مقاله کوتاه: پَنجه یا پُنجه؟ درباره ی بیتی از بوستان سعدی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

طرز خواندنِ ترکیبات و نیز وجوهِ چندگانه ی معنایی از عمده دشواری های بوستان است. از همین مقوله است بیتِ «زنِ شوخ چون دست در قلیه کرد/ برو گو بنه پنجه بر روی مرد» که مصححان و شارحانِ بوستان بیشتر به ضبطِ مشکوکِ مصراع نخست آن پرداخته اند و کوشیده اند معنی آن را دریابند، غافل از این که مصراع دوم ابهام بیشتری دارد. در این تحقیق ضمن پیشنهاد معنی «روبند زنان» بر اساس خوانش این واژه به صورتِ «پُنجه» که در فرهنگ ها و متون مختلف آمده و می تواند یک گام برای گشودنِ معنی مصراع نخست این بیت دشوار بوستان نیز باشد، درباره ی آشفتگی فرهنگ های لغت در معنی ها و ضبط های مختلف واژه ی «پُنجه» بحث شده است. همچنین برای دریافتِ مفهوم سعدی در مصراع نخست، به ترکیب «قلیه خوار: قلتبان» در فرهنگ ها که از نظر شارحان به دور مانده، اشاره شده است. در باب هفتمِ بوستان و در بخش «گفتار اندر پرورش زنان و ذکر فساد ایشان» بیت هایی آمده که در ضبط بیتی از آن ها جای تردید است.