تقی آزاد ارمکی

تقی آزاد ارمکی

رتبه علمی: استاد گروه جامعه شناسی دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران
پست الکترونیکی: azadarmaki@gmail.com

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۱۳۳ مورد.
۱.

تبیین جامعه شناختی تمایزات خشونت سیاسی پیش و پس از انقلاب مشروطیت ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب مشروطه خشونت سیاسی ایدئولوژی سازمان های انقلابی سوسیالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۸۸
پیش از پیروزی مشروطه، هویت های جمعی عمدتاً متکی به خاندان، طایفه، ایل، محله، دین و مذهب بود، که می توان آن را «هویت منتسب» نامید. منازعات قدرت که منجر به بروز خشونت سیاسی می شد، بر حسب ظرفیت های اجتماعی این هویت ها بروز پیدا می کرد. نقطه اتکای این خشونت، مشروعیت الهی قدرت بود که در نهایت، منازعات خشونت بار به بازتولید مناسبات اجتماعی موجود می انجامید. پس از مشروطه با شکل گیری سازمان های نوین و برآمدن هویت های سازمانی و «مکتسبِ» تجددگرایانه و روند رو به رشد شهرنشینی، نقطه اتکای خشونت سیاسی، از یک سو قانون به مثابه انتظام بخش زندگی نوین، و از سوی دیگر آرمان های انقلابی شد که خود را در سازمان دهی های حزبی، فرقه ای و نیز مخفی نشان می داد. این مقاله به روش تحلیل تاریخی نشان می دهد خشونت سیاسی از قواعد نانوشته، هویت های منتسب، نقش های محول، اراده شخصی، انتساب طایفه ای، اعتقادی، تداوم نظم موجود، سخت کُشی و حذف افراد مشخص، به همراه تغییرات اجتماعی و اقتصادی، به خشونت سیاسی با قواعد نوشته شده، هویت های مکتسب، نقش های محقق، انتساب سازمانی، سهل کشی، حذف مناسبات مشخص برای درانداختن مناسبات نوین ایدئولوژیک تغییر کرد.  
۲.

مطالعه بازنمایی سبک زندگی زنان ایرانی در آگهی های تبلیغاتی مجلات خانوادگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارآفرینی اجتماعی داده کاوی توییتر نوآوری اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۵۳۰
هدف این مقاله پژوهشی همانا شرح و تبیینی از سازوکارهای بازنمایی سبک زندگی زنان در آگهی های تبلیغاتی محصولات بهداشتی- آرایشی مجلات خانوادگی هست. برای این کار و به لحاظ نظری از رویکرد نشانه شناختی بارت و نظریه سبک زندگی گیدنز در این پژوهش استفاده کرده ایم تا به این پرسش پاسخ بدهیم که آیا آگهی های تبلیغاتی محصولات آرایشی مجلات خانوادگی سبک زندگی مبتنی بر یک نظام اروتیک را بازنمایی می کنند؟ به لحاظ نظری و روش شناسی، مؤلفه های سبک زندگی بکار رفته در تبیین آگهی های تبلیغاتی عبارت اند از هویت اجتماعی، هویت فردی، خصوصی سازی شور و شعف و مدیریت بدن. میدان پژوهش مجلات خانوادگی و واحد مشاهده تصاویر تبلیغاتی موجود در این مجلات هست. یافته های پژوهش بر مبنای نمونه آماری که همانا 4 نشریه سیب سبز، زندگی ایده آل، زندگی ایرانی و زندگی مثبت است، نشان می دهد که آگهی های تبلیغاتی محصولات بهداشتی در تبلیغات خود، بدن زنانه را، ابژه جنسی برساخت می کنند که در این فرآیند روایت هایی از مهارت های جنسی به مخاطب ارائه می شود. در این میان مفهوم زیبایی امری استاند ریزه می شود که هرگونه تعریفی ورای آن طرد می شود. بدین سان بدن زن به مثابه یک رسانه هویت ساز صورت بندی می گردد که در آن مؤلفه های جنسی نمود عینی به خود می گیرد و درنهایت بیش از بیش شبیه به یکدیگر می شوند.
۳.

