سرمایه فرهنگی و بازتولید شکاف هوشمند (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شکل نوین شکاف، یعنی «شکاف دیجیتالی جدید» یا «شکاف هوشمند»، شکاف میان افرادی است که به اینترنت دسترسی دارند؛ این نوع شکاف و نابرابری، در سطح مهارت و توانایی بهره برداری افراد از کارکردهای پیچیدۀ فناوری اطلاعات نمایان می شود. افزایش شکاف دیجیتالی در سراسر جهان، به عنوان یکی از بزرگ ترین چالش های عصر دیجیتال، با پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم در چندین حوزۀ جامعه اطلاعاتی نمایان شده و بررسی علمی آن ضرورت بیشتری یافته است؛ ازاین رو، این پژوهش برپایۀ نظریۀ بازتولید فرهنگی بوردیو، این پرسش را بررسی کرده است که سرمایۀ فرهنگی افراد به چه میزانی بر شکاف دیجیتالی میان آنان تأثیرگذار است؟» روش انجام این پژوهش، پیمایشی بوده و داده ها از طریق پرسش نامه گردآوری شده اند. جامعۀ موردمطالعه، جوانان هجده تا بیست و نه سالۀ شهرستان بابل (198/183 نفر) بوده و حجم نمونۀ آماری با استفاده از فرمول کوکران، 385 نفر برآورد شده است. داده های پژوهش به شیوۀ نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به صورت تصادفی ساده از میان 8 محلۀ شهر بابل گردآوری شده اند. نتایج پژوهش نشان داد که در میان افراد با سرمایه های فرهنگی گوناگون، شکاف دیجیتالی وجود دارد. نتایج به دست آمده از آزمون رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که به ترتیب، بعد عینیت یافتۀ سرمایۀ فرهنگی (47/0=β)، بعد تجسدیافتۀ سرمایۀ فرهنگی (41/0=β)، و بعد نهادی سرمایۀ فرهنگی (20/0=β) بیشترین تأثیر را بر شکاف دیجیتالی میان افراد داشته اند. افزون براین، یافته های پژوهش نشان داد که متغیر مستقل پژوهش، یعنی سرمایۀ فرهنگی، به میزان 26/0 از واریانس متغیر وابستۀ شکاف دیجیتالی را تبیین می کند.