درخت حوزه‌های تخصصی

هدف پژوهش حاضر که به شیوه اسنادی صورت گرفته، مطالعه مبانی مفهومی، نظری و پژوهشی فرصت ها و چالش های اینترنت در رشد هویت نوجوانان و شناسایی برخی از مهم ترین پرسش ها و محدودیت های پژوهشی است که تحقیقات آینده باید در پی روشن ساختن آنها باشند. ساخت هویتی منسجم و استوار، تحول کلیدی و مهم دوران نوجوانی است و اینترنت فرصت هایی را برای کشف و آزمایش هویت های برخط گوناگون فراهم می سازد. از آنجا که نوجوانان محتوای برخط را می سازند و از محتوای ساخته شده دیگران نیز استفاده می کنند، مدل با هم ساختن برای تبیین رشد هویت آنان در محیط اینترنت مورد توجه قرار می گیرد. فرصت ها و چالش های اینترنت در زمینه ساخت هویت برخط، شکل گیری هویت های چندگانه برخط و تحول وضعیت های هویت با تأثیرپذیری از محیط مجازی، ازجمله موضوع هایی هستند که ضرورت های پژوهشی مهمی را پیش روی محققان قرار داده است.

در این نوشتار «نظریه کاشت» «جرج گربنر» را با این مضمون که تکرار برنامه های تلویزیون بر ذهن مخاطبانِ پر مصرف تأثیر کاشتی می گذارد، درخصوص مقوله های دینی، گروهی و جنسیتی هویت بررسی کرده و محتوای پیام های ارائه شده از تلویزیون و نگرش مخاطبان به هویت را با بهره گیری از روش تحلیل محتوای تصویر و پیمایش، تحلیل و تبیین کرده ایم. نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد برخلاف اینکه تلویزیون ایران درباره هر کدام از مقوله های مورد بررسی هویت، پیام هایی را تولید و پخش می کند، اما این پیام ها در کنار سایر عوامل تأثیرگذارند و تلویزیون پس از سایر متغیر های نظام اجتماعی عاملی تأثیرگذار بر نگرش مخاطبان درباره هویت بوده است. این مقاله که حاصل پژوهشی علمی در مرکز تحقیقات صداوسیماست، نشان می دهد نظریه کاشت که بر تأثیرهای قدرتمندانه تلویزیون به ویژه بر بینندگان پر مصرف تأکید دارد، در ایران اثبات نمی شود.

گفتمان های موجود در هرجامعه فرایندهایی را بازتولید می کنند که بر اساس آنها، این توانایی در افراد ایجاد می شود تا با به کارگیری نمادها، نشانه ها و زبان مشترک به عمل با یکدیگر بپردازند. هر گفتمان اغلب برخی انتخاب ها را به عنوان انتخاب های اشتباه، بی­معنا یا غیر مناسب کنار می گذارد. در این پژوهش تلاش می شود با رویکرد مطالعات فرهنگی و بهره گیری از روش گفتمان، سیاست نام گذاری در مجموعه های طنز صدا و سیما مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی ابتدا به جمع­آوری داده ها پرداخته شده است و سپس با انتخاب پنج مجموعه طنز پخش شده از صداوسیما به استخراج نامهای مورد استفاده در این برنامه ها و نسبت آنها با نام های ملّی و اسلامی پرداخته شده است. در این راستا، از مجموعه های پخش شده در سال های دهه 1380 به صورت تصادفی پنج سریال تلویزیونی، مرد هزارچهره، دارا و ندار، خوش نشین ها و خانه به دوش انتخاب شده، مورد بررسی قرار گرفته اند و نام هایی که در این مجموعه ها مورد استفاده قرار گرفته بود، استخراج شده است. نتایج این پژوهش در جداول فراوانی نشان می دهد علی رغم اینکه در زندگی اجتماعی همواره نام ها و نشانه های مندرج در متن گفتمان اسلامی مرکزیت دارند، در مجموعه های طنز صداوسیما، این نام ها حداقل استفاده را دارند و در مقابل، این نام های ایرانی اند که بیشترین استفاده را داشته­اند. از این رو، گفتمان معنایی حاکم در عرصه سیاست نام گذاری در برنامه های طنز صداوسیما فرایندهایی را ایجاد کرده است که منجر به بازنمایی طنزگونه اسامی اغلب ایرانی و تضعیف نظام معنایی آن از طریق مطایبه بوده است