زنان در عصر پدرسالاری: روایت تاریخی از وضعیت اجتماعی و فرهنگی زنان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطالعات زنان مطالعات جنسیت تاریخ جنسیت پدرسالاری نظم جنسیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۳۹۷
هدف این پژوهش، مطالعه وضعیت اجتماعی زنان در عصر قاجار است. یافته های این مطالعه نشان داد که تاریخ جامعه قاجار، روایت یک پدرسالاری تمام عیار است. زنان به مثابه یک طبقه اجتماعی، تحت سلطه کامل مردان قرار داشتند. اگرچه آنها نیمی از افراد جامعه را تشکیل می دادند ولی گویی در جامعه نبودند و از نظرها پنهان مانده بودند. زنان در خانه در پسِ پرده و در جامعه در پسِ روبنده بودند. نه چهر ه هایشان دیده و نه سخن ها و دردهایشان شنیده می شد. حتی نام شان بر زبان ها برده نمی شد. بردن نام زن و دیدن چهره او و هم کلام شدن با آنها، همه تابویی خطرناک و گناهی نابخشودنی بود. هر مردی در خیابان باید از آنها فاصله می گرفت. جنس دوم و پست تر از مردان محسوب می شدند. گرچه به ظاهر آزاد بودند اما در بند سلطه جنسیتی گرفتار مانده بودند. ابزار شهوت قلمداد می-شدند که دیدن شان می تواند شهری را به آشوب کشاند. به همین دلیل آنها را به کنج خانه ها رانده و به کار اطفای شهوت مردان گمارده بودند. خروج دختران از خانه برای تحصیل و آموزش را موجب گسترش فساد در جامعه می-دانستند. با همین منطق، مدرسه رفتن آنها را نیز ممنوع کرده بودند. اشتغال درآمدزا هم عرصه ای مردانه بود که زنان را به آن هیچ راهی نبود. لذا نه فرصتی برای تحصیل پیش رویشان باز بود و نه امکان اشتغال برایشان هموار بود. هم در آموزش و فرهنگ، فرودست بودند و هم در اقتصاد، تهیدست. نه شغلی درآمدزا به آنها داده می شد و نه حق تحصیل به آنها اعطا می شد.
۴.

قدرت و مقاومت زنان در خانواده ایرانی: روایت زنان از شیوه های مقاومت فرهنگی در خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قدرت مقاومت خانواده فرهنگ جنسیتی پدرسالاری خشونت نمادین مطالعات زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۵ تعداد دانلود : ۴۰۳
پارادایم غالب در جامعه شناسی خانواده در ایران، مبتنی بر این ایده کلی است که خانواده، کانون پدرسالاری است و زنان در خانه، در انقیاد جنسیتی به سر می برند و زیر سلطۀ مردانه گرفتار شده اند. در تأیید این دیدگاه، حجم گسترده ای از کارهای پژوهشی در سال های اخیر انجام شده است. با این همه، پژوهش حاضر در پی شناسایی الگوهای انقیاد و انفعال زنانه نیست بلکه برعکس، به دنبال مطالعۀ راهبردهای مقاومت زنان در مقابل قدرت مردانه در خانه است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که «زنان چگونه از فرهنگ به عنوان ابزاری برای مقاومت و تغییر توازن قدرت در خانواده بهره می گیرند». دراین راستا، با 36 زن متأهل در شهر تهران مصاحبه شد. روش پژوهش، کیفی و شیوۀ نمونه گیری، هدفمند بود. یافته های پژوهش نشان داد که زنان از راهبردهایی مانند «مبارزه بر سر معنا»، «رمزگشایی های تقابلی»، «بازی دوگانه با کلیشه ها»، «نمایش تمکین»، و «مقاومت از طریق سنت» به مقاومت فرهنگی در خانواده می پردازند تا از این طریق، بتوانند قدرت مردانه در خانه را مهار و توازن قدرت را برقرار کنند. راهبردهای گوناگون مقاومت، نشان دهندۀ این است که «منابع مقاومت» زنان در خانواده، متکثر است. مقاومت در خانواده، هیچ جایگاه و کانون مرکزی ندارد و در عرصه های مختلف به گونه ای نامتمرکز عمل می کند. نقاط مقاومت در خانواده، پراکنده و سیال است و در قالب شبکه ای مویرگی از خرده مقاومت ها عمل می کند. این موارد، گویای این است که اِعمال قدرت فراگیر و سلطۀ کامل مردانه در خانواده، دست کم در نسل های جدید زنان، کمتر می تواند شاهدی برای خود پیدا کند.
۵.

