مسعود کوثری

این پژوهش موضوع «مردانگی» در موسیقی رپ ایرانی فارسی را مورد توجه قرار داده است و از این روی در حوزه بین رشته ای «مطالعات مردان» قرار می گیرد. در مطالعات مردان، از «مردانگی» ها سخن گفته می شود که در زمان ها و مکان های مختلف، متفاوت هستند و از این روی مردانگی را می توان برساخته ای اجتماعی دانست. در میان نظریه های حوزه مطالعات مردان، نظریه «مردانگی هژمونیک» مورد توجه قرار گرفته است تا نسبت و کارامدی آن برای تحلیل مسائل جنسیتی در ایران ارزیابی شود. برای روش پژوهش مدل تحلیل کنش گران گریماس که الگویی برای تحلیل روایی است مورد استفاده قرار گرفته است. بر این مبنا ۱۴ روایت مردانگی از موسیقی رپ ایرانی فارسی استخراج شده و روابط کنش گران در این حوزه تحقیق با یکدیگر تحلیل شده است. تضاد روایت ها و ضدروایت ها و قرارگیری مردان در نقش راوی و مشارکت کنندگان اصلی و فرعی در هر کدام مورد بحث قرار گرفته است. این ۱۴ روایت مردانگی در رپ ایرانی فارسی، بر اساس نسبتی که با شرایط اجتماعی ایران دارند در دو فضای مردانگی های هژمونیک و مردانگی های آلترناتیو قرار می گیرند.

روش مقایسه ای از دیرینه ترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی است. با این حال، روش مقایسه ای هنوز در حال گسترش و تکمیل رویه های خود است. این مقاله ابتدا به تشریح یکی از روش های مقایسه به نام روش تحلیل مقایسه ای کیفی (QCA) که توسط چارلز راگین مطرح شده است، می پردازد و کاربرد آن را در علوم اجتماعی نشان می دهد. سرانجام، به تکمیل این روش به صورت تحلیل مقایسه ای چند ارزشی کیفی (MQCA) که توسط کرانکویست ارایه شده است، خواهیم پرداخت.

چگونه یک ایده شکل می گیرد و چگونه یک گفتمانِ به حاشیه رانده شده، برجسته می شود؟ این پرسشی ا ست که گفتمان شناسان در حوزه های مختلف، همواره در تلاش برای پاسخ گویی به آن هستند. این پاسخ گویی همواره نیاز به پُر کردن خلأهای بایگانی گفتمان شناسی دارد تا پژوهشگرانی که قصد تحلیل دارند، بتوانند با ارجاع هم زمانی یا درزمانی، سیر تطورات گفتمانی در حوزه های مختلف را به صورت بینا ذهنی درک و تحلیل کنند. پژوهش حاضر در این راستا و همچنین برای درک هویت زنانه در گفتمان پهلوی دوم انجام شده است. همچنین این پژوهش، در فهم چگونگی نزاع گفتمانی در دوره پهلوی دوم، و اینکه نزاع های کنونی جامعه ایران بر سر هژمونی معنایی در حوزه زنان، تا چه حد دارای اشتراک ها و افتراق های معنایی و ارتباط با گفتمان پهلوی دوم و وابستگانش هستند، به پژوهشگران گفتمان شناسی کمک می کند. بر این اساس، مهم ترین سخنرانی های محمدرضاشاه درباره زنان، به همراه مجله «زن روز» به عنوان نشریه نزدیک به گفتمان رسمی حکومت پهلوی در حوزه زنان با کمک روش تحلیل گفتمان به روش لاکلا و موف، بررسی شدند. ازجمله نتایج به دست آمده در این پژوهش، درک دال مرکزی «امروزی بودن» برای گفتمان پهلوی دوم است که در جاذبه ای نزدیک با «اجتماعی بودن» قرار می گیرد. این گفتمان، تأکید زیادی بر زیبایی و جذابیت دارد، و حجاب و به ویژه چادر را به سبب ضدیت با اپیستمه هایی مانند منطقی و عقلانی بودن و همچنین همراهی آن با واپس گرایی، به حاشیه می راند. همچنین گفتمان پهلوی دوم، گفتمان مارکسیستی و هویت های مذهبی را به شدت غیریت سازی می کند، اما اگر بخواهیم درباره وجه غلبه آن صحبت کنیم، اغلب درگیری های گفتمانی ای که مجله زن روز و سخنرانی های محمدرضا پهلوی پرچمدار آن است، به دیگری سازی مذهب و هویت های مذهبی، و واسازی پیوند اجزای آن با هویت زنان مربوط می شود.

