خدمات اجتماعی

به طور کلی، بررسی نقش دولت ها و سازمان های اقتصادی در توسعه جوامع، به دلیل غلبه رویکرد روان شناسانه بر رویکرد جامعه شناسانه در تبیین سازمان ها، به تفصیل بحث شده است. آنچه در ادبیات علمی داخل و خارج کشور مغفول مانده، نقش سازمان های مردم نهاد در توسعه اجتماعی است. سازمان های مردم نهاد که روزبه روز بر شمار آنها افزوده می شود، به دو دسته کلی: قدسی و غیر قدسی تقسیم می شوند. درباره سازمان های مردم نهاد (سمن) بحث هایی صورت گرفته، ولی مفهوم سازی در زمینه سازمان های ایمان محور (سام) که سازمان های مردم نهاد و قدسی هستند، مهجور مانده است. یک سازمان ایمان محور به دلیل ظرفیت ایمانی اش دارای اثربخشی مضاعف نسبت به دیگر سازمان های مردم نهاد در ارائه خدمات اجتماعی است. این مقاله درصدد است تا اهمیت این گونه سازمان ها را بیش از پیش نمایان سازد. بدین منظور، نخست با تشریح عقلانیت هنجاری و مفهوم پردازی سازمان های ایمان محور، ایجاد این نوع سازمان را توجیه پذیر می کند، سپس به بررسی این گونه سازمان ها پرداخته می شود و درنهایت از نقش سازمان های ایمان محور ارائه خدمات اجتماعی بحث می شود.

مقاله ی حاضر «شناسایی و تحلیل اثرات نوسازی بافت های فرسوده ناشی از سیاستگذاری تجمیع قطعات، در ابعاد اجتماعی– اقتصادی»، است.این تحقیق به روش پیمایش انجام گرفته است و با ابزار پرسشنامه و روش نمونه گیری طبقه ای و تصادفی، داده ها جمع آوری و بررسی شده اند. جامعه آماری تحقیق، شهروندان 24 تا 80ساله ساکن در منطقه ی 15 شهرداری تهران تعریف شده اند. در مبانی نظری تحقیق تلاش شده است از رویکردهای شناخته شده مانند کارکردگرایی و توسعه شهری استفاده شود و سپس بر اساس یافته های نظری مدل عملیاتی تحقیق ترسیم گردید. پس از گردآوری داده ها، به کمک روش های آماری و با استفاده از نرم افزار spss، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند. با استفاده از آزمون پیرسون اثرات تجمیع بافت نوسازی شده، بر روی ابعاد اجتماعی و اقتصادی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد بیشترین رابطه ی معنا دار در بعد اجتماعی تأثیر در سطح حس تعلق مکانی(335/0) مشارکت(334/0)، امنیت(211/0)، خدمات اجتماعی(166/0) است و بعد از آن بیشترین رابطه ی معنا دار در بعد اقتصادی و به ترتیب  شامل تأثیر در مالکیت زمین و مسکن(269/0)، سرمایه گذاری(129/0) و درآمد و هزینه(106/0) است. دریافته های کاربرد روش تحلیل مسیر نتایج نشان می دهد که در بیشترین و قوی ترین اثرات تجمیع بافت نوسازی شده، می توان به اثر مستقیم رضایت از تجمیع بر متغیرهای تمایل به مشارکت (406/0) احساس امنیت (340/0) زمین و مسکن(487/0) درآمد و هزینه(380/0)، خدمات اجتماعی(318/0) اشاره کرد.

هر یک از شخصیت های علمی همچون شیخ محمد عبده در دانشگاه الازهر و علامه شیخ محمد رضا مظفر در حوزه علمیه نجف، در حوزه نفوذی خود، منشا تحول اجتماعی و فرهنگی شده اند و قشر خاصی از دانشمندان اسلامی را به بار آورده اند که با همنوعان خود، تفاوت فاحشی داشته اند. نویسنده در نوشتار حاضر بر آن است که تلاش ها و اصلاحات فرهنگی اجتماعی این دو شخصیت علمی را مطالعه نموده و به نوعی مقایسه ای میان تحولات اجتماعی دینی آن دو را مورد بررسی قرار دهد.

