازی صحنه پردازی عنصر زمان و مکان عنصر معما
هدف این تحقیق بررسی عناصر نمایشی در قصص قرآنی است. در ساختار اغلب داستان های قرآن، عناصر هنری شناخته شده در ادبیات نوین داستانی، تا حدودی قابل تحلیل و ارزیابی است. در ادبیات داستانی امروز، عناصری مانند طرح و پی رنگ، حادثه، شخصیت، گفت وگو، روایت، صحنه، زاویه دید و درون مایه وجود داردکه هم از نظر ساختار و هم از نظر محتوا مقوم داستان هستند. عنصر شخصیت نقش مهمی در داستان های قرآن دارد و یکی از محورهای مهم داستان به شمار می رود. این شخصیت ها با توجه به پیام و هدف سوره و داستان مورد نظر، به گونه ای هماهنگ با دیگر عناصر داستانی نقش خود را ایفا می کنند. "صحنه" ظرف زمانی و مکانی وقوع حوادث داستان است.
۸.
کلید واژه ها:
قرآن فرهنگ زمانه لسان قوم
هم زمان با پیشرفت علم و فناوری در جوامع بشری، در حوزه علوم انسانی نیز تفکرات و اندیشه های جدید خصوصاً در حوزه الهیات و کیفیت نزول وحی و متون دینی مطرح شده است. در این میان عده ای از اندیشمندان اسلام با تأثیر از علمای یهودی و مسیحی خبط کرده و راه آنان را پیموده اند، و کاری که آن ها با کتاب تحریف شده انجام داده اند، ایشان با قرآن که از هرگونه تغییر، تبدیل و تحریف به دور بوده و خدای سبحان تحریف ناپذیری آن را ضمانت کرده و در راه حفظ آن مسلمین جان فشانی ها کرده اند انجام داده اند. تحقیق حاضر در نظر دارد در حد وسع و توان نظریه بازتاب فرهنگ زمانه، زمینه ها و مصادیق آن را بازکاوی کرده و شبهات نظریه را مطرح و سپس به پاسخگویی آن ها بپردازد.
۹.
کلید واژه ها:
قرآن کریم بینامتنیت حافظ شیرازی غزلیات الفاظ و مضامین قرآنی
در این پژوهش برآن ایم تا از دیدگاه بینامتنیت قرآنی، غزلیات خواجه راز را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. در حقیقت بینامتنیت قرآنی در سخنان این شاعر و عارف بزرگ، در اشکال مختلفی جلوه گر شده است. وی از واژگان و عبارات قرآنی به وفور در کلام خویش استفاده نموده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی در اشعار حافظ و با بررسی چگونگی استفاده حافظ شیرازی از آیات نورانی وحی در غزلیات پر شوراش صورت گرفته است تا در پایان بتوان با رنگ و روی قرآنی و دینی غزلیات خواجه راز بیش از پیش آشنا شد.