جامعه ایران در دهه دوم انقلاب اسلامی (1380-1370)دو جریان نوسازی اقتصادی (سازندگی) و سیاسی (اصلاحات) را پشت سرگذاشته است . این تغییرات شتابان اقتصادی و سیاسی آثار مختلفی بر جامعه ایران بر جای گذاشته اند. به نظر می رسد یکی از این آثار، تشدید نابسامانیها در صحنه سیاسی ایران باشد. این مقاله با طرح مفهوم آنومی سیاسی و با تکیه بر نظریه آنومی سیاسی دورکیم، علل موثر بر این وضع را توضیح می دهد

" این مقاله می‌کوشد نشان دهد که رسانه‌ها‌ی نوین مستقل از رسانه‌ها‌ی قدیمی نیستند و به ویژه نوعی سرایت زبانی از رسانه‌ها‌ی قدیمی نظیر تلویزیون به رسانه‌ها‌ی نوین وجود دارد. کاربران اینترنت اگرچه در عرصه عمومی مجازی از آزادی‌ها‌ی بیشتری نسبت به عرصه عمومی واقعی برخوردار هستند، اما ارتباطات سیاسی آنان در تالارهای بحث و گفتگو مستقل از ساختارهای زبانی رسانه‌ها‌ گذشته نظیر تلویزیون نیستند. از دیگر سو، انتقال گفتمان سیاسی از تلویزیون به اینترنت در خدمت نوعی هویت‌یابی سیاسی کاربران اینترنت قرار می‌گیرد. "

در مقالة حاضر تأثیر نسبی فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به طور عام و اینترنت به طور خاص، در توسعة اجتماعی بررسی می شود. برای شناخت تأثیرات اینترنت در توسعه و به ویژه توسعة اجتماعی باید ابتدا شناخت نسبتاً کاملی از اینترنت و قابلیت های آن کسب کرد. در این نوشتار تلاش می شود که تأثیرات اینترنت، در حکم یکی از فناوری های ارتباطی ـ اطلاعاتی مؤثر در توسعة اجتماعی، در شاخص هایی نظیر درآمد و فقر، آموزش و پرورش ، بهداشت و سلامت، و دسترسی به فرصت های برابر بررسی و کنکاش شود.

این مقاله به بررسی ویژگی ها و کارکردهای رسانه ‍ ‍ های کوچک در مقایسه با رسانه های بزرگ (سنتی) می پردازد و نشان می دهد که ضمن شباهت هایی که بین این دو دسته از رسانه ها وجود دارد، تفاوت های قابل ملاحظه ای از نظر ساختار و کارکردهای این رسانه ها با رسانه های بزرگ وجود دارد. منظور از رسانه های کوچک در این مقاله آن دسته از رسانه هایی است که با مدد فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی از نظر سازمان تولید، نحوه توزیع و مواجهه با مخاطب در مقیاس هایی کوچک عمل می کنند. این کوچکی نه تنها به آن ها قابلیت تولید سریع تر را داده است بلکه از فاصله بین تولید کننده و مخاطب نیز کاسته است و همزمان به ایجاد تولید کننده- مخاطب منجر شده است.

این مقاله کیفیت محتوای فضای مجازی در افق ایران ۱۴۰۴ را مدنظر دارد و به دنبال شناسایی انواع آینده های پیش رو است که در ادبیات آینده پژوهی به آن ها «سناریو» می گویند. با دسته بندی ۱۵ پیشران دارای اهمیت و عدم قطعیت بالا، چهار عدم قطعیت کلیدی برای ساخت سناریوها شناسایی شد: کاربر- فناوری محوری، وضعیت شبکه، توازن قدرت های جهانی فضای مجازی و خط مشی ایرانی. از ترکیب حالات این عدم قطعیت ها ۳۶ سناریوی ممکن ایجاد شد که با بهره گیری از روش تحلیل بالانس اثرات متقابل و نرم افزار محاسباتی سناریو ویزارد در نهایت پنج سناریو که دارای بیشترین سازگاری بودند به عنوان سناریوهای باورپذیرتر مشخص شدند. این سناریوها با این عناوین نام گذاری شده اند: نهنگ در اقیانوس، ماهی در آکواریوم، دلفین در خلیج، لاک پشت در تشت و قورباغه در برکه. هرکدام از سناریوها تصویری متفاوت از آینده محتوای فضای مجازی در ایران سال ۱۴۰۴ ترسیم می کنند و تحقق هرکدام از آن ها بستگی به تصمیم ها و اقدام های امروز ما دارد. در نهایت شاخص ها و علائم راهنمای سناریوها مشخص شد تا امکان نظارت مداوم بر سناریوها و رصد تحولات فراهم شود.

هزاره گرایی امروزه به یک صنعت فرهنگی ترس بسیار مهم تبدیل شده است که کالاهای فرهنگی و ایدئولوژیکش _ کتاب، فیلم، بازی های ریانه ای، پوستر و غیره _ را در ظاهر برای آگاه کردن مردم از وقایع جهان گستر پیش رو و فرونشاندن ترس آنان و در باطن به منظور سودجویی به سراسر جهان می فروشد. صنعت فرهنگی سرمایه داری نه تنها به هزاره گرایی دامن می زند و از آن طریق سودجویی می کند، بلکه مخالفان هزاره گرایی را نیز به این بازی کشانده و به آنان نیز این ترس را می فروشد. در این مقاله، به این نکته می پردازیم که این صنعت چگونه با تولید محصولات فرهنگی مختلف هزاره گرایی را به عنصری از فرهنگ مردم پسند جهان تبدیل کرده است.

این پژوهش در بستر مطالعات فرهنگی و از زاویة دید فرهنگی انتقادی به مقولة آگهی های تلویزیونی پرداخته است. پژوهش حاضر، برای خوانش فرهنگ از لابلای آگهی های تبلیغاتی بر روی نهاد خانواده متمرکز شده است و خانواده را از دو بعد جنسیت و نسل، یعنی از منظر روابط جنسیتی و روابط نسلی مورد تحلیل قرار داده است. تمرکز اصلی تحقیق بر محور سیاست بازنمایی آگهی های تبلیغاتی تلویزیون سراسری ایران از سبک روابط دوجانبة جنسیتی زن- شوهر و روابط دوجانبة نسلی والد- فرزند در خانواده های ایرانی است که در ذیل آن می توان به فهم ساختار قدرت در خانواده دست یافت. پژوهش با بهره گیری از روش کیفی نشانه شناسی بر اساس اصول عام نشانه شناسی و با پیروی از اصول «دلالت های مرتبة اول» که بیشتر در محور هم نشینی نمود می یابد و «دلالت های مرتبة دوم» منتسب به رولان بارت که در محور جانشینی نمودگار است، انجام شده است. این مطالعه نشان می دهد که تبلیغات تلویزیونی در «وجه ذهنی قدرت» با نمایش انگاره های ذهنی هم خوان با نظام مردسالار و در «وجه عینی قدرت» با نمایش کلیشه هایی که در گام اول مردان (از منظر جنسیتی) و در گام دوم والدین (از منظر نسلی) تصمیم نهایی را می گیرند، به بازتولید شکاف قدرت و نابرابری در روابط خانوادگی می انجامد.