تحولات معنایی خانواده در اسناد بالادستی صادره از جانب رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده تحول معنا اسناد بالادستی تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۴۷۸
پژوهش حاضر با موضوع بررسی تحولات معنایی خانواده در اسناد بالادستی و در این مجال اسناد منتسب به رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است. هدف از این بررسی، مطالعه سیر تحولات معنایی خانواده در اسنادی است که از جانب رهبر انقلاب است. از آنجا که خانواده نهادی با اهمیت برای جامعه است، همواره مسئله مورد توجه حکومت ها در راستای حمایت و جهت دهی به آن بوده است. خانواده همچنین مورد توجه کنشگران اجتماعی به جهت کارکردهای انسانی و عاطفی آن است. خانواده در میانه درک کنشگران از آن و همچنین فهم حکومت ها از آن سیر متفاوتی از تحولات معنایی را طی می کند. به نظر می آید در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی و همینطور اسناد خاص منتسب به رهبری نیز این جریان حاکم است. این پژوهش در پی فهم مختصات تحول معنایی خانواده در اسناد منتسب به رهبر انقلاب اسلامی ایران، از روش تحلیل محتوای کیفی و صورت بندی مضمونی استفاده کرده است. نتیجه بررسی هفده سند صادره از جانب رهبر معظم انقلاب بیانگر آن است که این اسناد به ویژه در متأخرترین آن، به سمت درگیری عینی با تحولات ذهنی و کیفی خانواده و اعضای آن متمایل شده است. این امر می تواند به واقع بینی بیشتر در فهم تحولات خانواده و سیاست گذاری عینی و وابسته به زمینه در حوزه با اهمیت خانواده منجر شده و از سیاست گذاری انتزاعی جلوگیری کند.
۶.

شهر تهران، مسئله ای اجتماعی

کلید واژه ها: تهران حیات اجتماعی شهر جامعه شناسی مسئله شدن شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۸۶
در این مقاله، چرایی مسئله نشدن شهر، به خصوص شهر تهران، از منظر جامعه شناسی بررسی شده است. مسئله شدن شهر برای جامعه شناسی ایرانی، امری بدیهی قلمداد می شود و تحقق نیافتن آن، نیازمند بررسی و تحلیل است. بنابراین، به دنبال بررسی این مسئله هستیم که چرا شهر تهران برای اصحاب علوم اجتماعی و جامعه شناسی مسئله نشده است. شواهد نشان از این دارد که شهر تهران به عنوان مسئله ای بوروکراتیک برای سیاست مداران و به عنوان مسئله ای سیاسی برای روشنفکران مطرح بوده است و همین نگاه سبب شده -است تا جامعه شناسان به شهر به عنوان امری تابعی از حوزه سیاست و آسیب-شناسانه نگاه کنند. در دست یابی به نتایج، از مطالعه اسنادی و کتابخانه ای با رویکرد تاریخی بهره برده ایم. نتایجی که پس از بررسی و انجام مطالعات تاریخی به آن دست یافتیم، نشان می دهد که تهران در دوره های مختلف تاریخی، به لحاظ فنی و بوروکراتیک، مسئله حکومت ها و به لحاظ سیاسی مسئله روشنفکران بوده است. شهر تهران به طور خاص، محل استقرار و افول حکومت ها بوده است اما در هریک از این دوره ها، سامان اجتماعی شهر تهران و حیات اجتماعی شهر، جایگاهی نداشته است. مسئله شهر در تفکرات و اندیشه-های روشنفکری هم جایگاهی نداشته است؛ چرا که دغدغه روشنفکران- چه چپ گراها و چه راست گراها، چه شعرا و ادیبان و چه فیلسوفان- فرهنگ، تمدن و حکومت بوده است و شهری مثل تهران به عنوان مسئله ای مستقل برای جامعه شناسان مؤسس تجلی نکرده است که بخواهند بحثی در ارتباط با حیات اجتماعی شهر و زندگی شهری داشته باشند. بنابراین اگر علوم اجتماعی و جامعه شناسی را هم ادامه جریان روشنفکری بدانیم، شهر تهران مسئله این گروه نبوده و پژوهش های اجتماعی انجام شده در حوزه شهر، بیشتر با رویکرد آسیب-شناسانه و معطوف به کالبد شهر بوده است تا مقتضیات زندگی شهری و حیات اجتماعی شهر و عوامل مؤثر بر آن.
۷.

