آرزو احمدآبادی

آموزش جغرافیا به دانش آموزان کمک می کند تا توانمندی های خود را برای درکِ مفاهیم مکانی، فرهنگی و اجتماعی جهان اطراف، بهبود بخشند. در این مقاله، با روش کیفی توصیفی از نوع کتابخانه ای و اسنادی؛ به بررسی راهبردهای مؤثری که معلمان می توانند در استفاده از آن ها در تدریس جغرافیای پایه ی دهم انسانی بهره برداری کنند، پرداخته شد که بر اساس بررسی های انجام شده شش راهبرد مؤثر برای ده درس از جغرافیای دهم پیشنهاد می گردد. اولین راهبرد مورد بررسی، استفاده از روش پروژه است که کار گروهی را تقویت می کند و به مسائل واقعی و قابل مشاهده در زندگی شاگرد نزدیک است. دومین راهبرد مورد بررسی، استفاده از فناوری های آموزشی است. با استفاده از ابزارها و منابع آموزشی مبتنی بر فناوری مانند نرم افزارها، ویدئوها، نقشه های تعاملی و سایت های آموزشی، معلمان می توانند جذابیت و تعامل را در فرایند آموزش جغرافیا افزایش دهند. این فناوری ها می توانند به عنوان ابزارهای تکمیلی در جهت تقویت دانش و درک مفاهیم جغرافیایی مورداستفاده قرار بگیرند. سومین راهبرد کاوشگری و حل مسئله؛ از این طریق دانش آموزان به راحتی قادر به برقراری ارتباط بین مفاهیم جغرافیایی و واقعیت های محیطی خواهند بود. این روش، به دانش آموزان کمک می کند تا مفاهیم را به طور عمیق تر درک کنند و ارتباط آن ها با دنیای واقعی را بیشتر لمس کنند. راهبرد چهارم رویدادهای جاری است که به دانش آموزان فرصت شناخت سبک های مختلف اطلاع رسانی را می دهد. راهبرد پنجم مطالعه ی میدانی است که فراگیران مستقیماً برای رسیدن به هدف های درسی فعالیت های میدانی انجام می دهند. درنهایت بارش مغزی که تدبیری برای ابزارهای تفکر در کلاس درس جغرافیا فراهم می آورد.

از آنجا که آموزش جغرافیا کمک می کند تا دانش آموزان به درک مهارت های متنوعی همچون حساب کردن، درک بین فرهنگی، یادگیری تحقیق محور، کار گروهی، مهارت های ذهنی و به طور کلی صلاحیت های عمومی مختلفی را کسب کنند؛ لذا دارای اهمیت است؛ اما آنچه در یک دهه اخیر مشاهده شده حاکی از کاهش علاقه دانش آموزان نسبت به درس جغرافیا در میان سایر دروس رشته انسانی است. بنابراین هدف اصلی این پژوهش شناسایی چالش های آموزش جغرافیا از نگاه دبیران جغرافیای رشته ی انسانی می باشد. برای این منظور به جهت شناسایی مولفه ها، از روش پژوهش کیفی (تحلیل تفسیری) و با ابزار مصاحبه نیمه-ساختاریافته با 20 نفر از دبیران جغرافیای متوسطه ی دوم انسانی؛ استان خراسان شمالی استفاده شد. یافته های نشان داد حداقل پنج مقوله ی اصلی با عنوان 1-چالش فناوری با پنج مقوله ی میانی شامل؛عدم تجهیز مدارس به ابزارهای جغرافیا، نقشه های تعاملی، GIS، تصاویر ماهواره ای، آموزش آنلاین؛ 2- چالش ارتباط بین نظریه و عمل با دو مقوله ی میانی؛ عدم ارتباط مثال های مفهومی با دنیای واقعی و شکاف بین نظریه و عمل؛ 3- چالش روش تدریس با چهار مقوله ی میانی؛ عدم آگاهی دبیران از روش های موثر در آموزش جغرافیا، محدودیت زمان، عدم همراهی مدرسه در برگزاری بازدیدهای میدانی و عدم آگاهی از برنامه ی درسی جغرافیا؛ 4- چالش محدودیت و کمبود منابع با سه مقوله ی میانی؛ آموزشی، مالی و نیروی انسانی مجرب و در نهایت 5- چالش محتوایی با دو مقوله ی میانی؛ پیچیدگی مفاهیم و عدم آگاهی از تغییرات محتوایی از جمله چالش های اساسی در آموزش جغرافیا از نگاه مشارکت کندگان است؛ در نتیجه گیری توضیحات به همراه راهکارها آمده است.

