جایگاه سیاسی و اجتماعی مسیحیان در قلمرو حکومت فاطمیان

چکیده

مسیحیان در حکومت فاطمیان (297 – 567 ه.ق) جایگاه و نقش متفاوتی را تجربه کردند، آنان دارای سابقه زندگی در دوران پیش از اسلام در این مناطق که بعدها تحت سیطره فاطمیان قرار گرفت، بودند. در عصر امویان و عباسیان وضعیت نابسامانی را تجربه کردند؛ اما با استقرار فاطمیان وضعیت زندگی و جایگاه آنان تغییر کرد. آن ها در عصر فاطمیان اگرچه با سخت گیری هایی نیز مواجه شدند اما آسایش بیشتری یافتند و گاه تا مناصب بالای حکومتی هم رسیدند. خلفای فاطمی نیز برخوردهای متفاوتی با آن ها داشتند. گاه مانند المعز لدین الله (362 - 365 ه.ق) به آنان آزادی عمل دادند و حتی به عنوان کارگزار از آنان استفاده می کردند و گاه مانند الحاکم بأمر الله (386 – 411 ه.ق) بر آنان سخت گرفته و ضمن تخریب عبادتگاه های آن ها، آنان را وادار به برخی از کارها مانند پوشیدن لباس متفاوت و یا نصب علائمی بر سر در منازل خود می کردند تا از مسلمانان بازشناسانده شوند. این تفاوت وضعیت و جایگاه، برخاسته از ویژگی های سیاسی و اجتماعی حکومت فاطمیان و رفتار مسیحیان و شخصیت های تأثیرگذار آنان بود که آن هم برخاسته از سیاست و عملکرد خلفا و وزرای فاطمی بوده است. پژوهش حاضر در پی یافتن این پرسش است که جایگاه و وضعیت سیاسی و اجتماعی مسیحیان در حکومت فاطمیان چگونه بود؟ برای پاسخ به این سؤال به روش تاریخی و با شیوه توصیفی - تحلیلی پس از گردآوری اطلاعات به تدوین آن پرداخته و این نتیجه به دست آمد که مسیحیان به دلایلی که گفته شد در عصر فاطمیان، وضعیت مناسب تری نسبت به دوران قبل و بعد از آنان داشتند.