تحلیل تطبیقی تأثیر پیکربندی نهادی-عاملیتی بر خلقیات و توسعه با رویکرد جبر بولی (مورد مطالعه لرستان پیشکوه و پشتکوه از دورۀ صفویه تا پایان پهلوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل تطبیقی – تاریخی لرستان جبر بولی خلقیات توسعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۴
مطالعات جامعه شناسی تاریخی جامعه ایرانی، به علت غفت از اجتماعات محلی، با ارائه تصویری یکدست از جامعه، مانع فراهم شدن فهمی تاریخی و فرایندی از مسائل اجتماعات محلی در جامعه ایران شده است. در این مقاله سعی بر آن است که با لحاظ نمودن فرض کثرت و تنوع جامعه ایرانی و از سویی دگر تمرکز بر نهادها و نیروهای متکثر اجتماعی که در حیات اجتماع محلی موثر بوده اند، به تبییی متمایز از موضوع مورد مطالعه بپردازد. این مقاله با روش تاریخی تفسیری و تبیینی با استفاده از جبر بولی، براساس رویکرد نهادگرایی تاریخی، تحلیلی متفاوت از وضعیت خلقیات و توسعه در لرستان پیشکوه و پشتکوه( لرستان و ایلام)از دوره صفویه تا پایان پهلوی ارائه می کند که در آن بر نقش شرایط جهانی، نهادها و عاملیت های متعدد اجتماعی تأکید می شود. در این روایت، پیکربندی نهادی لرستان پشتکوه و پیشکوه بازه زمانی موردمطالعه با عنایت به میراث به جای مانده از دوره صفوی با وصف «غیاب نهادی و نیرویی»، مبتنی بر شبکه نسبتا پیچیده ای از روابط متقابل بین نهاد های در تعامل با شرایط جهانی، مورد تحلیل قرار می گیرد. استدلال این است که وضعیت نهادی ریشه در دوره های قبلی داشته با تداوم خود توانسته است بر شکل گیری خلقیات و توسعه این منطقه تأثیرگذار باشد. بنابراین می توان این گونه استلال نمود که " خلقیات" و" توسعه نیافتگی" لرستان، برآیندهای علی ترکیبی زمانمند است.
۸.

سرمایه عاطفی به مثابه قدرت؛ زنان چگونه از قدرت عاطفی خود، سلاح مقاومت می سازند؟(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدارای زناشویی توانمندی زنان مهارت ارتباطی زندگی زناشویی برابری قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۲۰۹
اغلب پژوهش های انجام شده پیشین در ایران، زنانِ فاقد سرمایه اقتصادی و فرهنگی را به مثابه زنانِ فاقد قدرت و توان مقاومت در مقابل سلطه مردانه در خانواده قلمداد کرده اند و کمتر به دیگر سرمایه های زنانه همچون «سرمایه عاطفی» توجه داشته اند. اما این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش شکل گرفته که زنان چگونه از «سرمایه عاطفی» خود در میدان خانواده به مثابه یک ابزار مقاومت در مقابل قدرت مردانه در خانه بهره می گیرند؟ لذا، این مطالعه، سازوکار مقاومت عاطفی زنان در خانواده را مورد واکاوی قرار داده است. در این راستا، با 36 زن متأهل در شهر تهران مصاحبه شد. روش انجام پژوهش، کیفی؛ شیوه نمونه گیری، هدفمند؛ و روش تجزیه و تحلیل داده ها، تحلیل مضمون بوده است. یافته ها نشان داد برای زنان نسل جوان، سرمایه عاطفی نه تنها عامل انقیاد نیست. بلکه ابزاری برای مقاومت و فتح حوزه های دیگر خانه است. در این راستا، آنها از راهبردهایی چون «باج گیری عاطفی»، «قربانی سازی»، «شرمنده سازی» و «ائتلاف با فرزندان» به مقاومت در میدان عاطفی خانواده می پردازند تا بتوانند قدرت مردانه در خانه را مهار و توازن قدرت در خانواده را برقرار کنند. این نتایج گویای آن است که منابع مقاومت زنان در خانواده، متکثر و چند لایه اند و فراتر از منابع اقتصادی و فرهنگی است که تاکنون به آن پرداخته شده است .
۹.

رهیافت انتقادی به کالایی شدن سلامت و طردشدگی سالمندان تهیدست(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پژوهش کیفی سالمندی سالمندان سالمندان تهیدست طردشدگی کالایی شدن سلامت مطالعات سالمندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۳۶۸
در جامعه ایران سلامت و درمان، کالایی گران بها و ارزشمند است که در بازار عرضه و خرید و فروش می شود. در چنین حالتی می توان از «کالایی شدن سلامت» صحبت کرد. مسئله پژوهش حاضر این است که کالایی شدن سلامت برای سالمندان به عنوان مشتریان همیشگی نظام سلامت و درمان، چه پیامدهایی دارد. در پژوهش کیفی حاضر، به کمک مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با 28 نفر از سالمندان تهرانی (افراد بالای 65 سال) به این سؤال پاسخ داده شد. برای شناسایی سالمندان ترکیبی از نمونه گیری های هدفمند، مانند نمونه گیری ناهمگون و نمونه گیری نظری استفاده شد. نمونه گیری ناهمگون برای شناسایی سالمندان در سنخ های متنوع و نمونه گیری نظری برای دستیابی به اشباع مفهومی کاربرد دارد. درنهایت داده های مصاحبه ای به روش تحلیل مضمون، کدگذاری و مقوله بندی شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد «سلامت طبقاتی شده، فقیرشدگی نظام سلامت دولتی و جاماندگی سالمندان تهیدست» از پیامدهای کالایی شدن سلامت برای سالمندان طبقات اجتماعی پایین دست است که درنهایت به طردشدگی و جاماندگی سالمندان تهیدست می انجامد. از پیامدهای دیگر کالایی شدن سلامت برای جامعه سالمندان می توان به احساس محرومیت طبقاتی، فقیرسازی سالمندان تهیدست، صف های طولانی انتظار، حذف سلامت از سبد مصرفی، ناتوانی مالی تهیدستان و روی آوری به خوددرمانی اشاره کرد.
۱۰.

تبیین جامعه شناختی سیاست های هویتی دولت پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دولت مدرن هویت ملی پهلوی اول مطالعه تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۴۵۲
این پژوهش به چرایی اهمیت یافتن هویت ملی در دولت پهلوی، برجسته شدن عناصر باستانی هویت ایران و به حاشیه راندن عناصر اسلامی هویت ایرانی در دوره پهلوی اول با رویکردی تاریخی پرداخته است. نتایج نشان می دهد که ادغام ایران در نظام جهانی و ضرورت دولت سازی به شیوه مدرن و در نتیجه اهمیت یافتن هویت ملی در این شکل از دولت، موجب توجه کانونی به مقوله هویت ملی در این دوره شد. اما از آن جا که نیروهای اجتماعی مهمی قدرت دولت را در این برهه تاریخی به  چالش می کشیدند، سیاست های هویتی دولت به گونه ای سامان یافت تا در برساخت هویت ملی عناصری از هویت سراسری تاریخی ایرانی که نشانگر هویتی نیروهای اجتماعی یاد شده بود، کنارگذاشته و عناصری انتخاب شود که به نوعی در تضاد با نشانگان هویتی نیروهای یاد شده بود. از این رو، سیاست های هویتی دولت در این دوره بیشتر از آن که منطق ایدئولوژیک داشته و ناشی از ایدئولوژی دولت باشد، در راستای منافع دولت و به ضرر نیروهای اجتماعی رقیب، خصوصاً روحانیت و سران ایلات و عشایر، تدوین شده است.
۱۱.

تحول معنایی خانواده در اسناد قانون توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول توسعه جنسیت خانواده معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۶۲۴
خانواده نهادی واسط میان فرد و جامعه است. نتیجه تحولات فردی در نهاد خانواده به جامعه منتقل می شود و افراد نیز متأثر از تحولات جامعه قرار می گیرند؛ از این رو خانواده عنصری ارزشمند برای جامعه است. چنانچه جامعه و دولت ها تحولات خانواده و اعضا را درنظر نداشته باشند و به سیاق تمایل نهادی به ثبات آن را نادیده بگیرند، یا خانواده به اهداف جامعه و دولت بی اعتنا بماند، این نهاد محل تعارض و اختلاف دولت ها و افراد خواهد بود. این پژوهش در پی ردیابی تصویر تحول معنایی خانواده در اسناد قانون توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی است. یافته های این مطالعه نشان می دهد این اسناد با ایجاد نسخه خانواده تراز، به نوعی ثبات در معنای خانواده اعتقاد دارند. به معنای دیگر تغییرات عینی و ذهنی خانواده و اعضای آن از منظر دولت ها مورد غفلت قرار گرفته است و آنان برنامه ها، خدمات و حمایت های خود را به خانواده تراز مدنظر خود ارائه می دهند؛ از این رو می توان تحول معنایی خانواده در سیر تاریخی این اسناد را تمایل به ثبات تعبیر کرد. این پژوهش به شیوه کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا به صورت بندی مضمونی نحوه شکل گیری این ثبات، با بررسی شش سند توسعه پرداخته است.
۱۲.