پژوهش حاضر کاربردی و هدف آن ارائه مدل نقش های پرورشی معلمان برای دوره ابتدایی است. برای رسیدن به هدف پژوهش از روش کیفی-اسنادی و روش تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. جامعه مورد نظر را کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژگان تخصصی در حوزه پرورش در پایگاه های علمی معتبر، سایت های مرتبط علمی- پژوهشی و انتشاراتی داخل و خارج تشکیل داد و نمونه گیری به دو صورت انجام گرفت؛ ابتدا با بررسی های اکتشافی اولیه نمونه های معدودی یافت شد که با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی با مراجعه به فهرست منابع و اعلام در پژوهش های مشابه، محقق به سمت پژوهش های بیشتر هدایت شد که 4356 سند به دست آمد که از طریق نمونه گیری هدفمند به 108 سند تقلیل یافت. در نهایت، 169 خرده مقوله در زیر 16 مقوله میانی جایابی شدند. سپس، مقولات میانی در چهار مقوله اصلی به نام ه ای خودپرورشی معلم، پرورش ذهن، پرورش اجتماعی و پرورش عاطفی-رفتاری دسته بندی شدند. برای سنجش پایایی، از ضریب هولستی (89 درصد) بهره گرفته شد. برای اعتباریابی مدل از نظر متخصصان که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند؛ مقدار عددی CVR (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) انجام شد. در پایان، به بحث و نتیجه گیری پیرامون یافته ها و کاربست های آن توسط معلم با ارائه مدل مفهومی پرداخته شد.

این مطالعه با هدف بررسی تأثیر استفاده از روش های معکوس، همیاری، کاوشگری و سخنرانی بر یادگیری علوم تجربی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی انجام شده است. این پژوهش کاربردی، با رویکرد کمی و به روش شبه آزمایشی با استفاده از سه گروه آزمایش و یک گروه گواه انجام شد. جامعه آماری، کلاس های پایه ششم مدارس ابتدایی پسرانه شهرستان نیشابور بودند که در این پژوهش، 40 دانش آموز از چهار کلاس در مدارس ابتدایی پسرانه در شهرستان نیشابور، که معلمان آن ها به صورت هدفمند انتخاب شده بودند، مشارکت داشتند. در هر مدرسه ده نفر از دانش آموزان پایه ششم که با نظر معلمان از هوش متوسطی برخوردار بودند، انتخاب شدند. گروه های آزمایش با استفاده از روش های تدریس کاوشگری، همیاری و معکوس و گروه گواه به روش سخنرانی در پنج جلسه 45 دقیقه ای با استفاده از پروتکل های طراحی شده آموزش دیدند. لازم به ذکر است دو جلسه هم به آموزش معلمان برای اجرای صحیح پروتکل های آموزشی اختصاص یافت. مدت این دوره پنج هفته و محتوای آن درس نهمِ کتاب علوم تجربی، مبحث انرژی بود. ابزار گردآوری اطلاعات، شامل پروتکل های طراحی شده تدریس در روش های همیاری، معکوس و کاوشگری و فرم های پیش آزمون و پس آزمون هر کدام با ده سوال بود؛ که روایی آن با استفاده از نظر معلمان مورد بررسی قرارگرفت. جهت تحلیل داده های آماری از شاخص های آمار توصیفی(میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی(تحلیل کواریانس تک متغیره، تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی توکی جهت بررسی معناداریِ تفاوت میانگین بین گروه ها) استفاده شد. در رابطه با سوالاتِ تحقیق، نتایج نشان داد؛ بین روش های تدریس معکوس، کاوشگری، همیاری و سخنرانی در یادگیری دانش آموزان پایه ششم ابتدایی در مبحث انرژی علوم تجربی تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج حاکی از آن بود که بین اثرِ روش معکوس با اثرِ سایر روش ها تفاوت معناداری وجود دارد. این پژوهش کاربرد روش تدریس معکوس را برای تدریس مباحث مختلف در کنار روش های دیگری همچون همیاری و کاوشگری برای درس علوم تجربی پیشنهاد می کند.

