سلیمان پاک سرشت

در جامعه ایرانی بعد از انقلاب فساد وجود دارد و به خصوص بعد از جنگ تحمیلی رو به فزونی بوده است. چگونه در جامعه ای که یکی از مبانی جدید نظام سیاسی آن بر اساس مقابله با فساد است، فساد رشد کرده است. هدف این نوشتار بررسی فرایند شکل گیری فساد، و پرسش اصلی آن چگونگی شکل گیری فساد در ایران بعد از انقلاب است. فرایند یا فرایندهای شکل گیری فساد در ایران کدامند. بدین منظور از چهارچوب تحلیلی انواع سلطه، کشمکش گروه های اجتماعی، اهمیت ساحت فرهنگی، تفکیک و تمایز امور، و جدایی بوروکراسی از سیاست، استفاده گردید که از نظریه نوع آرمانی ماکس وبر استخراج شده است. از روش اسنادی و کتابخانه ای برای شناسایی ویژگی های مختلف جامعه ایرانی استفاده شده است. اسناد شامل تحلیل ها و شواهد تاریخی جامعه ایران است که توسط نظریه پردازان ایرانی تولید شده اند. نتایج نشان می دهد جامعه ایرانی سه ساحت فرهنگی ایرانی-اسلامی و غربی دارد. و زمانی یک ساحت فرهنگی در یک دوره ای بر دیگری مسلط می شود، تک بُعدی شدن یا اقتدار گرایی فرهنگی شکل می گیرد. اقتدار گرایی فرهنگی باعث انسداد سیاسی می شود و در نهایت آنهم باعث انحصار اقتصادی، و در نتیجه فساد می شود. این فرایند از طریق مکانیزم تسلط گروه های اجتماعی یک ساحت بر دیگر ساحت های فرهنگی، و سیاست زدگی بوروکراسی انجام می شود. در کل می توان گفت درهم تنیدگی و چند سویه بودن اقتدارگرایی فرهنگی، سیاست زدگی بوروکراسی و انسداد سیاسی تعیین کنندگی ویژه ای برای اقتصاد ایران دارد که یکی از مهمترین پیامد های آن شکل گیری فساد است.

بروز تعارض درون گروهی در گروه های آموزشی دانشگاه ها همانند دیگر نهادهای اجتماعی دور از انتظار نیست. یکی از مسائل مهم و اساسی در جامعه امروزی، به ویژه در جامعه دانشگاهی و در درون گروه های آموزشی دانشگاه ها، مسأله تعارض درون گروهی است.برای تبیین این مسأله و طرح فرضیات، از نظریات عدم تجانس اعضا، پاردایم جاذبه/ شباهت بیرنه، اعتماد، پردازش اطلاعات پوندی، توجه به هدف دوگانه بلیک و موتون، هویت اجتماعی، تئوری ائتلاف ماریگان و براس بهره گرفته شده است. این بررسی با هدف مطالعه تاثیر ساختار گروه (تقابل ها، اعتماد، خرده گروه ها، اندازه و ترکیب گروه و غیره) بر تعارضات درون گروهی طراحی شده است. روش مطالعه، پیمایشی بوده واطلاعات لازم با استفاده از پرسش نامه کتبی از ۳۵۷ نفر به دست آمده است. شواهد نشان می دهند که گویه های پرسش نامه از روایی و اعتبار خوبی برخوردار هستند. همچنین، غیر از تفاوت های زمینه ای مرتبط با ترکیب گروه و نیز تعدّد باندها و وجود دوره های تکمیلی، بقیه متغیّرها ارتباطات معنادار و مثبتی با تعارض درون گروهی در گروه های آموزشی دارند. بر این اساس، متغیرهای تعدّد گرایش های علمی درون رشته ای، ضعف اعتماد، تقابل نسل ها، اندازه گروه با تعارض درون گروهی ارتباط دارند.

کیفیت زندگی، به نوعی بیان گر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه است. هدف تحقیق حاضر تعیین ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در میان روستاییان است. پژوهش حاضر یک پژوهش توصیفی از شاخه پیمایشی است. جامعه آماری همه مناطق روستایی شهرستان همدان است. یافته های این تحقیق نشان می دهد بیشتر پاسخگویان دارای کیفیت زندگی متوسطی هستند. حدود 4/13 درصد نیز دارای کیفیت زندگی پایین، حدود 1/15 درصد هم دارای کیفیت زندگی بالایی هستند. همچنین حدود 50 درصد افراد سرمایه اجتماعی متوسط و بالا داشته و 45 درصد دارای سرمایه اجتماعی متوسط و پایین هستند. نتایج نشان می دهد که با بالا رفتن سطح سرمایه اجتماعی، میزان کیفیت زندگی ذهنی به نسبت متوسطی بالا می رود. از طرف دیگر، یافته ها نشان داد که سرمایه اجتماعی در تبیین متغیر کیفیت زندگی بیش از درآمد و تحصیلات دارای اهمیت است. در بررسی رابطه متغیرهای مستقل با دو نوع کیفیت زندگی عینی و ذهنی روشن گردید که پایگاه اقتصادی (درآمد و ثروت) بیش از دیگر متغیرها بر کیفیت زندگی عینی افراد مؤثّر است، درحالی که سرمایه اجتماعی بیش از دیگر متغیرها می تواند کیفیت زندگی ذهنی افراد را بهبود دهد.

یکی از فعالیت های که در همة شهرهای ایران به وفور مشهود است، خدمات مربوط به خودروست. این خدمات در تقسیم بندی های اقتصادی جزء بخش غیررسمی است و هزاران نفر در این حوزه مشغول فعالیت اند. این فضای شهری میدان عمل نیروهای فعال در آن عمل می کند. همچنین، بخش یاد شده دارای فرهنگ ویژة خود است که واردشوندگان به این ساختار غیررسمی باید قواعد آن را پذیرا باشند و از آن تبعیت کنند. محلة چاپارخانة همدان دربرگیرندة بخش قابل توجهی از مشاغل مرتبط با خدمات ماشین (مکانیکی، صافکار، نقاش و...) است. این بستر خرده فرهنگ و قوانین نانوشته ای دارد که فقط افراد دارای ویژگی های خاص توان ورود به آن را دارند. این تحقیق با هدف مطالعة نظام ورود به این فضای شهری با استفاده از روش های کیفی مبتنی بر نظریة زمینه ای، چگونگی ورود به آن را مطالعه می کند. یافته های تحقیق نشان می دهد دو الگو و سبک کلی «اختیاری» و «اجباری» برای ورود به این سیستم وجود دارد. الگوی اجباری برآمده از بستری است که در آن افراد از سرمایة فرهنگی پایینی در زمینة آگاهی از مشاغل مختلف برخودارند و فاقد مهارت قبلی در زمینة این گونه مشاغل اند. این افراد برای ورود به بازار کار از سرمایة اجتماعی فامیلی- قومی بهره می گیرند. الگوی «اختیاری» نیز مبتنی بر بستر سرمایة فرهنگی همچون آگاهی از مشاغل موجود در جامعه است و با داشتن مهارت قبلی در زمینة شغلی مورد نظر از سرمایة اجتماعی خانوادگی بهره می گیرد.

امروزه باروری، به عنوان یکی از سه عنصر اصلی تغییرات جمعیّت، به یکی از مسائل مهمّ جامعه ی ایران تبدیل شده است. پژوهش های گسترده ای در زمینه ی شناخت تعیین کننده های باروری صورت گرفته است. با این حال، فهم عمیق پدیده ی باروری مستلزم مطالعه ی بُعد معنایی آن است؛ بُعدی که بیانگر فهم و تفسیر مردم از جهان اجتماعی خود، وقایع و شرایط و نیروهای موجود در آن و پیوندشان با فرزندآوری است. برخلاف بیش تر پژوهش های پیشین که کمّی بوده و با اتّخاذ موضِع بیرونی به تبیین باروری پرداخته اند، این مقاله با روش کیفی و با تمرکز بر کُنش های فرزندآوری و معنای آن نزد کُنشگران درصدد است تا به آن بخش مغفول از این نوع کُنش ها بپردازد. نتایج این بررسی که با بهره گیری از رویکرد نظریه ی زمینه ای و از طریق مصاحبه ی عمیق با 20 زوج از عرب های شهر اهواز انجام شده حاکی از آن است که سه نوع رویکرد معنایی ازکُنش فرزندآوری بر اساس نحوه ی تأثیر زمینه ی کُنش، معانی اطلاق شده به فرزندآوری و بروز عملی این کُنش قابل تشخیص است که عباتند از: فرزندآوری به عنوان یک کُنش التیام بخش ترمیمی، فرزندآوری به عنوان یک کُنش آینده نگرانه اندیشمندانه، فرزندآوری به عنوان یک کُنش محدود کننده امنیّتی.

آگاهی کودکان از پول و مسائل اقتصادی طی فرایند جامعه پذیری شکل می گیرد و تکوین و تغییر می یابد و تثبیت می شود. این پژوهش با استفاده از نظری های روان شناختی، روان شناسی اجتماعی، جامعه شناختی، و اقتصاد به مطالعة درک و استدلال و نگرش کودکان و توانایی آن ها در فعالیت های اقتصادی می پردازد. هدف پژوهش بررسی شکل گیری الگوهای خاصی از جامعه پذیری اقتصادی در متن، سبک، و مقطع خاصی از زندگی یک خانواده، موقعیت طبقاتی آن، و آثار و نتایج این نوع جامعه پذیری در کودکان دورة تحصیلی ابتدایی شهر همدان است. پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از رویکرد نظریة زمینه ای و از طریق مصاحبة عمیق با 36 تن از والدین انجام شد. تحلیل داده ها نشان می دهد شرایط زمینه ای شامل طبقة خانوادگی و تحصیلات والدین و جنسیت فرزندان است. بر این اساس شاهد سه فرایند جامعه پذیری مستقیم، جامعه پذیری غیرمستقیم، و جامعه پذیری جنسیتی هستیم. این نوع جامعه پذیری در انتها ما را به نظریة هسته ای «جامعه پذیری دوگانه» رساند. بدین صورت که جامعه پذیری مستقیم و غیرمستقیم به دو صورت در خانواده ها صورت می گیرد. جامعه پذیری جنسیتی نیز در دختران و پسران متفاوت است.

عدم تناسب ابعاد مختلف پایگاه اجتماعی با یکدیگر یا به عبارت دقیق تر ناسازگاری پایگاهی، می تواند پیامدهای مختلفی را در سطوح فردی و ساختاری به همراه داشته باشد. یکی از پیامدهای ناسازگاری پایگاهی در سطح فردی، تاثیری است که بر نگرش ها و رفتارهای سیاسی افراد برجای می گذارد. با این که نتایج مطالعات گوناگون در این موضوع، همگرایی چندانی ندارند، اغلب این مطالعات بر شکل گیری نوعی نارضایتی در فرد ناسازگار تاکید کرده اند. فرضیه اصلی این مطالعه آن است که ناسازگاری پایگاهی به معنی عدم تناسب رتبه های فرد از حیث درآمد، تحصیلات و منزلت شغلی، از طریق ایجاد احساس بی عدالتی در افراد، موجب شکل گیری و تقویت نگرش های سیاسی خاصی در ارتباط با حفظ یا تغییر وضع موجود، باور به اصلاح یا تغییرات بنیادین و اقتدارگرایی در آن ها می شود. در عین حال تاثیر ناسازگاری پایگاهی بر نگرش های سیاسی به واسطة تاثیر متغیرهایی چون میزان دین داری، تقدیرگرایی، سن، احساس بی قدرتی، سیاسی بودن و وابستگی به قدرت حاکم، تعدیل می شود. این بررسی بر روی نمونه ای به حجم 604 نفر از شهروندان 23 سال به بالا در شهر همدان در سال 1389 اجرا شده است. یافته ها نشان می دهند که ناسازگاری پایگاهی در جمعیت نمونه شیوع چندانی ندارد. تحلیل داده ها همچنین حکایت از آن دارد که میزان ناسازگاری پایگاهی به طور کلی اثر معناداری بر نگرش های سیاسی یادشده ندارد، اما با تفکیک و وارد کردن انواع ناسازگاری پایگاهی در تحلیل، پیامدهای سیاسی آن تایید می شود.

بررسی حاضر حول این سؤال اساسی سامان یافته است که افراد چگونه و چه معانی ای به رفتارهای بدنی خود الصاق می کنند؟ اهمیت این بررسی کیفی از آن روست که غالب بررسی های صورت گرفته داخلی در چارچوب این برنامه ی پژوهشی، مدیریت بدن را از موضعی بیرونی و با تمرکز صرف بر فراوانی بروز رفتارهای بدنی و تبیین آن به واسطه ی عوامل فردی و اجتماعی کاویده اند و در نتیجه تکثر معنایی این رفتارها و مدیریت آن ها از منظر کنشگران بررسی نشده است. نتایج حاصل از این بررسی کیفی که با استفاده از مصاحبه ی عمیق با 27 نفر از دختران و زنان 20 تا 34 ساله تهرانی و با بهره گیری از تحلیل تماتیک انجام شده است حاکی از آن است که سه سبک مدیریّت بدن بر اساس معانی اطلاق شده به رفتار بدنی و بروز عملی رفتارهای بدنی قابل تشخیص است که عبارتند از: مدیریت هویت محور، مدیریت ارزش محور و مدیریت نظم محور.

یکی از ویژگی های مهم جامعه در حال تغییر ایران، تفسیرها و برداشت های مبهم درباره اولویت مسائل و الگوهای جاری و مطلوب است، به گونه ای که در خصوص اکثر مسائل مهم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مانند الگوی مطلوب توسعه، مفهوم هویت، جایگاه عدالت اجتماعی، حدود آزادی و... این اغتشاش مفهومی به صورت جدی به چشم می خورد. از جمله این ابهامات در خصوص موضوع مهم مشروعیت سیاسی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی درباره مسئله الگوی مشروعیت سیاسی مجادلات بسیاری شده هم از نظر عرضه و هم از نظر تعریف و بیان ماهیت قدرت سیاسی در نظام جمهوری اسلامی و نیز بنا به دلایل ساختاری و تحولات اجتماعی و فرهنگی در معرض چالش های فراوان قرار گرفته است. به نظر می رسد این چالش ها بر سر انتخاب و باز تعریف الگوهای جاری و مطلوب مشروعیت سیاسی در ایران شکل یافته باشد. اغلب این منازعات در سطح نظری باقی مانده و کمتر به الگوهای رایج مشروعیت سیاسی در ایران پرداخته شده است. در حالی که الگوهای مشروعیت بنابر ویژگی های ذاتی خود بایستی در تصورات و ذهنیات شهروندان از حکومت مطلوب و شایسته دنبال شود؛ زیرا بنا بر تعریف، مشروعیت، پذیرش درونی یک یا چند الگوی خاص از حکومت مطلوب است . این مقاله که حاصل یک مطالعه تجربی است به بررسی جامعه شناختی الگوهای مشروعیت سیاسی در طبقه متوسط شهری ایران می پردازد و در پی عرضه و مشخص نمودن الگوهای برجسته و مهم مطمح نظر شهروندان ایرانی - با تأکید بر لایه های مهم طبقه متوسط شهری- است.

مقاله حاضر با هدف بررسی تغییرات ناشی از کاربرد اینترنت در رفتارهای فراغتی کاربران جوان اینترنت در تهران و بر پایه تحلیل ثانویه داده های مربوط به فعالیتهای فراغتی آنان تنظیم شده است. سوال اصلی این است که استفاده از اینترنت چه تاثیری بر میزان زمان اختصاص یافته و الگوی انجام فعالیتهای فراغتی جوانان بر جای گذاشته است؟ یافته های مطالعه در خصوص زمان اختصاص یافته به فعالیتهای فراغتی حاکی از آن است که کاربران اینترنت زمان بیشتری را صرف رفتارهای فرهنگی و فراغتی می کنند. همچنین کارکرد ارتباطی اینترنت موجب ارتقای کیفی و کمی فعالیتهای فراغتی دارای کارکرد غالب اجتماعی با محوریت روابط دوستانه شده است. در بخش فراغت رسانه ای، کاربرد اینترنت تاثیر واحدی ندارد. بدین معنی که این تاثیر در ارتباط با تماشای تلویزیون، از الگوی جایگزینی، در ارتباط با گوش دادن به رادیو، از الگوی دوگانه و در مورد مطالعه کتاب، روزنامه و مجله، از الگوی ارتقا پیروی می کند. در نهایت کاربرد اینترنت بر رفتارهای فراغتی سرگرم کننده تاثیری ترغیب کننده دارد.

مقاله حاضر پیرامون این سوال اساسی سامان یافته است که چه تعاملی بین تجربه های آنلاین و غیرآنلاین فراغتی در سبک های مختلف فراغتی جوانان وجود دارد و چه عواملی در شکل گیری این تعاملات دخیلند؟ داده های لازم برای بررسی موضوع مطالعه از طریق مصاحبه عمیق با 32 کاربر 18 تا 28 ساله تهرانی گردآوری شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که فراغت آنلاین در همه سبک های فراغتی، تداوم تجربه های فراغت غیرآنلاین است. در سبک فراغتی گذار، کاربرد اینترنت از طریق ایجاد رفتارهای فراغتی جدید مانند چت کردن موجب افزایش زمان فراغت و ارتقای کیفی تجربه های فراغتی شده است. در سبک فراغتی دانش محور، کاربرد فراغتی اینترنت بدون تاثیر بر زمان فراغت، جایگزین رفتارهای فراغتی فرهنگی شده است و در سبک فراغتی طبقه محور کاربرد فراغتی اینترنت فاقد هرگونه تاثیری بر زمان و تجربه های فراغتی است.

این مقاله‘ تحقیقی در جهت آگاهی از میزان تأثیر متغیرهای فرهنگی در ادبیات کردی است. گزینش کردها از میان سایر اقلیتهای قومی ایران‘ ناشی از وجود جوهره بکر فرهنگ اصیل ایرانی در ادبیات و فرهنگ این قوم است. جامعه آماری این پژوهش‘ 3800 ضرب المثل کردی است که از میان آنها به شیوه تصادفی 1800 ضرب المثل انتخاب و مطالعه شده است. فرضیه کلی این تحقیق‘ عبارت از این است که شمار عوامل و متغیرهای فرهنگی منفی در ضرب المثلهای کردی‘ بیشتر از متغیرها و مضامین مثبت است. نتایج این پژوهش بر خلاف فرضیه تحقیق بیانگر افزونی تعداد متغیرها و مضامین فرهنگی مثبت نسبت به متغیرها و مضامین فرهنگی منفی است. این امر نشان می دهد که بر خلاف تصور اندیشمندانی که با اعتقاد به وجود عوامل و باورهای منفی در ادبیات و فرهنگ کشورههای جهان سوم و تأکید بر این نکته به عنوان مهمترین عامل توسعه نیافتگی در این کشورها‘ به تحلیل دلایل توسعه نیافتگی کشورهای مزبور پرداخته اند. جامعه مورد مطالعه – به عنوان نمونه کوچکی از مجموعه گسترده جوامع جهان سوم از زیرساختها و نگرشهای فرهنگی مثبتی برخوردار است