در سال های اخیر، وجوب اخلاق حرفه ای با هدف ارتقاء کیفیت خدمات مورد توجه مسئولین سازمان ها و مؤسسات قرارگرفته است. اخلاق حرفه ای بخش بنیادین اقدامات مددکاری اجتماعی در ارائه خدمات اجتماعی می باشد. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر، تدوین پرسشنامه اخلاق حرفه ای مددکاری اجتماعی و هنجاریابی آن می باشد. این مطالعه از نوع هنجاریابی اکتشافی است و جامعه آماری آن را کلیه مددکاران اجتماعی شاغل در سازمان های خدمات اجتماعی شهر تهران که در حدود 868 نفر هستند، تشکیل داده اند و یک نمونه 335 نفری از آن ها مورد بررسی قرار گرفته اند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته اخلاق حرفه ای می باشد که روایی صوری آن از طریق استادان دانشگاهی، روایی محتوای آن با آلفای کرونباخ با میزان آلفای 81/0 و روایی سازه آن با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی تحت آزمون KMO مورد بررسی قرارگرفته است. پایایی ابزار گردآوری اطلاعات نیز از طریق روش باز آزمایی، با ضریب همبستگی 85/0 به دست آمد. بر طبق تحلیل عاملی انجام شده، به غیراز چند گویه که حذف گردیدند، روایی تمام گویه ها بر طبق آزمون KMO بالاتر از 60/0 قرار داشتند. هشت بُعد در نظر گرفته شده برای اخلاق حرفه ای بر طبق ادبیات نظری موجود در این حوزه با حذف برخی از گویه های مورد تائید قرار گرفت. این نتایج بیانگر روایی و پایایی این پرسشنامه به عنوان یک ابزار هنجارمند می باشد. با توجه به یافته های این تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته اخلاق حرفه ای دارای روایی و پایایی قابل قبولی است و می تواند در سنجش چگونگی اخلاق حرفه ای در سازمان های خدمات اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.  

از آنجائی که استفاده از روش تجمیع با سوالات  زیادی در بین محققان برنامه ریزی شهری روبرو بوده است ، این تحقیق در صدد است که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی اجرای روش تجمیع در نوسازی بافت های فرسوده نواحی 1و 2  منطقه تهران 15 را مورد مطالعه قرار دهد. پژوهش پیش رو به روش پیمایش انجام گرفته و با  استفاده از ابزار پرسشنامه و کاربرد روش نمونه گیری طبقه ای و تصادفی داده ها جمع آوری شده اند جامعه آماری تحقیق؛ شهروندان 24 تا 80 سال ساکن در منطقه 15( نواحی 1و 2) شهر تهران  است. مبانی نظری پژوهش، از نظریه های مختلف در جغرافیا و برنامه ریزی شهری استفاده و در پایان، چارچوب نظری متناسب پیشنهاد شده است. در نهایت  با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار spss، داده های گردآوری شده؛ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در خصوص ارتباط متغیرهای جمعیت شناختی با رضایت از طرح تجمیع از طریق آزمون های تی تست، همبستگی،  اسپیرمن و پیرسون مشخص گردید که جنسیت، تحصیلات با میزان رضایت از طرح تجمیع ارتباط مستقیم دارد و سن دارای ارتباط منفی در این زمینه است. وضعیت تأهل نیز ارتباط معنی داری در این زمینه ندارد.همچنین از طریق آزمون تی تک نمونه ای مشخص شد که نگرش شناختی، زیباشناختی و تجربه عملی ساکنین از اجرای طرح تجمیع در حد متوسط و خوبی می باشد. برمبنای ضرایب همبستگی مدل اولیه پژوهش، مشخص گردید که اثرات  اجتماعی بازسازی بافت فرسوده، تأثیری بر نوع روابط همسایگی ساکنین ندارد و پیامدهای اقتصادی بازسازی بافت فرسوده تأثیری بر میزان سرانه های ساکنین ندارد. در نهایت بر اساس تحلیل مسیر پیامدهای اقتصادی- اجتماعی تجمیع بافت نوسازی شده، میزان اثرات مستقیم تجمیع بافت نوسازی شده بر مشارکت(47/0)و امنیت (36/0)، حس تعلق (38/0)،خدمات اجتماعی (33/0)، زمین و مسکن (40/0) بدست آمده است. همچنین با توجه به ضریب بتا مشخص شد که بیشترین تأثیر روش تجمیع بر افزایش میزان مشارکت ساکنین است.

هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش فعالیت های فرهنگی در اصلاح و تربیت و بازگشت زندانی به زندگی در زندان مرکزی همدان است. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری پژوهش را زندانیان شرکت کننده در فعالیت ها و کلاس های آموزشی-فرهنگی زندان مرکزی همدان تشکیل می دادند که طی یک سال گذشته از زندان آزاد شده اند؛ از آنجا که امکان دسترسی به تمامی زندانیان آزاد شده فراهم نبود، لذا جامعه آماری این پژوهش، تمامی زندانیان زندان مرکزی همدان تعیین گردید که طی یک سال گذشته از زندان مرکزی همدان آزاد شده و جهت تشکیل پرونده به اداره خدمات اجتماعی و مراقبت بعد از خروج اداره کل زندان-های استان همدان مراجعه کرده اند؛ از این رو تعداد 209 نفر، به عنوان نمونه در دسترس در این پژوهش شرکت نمودند. ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته در قالب طیف لیکرت بود؛ برای سنجش میزان پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ بر روی 22 نمونه مورد مطالعه استفاده شد که مقدار آن بیشتر از 7/0 اندازه گیری گردید. شیوه تحلیل اطلاعات آمار، توصیفی و استنباطی بود. نتایج به دست آمده از نرم افزار SPSS حاکی از آن بود که نقش فعالیت های فرهنگی زندان و ابعاد آن از جمله ارتقاء سطح آگاهی و دانش علمی زندانیان، پرکردن اوقات فراغت آنان، ارتقاء سطح ارزش های دینی و اخلاقی زندانیان، ارتقاء سطح سلامتی و تغییر نگرش زندانیان نسبت به جرم در اصلاح و تربیت و بازگشت زندانی به زندگی بالاتر از حد متوسط بود. فعالیت های فرهنگی زندان بیشتر منجر به تغییر نگرش زندانیان نسبت به جرم شده و کمترین تأثیر آن مربوط به ارتقاء سطح سلامتی بود. در رتبه بندی نقش های

رفاه و تأمین اجتماعی به عنوان یکی از مشخصه های جوامع متمدن و پیشرفته، مؤلفه ای است که امروزه در سیاست های کلان کشورهای جهان، جایگاه ارزنده ای دارد. روی کردی که در نظام های گذشته کم تر بروز و خودنمایی داشته است. به گواه مورّخان و محقّقان و با توجه به متن شاهنامه به عنوان یکی از اصیل ترین متونی که ما را از اوضاع ایران قبل از اسلام آگاه می کند، پرداختن به مقوله رفاه و تأمین اجتماعی در صدر سیاست های کلان پادشاهان ایرانی قبل از اسلام از دورهکیانیان تا ساسانیان بوده است. یکی از مهم ترین ابزارهای تأمین رفاه اجتماعی، بهبود شرایط صنعتی کشور است که به آبادانی و توسعه کشور و بهبود معیشت مردم می آن جامد. امری که علی رغم پر هزینه بودن به دلیل توجه پادشاهان به آسایش و رفاه مردم و تعمیم برخوداری و تأمین اجتماعی، بدان اهتمام شده است. از این رو این پژوهش با تکیه بر شاهنامه فردوسی به عنوان متنی تاریخی ادبی به بررسی مصادیق صنعت و کاربرد انواع و گونه های آن در این اثر به منظور دست یابی به رفاه و تأمین اجتماعی پرداخته است. نتیجه نشان می دهد که پرداختن به امر صنعت که از سنگین ترین و پرهزینه ترین برنامه های کشوری است، همواره درشاهنامه فردوسی از طرف پادشاهان برای ارائه خدمات اجتماعی به عنوان ارکان رفاه و تأمین اجتماعی مورد توجه واقع شده است. روش به کار رفته در این پژوهش روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر پژوهش میان رشته ای است.

عصر قاجاریه از پراهمیت ترین برهه های تاریخی ایران است. نزدیکی به زمان معاصر، آغاز دوره تمدن نوین، ارتباط با بیگانگان، بی کفایتی حاکمان، استثمار و... ازجمله ویژگی های این دوران است که ضرورت کندوکاو تاریخی را نشان می دهد. از سوی دیگر؛ «خدماتِ اجتماعی» قدمتی به طول حیات اجتماعی انسان دارد و نمودی از هم دلی و اهمیتِ بشر، به هم نوع خویش است و مناسب است تا محلِ تحقیقاتِ محققان قرار گیرد. در این میان، نهاد مذهبی وقف که جایگاه خاصی در نزد مسلمانان دارد؛ در دوران قاجار موردتوجه خاص نهادهای مردمی بوده است. نوشتارِ حاضر بر آن است تا با تکیه بر منابع کتابخانه ای و گردآوری داده ها و اطلاعات تاریخی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی به این مسئله پاسخ دهد که نهاد وقف چه جایگاهی در خدماتِ اجتماعی در دوران قاجار داشته است؟ در پاسخ می توان گفت که وقف بیشتر به عنوان یک خدمات اجتماعی مردم نهاد؛ مهم ترین نهاد نقش آفرین در خدمات اجتماعی آن دوران بوده است چراکه بی اعتمادی مردم به حکومت قاجاری و اوضاع نامساعد اجتماعی آن عصر، نهادهای مردمی را به فکر ارائه خدمات اجتماعی می انداخت و ازآنجاکه انگیزه های مذهبی بسیار قوی در میان مردم آن دوران وجود داشت؛ نهاد وقف به نقش آفرینی پررنگی در خدمات اجتماعی مشغول بود. نهاد وقف در چهار حوزه خدمات رفاهی، خدمات آموزشی، خدمات بهداشتی- درمانی و خدمات بهزیستی به نقش آفرینی پرداخته است و حضور آن بیش از همه در حوزه های آموزشی و خدمات رفاهی دیده می شود.

حوزه علمیه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هویتی دینی اجتماعی مبتنی بر اهداف و برنامه های فرامرزی و قومی، نشر اندیشه های اصیل اسلامی را از همان ابتدا در نظر داشت. امام خمینی(ره) به عنوان رهبر کبیر انقلاب و این نهاد دینی، کارکرد دینی اجتماعی آن را از سطح ملی به بین المللی توسعه بخشید. یکی از این نمونه ها، انتقال اندیشه ها و نشر آموزه های دینی به کشور برزیل است. برزیل بزرگ ترین کشور امریکای لاتین است که بیشترین شیعیان را در خود جای داده که حتی با وجود بعد مسافت، خدمات حوزه علمیه در این کشور برجسته است. فرضیه پژوهش حاضر این است که حوزه علمیه قم به صورت مستقیم و غیرمستقیم خدمات اجتماعی فرهنگی متعددی (مانند اعزام مبلّغ، ترجمه متون دینی به زبان پرتغالی، حمایت و رایزنی برای تأسیس مساجد و مراکز فرهنگی) به شیعیان برزیل ارائه نموده است. این نوشتار بر آن است با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش «پژوهش تاریخی» به شیوه توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که خدمات اجتماعی فرهنگی حوزه علمیه قم در شکل دهی و گسترش تشیع در کشور برزیل چگونه بوده است؟ و چه گام هایی رو به جلو در این مسیر برداشته است؟ یافته های پژوهش براساس مؤلفه های نظریه «پخش» و با توجه به ارتقای وضعیت دینی اجتماعی شیعیان و تبلیغ اسلام در میان مسیحیان توسط حوزه علمیه قم در کشور برزیل سامان یافته است. در خاتمه نیز راهبردهای اجتماعی فرهنگی به منظور ارتقای وضعیت شیعیان ارائه گردیده است.

استفاده روزافزون شهروندان از خدمات وب 2.0 و رسانه های اجتماعی که اکثراً هم بومی نیستند لزوم تلاش دولت برای ورود به عرصه خدمات رسانی از طریق ابزار رسانه های اجتماعی را جدی تر می نماید. در این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤالات هستیم که اگر دولت بخواهد برای خدمات رسانی از طریق ابزار رسانه های اجتماعی عمل نماید، اولاً چه مجموعه عوامل تأثیرگذاری وجود خواهد داشت و دوماً کدام یک از این عوامل پیشران و کدام یک به عنوان عامل پیشگیر در مسیر حرکت دولت عمل خواهند نمود. برای انجام این پژوهش، از روش فراترکیب استفاده به عمل آورده شده است. برای دست یابی به تعداد مقالات مناسب بررسی، از روش 7 مرحله ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو استفاده شد. نهایتاً تعداد 39 مقاله موردبررسی واقع شد. برای ارزیابی کیفیت 39 منبع نهایی از ابزار گلین استفاده شد. تمام 39 منبع نهایی توانستند نمره بالای 75 درصد را کسب نمایند. بررسی این مقالات از طریق روش فراترکیب نهایتاً ما را به شناسایی 4 عامل، مدیریتی، سازمانی، انسانی و زیرساختی رهنمون شد. هرکدام از این عوامل شامل زیرعامل هایی هستند که با توجه به ادبیاتِ موردبررسی به عنوان پیشران و یا پیشگیر بر سر راه استفاده دولت از رسانه های اجتماعی برای خدمات رسانی، عمل می کنند. برای تعین پاسخ به نوع تأثیر عامل (پیشران بودن و یا پیشگیر بودن) با توجه به متن پژوهش ها و همین طور محدودیت های موجود در کشور از این منظر، تصمیم گیری شد.