سالمندان و ناامنی تعاملات بین نسلی در خانواده های امروزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سالمندی تعاملات خانوادگی ناامنی تعاملات بین نسلی پژوهش کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۴ تعداد دانلود : ۱۱۴۷
جامعه ایران طی چند دهه اخیر محمل تغییرات زیادی بوده که این تغییرات تعاملات خانوادگی بین نسلی را تحت تاثیر قرار داده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل عوامل تعیین کننده تعاملات خانوادگی بین نسلی در خانواده های تهرانی است که با روش کیفی، مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با سالمندان به روش نمونه گیری هدفمند و نظری انجام شده و داده-های حاصل از مصاحبه ها به روش تحلیل مضمون کدگذاری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد چالش فرزندان غیرمستقل، ناامنی شغلی فرزندان، بی ثباتی زندگی خانوادگی فرزندان، تغییر مناسبات خانوادگی بین نسلی و درنهایت، سالمندزدایی از خانواده هسته ای، تعاملات خانوادگی سالمندان را پروبلماتیک می سازد. حاکمیت ارزش ها و مناسبات بازاری و سیطره منطق اقتصادی بر زیست روزمره به حیات خانوادگی نیز ورود پیدا کرده، خانواده را ناایمن ساخته و تغییراتی را در تعاملات خانوادگی بین نسلی نمایانده است؛ تغییراتی که در راستای تغییر هنجارهای حمایت بین نسلی، حمایت گری بین نسلی یک سویه، کالایی شدن روابط بین نسلی و سالمندزدایی از خانواده هسته ای پیش می رود. این تغییرات از ناامنی تعاملات بین نسلی در خانواده های امروزی حکایت دارد که خانواده ها را در برابر سالمندان، ناتوان می سازد.
۱۳.

زنان و نظم جنسیتی پدرسالار؛ روایت تاریخی از «زندگی خانوادگی» زنان در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان و خانواده مطالعات جنسیت پدرسالاری جامعه شناسی تاریخی دوران قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۲۸۶
پژوهش حاضر به دنبال آن است که با تابیدن نوری به زوایای تاریخ جنسیت در جامعه ایرانی، به تصویر دقیق تری از «وضعیت زنان و خانواده در دوران قاجار» دست یابد. مطالعه حاضر بر اساس تحلیل مضامین موجود در منابع و اسناد تاریخی انجام گرفته است. در این راستا، مجموعه ای از سفرنامه ها، خاطرات، نشریات و اسناد تاریخی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های این پژوهش نشان داد که زنان در عصر قاجار، از کمترین حقوق اجتماعی برخوردار بودند. آن ها نه اختیاری برای ازدواج داشتند و نه توانی برای طلاق؛ نه آمدنشان به خانه شوهر با اراده خویشتن بود و نه رفتنشان به تصمیم خویش. همه زنان را در خیابان به یک شکل کرده بودند؛ همگی چادربه سر و روبنده به صورت داشتند. نه انتخاب پوشش در بیرون خانه به اختیار آن ها بود و نه کار و کوشش در درون خانه امانشان می داد. بردن نامشان ممنوع بود و «ضعیفه» خطابشان می کردند. نه نامی از آن ها برده می شد و نه مقامی به آن ها سپرده می شد. بیشتر، کالای جنسی بودند در دست مردان و بستری برای تولید فرزندان. گویی شهروندانی درجه دوم بودند در تاریخ ایران. در کودکی ازدواج می کردند و در جوانی پیر می شدند. هنوز کودکی نکرده، مادر می شدند و هنوز جوانی را ندیده، فرتوت می شدند. عمرشان کوتاه بود و بختشان سیاه. به واقع دوره قاجار بر وفق زنان نبود؛ عصر، عصر پدرسالاری بود و سلطه مردانه، همه عرصه های زندگی آنان را درنوردیده بود.
۱۴.

انتزاع قدرت های پادشاه و شکل گیری مشروطیت در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب مشروطه مشروطیت همایون کاتوزیان نقد و بررسی زمینه های اجتماعی جان فوران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۰ تعداد دانلود : ۳۸۸
پس از مشروطیت پرسش از چیستی و چرایی وقوع آن شاید مکررترین پرسش نظریه پردازان و متفکرانی بوده است که درباره تاریخ ایران معاصر اندیشیده اند. اما در بسیاری از موارد تفاسیر و تبیین هایی که ارائه شده به نحوی شرق شناسانه بوده اند. از طرف دیگر در این تبیین ها انقلاب مشروطه به مثابه یک رویداد آن قدر برجسته شده است که در پرداختن نظریه درباره تاریخ ایران به عنوان نقطه فارق تاریخ ایران را به پیش و پس از خود تقسیم می کند. به این ترتیب تاریخ ایران تبدیل شده است به تاریخ استبداد؛ ولی این قضاوت از بالای قله انقلاب مشروطه به دست آمده است. با تقلیل گرایی هایی که در این نگاه با ساخته شدن کلیت یکپارچه از تاریخ صورت می گیرد، در عمل وظیفه بررسی علمی کنار گذاشته می شود، زیرا تکلیف گذشته با تفسیر آن به عنوان تاریخ استبداد روشن شده است می شود . مقاله حاضر می کوشد از رهگذر مرور انتقادی نظرات همایون کاتوزیان و جان فوران به عنوان به جای تبیین مشروطیت به عنوان انقلابی علیه استبداد و وابستگی ، با کمک گرفتن از بینش های نظری وبر و دورکیم آن را به مثابه فرآیند تحولی تدریجی ببیند که زمینه های تکوین آن را در تحولات قرن نوزده می توان پی گرفت. البته ابداً ادعای ارائه مدل و نظریه در کار نیست، بلکه تلاشی است برای اندیشیدن جامعه شناسانه درباره مشروطیت؛ تأمل درباره آن به عنوان فرآیند، محصول تحولات تدریجی طولانی مدت در جریان ها، نهادها و نیروهای اجتماعی در عرصه داخلی و تغییرات در نظام جهانی.
۱۵.

بازنمایی مردانگی در آگهی های تبلیغاتی مجلات خانوادگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سبک زندگی کلیشه های جنسیتی نشانه شناسی مدیریت بدن ابژه جنسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۴۳۵
هدف از این پژوهش مطالعه سبک زندگی مردان در آگهی های تبلیغاتی مجلات خانوادگی می باشد. از اینرو با استفاده از نظریه گیدنز در حوزه سبک زندگی و روش نشانه شناسی بارت در پی پاسخ به این پرسش است که: آگهی های تبلیغاتی مجلات خانوادگی معاصر سبک زندگی مبتنی بر کلیشه های جنسیتی مردانه را روایت می کنند؟ در این راستا هویت فردی، هویت اجتماعی، کالا پرستی، مدیریت بدن و شور و شعف به عنوان مولفه های نظری سبک زندگی در مجلات خانوادگی می باشد میدان پژوهش مجلات خانوادگی و واحد مشاهده تصاویر تبلیغاتی موجود در این مجلات می باشد. یافته های پژوهش بر مبنای نمونه آماری که همانا چهار نشریه سیب سبز، زندگی ایده ال، زندگی ایرانی و زندگی مثبت است، دلالت بر آن دارد که آگهی های تبلیغتاتی سبک های زندگی نوینی از مردانگی بر مبنای مصرف برساخت می کنند. مردان بیشتر در حالت خرید و اوقات فراغت بازنمای می شوند، محصولات ارایشی و بهداشتی مصرف می کنند و تلاش می کنند که به نقش های که تا پیش از این در حوزه سبک زندگی زنان قرار داشت، نزدیکتر شوند. در این میان مفهوم نوین مردانگی با بدن مردانه درهم آمیخته شده است.
۱۷.

تولید فضای شهری بابلسر در دوره های قاجار و پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ملی شدن صنعت نفت مطبوعات ایران کیهان اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۵۹۲
این مقاله کوشیده است تا با استفاده از مفاهیم و روش شناسی دیالکتیکی هانری لفور به بررسی تولید و تحولات فضای شهری بابلسر از دوره انعقاد معاهده گلستان و ترکمنچای در دوره فتحعلیشاه تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی بپردازد. این پژوهش در مطالعه و تفسیر تاریخ فضا از منابعی چون سفرنامه ها، اسناد، عکس های برجا مانده، کتاب های تاریخی محلی، ملی و بین المللی، و تکنیک هایی چون مصاحبه های عمیق، بحث های گروهی، گردآوری تاریخ شفاهی، و مشاهده آثار برجا مانده، استفاده کرده است و به بررسی ساختارها (اقتصادی و سیاسی)، و عوامل (روابط میان نیروهای اجتماعی) در کنار یکدیگر پرداخته است. با الهام از سه گانه مفهومی لفور، و با توجه به تجربه خاص این شهر، سه گانه ساخته شده جهت ترسیم بافت در هم پیچیده فضا، شامل «عمل فضایی»، «سیاست های اقتصادی» و «اقتصاد سیاسی» است. مؤلفه های این سه گانه، در هفت زیر دوره تاریخی به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند. بررسی دیالکتیکی این سه گانه، حاکی از وجود چرخش های اقتصادی، فرهنگی، و تغییر در نیروهای اجتماعی است و فضا از فضای مطلق به فضای انتزاعی و از فضای انتزاعی به فضای متمایز متحول شده است. این پژوهش کوشیده تفسیری از این تحولات ارائه کند.
۱۸.