این پژوهش با رویکرد تحلیلى به بررسى چیستى رسانه از حیث ابزار و یا بسته فرهنگى بودن و نیز بازنمایى و یا عدم بازنمایى و انعکاس واقعیات اجتماعى مى پردازد. پذیرش هریک از این رویکردها، مبتنى بر طرز تلقّى و نوع نگرش به هستى است. هرچند در دنیاى ارتباطات پیچیده امروزى، ما به شدت در معرض رسانه ها قرار گرفته ایم، اما این گونه نیست که تابع محض آنها باشیم. رسانه ابزار صرف و یا بستر فرهنگى نیست، بلکه داراى ظرفیت ها، اقتضائات، امکانات و محدودیت هایى است. از این رو، مى توان با شناخت ماهیت رسانه، و نیز دین و آموزه هاى دینى و امکان ترویج آن در رسانه، از حداکثر ظرفیت رسانه براى انتشار پیام دین بهره گرفت.

در این مقاله وبلاگ نویسی طلاب با رویکردی ارتباط­شناختی تحلیل شده است؛ به این معنا که هر وبلاگ از چهار بعد فرستنده، پیام، رسانه و مخاطب، مورد تحلیل قرار گرفته است. وبلاگ های نمونه بر اساس نمونه گیری هدفمند و پس از گونه شناسی وبلاگ های طلاب، که به هفت گونه سیاسی، اجتماعی، ادبی، روزنوشت، اندیشه، معارفی و سایر (عمومی) تقسیم شده اند و لحاظ کردن معیارهایی نظیر سابقه چهارساله وبلاگ و به روزرسانی مستمر، انتخاب شده اند. در ادامه با الهام از «مدل هنجاری رسانه های سایبر اسلامی» که با هدف تحلیل سایت های دینی طراحی شده و به همین دلیل در تحلیل وبلاگ فاقد کارایی لازم است، مدلی برای تحلیل ارتباط شناختی وبلاگ نویسی طلاب ارائه شده است، که شامل 21 شاخص است. در گزینش شاخص­های درون مدل، تناظر با ابعاد چهارگانه فرآیند ارتباط و وجود جامعیت و تناسب لازم جهت تحلیل ارتباط شناختی وبلاگ، مدنظر قرار گرفت. در مرحلة بعد، هریک از وبلاگ های نمونه بر طبق مدل پیشنهادی تحلیل شدند. برخی از یافته های تحقیق از این قراراند: ذکر هویت فردی و صنفی در اکثر وبلاگ های طلاب، تفاوت الگوی وبلاگ نویسی طلاب زن نسبت به طلاب مرد و بهره گیری طلاب اصلاح طلب از الگوی جریان دومرحله ای. در پایان نیز به منظور حضور کارآمدتر طلاب در عرصه وبلاگ نویسی، پیشنهادهایی مانند نگارش گروهی، به روزرسانی متوسط، اعتبارسازی، خاص سازی و... ارائه شده است.

امروزه ارتباطات و تبلیغات مهم ترین بستر انتقال و ترویج فکر، فرهنگ، ارزش ها و هرگونه پیام به دیگران است و همة مذاهب، مکاتب و ملل از رهگذر رسانه های گوناگون، سعی در تبلیغ همه جانبه مرام خویش دارند. در روزگار کنونی تقابل نظام سلطه جهانی با فرهنگ حق محور و توحیدی اسلام بیش از هر زمان تبلور یافته و صف مؤمنان و مستکبران را به روشنی جدا ساخته است. آیات حیات-بخش قرآن به عنوان تکیه گاه جبهة توحیدی، مشحون از روش ها و تجربه های دعوت و ترویج انبیا و اولیاست و آبشخور جبهة استکباری، کیدها و مکرهای شیطانی است. در مقال، حاضر، با تکیه بر روش استناد به متون و دیدگاه ها، ضمن مرور و مقایسة روش های تبلیغی دو جبهه روشن می شود که مهم ترین ویژگی روش های تبلیغ قرآنی در مقام اجرا، پایبندی به ارزش ها و حقایق و جامع نگری و توجه به همة ابعاد حیات انسانی و پیشتازی اسوه ها در عمل و در عرصة دستاوردها، تأثیر پایدار و شورآفرینی و ایمان زایی است، در حالی که روش های تبلیغ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، در جهان امروز به خاطر عدم پایبندی به حق و حقیقت، عدم انطباق قول و فعل، معنویت گریزی و استفاده از وسایل مشروع و نامشروع ـ علی رغم توانایی ایجاد هیجان ها و انگیزش های زودگذر وجریان سازی مقطعی ـ قادر به تأثیرگذاری درازمدت و ایمان آفرینی و ایجاد امید پایدار به سعادت و فلاح در انسان ها نیستند.

ورود رسانه های جدید رقم زنندة عصر جدید هم گرایی رسانه ها می باشد. بر اساس نظریة فرهنگ هم گرایی، رسانه های جدید رسانه های مشارکتی هستند و مخاطبان، تولیدگران و مشارکت جویان در چرخة محتوا می باشند. این تحول به نظر می رسد موجب تغییر فرهنگ مصرف رسانه ای شده است. نحوة جدید استفاده از تلویزیون در فرهنگ جدید رسانه، موجب پدیدآمدن مخاطب جدید با خصوصیات چندقالبی، مشارکت جو و فعال شده است. مقالة حاضر به دنبال بررسی تأثیر اینترنت بر تلویزیون در عصر هم گرایی به واسطة تبیین رابطة تولید محتوای اینترنتی با نحوة جدید استفاده از تلویزیون می باشد و با استفاده از پیمایش نشان می دهد: ۶۵ درصد از شهروندان، تولیدگر محتوای اینترنتی هستند و مخاطبان به نحوی جدید به تماشای تلویزیون می پردازند. همچنین بر اساس آزمون فرضیه ها، تولید محتوای اینترنتی با چندقالبی بودن، مشارکت جویی و فعال بودن در برابر تلویزیون رابطة مستقیم دارد که بیانگر فرهنگ واحد هم گرایی در رسانه ها می باشد. اینترنت بر تلویزیون تأثیر گذاشته است ولی نه بر کاهش محبوبیت آن؛ بلکه موجب تعامل هرچه بیشتر رسانه های سنتی و نوین شده است.

در این تحقیق، که به تحلیل روابط تعداد 1081 گره و 32340 پیوند انتخاب شده از میان 49212 گره و 163169 پیوند نمونه برداری شده با روش نمونه گیری گلولة برفی جامع خوشه ای از کاربران ایرانی خوشة ادبیات شبکة اجتماعی آنلاین فیس بوک و با استفاده از سنجش ها و فرمول های تحلیل شبکة اجتماعی پرداخته است، علاوه بر تعیین کاربران و پیوندهای اصلی اثرگذار در این حوزه، گراف روابط آن ها رسم و سنجه های مرکزیت درجه ای، مرکزیت بینیت، مرکزیت نزدیکی، مرکزیت ویژه بردار، تراکم، قطر، فاصلة ژئودسیک میانگین، و ضریب خوشه بندی محاسبه شده است. این پژوهش، که در زمستان 1390 انجام و در فروردین 1391 نگاشته شد، نخستین تحقیقی بود که در ایران با روش تحلیل شبکه های اجتماعی، به تحلیل شبکه اجتماعی آنلاین فیس بوک پرداخت، و همچنین نخستین پژوهش با روش تحلیل شبکه اجتماعی بود که روابط شبکه ای با بیش از 150 هزار پیوند را تحلیل کرد.

تلفن همراه علاوه بر تامین نیاز ارتباطی میان فردی در حال حاضر به عنوان وسیله سرگرمی و وسیله ارتباط جمعی نیز به کار می رود و استفاده از آن معانی متعددی را برای کاربرانش دارد. مقاله حاضر می کوشد تا صرف نظر از کاربرد ارتباطی تلفن همراه، کارکردهای این وسیله را در میان کاربران مورد مطالعه قرار دهد. بدین منظور پیمایش آنلاینی از دارندگان این وسیله صورت گرفته است و پاسخگویان درباره کارکردهای مختلف این وسیله در تامین نیازهایشان اظهار نظر کرده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تلفن همراه علاوه بر کاربردهایی نظیر تسهیل ارتباطات میان فردی به واسطه سیار بودن و همراهی همه زمانی و همه مکانی پاسخگویان، کارکردهایی چون تامین امنیت، مد، خودابرازی، هویت، هماهنگی و سرگرمی را نیز به همراه داشته است.

امروزه رسانه های جمعی، به منزلة شاه راه اطلاعاتی جوامع، و نقش آن ها در فرهنگ و ابعاد گوناگون هویت انسانی، به ویژه هویت ملی، مورد توجه صاحب نظران و محققان علوم انسانی ـ اجتماعی قرار گرفته است. در این ارتباط رویکردها و ره یافت های نظری متفاوتی عرضه شده است. نظریة ارتباطات گلوله ای بر شکل گیری هویت بر مبنای رسانه ها تأکید کرده است. دربرابر، برخی صاحب نظران به قدرت تحلیل اطلاعات و فرهنگ بهره وری از رسانه ها اشاره کرده اند. در این میان، برخی نیز با عرضة رویکرد تعادلی بر نقش دوگانه و متناقض رسانه ها در شکل دهی و فرسایش هویت ملی تأکید داشته اند. با توجه به موارد فوق، هدف اساسی این مقاله بررسی میزان و نوع محتوای برنامه های مورد استفاده از رسانه های تلویزیون و ماهواره و اینترنت و میزان گرایش به هویت ملی شهروندان و نیز چگونگی رابطه بین متغیرهای فوق در جامعة آماری مورد مطالعة کاشان، به منزلة شهری سنتی و در معرض نوگرایی، است. این پژوهش از نوع مطالعة پیمایش بوده است و داده های تحقیق با استفاده از روش پرسش نامه توأم با مصاحبه جمع آوری شده است. برای سنجش متغیرهای اصلی و وابستة تحقیق از ده گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شده است. اعتبار و روایی طیف با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و با توجه به نتایج آزمون (84/0=a) تأیید شده است. درمجموع، یافته های تحقیق و نتایج محاسبات آماری مربوطه رابطة معنی دار و مثبت بین میزان استفاده از تلویزیون و میزان گرایش به هویت ملی (252/0=Tb) و نیز رابطة معنی دار و منفی بین میزان استفاده از ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را به ترتیب با 199/0- و 271/0-=Tc در سطح اطمینان 99% تأیید کرده است. هم چنین، نتایج آزمون کای اسکوئر معنی داری رابطه بین نوع محتوای برنامه های مورد استفاده از تلویزیون و ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را تأیید کرده است. نتایج تحلیل رگرسیون با ضریب بتای 276/0- تأثیر منفی متغیر میزان استفاده از ماهواره و با ضریب بتای 268/0 تأثیر مثبت میزان استفاده از تلویزیون در میزان گرایش به هویت ملی پاسخ گویان را نشان می دهد.

در این پژوهش، معنای دوست دختر در بین پسران دبیرستانی شهر مشهد با استفاده از رویکرد معناکاوی و تفسیرگرایی بررسی شده است. داده های کیفی این پژوهش با استفاده از مصاحبه عمیق، بر اساس نمونه گیری هدفمند، با معیار اشباع نظری با ۸ تن از مشارکت کنندگانی که تجربه دوستی با جنس مخالف داشتند، به دست آمده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از روش پدیدارشناسی و تکنیک عملیات واحد معنایی، خوشه بندی و مقوله بندی، معنای تعمیمی و تفریدی دوستی انجام شد. یافته ها نشان می دهد که دوستی در وجه تعمیمی، کنجکاوی و لذت بردن از زیبایی دختران است و در موارد دیگر نشان دادن قدرت به سایر دوستان، ارتباط جنسی، گریز از تنهایی و همگونی اخلاقی و عاطفی است. عام ترین روش ارتباط تلفنی و بارزترین نتیجه دوستی مانع شدن از پیشرفت در زندگی است. برخلاف نگرش های موجود در بین مسئولان و خانواده ها که به دوستی با دختر بیشتر نگاه جنسی دارند، دوستی ها بیشتر به دلیل کنجکاوی و در ابتدا زیبایی جنس مخالف، بدون توجه به لذت جنسی صورت می گیرد.