یکی از گرایش های مددکاری اجتماعی حوزه صنعت است که با جنبش های کارگری در دنیا شروع شد و بیشتر صنایع مهم دنیا از وجود این مددکاران بهره مند می شوند. بعد از گذشته بیش از 50 سال از ورود مددکاری اجتماعی به ایران و نیز وجود این گرایش در صنعت نفت، امّا توسعه ای در آن ایجاد نشده است. هدف پژوهش حاضر، کشف و واکاوی عدم تحقق و توسعه مددکاری اجتماعیِ صنعتی در صنایع ایران است. تحقیق حاضر یک مطالعه ی کیفی در سطح ملی است که با معیار اشباع داده ها و به روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته 10 نفر از مددکاران اجتماعی صاحبنظر و مرتبط با موضوع به صورت هدفمند در آن مشارکت کردند. داده ها به روش نظریه ی زمینه ای مورد تحلیل واقع شد. پژوهش نشان داد که موانع چندگانه ای پیش روی مددکاران اجتماعی صنعتی عبارتند از موانع ساختاری، جایگاه شغلی مبهم، و بی دانشی و خام دستی. پدیده ی ساختاری برساخت شده عبارت است از محدودیت نقش. برای تحقق و توسعه ی مددکاری اجتماعی صنعتی، علاوه بر رفع موانع مطرح شده، این مددکاران اجتماعی هستند که باید خود را به صنعت ارائه کنند تا فرصت هایی که می توانند برای صنعت ایجاد کنند را بشناسانند و از ظرفیت های رشته ی حرفه ای خود در راستای اهداف مهم صنایع بهره بگیرند. در واقع، مطالبه گری حرفه ای مددکاری اجتماعی صنعتی، یکی از راهبردهای اصلی در جهت تحقق این امر است.

قرآن کریم و روایات رسیده از معصومان(ع)، ما را به الگوگیری و اسوه قراردادن رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) توصیه کرده اند. بررسی زندگی اولیای الهی نشان می دهد که سیره آن حضرات در ابعاد مختلف می تواند الگوی برتر و دارای منافع و مصالح گسترده تری باشد. یکی از ابعاد سیره، توجه معصومان(ع) به ارائه خدمات اجتماعی متنوع و متعدد در سطوح و لایه های مختلف جامعه بود. در سیره آن بزرگواران، هم توصیه به انجام امور خیر و نافع برای عامه وجود دارد و هم اهتمام عملی به آن. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که رسول خدا(ص) و اهل بیت آن حضرت، در خصوص نیاز جامعه اسلامی به خدمات اجتماعی چگونه عمل می کرده و چه توصیه هایی دارند؟ بررسی ها نشان می دهد که در سیره معصومان(ع)، کمک به رفع نیاز و حل مشکل نیازمندان، توجه به مشکلات و نیازهای همه افراد جامعه، اصلاح روابط و رفع کدورت ها، توجه به نیازهای خواص در راستای گسترش فرهنگ خدمت رسانی در جامعه، رعایت مواسات و توصیه به تعاون، توجه به نیازهای خویشاوندان، ساخت مسجد، توجه به خانواده های زندانیان و آزادساختن بردگان، در سطوح و لایه های مختلف اجتماعی، مورد اهتمام عملی و توصیه جدی آنان قرار داشته است.  

هدف : هدف از انجام نوشتار پیش رو، ارزیابی عوامل تأثیرگذار ماهیت وحی و قلمرو آن، اخلاق و معنویت، تعامل و گفتگو، ساختار، رسانه و خدمات اجتماعی در حوزه تبلیغ اسلام و مسیحیت بود. روش: مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. یافته ها: مسیحیت با وجود ضعف در حوزه وحی و قلمرو آن و همچنین ضعف در پیشینه تعامل و گفتگو با سایر ادیان، در حوزه تبشیری و تنصیری خویش موفق بوده است. نتیجه گیری: تأثیر یافته پژوهش را می توان در حوزه ساختاری، روشی و خدمات حرفه ای تبلیغ مشاهده کرد. در مقابل، اسلام با وجود دارا بودن پشتوانه الهی در حوزه وحی و قلمرو آن و همچنین پیشینه ریشه دارِ تعامل و گفتگو با سایر ادیان، در حوزه تبلیغ با آسیبهایی مواجه است که در بیشتر موارد به حوزه ساختار، رسانه و خدمات حرفه ای تبلیغ بازمی گردد.