مطالعه کارکردهای جامعه شناختی سازمان های غیردولتی فعال در حوزه درمان اعتیاد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سازمان های غیردولتی درمان اعتیاد نهادهای مدنی کارکردهای جامعه شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۳ تعداد دانلود : ۵۱۷
هدف: توجه به ابعاد جامعه شناختی کارکردهای سازمانهای غیردولتی با تاکید بر کارکردهای این سازمان ها به عنوان یک نهاد مدنی اغلب مورد غفلت قرار گرفته که در مقاله حاضر به آن پرداخته شده است. روش : بدین منظور با استفاده از روش کیفی گرندد تئوری، مصاحبه هایی عمیق با مدیران سازمان های غیردولتی فعال درمانی در سطح ملی و همچنین متخصصین امر درمان اعتیاد انجام گرفت. یافته ها : پس از انجام فرایند کدگذاری نتایج مصاحبه ها و با استفاده از مدل تئوریکی اشتراوس و کوربین، محقق موفق به ارائه مدل برپایه شده و در نهایت با استفاده از این مدل به صورت بندی سازمان های مورد مطالعه پرداخته شد. نتیجه گیری : نتایج حاصل از تحلیل ها نشان داد سپردن امور اجتماعی از جمله درمان اعتیاد به سازمان های مردم نهاد مزایای بسیاری دارد که از جمله مهمترین آن ها شناخت عمیق نهادهای مدنی نسبت به مسائل اجتماعی، افزایش حمایت های مالی و داوطلبانه مردمی در حوزه مسائل اجتماعی، افزایش دغدغه برای ارائه خدمات با کیفیت و بالا رفتن تقاضای عمومی برای انجام مداخلات نتیجه بخش و مطالبه گری از سوی مردم نسبت به نهادهای مدنی می باشد.
۲۰.

تحولات فرهنگی و اقتصادی مؤثر بر تغییرات شهری در بابلسر در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: چرخش اقتصادی گمرک توریسم چرخش فرهنگی تغییر هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۴ تعداد دانلود : ۵۰۶
تا پیش از تغییرات شهری بابلسر در دوره پهلوی اول، این محل عمدتاَ شهرت خود را مدیون هویت بندری، گمرک و شیلاتش بود و با عنوان بندر مشهدسر شناخته می شد. در دوران پهلوی اول، تحولات اقتصادی و فرهنگی خاصی در عرصه جهانی، ملی و محلی دست به دست هم دادند که بابلسر تغییرات شهری بنیادینی را تجربه کند. مقاله پیش رو، کوشیده است این تحولات را از روایت های رسمی و غیررسمی تاریخی این منطقه استخراج، تحلیل و تفسیر کند. گردآوری اطلاعات از طریق تاریخ شفاهی، مصاحبه با افراد مطلع کلیدی، بحث های گروهی و بررسی اسناد، سفرنامه ها و روزنامه های چاپ شده بین سال های ۱۳۰۵ش. تا۱۳۲۰ش. صورت گرفته است. روش این پژوهش، کیفی است و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی، از روش نظریه زمینه ای استفاده شده است. یافته های به دست آمده شامل هفت مقوله عمده هستند که عبارت اند از: نیاز به برون رفت از اقتصاد بندری (به عنوان شرایط علّی)، آمادگی نیروهای محلی (به عنوان شرایط مداخله گر)، طبیعت قهار (به عنوان شرایط زمینه ای)، مدیریت سازماندهی نیروها و خشونت (به عنوان تعامل ها و راهبرد ها)، تغییر هویت از بندر مشهدسر به شهر بابلسر و تغییر نقش خارجی ها (به عنوان پیامدها). مقوله هسته ای این پژوهش، «تخریب خلاق» است که سایر مقولات را در بر می گیرد. نتیجه بررسی، حاکی از ایجاد چرخش های فرهنگی و معنایی وابسته به تحول و چرخش اقتصادی از اقتصاد بندر به اقتصاد ساحلی توریستی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان