درخت حوزه‌های تخصصی

 در این جستار درصددیم افعال وجهی فارسی امروز  را به لحاظ معنایی از منظر رده شناسی بررسی کنیم تا وضعیت معانی افعال وجهی فارسی امروز را در مقایسه با معانی وجهی یافت شده در دیگر زبان های دنیا نشان دهیم چارچوب موردنظر در این پژوهش چارچوب ناوز (2008) است. نوع پژوهش حاضر کیفی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. داده های فارسی امروز داده های طبیعی هستند که از طریق اینترنت و فضای مجازی جمع آوری شده اند. افعال وجهی موردبررسی افعال «بایستن»، »توانستن»، «شدن» و «خواستن» هستند. پس از گردآوری داده ها نوع وجهیت افعال وجهی در داده ها مشخص شد و سپس بر روی فضای مفهومی معرفی شده در چارچوب ناوز (2008)، نگاشت معنایی هر فعل معلوم شد. نتایج پژوهش نشان داد که چارچوب ناوز برای پوشش معانی افعال وجهی فارسی امروز مناسب است و تمام معانی را در برمی گیرد . همچنین اصل رده شناختی ای که ناوز در خصوص امکان تنوع معنایی صورت های وجهی بر روی یکی از محورهای عمودی ارائه کرده بود،  در فارسی نیز رعایت می شود.  

از جمله نظریه های نوینی که امروزه جایگاهی ویژه و کاربرد وسیعی در تحلیل متن و دیگر حوزه های زبان شناختی پیدا کرده نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسن (2014) است. بر اساس این رویکرد، ساختار زبان متأثر از نقش هایی است که زبان در بافت ارتباطی و در جهان خارج به عهده دارد و این تأثیر به شکل سه فرانقش بازنمودی، متنی و بینافردی تجلی می یابد. ازآنجاکه فرانقش بینافردی بر شیوه تبادل معنا بین گوینده و مخاطب استوار است، کاربست آن در تحلیل متون دینی، ضمن ایجاد درک بهتر از چنین متونی، می تواند سنگ محک مناسبی برای ارزیابی قابلیت تعمیم این نظریه نیز فراهم سازد. نگارندگان در پژوهش حاضر، با روشی توصیفی تحلیلی، به بررسی خطبه شقشقیه با رویکرد نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسن (2014) در قالب فرانقش بینافردی می پردازند. نتایج عمده پژوهش نشان می دهد که علی رغم بسامد غالب وجه خبری، امام (ع) در سرتاسر این خطبه به نحوی در تبادل و انتقال معنا عمل کرده است که گویی هر دو سوی تعامل، با هم، در ساخت متن شرکت دارند و از این طریق، راه هرگونه یک سویگی تعامل را بسته است. خطبه شقشقیه با انگیزه و هدف احقاق و اثبات حق خلافت از سوی امیرالمؤمنین (ع) ایراد شده است و درعین حال، امام در ایراد این خطبه، از لوازم انشا در جهت اقناع و استماله مخاطب بهره نمی برند؛ دلیل چنین امری را می توان این دانست که ایشان آن چنان به حقانیت خود و جایگاه خود نسبت به خلافت یقین و باور داشته اند که از آن صرفاً خبر داده اند و اصلاً نیازی به استفاده از عبارات انشایی جهت اثبات چنین حقی احساس نکرده اند.  

ترجمه آثار ادبی، به عنوان یکی از دشوارترین و بحث برانگیزترین انواع ترجمه، همواره مورد بحث وبررسی زبان شناسان مطرح دنیا بوده است. به طوری که در بیشتر کتاب های مربوط به نظریه ترجمه، به طور جداگانه به ترجمه متون ادبی و ویژگی های آن پرداخته شده است. به همین دلیل، در مقاله حاضر سعی شده است تا با بررسی اجمالی نظریات تعدادی از نظریه پردازان حوزه ترجمه، به بررسی راهکارهای موجود جهت صحت و بهبود ترجمه متون ادبی پرداخته شود. سپس، با استفاده از نظریات مطرح شده و شیوه های پیشنهادی ترجمه پژوهان، ترجمه نمایشنامه جزیره سرخ از زبان روسی به فارسی مورد بررسی قرار گرفته تا به صورت مشخص، نحوه استفاده از نظریه های ترجمه در ترجمه متون ادبی مشخص شود. با توجه به مطالعات صورت گرفته، مشخص می شود که بسیاری از کاستی های موجود در ترجمه اثر نام برده ناشی از عدم توجه مترجم به نظریات ترجمه بوده و درواقع، یادآور جایگاه فراموش شده این نظریات در فرایند آموزش ترجمه است.

پژوهش حاضر به بررسی معانی مکانی، زمان و انتزاعی حروف اضافه «in» به فارسی زبانان و «در» به غیرفارسی زبانان و نیز مقایسه تأثیر رویکرد شناختی نسبت به روش سنتی بر یادگیری مفاهیم مختلف این حروف اضافه می پردازد. لذا، ابتدا معنای مکانی و پیش نمونه ای حرف اضافه «in» از فرهنگ لغت آکسفورد (2016) و حرف اضافه «در» از فرهنگ سخن انوری (1381) استخراج شد. سپس جمله ها و عبارت های حاوی این حروف اضافه با توجه به کتاب های ویژن 1 (1395) و فارسی بیاموزیم (1388) در سطح میانی انتخاب شد. در این پژوهش که از نوع آزمایشی است، تعداد 30 نفر از دانش آموزان دبیرستان دخترانه نور و 30 نفر از فارسی آموزان بزرگ سال زن در مرکز آموزش زبان فارسی المصطفی مشهد (در مجموع 60 نفر) در سطح میانی به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و سپس به دو گروه مساوی آزمایش و کنترل تقسیم شدند. تحلیل های آزمون تی مستقل در مقایسه میانگین نمره های پیش آزمون گروه های آزمایش و کنترل نشان داد، بین دانش پیشین زبان آموزان قبل از شروع فرایند آزمایش، تفاوت معناداری وجود نداشت (پیش آزمون گروه کنترل 12.57 و پیش آزمون گروه آزمایش 12.43). حال آنکه میانگین نمره های پس آزمون گروه ها مبین آن است که بین گروه های آزمایش و کنترل از نظر آماری تفاوت معناداری وجود داشت (پس آزمون گروه کنترل 12.33 و پس آزمون گروه آزمایش 25.73). طبق نتایج، گروه های آزمایش که تحت آموزش به روش شناختی قرار گرفتند در مقایسه با آن ها که به روش سنتی آموزش دیدند، پیشرفت زیادی را در یادگیری مفاهیم مختلف این حروف اضافه نشان دادند. فرایند و نتایج این پژوهش راهکارهای مؤثری را در امر آموزش این حروف اضافه برای مدرسان زبان پیشنهاد داده است.

مولف رتبه علمی، رشته/ گروه دانشگاه مرتضی طاهری اردلی استادیار زبان شناسی گروه زبان انگلیسی؛ پژوهشکده بختیاری شناسیدانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. اریک آنونبی استاد زبان شناسی و زبان فرانسویدانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. اِیموس هِیز مدیر فنی، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه نگاری (GCRC)دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. زهرا آذین دانشجوی دکتری زبان شناسی، مستندسازی و احیای زباندانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. ژینو ابراهیمی دانشجوی کارشناسی ارشد علوم شناختی، دپارتمان علوم اجتماعیدانشگاه کایزرسلاترن، کایزرسلاترن، آلمان. اِرگین اُپنگین مدرس دانشگاه کردستان هولیر، اقلیم کردستان، عراق. نوش آذرین اتابکی کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه تهران، تهران، ایران. آدام اِستون عضو پژوهشی، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه نگاری (GCRC)دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. دونالد استیلو پژوهشگر بازنشستهموسسه انسان شناسی تکاملی ماکس پلانک، لایپزیک، آلمان. المیرا اسماعیل پور دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه الزهرا، تهران، ایران. مریم امانی بابادی دانش آموخته دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه پیام نور، تهران، ایران. محمد اورنگ دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه ایالتی نیو سوز ولز سیدنی استرالیا. الهام ایزدی دانش آموخته دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. رابرت اُیکل محقق ژئوماتیک، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه نگاری (GCRC)دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. نوال بحرانی کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. حبیب برجیان پژوهشگردانشگاه کلمبیا، نیویورک، امریکا. آوا بهرامی کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) آموزش زبان انگلیسی دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران. حمیده پشتوان کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه الزهرا، تهران، ایران. شیوا پیریایی دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. پیمان پیش یار دهکردی دانشجوی دکتری زبان شناسی، دپارتمان زبان شناسی و زبان انگلیسیدانشگاه کَنتربری، کرایستچرچ، نیوزیلند. پریسا ثابت همت آبادی دانشجوی دکتری زبان شناسی کاربردی؛ مدرس زبان انگلیسی با اهداف کاربردیدانشگاه کارلتون. کالج الگونکوین، اُتاوا، کانادا. شیما جعفری دهقی استادیار زبان های باستانی ایران، گروه زبان و ادبیات فارسیدانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران. مریم جلیلی دوآب کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه سمنان، سمنان، ایران. فرانک جمال الدین دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه فردوسی مشهد، ایران. کامیار جولایی دانش آموخته دکتری زبان شناسی همگانیپژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران. حسن حاجی شعبانیان کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران. ژیلا خانجانی استادیار زبان شناسی همگانیدانشگاه پیام نور، استادیار گروه ادبیات و زبان های خارجه، ص. پ: 193953697، تهران، ایران. لیلا دیانت دانش آموخته دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران. علی رشیدی کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. رضا رضوانی بروجنی کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانیدانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین، ایران. زهره رهنما کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان و ادبیات فارسیدانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران. زینب زمانی گندمانی دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسیدانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. لَئورنسیا شرایبر دستیار پژوهشی زبان شناسی همگانیدانشگاه بامبرگ، بامبرگ، آلمان. نگار شرافت کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) زبان شناسی همگانیدانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. جعفر شیخ الاسلامی استاد زبان شناسی کاربردی و مطالعات گفتمانی؛ زبان شناسی و واسطه گری فرهنگیدانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا. مینا صالحی کارشناسی ارشد (فارغ التحصیل) فرهنگ و زبان های باستانی ایراندانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. مهناز طالبی دستنایی دانش آموخته دکتری زبان شناسی همگانیدانشگاه الزهرا، تهران، ایران. علی اکبر عابدیان کاسگری کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانیموسسه انتشارات دگراندیشان، تهران، ایران. مریم سادات غیاثیان دانشیار زبان شناسی همگانیدانشگاه پیام نور، تهران

قدمت مطالعات سبک شناسی و سبک پژوهی از کتاب تاریخ تطور نثر فارسیِ ملک الشعرای بهار فراتر نمی رود. رویکرد نظری سبک شناختی وی نیز تا به حال به درستی کشف و استخراج نشده است. از این رو، هدف از پژوهش حاضر کشف و شناخت متغیرها و مؤلفه های نظریه سبک شناختی ملک الشعرای بهار و مقوله سازی و فرضیه سازی آن با روش و تکنیک تحلیل محتوای کیفی عمقی است. بدین منظور، آثار ملک الشعرای بهار در زمینه سبک شناسی براساس نمونه گیری هدفمند و معیارِ اشباع نظری بررسی شد. از محتوای این آثار با حذف و اضافه و اصلاح و تلخیص، تعداد 409 کد اولیه به دست آمد. درنهایت، طی سه مرحله کدگذاری، مدلی از کدها استخراج شده است که بیانگر دو بلوک «بافت و محیط زمینه ای» و «سبک شناسی» است و همچنین، فرضیه اصلیِ چگونگی تأثیر «بافت و محیط زمینه ای» را بر «سبک» نشان می دهد. مطابق با نظر بهار، «بافت و محیط زمینه ای» تأثیر بسزایی بر «سبک» و «سبک شناسی» در ایران گذاشته است که این ارتباط و تأثیر و تأثر، در پژوهش های سبک شناختی به دقت تبیین نشده است. از این رو، متغیرها و مفاهیم رویکرد نظری سبک شناختی ملک الشعرای بهار و همچنین، روابط این متغیرها با یکدیگر کشف می شود و سرانجام به مدل سازی می انجامد و این فرض را تقویت می کند که او در این حیطه صاحب نظر بوده است.

دستور نظام مند نقش گرای هلیدی زبان را در بافت بررسی می کند. در بررسی متون برمبنای این نظریه با سه فرانقشِ اندیشگانی، بینافردی و متنی مواجه هستیم که فرانقش اندیشگانی خود به دو فرانقش تجربی و منطقی تقسیم می شود. در فرانقش تجربی، فرایندهای شش گانه، مشارکان و عناصر پیرامونی بررسی می شوند. به اعتقاد برخی صاحب نظران گرشاسب نامه، در میان متون پهلوانی، بهترین منظومه پهلوانی پس از شاهنامه است، از همین روی در این پژوهش تحمیدیّه های شاهنامه و گرشاسب نامه برای مقایسه برمبنای فرانقش اندیشگانیِ (تجربی) دستور نظام مند نقش گرای هلیدی انتخاب شده اند تا مشخص شود تحمیدیه های این دو اثر، به لحاظ زبانی، تا چه پایه به یکدیگر نزدیک هستند و اگر این فرض را درست بگیریم که اسدی در گرشاسب نامه سعی داشته است اثری هم پایه شاهنامه فردوسی بسراید، تا چه میزان به مقصود خود نائل شده است؟ پس از بررسی مشخص شد هم در شاهنامه و هم در گرشاسب نامه فرایند مادی بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است. با توجه به ژانر این دو اثر که حماسی است، این میزان توجه به فرایند مادی طبیعی و قابل پیش بینی است. از آن جا که ماهیت تحمیدیه حمد و ستایش خداوند است، خداوند مشارک اصلی در بیشتر این فرایندهاست و درصدها به صورت تقریبی با هم برابر است. با اندکی اغماض می توان اذعان داشت اسدی توانسته است هم پای فردوسی از پس سرودن تحمیدیه گرشاسب نامه برآید و تحمیدیه گرشاسب نامه از منظر فرانقش اندیشگانی با تحمیدیه شاهنامه برابری می کند.

ساختارهای حذف، الگوهایی هستند که در آن ها بخشی از ساختار نحوی که به طور طبیعی بیان می شود تا محتوایی را انتقال دهد، حذف می شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی ساختار حدف هم پایگی و خلأ نحوی در چارچوب دستور ساختاری شناختی است. بنابراین، پژوهش پیش رو مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است و از آنجا که فرایند حذف هم در گونه نوشتاری و هم گونه گفتاری زبان فارسی کاربرد گسترده ای دارد، پیکره مورد بررسی ما هر دو گونه را شامل خواهد شد و از لحاظ نظری (یعنی روش و چارچوب تحلیل) مبتنی بر رویکرد شناختی و ساختاربنیاد است. یافته های پژوهش نشان می دهد که با توجه به مفهوم دسترسی و فعال سازی که از سوی لانگاکر (2012) معرفی شد، داده های زبان فارسی نیز در چارچوب این نظریه قابل توصیف هستند. همچنین، ملاحظه شد که هم پایگی غیرسازه ای در بافت انواع دیگری از «کاهش» بندی تحلیل می شود، از جمله در کاهش تکیه ای در عناصر فاقد تمرکز و همین طور در حذف در مواقعی که محتوای هم پوشانی بیان ناشده باقی می ماند. مفهوم توصیفی محوری در اینجا تمایزگذار بود بدین معنی که این محتوا در یک پنجره بندی ظاهر می شود که در پنجره متقدم آن ظاهر نمی شود. همچنین، این یافته ها بیانگر آن است که جایگاه تمایزگذار در این ساختارها در زمانی که بند پایه را وقفه دار می کند، دارای اهمیت است. از این رو، به آسانی می توان بیان کرد که تمایزگذار مستقیماً پس از ضدتمایزگذار می آید.

منبع کنترل رفتار نوعی خصیصه روان شناختی است که به درک افراد از میزان کنترل خویش بر اتفاقات پیرامونشان دلالت دارد و نقش حیاتی در موفقیت یا شکست فرد در جنبه های مختلف زندگی ایفا می کند. اگرچه منبع کنترل رفتار خصیصه ای پایدار نیست، اما تقریباً تمامی مطالعات نسبت به آن، دیدگاهی خطی و علت و معلولی داشته اند. بنابراین، در این مطالعه موردی سعی بر آن شده است که براساس نظریه سیستم های پیچیده و پویا، منبع کنترل رفتار دانشجویان ایرانی با استفاده از مدل مجموعه پویا بررسی شود. جامعه آماری تحقیق از 5 دانشجوی یک کلاس زبان عمومی دانشگاه بجنورد تشکیل شده و داده های تحقیق طی 7 جلسه از طریق مصاحبه های نیمه ساختاری، تکلیف سنج، گزارش کلاسی شرکت کنندگان و مشاهدات حضوری محقق جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار MaxQDA تجزیه و تحلیل شده است که درنتیجه آن، تعدادی از عوامل درون/ بین فردی، محیطی و اجتماعی به منزله عوامل اثرگذار بر بیرونی یا درونی بودن منبع کنترل رفتار دانشجویان شناخته شد. با توجه به اینکه بسیاری از روان شناسان و محققان معتقدند که منبع کنترل رفتار درونی درمجموع خصیصه روانی سالم تری است، لذا این مطالعه سعی بر آن دارد تا توصیه هایی برای استادان برای کمک به دانشجویان در راستای درونی شدن منبع کنترل رفتار آن ها ارائه دهد.

زبان های روسی و فارسی صرف نظر از جهانی های زبانی، به لحاظ نظام آوایی، دستوری، واژگانی و غیره زبان ویژه هستند و با هم تفاوت هایی دارند. از آنجا که نظام زبان اول بیشتر در ذهن زبان آموز نقش بسته است، بنابراین، بروز خطاها در فرایند یادگیری زبان (های) بعدی از سوی گویشور غیر بومی پدیده ای طبیعی و اجتناب ناپذیر است. پژوهش حاضر با اشاره به برخی از خطاهای رایج دانشجویان فارسی زبان روسی آموز در دوره مقدماتی، نقش تداخل و تأثیر آن در بروز این گونه خطاها را بررسی می کند. هدف از انجام تحقیق پیش رو، بررسی و شناسایی خطاهای آوایی روسی آموزان فارسی زبان است که متناسب با نوع تداخل دسته بندی و تجزیه و تحلیل و منشأ بروز خطاها و میزان فراوانی وقوع هر یک از آن ها به تفکیک مشخص شده اند. برای جمع آوری داده های تحقیق از آزمون آوایی بهره برده ایم. جامعه آماری این پژوهش را 51 دانشجوی دوره مقدماتی از دانشگاه های اصفهان، گیلان و گنبد کاووس تشکیل می دهند. نتایج بررسی و تحلیل خطاهای مورد اشاره در مقاله مبین آن است که زبان مقصد، یعنی روسی به منزله یکی از عوامل مؤثر در تداخل درون زبانی، نقش مهمی در بروز خطاهای ذکر شده در بین دانشجویان فارسی زبان روسی آموز دارد.

با گسترش ارتباطات بین المللی و تأثیر آن بر امور داخلی جامعه، سازمان های خبری حتی از ترجمه نیز به عنوان ابزاری برای هدایت ایدئولوژی در مسیری خاص استفاده می کنند. بدین ترتیب نقش ترجمه در برجسته سازی رقابت سیاسی میان احزاب انکارناپذیر است. تفاوت واژه گزینی مترجمان می تواند بازتاب تفاوت میان احزاب اصول گرا و اصلاح طلب باشد. هدف تحقیق حاضر، بررسی نمود برجسته سازی ایدئولوژی محور در واژه گزینی مترجمان مطبوعاتی است. در این تحقیق پیکره ای بالغ بر دویست جمله از پایگاه های خبری دنیا به همراه ترجمه فارسی آن ها گرد آوری شد. در گردآوری داده ها سعی بر آن شد تا از اخبار ترجمه شده خبرگزاری های حامی هر دو حزب استفاده شود. سپس داده ها بر اساس مدل سه وجهی فرکلاف تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد که اختلاف میان دو حزب اصلی، در واژه گزینی مترجمان نمود یافته و همین امر، حتی ممکن است اختلاف و تنش را به تبع داشته و عدم کنترل آن، چالشی برای ثبات اجتماعی قلمداد شود.