هدف از پژوهش حاضر ارائه الگو از نقش معلمان در توسعه و پرورش ذهن دانش آموزان در کلاس درس در دوره ابتدایی است. برای رسیدن به این هدف، از روش کیفی–اسنادی استفاده شده است. کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژه های تخصصی در حوزه پرورش ذهن در پایگاه های علمیِ معتبر و وبگاه های مرتبطِ علمی–پژوهشی، و انتشارات داخل و خارج، تعداد 411 اثر، جامعه موردنظر در این پژوهش بودند. بر مبنای اشباع نظری و نمونه گیری هدفمندِ مبتنی بر ملاک، درنهایت 67 سند انتخاب شد. سپس، با استفاده از فیش برداری به صورت تکی و موجی شکل از نمونه های انتخابی، پایگاهِ اطلاعاتی فراهم شد و فرایند تحلیل محتوای استقرایی با خواندن خط به خطِ جملات و اجرای مراحل کدگذاری به شیوه دستی آغاز شد. درنهایت یافته ها در سه مرحله استخراج شدند. درنتیجه، 87 خرده مقوله در زیرِ هفت مقوله میانی جایابی شدند که آن ها نیز حولِ دو مقوله اصلی با عنوان خودپرورشی معلم (اخلاقی–رفتاری؛ دانشی–علمی–پژوهشی؛ مهارتی–توانمندی)، و توسعه و پرورش ذهن (توسعه شناختی؛ توسعه فراشناختی؛ شکل دهی عادات سالم ذهنی؛ خودآگاهی) دسته بندی شدند. برای اعتباریابی مراحل کدگذاری از بررسی رواییِ همکار بهره گرفته شد. در این زمینه میزان توافق 89 درصد بود. همین طور برای اعتباریابی الگو از دیدگاهِ متخصصان، که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند، بهره گرفته شد و از این طریق مقدار عددی سی وی آر (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) به دست آمدند. در پایان به بحث و نتیجه گیریِ یافته ها و کاربست های آن با توجه به نقش معلم با ارائه الگوی مفهومی پرداخته شد.

پژوهش حاضر با هدف سنجش وضعیت موجود نقش های پرورشی معلمان مدارس ابتدایی در شهر تهران انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری، کلیه معلمان ابتدایی شهر تهران به تعداد 20968 نفر بود که براساس جدول مورگان 376 نفر به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. از پرسشنامه محقق ساخته به عنوان ابزار پژوهش؛ در چهار بُعد اصلی و 16 مؤلفه (1. خودپرورشی معلم با سه مؤلفه؛ 2. پرورش ذهن با چهار مؤلفه؛ 3. پرورش اجتماعی با پنج مؤلفه؛ 4. پرورش عاطفی-رفتاری با چهار مؤلفه؛) به عنوان نقش های پرورشی معلمان استفاده شد. در این پژوهش، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی(جداول، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (t تک نمونه ای بعد از بررسی نرمال بودن متغیرها از طریق کشیدگی و چولگی) استفاده شده است. براساس آزمون t تک نمونه ای؛ یافته ها نشان داد در شش مولفه (اخلاقی-رفتاری با میانگین 06/4، توسعه شناختی با 27/3، مهارت بین فردی و ارتباطی با 56/3، تعهد و مسئولیت پذیری با 38/3، احترام و رعایت قوانین با 47/3، خودنظم دهی با 23/3) وضعیت موجود بالای میانگین ملاک بوده و در ده مولفه (دانشی-علمی-پژوهشی با میانگین 61/2، مهارتی-توانمندی با 68/2، توسعه فراشناختی با 65/2، خودآگاهی با 37/2، ایجاد عادات سالم ذهنی با 69/2، حل مسائل بین فردی با 49/2، تحمل ابهام و تاب آوری با 49/2، مدیریت احساسات و کنترل هیجانات با 51/2، خودکنترلی با 59/2، همدلی و چشم اندازگیری با 56/2)، وضعیت موجود به اقداماتی خصوصاً در دو بُعد پرورش ذهن و پرورش عاطفی-رفتاری برای بهتر شدن نیاز دارد که در نهایت، نتایج نشان داد پرورش در مدارس به معنای حقیقی به کار گرفته نمی شود و خلأ عنصر پرورش در نظام آموزشی کشور محسوس است.

هدف تحقیق حاضر ارائه الگوی موانع اجرای سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش با استفاده از روش فراترکیب است. نوع تحقیق از نظر هدف توصیفی و از نظر نوع استفاده کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل 165 مقاله مرتبط با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که بین سال های 1390 تا 1399 منتشر شده اند. تعداد 19 مقاله به روش نمونه گیری غیرتصادفی-هدفمند مبتنی بر ملاک به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که موانع مربوط به تدوین سند تحول بنیادین با 3 فرامولفه و 23 مولفه، مجریان سند با 2 فرامولفه و 11 مولفه، مدیریت و رهبری با 2 فرامولفه و 6 مولفه، برنامه درسی و آموزشی با 2 فرامولفه و 11 مولفه، ارتقای نیروی انسانی با 2 فرامولفه و 8 مولفه، فضا و تجهیزات با 2 فرامولفه و 14 مولفه، منابع مالی با 1 فرامولفه و 6 مولفه، پژوهش و ارزشیابی با 2 فرامولفه و 3 مولفه و ساختار با 2 فرامولفه و 10 مولفه از مهمترین موانع اجرای سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران محسوب می شوند.

تدریس فعالیتی است به ظاهر آسان ولی در واقع کاری پیچیده، دقیق و تخصصی است، زیرا معلم در امر تدریس با عوامل متعدد در هم پیچیده ای مواجه است که تفکیک آنها از یکدیگر و تغییر آنها برای تدریس مطلوب دشوار است. یکی از این عوامل برقراری ارتباط با دانش آموزان است، به خصوص دانش آموزان کمرو و نحوه مشارکت آنها در دروس؛ همیشه از مباحث و دغدغه های معلمین بوده است. از همین رو هدف تحقیق حاضر ارائه روش تدریسی موثر بر کمرویی دانش آموزان است. روش پژوهش حاضر از نوع مطالعه کیفی به شیوه مطالعه موردی است که از طریق طراحی پروتکل آموزشی به شیوه معکوس همراه با مشاهده مشارکتی به رفع کمرویی دانش-آموزان پرداخته شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر تهران در دبستان دخترانه شهدای رسانه است که پنج نفر به عنوان دانش آموزان کمرو شناسایی شدند و به صورت غیرمستقیم مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که از طریق یک شاخص و سه مقوله می توان به رفع کمرویی دانش-آموزان اقدام کرد از جمله؛ پذیرش در سطح شاخص و اعتماد، احترام و صمیمیت به عنوان مقولات استخراج شدند، نتایج نشان داد از طریق شاخص و مقولات؛ دانش آموزان کمرو به مشارکت در درس ترغیب

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه رهبری اخلاقی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی معلمان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است و جامعه آماری شامل کلیه معلمان مدارس مقاطع ابتدایی و متوسطه اول و دوم شهرستان خواف است که شامل حدود 1800 نفر بودند. از این جامعه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، نمونه ای به حجم 200 نفر بر اساس جدول مورگان انتخاب شدند. روش پژوهش کمی، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی می باشد. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه های تعدیل شده رهبری اخلاقی براون و همکاران(2005) و رفتار شهروندی سازمانی ارگان و کانوسکی(1988) استفاده شد. روایی و پایایی پرسشنامه ها مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج بیانگر قابل قبول بودن روایی و پایایی ابزارهای پژوهش بود. برای تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی(شاخص های مرکزی و پراکندگی) و استنباطی(ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره خطی) با نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد که رهبری اخلاقی مدیران رابطه مثبت، مستقیم و معناداری در سطح خطای کمتر از 0/01 با رفتار شهروندی سازمانی معلمان شهرستان خواف دارد. همچنین بر اساس نتایج، مولفه های رهبری اخلاقی مدیران قادر به تبیین معنادار 0/37/4 واریانس متغیر رفتار شهروندی سازمانی معلمان است، و سهم مولفه مدیر اخلاقی(0/376) در مقایسه با مولفه فرد اخلاقی(0/277) مربوط به رهبری اخلاقی مدیران، در پیش بینی رفتار شهروندی معلمان بیشتر بوده است.

فرهنگ از مهم ترین و پرکاربردترین مفاهیم در علوم اجتماعی است. کسب چنین رتبه و جایگاهی در نظر و عمل، مرهون تجارب متعدد در دوره جدید جهت شناسایی متغیرهای کلیدی در تحولات جوامع انسانی می باشد. از کارکردهای متفاوت فرهنگ می توان به نقش آن در کلاس درس اشاره کرد، به ویژه در ضمن یادگیری به شیوه های جدید از جمله یادگیری به شیوه معکوس که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. به عبارتی هدف اصلی پژوهش حاضر  بررسی ایجاد یادگیری معکوس در کلاس درس است. روش این پژوهش از نوع کیفی با استفاده از نظریه زمینه ای است. میدان تحقیق، مدارس ابتدایی در پایه های پنجم و ششم شهرستان نیشابور در سال تحصیلی 96-95 است. ابزار اصلی تحقیق حاضر، مصاحبه نیمه ساختار یافته است و مشارکت کنندگان شامل پنج نفر از معلمانی هستند که روش یادگیری معکوس را اجرا کرده اند. داده های گردآوری شده از طریق روش کدگذاری استراوس و کوربین تحلیل شدند و برای اعتباریابی یافته ها از معیارهای چهارگانه گابا و لینکلن استفاده شد. نتایج نشان داد برای ایجاد یادگیری به شیوه معکوس باید به عواملی از جمله تسلط کامل معلم، انگیزه دهی به دانش آموز، باور معلم نسبت به توانایی انجام کار، سیاست های تشویقی مدرسه و اداره، منابع و امکانات مورد نیاز، مشوق بودن مدرسه، آگاهی بخشی به خانواده ها، پویایی کلاس درس، باور معلم به اثربخشی یادگیری به شیوه معکوس، باور معلم نسبت به دانش آموز، به روز بودن اطلاعات معلم، خارج شدن از چهارچوب ها و قوانین سنتی، پیش فرض های فرهنگی نهفته در مورد نقش معلم و علاقه به هدایت شدن توسط معلم توجه کرد.

کارآفرینی محور توسعه اقتصادی است و کارآفرینان با تخریب روش های کهن و ناکارآمد قبلی و جایگزینی آن ها با شیوه های کارآمد و نوین به نظام اقتصادی پویایی و حیات می بخشند. از عواملی که در کارآفرینی دخیل اند، مسئله جنسیت است و میزان موفقیتی که هر جنس در کسب و کار خود به دست خواهد آورد، به طور خاص به ویژگی های آن ها برمی گردد. از این رو، هدف این پژوهش بررسی ویژگی های کارآفرینانه مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه آماری شامل مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران است (507 نفر) که از بین آن ها تعداد 213 نفر (90 زن و 123 مرد) به منزله نمونه آماری به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته (با ضریب قابلیت اعتماد 82 / 0) استفاده شده است که دو گروه از ویژگی های شخصیتی و شناختی مهارتی کارآفرینان را می سنجد. نتایج پژوهش نشان می دهد که ویژگی های کارآفرینانه مؤسسان زن و مرد دبیرستان های غیردولتی شهر تهران در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. بین ویژگی های کارآفرینانه در دو گروه زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد. ویژگی شخصیتی تحمل ابهام در زنان کارآفرین و استقلال طلبی در مردان کارآفرین در سطح نامطلوبی ارزیابی شده است. همچنین، بین ویژگی های شخصیتی زنان و مردان مؤسس مراکز آموزشی، به جز ویژگی های استقلال طلبی و تحمل ابهام، تفاوت معنا داری وجود ندارد. بین ویژگی های شناختی مهارتی زنان و مردان نیز تفاوت معناداری وجود ندارد و در هر دو گروه در سطح نسبتاً مطلوبی ارزیابی شده است.

به رغم حضور زنان در مقاطع تحصیلی عالی و احراز شایستگی های عمومی، تعداد کمی از بانوان در پست های مدیریتی و مهم منصوب شده اند؛ در نتیجه به علت حضورنداشتن در تصمیم گیری های سازمانی قدرت کمتری نسبت به مردان دارند. در این پژوهش، فرهنگ سازمانی و به تبع آن جنسیت به منزله مهم ترین عامل اثرگذار بر توزیع قدرت سازمانی مدنظر قرار گرفته است. از این رو، از روش پژوهش توصیفی همبستگی استفاده شد. جامعه آماری مطالعه شده را کلیه کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد (1250 نفر) تشکیل دادند. روش نمونه گیری از نوع تصادفی ساده و برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و حجم نمونه برابر 300 نفر انتخاب شدند. جهت گردآوری داده های مورد نیاز از پرسش نامه استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین فرهنگ سازمانی و توزیع قدرت رابطه معناداری وجود دارد و همچنین فرهنگ سازمانی توزیع قدرت در سازمان را پیش بینی می کند. بین توزیع قدرت در دو گروه زنان و مردان تفاوت معناداری وجود دارد و با توجه به مقادیر میانگین در دو گروه مردان و زنان می توان این گونه نتیجه گرفت که توزیع قدرت مردان در سازمان به طور معناداری بیشتر از گروه زنان است.