مقالات
انتقال جمعیتی‘ علل و نتایج اقتصادی و اجتماعی آن
حوزه های تخصصی:
بحث انتقال جمعیتی در تحولات اجتماعی‘ اقتصادی و جمعیتی سابقه ای طولانی دارد‘ مورخان‘ اقتصاددانان‘ جامعه شناسان بویژه جمعیت شناسان‘ هر کدام متناسب با رشته خود‘ با بحث انتقال جمعیتی سروکار دارند. منظور از انتقال جمعیتی تحولانی است که در پدیده های باروری و مرگ و میر به وجود می آید و در نتیجه این تحولات جمعیت جامعه از یک تعادل معین بیولوژیک به تعادل دیگر از نظر اقتصادی‘ اجتماعی می رسد. بنابراین رشد جمعیت نه تابع رفتارهای زیست شناختی‘ بلکه تابع رفتارهای "علل گرایانه" می شود. در این میان‘ مهاجرتها هم به عنوان عامل اقتصادی‘ اجتماعی و سیاسی نقش بسزایی دارند. از لحاظ علل با عوامل این تحولات و نتایج آنها باید گفت ترکیبی از عوامل اقتصادی‘ اجتماعی و فرهنگی منشأ این تحولات می شود و از سوی دیگر این تغییرات خود منشأ تحولات اجتماعی و اقتصادی تعیین کننده ای می گردند. عوامل تاریخی نیز در این تغییرات تأثیر بسزا دارند. محققان دیگری نیز‘ از جمله سرائی‘ مهاجرانی‘ و ... مطالعاتی در زمینه انتقال جمعیتی انجام داده ا
نقد و بررسی کتاب شاخص شناسی در توسعه پایدار توسعه اقتصادی و حسابهای ملی در بستر سبز
حوزه های تخصصی:
تجربه کشورهای پیشرفته در عرصه همزیستی بهینه و متعادل انسان با طبیعت نشان داده است که با تکیه به همان علمی که موجب ویرانی محیط زیست شده‘ آدمی می تواند به جبراین مافات و بازسازی چرخه حیات کره زمین دست زند و مشارکت دموکراتیک در جامعه را از ابتدای برنامه ریزی توسعه یافتگی یا ارزیابی توسعه یافتگی با تدوین استراتژیهایی مناسب و تخصیص بهتر منابع‘ امری حیاتی به شمار آورد. بررسی حاضر با این هدف تدوین شده که با اشاره به پیشینه های پرداخت مسائل مربوط به توسعه اقتصادی و حسابهای ملی در بستر سبز که موضوع انتشارات کتاب "شاخص شناسی در توسعه پایدار" است‘ چهره ای از همزیست گرایی دشوار انسان با طبیعت را به تصویر کشد؛ و به بهانه انتشار کتاب فوق‘ بر ضرورت طرح چاره اندیشی عاجل برای حل مسایل زیست محیطی انسانی و تدوین سیاستها و راه کارهایی تأکید ورزد که بتواند با علل تأثیرات منفی آن برخورد کنند. این موضوعی است که همچون موضوع مرگ و زندگی برای انسان عصر حاضر‘ فراتر از یک دغدغه خاطر و مشغولیت اذهان در کشورها رخ نموده است.
جایگاه "دروغ" و الگوهای رفتاری آن در روابط اجتماعی ما
حوزه های تخصصی:
فرهنگ در جامعه ایران به همان اندازه غنی و گسترده است که مطالعه آن در کشور ما فقیر و بسته. صدها خطوط فرهنگی وجود دارد که شناخت علمی آنها می تواند به حل مسائل اساسی جامعه ما از قبیل توسعه‘ ارتباطات‘ شخصیت پایه‘ قدرت‘ مدنیت و قضاوت‘ ... یاری رساند. یکی از این خطوط‘ رفتار روانی – اجتماعی دروغ با الگوهای مختلف آن است. مفهوم دروغ که وسعت معنایی و کاربردی آن حیرت انگیز است‘ با وجود ظاهر غیر اخلاقی آن‘ دارای کارکردهای عدیده است به طوری که یکی از حلقه های ناگستنی زنجیره همیشگی ما را تشکیل می دهد. در این مقاله سعی شده است تا با اینکه به شکل شناسی این رفتار‘ آن را مقوله بندی کرده و کارکرد هر یک از آنها را بنماییم. و با توجه به جنبه پایگاهی فرستنده و دریافت دارنده (عوامل انسانی) پیام دروغین و نیز شرایطی که پیام در آن رد و بدل می شود (عامل وضعیتی) الگوهایی (16گانه) هر چند ناقص به مثابه پیش طرحهایی برای شکل گیری تحقیقات در آینده و گامی نخستین در راه نطریه پردازی در آداب فرهنگی به دست بدهیم.
ارزیابی اعتبار سازه ای: نخستین گام ضرور در مطالعات بین فرهنگی
حوزه های تخصصی:
در این مقاله‘ اعتبار سازه ای و روایی متن فارسی پرسشنامه گیبسون و دمبو (1984) برای اندازه گیری خود اثر بخشی معلمان دبیرستانها ارزیابی و تجزیه و تحلیل می شود. با استفاده از پنج مرحله ای که بوهرنستات (1984) برای ارزیابی اعتبار سازه ای وسایل اندازه گیری مشخص کرده است‘ تحلیل عاملی نتایج حاصل از 1730 دبیر دبیرستانهای شهر تبریز با روشهای چرخشی و غیرچرخشی‘ به استخراج دو عامل – که همخوانی کامل با عوامل استخراج شده در مطالعه گیبسون و دمبو (1984) و ویلفوک و هوی (1990) داشتند – منجر گردید. از این میان‘ نه گویه برای اندازه گیری بعد اثربخشی شخصی و هفت گویه برای اندازه گیری بعد اثربخشی تدریس حاصل شد. 16 گویه حاصل از این تحلیل‘ بار دیگر برای تأیید ساختار نظری سازه عنوان شده و همچنین ارزیابی روایی آن‘ مورد تجزیه و تحلیل عوامل تأییدی قرار گرفتند. سه سؤال اساسی در این تحقیق مطرح بود: اول اینکه‘ ابعاد خود اثربخشی معلمین در ایران کدام اند؟ و آیا این ابعاد در جوامعی که از لحاظ تاریخی‘ فرهنگی‘ اجتماعی‘ و نظامهای آموزشی متفاوت هستند‘ ثابت اند؟ دوم‘ چگونه ابعاد مورد بحث با نظریه (تئوری) خود اثربخشی باندورا مربوط اند؟ و سوم‘ پایداری درونی متن فارسی پرسشنامه مذکور چگونه بوده است و این متن تا چه حد باصورت انگلیسی آن همخوانی دارد. نتایج حاصله‘ حاکی از همسانی (ایزومورفیسم) بسیار زیاد متن انگلیسی با ترجمه فارسی‘ اعتبار سازه ای و روایی بسیار زیاد‘ همچنین ثبات عملکرد‘ قابلیت تکرارپذیری و بازیافت پذیری این وسیله – هم از لحاظ نظری و هم از نظر تجربی – در زمینه های تاریخی‘ فرهنگی‘ اجتماعی و آموزشی متفاوت است
از جامعه صنعتی تا جامعه فراصنعتی بررسی و ارزیابی نظریه ها
حوزه های تخصصی:
در حدود دو قرن پیش از انقلاب صنعتی جوامع صنعتی را به وجود آورد که نظام تولید و اقتصاد آنها بر پایه استفاده از ماشین و منابع جدید انرژی استوار است. صنعتی شدن‘ بدون تردید‘ تأثیر عمده ای در توسعه اجتماعی در دو قرن گذشته داشته است. اما از دهه های 1950 و 1960 برخی تحلیلگران اجتماعی این نظریه را مطرح ساختند که علم و تکنولوژی به تنهایی به تنهایی نقش قاطعی در زندگی اجتماعی بازی می کند. بعضی متفکران و جامعه شناسان نیز از آن پس نظریه هایی را درباره دگرگونی در جوامع مدرن صنعتی مطرح نموده و کوشش کرده اند آینده این جوامع را پیش بینی کنند. آنها معتقدند که جوامع صنعتی مدرن درآینده وارد مرحله نوینی از تئسعه خواهند شد و به جامعه جدیدی؛ جامعه فراصنعتی‘ تبدیل خواهند گردید. انتقال به جامعه فراصنعتی دیگر اساساً مبتنی بر صنعت گرایی نیست و در واقع نمایانگر مرحله ای از توسعه است که به کلی فراتر از دوران صنعتی است. در این مقاله برخی از برجسته ترین نظریه های مطرح شده درباره جامعه صنعتی و شکلهای گوناگون جامعه فراصنعتی مطرح و نقد و بررسی شده اند. چنین می نماید که گرچه دگرگونی در همه جوامع اجتناب ناپذیر است و جوامع صنتی پیشرفته با شتاب بیشتری متحول می شوند‘ اما بدون هیچ تغییر بنیادی در ساختار اجتماعی این جوامع بعید به نظر می رسد که انتقال به نوعی جامعه جدید امکان پذیر باشد.
پژوهشی در چگونگی تفسیر مقدمه ابن خلدون
حوزه های تخصصی:
به تقریب می توان گفت که حدود یک قرن و نیم از ترجمه کامل مقدمه ابن خلدون به زبان فرانسوی می گذرد. از آن پس تاکنون علاوه بر اینکه این کتاب به زبانهای مختلف ترجمه شده بلکه محتوی آن نیز محل بحث و گفتگو میان صاحبان فکر و اندیشه بوده است. استادان‘ دانشجویان و محققان هر یک با دیدگاههای مختلف محتوی مقدمه را بررسی کرده اند و بر نو و ابتکاری بودن اندیشه ابن خلدون صحه گذاشته اند. با وجود این همه مفسران اندیشه ابن خلدون‘ او و مقدمه اش را در یک مرتبه و جایگاهی علمی قرار نمی دهند. گروهی ابن خلدون را پیشگام و حتی بنیانگذار بعضی از رشته های علوم اجتماعی‘ از جمله جامعه شناسی‘ می دانند. گروهی دیگر که جامعه شناسی را متعلق به عصر جدید می دانند‘ می گویند‘ می گویند علی رغم وجود مقولات یکسان و مشابه بین علم عمران و جامعه شناسی‘ ابن خلدون به لحاظ بنیانهای تفکر متعلق به عصرقدیم است. نویسنده کوشش می کند علاوه بر تسلیم این دو جریان تفکر و نشان دادن نمایندگان هردو گروه یافته های خود را درباره تفاوت بنیانهای تفکر هرگروه در اختیار خوانندگان و علاقه مندان قرار دهد‘ تا بر غنای این گونه مباحث بیفزاید.
کاربرد زبانهای محلی در ایران
حوزه های تخصصی:
به تقریب می توان گفت که حدود یک قرن و نیم از ترجمه کامل مقدمه ابن خلدون به زبان فرانسوی می گذرد. از آن پس تاکنون علاوه بر اینکه این کتاب به زبانهای مختلف ترجمه شده بلکه محتوی آن نیز محل بحث و گفتگو میان صاحبان فکر و اندیشه بوده است. استادان‘ دانشجویان و محققان هر یک با دیدگاههای مختلف محتوی مقدمه را بررسی کرده اند و بر نو و ابتکاری بودن اندیشه ابن خلدون صحه گذاشته اند. با وجود این همه مفسران اندیشه ابن خلدون‘ او و مقدمه اش را در یک مرتبه و جایگاهی علمی قرار نمی دهند. گروهی ابن خلدون را پیشگام و حتی بنیانگذار بعضی از رشته های علوم اجتماعی‘ از جمله جامعه شناسی‘ می دانند. گروهی دیگر که جامعه شناسی را متعلق به عصر جدید می دانند‘ می گویند‘ می گویند علی رغم وجود مقولات یکسان و مشابه بین علم عمران و جامعه شناسی‘ ابن خلدون به لحاظ بنیانهای تفکر متعلق به عصرقدیم است. نویسنده کوشش می کند علاوه بر تسلیم این دو جریان تفکر و نشان دادن نمایندگان هردو گروه یافته های خود را درباره تفاوت بنیانهای تفکر هرگروه در اختیار خوانندگان و علاقه مندان قرار دهد‘ تا بر غنای این گونه مباحث بیفزاید.
کاربرد زبانهای محلی در ایران
حوزه های تخصصی:
به تقریب می توان گفت که حدود یک قرن و نیم از ترجمه کامل مقدمه ابن خلدون به زبان فرانسوی می گذرد. از آن پس تاکنون علاوه بر اینکه این کتاب به زبانهای مختلف ترجمه شده بلکه محتوی آن نیز محل بحث و گفتگو میان صاحبان فکر و اندیشه بوده است. استادان‘ دانشجویان و محققان هر یک با دیدگاههای مختلف محتوی مقدمه را بررسی کرده اند و بر نو و ابتکاری بودن اندیشه ابن خلدون صحه گذاشته اند. با وجود این همه مفسران اندیشه ابن خلدون‘ او و مقدمه اش را در یک مرتبه و جایگاهی علمی قرار نمی دهند. گروهی ابن خلدون را پیشگام و حتی بنیانگذار بعضی از رشته های علوم اجتماعی‘ از جمله جامعه شناسی‘ می دانند. گروهی دیگر که جامعه شناسی را متعلق به عصر جدید می دانند‘ می گویند‘ می گویند علی رغم وجود مقولات یکسان و مشابه بین علم عمران و جامعه شناسی‘ ابن خلدون به لحاظ بنیانهای تفکر متعلق به عصرقدیم است. نویسنده کوشش می کند علاوه بر تسلیم این دو جریان تفکر و نشان دادن نمایندگان هردو گروه یافته های خود را درباره تفاوت بنیانهای تفکر هرگروه در اختیار خوانندگان و علاقه مندان قرار دهد‘ تا بر غنای این گونه مباحث بیفزاید.
فرهنگ توسعه در ادبیات کرد
حوزه های تخصصی:
این مقاله‘ تحقیقی در جهت آگاهی از میزان تأثیر متغیرهای فرهنگی در ادبیات کردی است. گزینش کردها از میان سایر اقلیتهای قومی ایران‘ ناشی از وجود جوهره بکر فرهنگ اصیل ایرانی در ادبیات و فرهنگ این قوم است. جامعه آماری این پژوهش‘ 3800 ضرب المثل کردی است که از میان آنها به شیوه تصادفی 1800 ضرب المثل انتخاب و مطالعه شده است. فرضیه کلی این تحقیق‘ عبارت از این است که شمار عوامل و متغیرهای فرهنگی منفی در ضرب المثلهای کردی‘ بیشتر از متغیرها و مضامین مثبت است. نتایج این پژوهش بر خلاف فرضیه تحقیق بیانگر افزونی تعداد متغیرها و مضامین فرهنگی مثبت نسبت به متغیرها و مضامین فرهنگی منفی است. این امر نشان می دهد که بر خلاف تصور اندیشمندانی که با اعتقاد به وجود عوامل و باورهای منفی در ادبیات و فرهنگ کشورههای جهان سوم و تأکید بر این نکته به عنوان مهمترین عامل توسعه نیافتگی در این کشورها‘ به تحلیل دلایل توسعه نیافتگی کشورهای مزبور پرداخته اند. جامعه مورد مطالعه – به عنوان نمونه کوچکی از مجموعه گسترده جوامع جهان سوم از زیرساختها و نگرشهای فرهنگی مثبتی برخوردار است
گزارش علمی بررسی پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترا 1376 – 1340
حوزه های تخصصی:
به نظر می رسد به رغم تحولات و دگرگونیهای علوم اجتماعی ‘ به عنوان رشته علمی مستقل‘ در چند دهه گذشته‘ تحقق انتظارهای جامعه از کارآیی و کاربردهای رو به رشد این دانش‘ در مقایسه با جایگاه بسیار پویا و کارآمد آن در سایر کشورها‘ در آینده ای دور امکان پذیر است. کتابها‘ آثار علمی و پژوهشهای فراوان‘ ایجاد دوره های تحصیلی مختلف جهت تدریس گرایشها و شاخه ای آن در دانشگاهها‘ از دستاوردهای علوم اجتماعی در ایران‘ پس از مستقل شدن از سایر رشته های علوم انسانی است. در عین حال هنوز این رشته منزلت و جایگاه خود را در محافل علمی ‘ اجتماعی‘ فرهنگی‘ سیاسی جامعه ما‘ نیازهای گوناگونی وجود دارد و بحثهایی مطرح می شود که جامعه شناسی و مردم شناسی می تواند پاسخگوی آن باشد. با این همه هنوز علوم اجتماعی نتوانسته است نقش فعال و گره گشایی را‘ که در خور تواناییها و ظرفیتهای آن است‘ ایفا نماید. هر چند در سالهای اخیر فعالیتهای این رشته در حوزه های علمی‘ دانشگاهی گسترش بیشتری یافته ولی برای آگاهی از مشکلات و نارساییهای حاکم بر این عرصه‘ مرور و ارزیابی جامعه شناسی در ایران‘ در زمینه های مختلف (تدریس و تحقیق) ضروری است. نخستین پایگاه علوم اجتماعی را در ایران در کلاسهای درس دانشکده ادبیات و مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در دهه 1330 باید جستجو کرد و با تشکیل دانشکده علوم اجتماعی این رشته رسمیت یافت. طرحها و گزارشها‘ مقاله ها‘ جزوه های درسی و پایان نامه های بسیاری که در حوزه های مختلف این رشته تهیه و تدوین شده حاصل و دستاورد فعالیت این حوزه علمی در ایران است. از آنجا که پایان نامه های درسی بازتاب آموخته ها و آموختنی ها و جریانهای فکری و ذهنی رایج است‘ مطالعه و بررسی آنها می تواند خط مشی و جهتهای فکری و روشهای حاکم بر رشته های علمی تحصیلی را نمایان کند‘ به همین دلیل مطالعه پایان نامه های تحصیلی فارغ التحصیلان این رشته در ایران یکی از مهمترین ابزار ارزیابی انتخاب شد.
جامعه شناسی در فرانسه
حوزه های تخصصی: