مطالب مرتبط با کلیدواژه

بحران زیست محیطی


۱.

نسبت ژئوپلیتیکی امنیت زیست محیطی و توسعه پایدار؛ مطالعه موردی دریاچه ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۵۱)

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک انتقادی امنیت زیست محیطی بحران زیست محیطی سدها دریاچه ارومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۴ تعداد دانلود : ۹۷۵
ژئوپلیتیک انتقادی در قالب نقد رویکردهای سنتی و طرح مفاهیم زیستی، در نقش نقاد الگوی توسعهِ مخربِ محیط زیست سر بر آورده است. در این میان، سود انگاری برخاسته از اندیشه مدرنیته و رویکرد سخت افزارانه، به همراه کوشش برای توسعه و تامین نیازهای جمعیت، زیست بوم های مختلف را دچار تخریب کرده و نتایج آن در قالب تشدید مخاطرات محیطی نمود یافته است. از این رو، ارزیابی پایداری محیط زیست در فرایندِ توسعه با چالش مواجه شده است. داده های مقاله حاضر، ناظر بر این واقعیتند که در ایران نیز اندیشه توسعه گرا عمدتاً ماهیتی کم توجه به ارزیابی پایداری زیست محیطی داشته است. برآوردها نشان می دهند وسعت دریاچه ارومیه متاثر از عوامل طبیعی و انسانی، کاسته شده است. چنانچه روندهای موجود ادامه یابند، دریاچه خواهد خشکید که پیامدهای فاجعه باری به دنبال خواهد داشت. از این رو، برنامه ریزی در این بخش باید متوجه عوامل انسانی این فاجعه زیست محیطی در قالب تغییر الگوی کشت و تغییر الگوی زیست، به دلیل تغییر اقلیم باشد.
۲.

تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران

نویسنده:
منبع: مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای سال چهارم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: تهران بحران زیست محیطی پارک های شهری توزیع مکانی فضای سبز سرانه فضای سبز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴۶ تعداد دانلود : ۱۰۴۴
رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت در شهر تهران در طی سال های مختلف، و وجود آلودگی های زیست محیطی در این شهر نیاز به فضای سبز و گسترش آن را به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر در کاهش آلاینده ها مطرح می کند. عملکردهای مختلف فضای سبز، تحلیل توزیع مکانی آن را در شهر تهران ضروری می سازد. پارک ها به عنوان بخشی از فضای سبز نقش مهمی در زندگی شهروندان و زیبایی و سلامت آنها ایفا می کنند. در این مقاله توزیع فضای سبز مناطق 22 گانه شهر تهران بررسی شده است که کمبود این فضا در برخی از مناطق و مازاد آن در مناطق دیگر به چشم می خورد. هدف از ارائه مقاله بررسی و تحلیل مسائل و بحران زیست محیطی کمبود فضای سبز و توزیع مکانی آن در شهر تهران است. روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات از طریق بررسی طرح های شهری و برداشت های میدانی صورت گرفته و تحلیل ها با استفاده از نرم افزار GIS انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که از مساحت فضای سبز، فضای سبز در شهر تهران تنها 10 درصد از کل مساحت شهر را تشکیل می دهد. استاندارد سرانه فضای سبز در این تحقیق 12 متر مربع برای هر نفر در نظر گرفته شده است که سرانه فضای سبز در شهر تهران 2/9 است که در همه مناطق نیز یکسان نیست و این مطلب نشان دهنده عدم تناسب توزیع مکانی فضای سبز در شهر تهران است که با توجه به پیش بینی جمعیت که در سال 1395 جمعیت این شهر به 8987124 نفر خواهد رسید و با در نظر گرفتن 12 متر مربع سرانه فضای سبز در سال 1395- وضع موجود 72378865 متر مربع است- باید به 107845488 متر مربع فضای سبز برسد تا بتوان به سرانه استاندارد رسید.
۳.

انسان شناسی فرانسیس بیکن و بحران های زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات فلسفی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: انسان فرانسیس بیکن بحران زیست محیطی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی انسان شناسی فلسفی
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه طبیعت
تعداد بازدید : ۲۱۲۴ تعداد دانلود : ۹۸۹
بحران های زیست محیطی عصر حاضر محصول عوامل متعدد فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است. نقش عوامل فکری- فلسفی در زایش این بحران ها نه تنها نقشی اثرگذار و غیرقابل انکار است؛ بلکه اصولاً نظریات فلسفی از بنیادی ترین علل این بحران ها محسوب می گردند. بدون تردید یکی از تأثیرگذارترین اندیشه ها و مبانی فلسفی در زایش بحران های زیست محیطی مربوط به فرانسیس بیکن است. وی به گونه ای نسبت به پردازش جهان اقدام نموده که تقریبا همه اجزای تشکیل دهنده فلسفه وی اعمّ از انسان شناسی، طبیعت شناسی و حتی منطق در خدمت آسایش انسان و تخریب طبیعت و محیط زیست عمل نموده است. هدف این پژوهش این است که حوزه های مورد اشاره فلسفه بیکن به گونه ای تبیین شود که تأثیرات آراء و اندیشه های وی در زایش بحران های زیست محیطی به خوبی نشان داده شود. مدعای ما این است که فرانسیس بیکن در جرگه اخلاق زیست محیطی انسان محور قرار می گیرد.
۴.

پیامدهای سیاسی- امنیتی خشک شدن دریاچه ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵۱) 95 - 127

کلیدواژه‌ها: دریاچه ارومیه بحران زیست محیطی امنیت ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۵ تعداد دانلود : ۷۶۹
پیامدهای ژئوپلیتیکی، تنش های سیاسی، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از خشک شدن دریاچه ها، کشورها را با مشکلات جدی مواجه می سازد. اطلاع و آگاهی مدیران سیاسی و مسئولین کشور از چالش ها و مسائل زیست محیطی منطقه آذربایجان و آگاهی از پیامدهای حاصل از این بحران زیست محیطی می تواند در این زمینه تأثیر به​سزایی در اتخاذ سیاست های آنها در سطح ملی و محلی داشته باشد و امنیت ملی را پایدار سازد. بدین منظور با استفاده از روش شناسی توصیفی- تحلیلی، برای شناسایی پیامدهای خشک شدن دریاچه علاوه بر مصاحبه با ساکنان ارومیه، مشاهدات عینی نگارندگان و مصاحبه با کشاورزان روستاهای اطراف دریاچه و مصاحبه با مسئولین آذربایجان غربی و شرقی، پرسشنامه ای تدوین و توسط اساتید و متخصصان تکمیل گردید. سپس از نرم افزار SPSS و آزمون تی تک نمونه ای استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که پیامدهای سیاسی امنیتی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه عبارتند از: درگیری های قومی و طایفه ای، کاهش سطح رفاه ساکنان پیرامون دریاچه، کاهش ورود گردشگر، بی اعتمادی عمومی نسبت به عملکرد حکومت، افزایش بیکاری، چالش در مدیریت فضای منطقه، محروم شدن انسان ها از زیستن در مکان مورد علاقه، حاشیه​نشینی، توسعه ناهنجاریهای اجتماعی، آسیب به یکپارچگی و توسعه ملی، کاهش ضریب امنیت ملی، فقر و نابرابری، تعطیلی صنایع تبدیلی، تقویت گروه های معارض و مخالف نظام، تهدید موجودیت ملی، بقای کشور و تضعیف قدرت ملی.
۵.

کاربرد تحلیل گفتمان چندوجهیت در آگهیهای زیست محیطی شهرداری تهران: رویکرد متن های سه بعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 51-72

کلیدواژه‌ها: بحران زیست محیطی بنر و بیلبورد تصویر دیداری تحلیل گفتمان چندوجهیت متن سه بعدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۴۶۵
تحلیل گفتمانِ چندوجهیت است به توصیف و تحلیل بنرها و بیلبوردهایی پرداخته شده که دغدغۀ اصلی آنها کاهش دو بحران زیست محیطیِ کمبود آب و آلودگی هوای تهران است و در طی سال های 1393- 1394 در سطح کلان شهر تهران نصب شده بود. در مقالۀ حاضر این سؤال مطرح بوده که طراحی متن های سه بعدی در بنرها و بیلبوردهای هشداردهنده محیط زیست، چگونه معنای مدنظر تهیه کنندگان آنها –که حفظ آب و جلوگیری از آلودگی هواست- را می سازد؟ چگونه با استفاده از معانی سه گانه بازنمایی، تعاملی و سازماندهی با مخاطب ارتباط برقرار می کند؟ فرض بر این بود که چنانچه مغایرتی بین مؤلفه های موجود در متن های سه بعدی شهرداری تهران و مؤلفه های متناظر در رویکرد متن های سه بعدی مشاهده نشود، تصویرهای دیداری در بنرها و بیلبوردها شرایط لازم را دارند تا توسط بینندگان/ خوانندگان به طور کامل درک شوند. این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و از مجموعِ 31 تصویرِ به دست آمده، 11 مورد متن سه بعدی یافت شد و همۀ موارد تحلیل شدند. به طور کلی، یافته های این مقاله در راستای یافته های راولی (2008) بوده، اما مواردی معدود نیز مشاهده شد که با رویکرد وی مغایرت دارند. با بررسی دقیق تمام متون و آسیب شناسی آنها بر اساس مولفه های مدنظر در رویکرد سه بعدی، از پژوهش حاضر نتیجه گیری شد چنانچه تغییراتی در برخی مؤلفه هایِ مغایر انجام شود، آگهی ها و هشدارها هدفمندتر شده و درک آگهی ها توسط مخاطبان در جهت اهداف آگهی دهندگان صورت خواهد گرفت. در آن صورت، آگهی دهندگان به هدف خود که همانا کاهش بحران های زیست محیطی است دست خواهند یافت.
۶.

احیاء واقعیت قدسی طبیعت راه حل بحران زیست محیطی (نقد و بررسی دیدگاه فلسفی سیدحسین نصر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷ 95-116

کلیدواژه‌ها: نصر بحران معنوی بحران زیست محیطی انسان معاصر امر قدسی سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۴۶۳
تخریب محیط زیست به دلیل پیامدهای ناگواری که برای بشر به همراه داشته است، تبدیل به یکی از بزرگترین چالش های دنیای معاصر شده است و برای بقای کل نظام طبیعت از جمله انسان هیچ موضوعی مهم تر از حل این مسئله نیست. این بحران نخست در غرب آغاز شد و پس از آن با ورود تجدد به شرق در سطحی جهانی مطرح شد. از نظر نصر علت این امر تقدس زدایی تدریجی از طبیعت است. اندیشمندان برای حل بحران محیط زیست راهکارهایی ارائه داده اند که اغلب برگرفته از مهندسی محیط زیست است. وی بی آنکه منکر ارزشمندی این راه حل ها باشد شیوه علمی را به تنهایی حلال مشکلات نمی داند، زیرا بر این باور است که خود علوم تجربی در برابر این بحران مسئول است. وی رویکردی مابعد الطبیعی را بر می گزیند و او معتقداست که تنها با احیای معرفت قدسی طبیعت می توان از این مشکلات رهایی یافت. هر چند بعضی از متفکران مسلمان، طبیعیات سنتی را در دوران معاصر خالی از فایده می دانند ولیکن سنت گرایان بر این باورند که سنت اسلامی واجد منابعی غنی برای تبیین فلسفه علوم است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به گرداوری اطلاعات کتابخانه ای پرداخته و این دیدگاه را مورد تحلیل قرار داده است. هدف این پژوهش نقد و بررسی ابعاد فلسفی بحران می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد: با این احیاگری هم اصول اخلاقی درخصوص طبیعت تحکیم می شود و هم نیاز انسان متجدد به ایجاد ارتباط معنوی با طبیعت برآورده می شود. براین اساس این نظریه می تواند به عنوان یک راه حل دارای ارزش وجایگاه ممتاز باشد.
۷.

بررسی و تحلیل تغییرات ارزش های اجتماعی جوانان با تاکید بر نقش تلویزیون های ماهواره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال یازدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۱ 131 - 152

کلیدواژه‌ها: ارتباط و پیوستگی با طبیعت دریاچه ی ارومیه بحران زیست محیطی سرمایه فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۳۵۹
هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل تغییرات ارزش های اجتماعی در بین جوانان و رابطه آن با استفاده از تلویزیون های ماهواره ای است. روش تحقیق، روش پیمایش است و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. حجم نمونه شامل 400 از جوانان 15 تا 29 ساله شهر تهران است که به صورت تصادفی ساده و از طریق نمونه گیری خوشه ای مشخص و انتخاب شدند. یافته های به دست آمده نشان می دهد که ضریب نفوذ تلویزیون های ماهواره ای در جامعه قابل توجه و نسبتا بالا است و اکثر افراد بهره مند از این شبکه ها رضایت نسبی دارند. بررسی رابطه استفاده از تلویزیون های ماهواره ای نشان می دهد که هر چه میزان بهره مندی از ماهواره بیشتر می شود، از یک طرف باعث اهمیت معیارهای مدرن در انتخاب همسر و گرایش به معیارهای مدرن در انتخاب پوشش بیشتر می شود و از طرف دیگر از میزان اهمیت ارزش های اخلاقی در انتخاب همسر کاسته می شود. همچنین براساس یافته های پژوهش بین بهره مندی از شبکه های ماهواره ای و گرایش به معیارهای سنتی در انتخاب پوشش، گرایش به قانون گرایی، دین گرایی، و ملی گرایی رابطه معکوس وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده ارزش های اجتماعی افرادی که از شبکه های ماهواره ای استفاده می کنند بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض تغییر و دگرگونی قرار گرفته است.
۸.

بحران ریزگردها و تأثیرات آن بر امنیت مناطق (مطالعه موردی: شهرستان اهواز)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۳ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 156 - 174

کلیدواژه‌ها: ریزگرد بحران زیست محیطی امنیت اهواز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۶۳
مسئله تامین امنیت یکی از موضوعات مهم و بنیادی حکومت ها در فضای کشور است. زیرا بدون دارا بودن امنیت هیچ نوع پیشرفت و توسعه ای در کشور حاصل نخواهد شد. در این میان جنوب غرب کشور از جمله فضاهای جغرافیایی است که به صورت های مختلف تحت تأثیر مسائل امنیتی قرار دارد و این موضوع چه به عنوان یک عامل اولیه و چه به عنوان عامل ثانویه بر توسعه فضایی این بخش از کشور تأثیرگذار بوده است. در مقاله حاضر نگاه به امنیت و ناامنی به عنوان یک عامل ثانویه در جنوب غرب کشور که در مقاله حاضر شهرستان اهواز در نظر گرفته شده است و با روش توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که مهم ترین پیامدهای امنیتی ریزگردها بر مناطق جنوب غرب کشور به ویژه شهرستان اهواز چیست. جامعه آماری تحقیق شامل اساتید، دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد جغرافیا بوده اند و به منظور تجزیه و تحلیل از نرم-افزار SPSS و آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شده است. نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن در پنج بعد مورد بررسی و تأثیرات امنیتی آن بر منطقه اهواز نشان داد که در بعد اجتماعی فرهنگی مهم ترین پیامد عبارت بود از مهاجرت از منطقه، در بخش اقتصادی کاهش بازدهی محصولات کشاورزی، در بخش سیاسی افزایش نارضایتی از عملکرد دولت، در بخش زیست محیطی کاهش حاصلخیزی خاک و در بخش دفاعی امنیتی نیز افزایش میزان ترددهای غیرمجاز به عنوان مهم ترین پیامدهای امنیتی بحران ریزگرد در منطقه موردمطالعه شناخته شدند.
۹.

اثربخشی آموزش در چگونگی مواجهه با بحران های زیست محیطی با رویکرد کالبدی (مطالعه موردی: کارشناسان شهرداری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال پنجم تابستان ۱۳۹۹شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 111 - 120

کلیدواژه‌ها: اثربخشی مدیریت بحران بحران زیست محیطی مهارت آموزی آموزش محیط زیست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۶۸
بحران های طبیعی که بدنبال یک سانحه طبیعی می تواند بوجود آید قادر است با تلفات جانی و خسارات مالی و زیست محیطی شدیدی همراه باشد. لذا ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از داﻧﺶ، ﻋﻘﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ داﻧﺶ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﯽﺗﻮان ﺧﺴﺎرتﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ را به ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ رﺳﺎﻧﺪ. برای بهره- گیری از دانش مدیریت بحران، نقش آموزش برای شناسایی مسائل زیست محیطی و پی بردن به راه حل های مناسب برای آنها، بسیار پررنگ بوده و برای دستیابی به پیشرفت پایدار و افزایش ظرفیت افراد، در پوشش دهی این مسائل بسیار مؤثر است. هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش در چگونگی مواجهه با بحران های زیست محیطی است، که از نظر هدف کاربردی و روش نیمه تجربی با رویکرد پیمایشی است. جامعه آماری کارشناسان سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران است. برای بدست آوردن یافته های پژوهش از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، شاپیرو– ویلک و آزمون t استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد آموزش در کلیه مراحل مدیریت بحران، با پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی در ارتقاء دانش و مهارت آموزی رابطه معناداری دارد. بنابراین، یافته ها بر این واقعیت دلالت دارد که بکارگیری مناسب ترین شیوه آموزشی جهت تغییر رفتار نیروی انسانی در ارتقاء سطح دانش، آگاهی و مهارت آموزی آنان درباره خطرات و عوامل بالقوه آسیب رسان محیط زیست به عنوان عامل کلیدی در تحقق مقابله با بحران های محیط زیستی است.
۱۰.

تبعات زیست محیطی بحران آب در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش سیاسی فضا دوره سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) ۱۱۷-۱۳۱

کلیدواژه‌ها: بحران آب بحران زیست محیطی اکوسیستم های طبیعی منابع آب سفره های آب زیرزمینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۶ تعداد دانلود : ۴۲۸
ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است که این امر موجب کمبود طبیعی آب در کشور شده است. ایرانیان از دیرباز برای کنار آمدن با این امر، دست به اقداماتی نظیر احداث قنات، آب بند و آب انبار و... در بیشتر مناطق کشور زده​اند. با مرور زمان، افزایش جمعیت و گسترش فعالیت های کشاورزی، صنعتی و خدماتی نیاز به استفاده از آب را افزایش داده است و در کنار این امر، توزیع نامتعادل فعالیت ها و جمعیت در پهنه کشور در اغلب موارد پدیده طبیعی کمبود آب را تبدیل به پدیده انسانی و مدیریتی بحران آب کرده است که در نتیجه آن فشار مضاعفی به منابع آب وارد می​شود و در این بین شاید به توان محیط زیست و اکوسیستم​های طبیعی را اولین قربانیان خاموش این وضعیت محسوب کرد که مداخلات انسانی باعث قطع یا کاهش شدید حقابه آن ها می​شود و متعاقب بحران آب، انواع و اقسام بحران​های زیست محیطی اتفاق می​افتد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی آثار و تبعاتی که بحران آب بر محیط زیست کشور بر جای می​گذارد، می پردازد. یافته های تحقیق مصادیقی از این وضعیت در گوشه و کنار کشور را به نمایش می گذارد. به​طوری که بحران آب در ابعاد گوناگونی محیط زیست و اکوسیستم های طبیعی را در کشور تخریب کرده و تبعات جبران ناپذیری بر جای گذاشته است.
۱۱.

معرفی رویکردهای چهارگانه توسعه پایدار و پیشنهاد سناریوی مناسب برای شرایط موجود ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: توسعه پایدار شهری سال دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 67-74

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار نردبام پایداری بحران زیست محیطی رویکردهای چهارگانه فرایند تحلیل سلسله مراتبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۴۸
پس از انقلاب صنعتی، بشر شیفته از دستاوردهای فناورانه به بهره برداری بیشتر و بیشتر از مواهب طبیعی پرداخت. تا پیش از آن، نرخ بهره برداری بشر بسیار کمتر از نرخ تولید و جذب زمین بود و بنابراین مشکلات زیست محیطی چندانی به چشم نمی خوردند؛ اما به تدریج با استثمار هر چه بیشتر بشر، شرایط طبیعت رو به تنزل گذاشت و هشدارها درباره پایدار نبودن فرایندهای انسانی به تعریف مفهوم توسعه پایدار منتج شد. ایران هم کشوری است که به دلیل بهره برداری های نادرست از منابع طبیعی، در معرض بحران های ،« نردبام پایداری » زیست محیطی بسیاری قرار دارد . ا ز همین رو، مقال ه حاض ر پس ا ز معرفی رویکردهای چهارگانه مفهوم بزرگ ترین و حیاتی ترین بحران های زیست محیطی ایران امروز را شناسایی می کند و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و بهره گیری از نظرات 20 متخصص حوزه های محیط زیست و شهرسازی، میزان تهدیدآمیز بودن هر یک از بحران ها را (AHP) ( به صورت کمی مشخص می نماید . درنهایت، اولویت تهدید بحران ه ا و وز ن ه ر یک از آن ها به شرح زیر ب ه دست آمد : 1 4) تخلیه روستاها ،( 3) آلودگی هوا ( 0,147 ،( 2) تخریب جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی ( 0,222 ،( خشک سالی ( 0,425 0,139 ) و 5) از دست رفتن تنوع زیستی ( 0,067 ). با شناسایی این اولویت ها، رویکردهای لازم برای هر یک از بحران ها از میان ) برای مواجهه با تخریب ،« توسعه پایدار آرمانی » رویکردهای چهارگانه پیشنهاد شد. برای مواجهه با بحران خشک سالی رویکرد تخلیه روستاها و مهاجرت به » و « آلودگی هوا » برای مواجهه با ،« توسعه پایدار قوی » جنگل ها، مراتع و زمین های کشاورزی رویکرد و برای مواجهه با از دست رفتن تنوع زیستی یکی از دو رویکرد توسعه پایدار ضعیف یا « توسعه پایدار ضعیف » رویکرد « شهرها کنترل آلودگی پیشنهاد می شود.
۱۲.

بحران کم آبی و گسست در امنیت ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 161 - 192
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۲۵
پس از پایان جنگ سرد و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یک مسأله بر همگان روشن شد و آن اینکه امنیت، تنها در بعد نظامی خلاصه نمی شود. در اینجا اندیش مندان به باز تعریفی از امنیت و ابعاد آن پرداختند. یکی از ابعاد امنیت در شکل جدید، مربوط به مباحث زیست محیطی است. محیط زیست دارای شاخهها و ابعاد گوناگونی است. شامل: خاک، جنگل، هوا و غیره. از جمله این ابعاد که به عنوان مشکل نوین بشریت و زمینه ساز جنگ های آینده از آن نام برده می شود، "منابع آب" است. آب و منابع آبی را می توان مهم ترین عامل در شکل گیری جوامع بشری و بقای آن ها دانست، حال مسأله اساسی آن است که در زمان حاضر، با توجه به افزایش سریع جمعیت و نیازهای این جمعیت به منابع آب شیرین، رشد کشاورزی برای تأمین نیازهای این جمعیت، پدیده شهرنشینی و همچنین مدیریت ناصحیح  منابع آب، به ما متذکر می شود که باید سعی در ارائه الگویی مناسب در جهت حفظ این  ماده حیاتی برای زندگی بهینه نسل کنونی و امانت داری از آن به منظور واگذاری به نسل های بعد داشته باشیم. بحران آب در جهان امروز به هر دلیلی که باشد، یک ویژگی دارد و آن اینکه آب صرفاً یک کالای اقتصادی برای رفع نیازهای روزمره نیست و می تواند شکل امنیتی به خود بگیرد، موجبات تأثیر بر جوامع را فراهم گردانیده، در سطح منطقه بروز آشوب و در نهایت جنگ را در پی داشته و در سطح جهانی هم موجبات مرگ انسان های بسیاری را فراهم آورد
۱۳.

ارزیابی اکولوژیک کنارآب شهری، پژوهش موردی: کنارآب رودخانه زهره در شهر هندیجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بوم شناسی شهری سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 1 - 16

کلیدواژه‌ها: ارزیابی اکولوژیک بحران زیست محیطی کنارآب شهری رودخانه زهره هندیجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۰۵
تحقیق حاضر با هدف ارزیابی اکولوژیک کنار آب رودخانه زهره، به بررسی دو کیلومتر از محدوده کنارآب که بیش ترین ارتباط با محیط شهری پیرامون دارد، اجرا گردید. روش تحقیق بر اساس ماهیت و روش، توصیفی و تحلیلی است. در این تحقیق نمونه های موفق کنارآب اکولوژیک بررسی شده و پس از استخراج معیارهای ارزیابی اکولوژیک کنارآب، امتیازدهی محدوده با استفاده از برداشت میدانی انجام شده است و فرآیند وزن دهی معیارها به شاخص هایی کمی در قالب مدل وزنی AHP و با استفاده از نرم افزارExpert Choice، انجام گردید. نتایج تحقیق نشان داد که از میان سه معیار زیست محیطی، خدمات حمل ونقل و محیط کالبدی، مؤلفه زیست محیطی با 40 درصد، وضعیت مطلوب تری نسبت به دو عامل دیگر داشته و مؤلفه خدمات حمل ونقل، با 13 درصد کم ترین امتیاز ارزیابی اکولوژیکی را به خود اختصاص داده است با این وجود کسب امتیازاتی پایین تر از پنجاه درصد نشان از ضعف جامع اکولوژیکی این کنارآب دارد. نوآوری تحقیق حاضر، شناسایی معیارهای توسعه اکولوژیکی در محدوده های کنارآب شهری با بررسی نمونه های موفق در این زمینه و ارائه معیارهایی جهت ارزیابی و بهبود کیفیت اکولوژیکی این نواحی است.
۱۴.

جایگاه محیط زیست در حقوق بشر و حقوق بشردوستانه برای کنترل مخاطرات

نویسنده:
منبع: پژوهش ملل دی ۱۴۰۲ شماره ۹۵ 79-97
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۶
حقوق بشر یکی از ارکان نظام حقوقی بین الملل شناخته می شود. رعایت این حق تأثیر مستقیمی در وضع سایر حقوق در صحنه بین المللی دارد. موضوع رعایت حقوق بشر دغدغه بسیاری از مردم جهان است. امروزه حق داشتن محیط زیست سالم در زمره حقوق بشر تلقی می شود، زیرا بدون داشتن محیطی سالم امکان بقا وجود ندارد. همچنین بدون محیط زیست سالم موضوع صلح و امنیت بین المللی دچار بحران های اساسی خواهد شد. امروزه شاهد آن هستیم که بسیاری از کشورها با تخلفات زیست محیطی کره زمین را با مشکل مواجه می کنند.  باتوجه به این موضوع که بحران های زیست محیطی در محدوده مرزها محصور نمی شود و می تواند با سرعت بر سایر کشورها اثر بگذارد نمی توان بحران محیط زیست را صرفاً در حوزه قلمرو حاکمیت ها دید و ایجاد بحران توسط یک متخلف می تواند بعنوان نقض حقوق بشر جمعی تلقی شود، همچنین در وضعیت جنگ و نزاع نیز حقوق بین الملل بشردوستانه به موضوع محیط زیست و حفظ آن توجه کرده است، در شرایطی که بسیاری از الزامات دستخوش شرایط سخت نظامی قرار می گیرد این حقوق می خواهد از برخی خطوط قرمز مثل محیط زیست حفاظت نماید به همین دلیل این سوال مطرح می شود که موضوعات زیست محیطی و توجه به آن در حقوق بشر و حقوق بین الملل بشردوستانه چگونه است بر این اساس در این پژوهش بحران های زیست محیطی و جایگاه آن در حقوق بشر و حقوق بین الملل بشردوستانه با روش توصیفی تحلیلی مطالعه شده است. نتایج نشان می دهد که توجه به حقوق پایه و بنیادین بشر بر لزوم حفاظت از محیط زیست تأکید دارد اما به دلیل تخلف دولت ها و عدم ضمانت اجرایی قوی این مهم محقق نمی شود
۱۵.

نقش و جایگاه آموزه های فرانسیس بیکن در زایش بحران های زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۱۸ پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۶۰) 469 - 486

کلیدواژه‌ها: فرانسیس بیکن انسان طبیعت بحران زیست محیطی اخلاق زیست محیطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۴۷
هدف: امروزه اخلاق زیست محیطی، علمی نوین و بین رشته ای محسوب می شود که وظیفه آن، بررسی کنش و واکنش دو ساحت ناهمسان انسان و طبیعت است. بحران های زیست محیطی نیز حاصل عدم تعادلی است که در این دو حوزه ایجاد می شود. باور داریم که نقش و جایگاه آموزه های فلسفی فرانسیس بیکن در زایش بحرانهای زیست محیطی عصر حاضر غیر قابل انکار است. بر این اساس، هدف این پژوهش، تبیین نقش و جایگاه فلسفه این فیلسوف تجربی مسلک در ایجاد بحرانهای زیست محیطی بوده است. روش: روش به کار رفته در این پژوهش، اسنادی- تحلیلی است. یافته ها: این نوشتار با بررسی مسائلی همچون: نقش و جایگاه انسان، اهمیت و نقش طبیعت، سعادت و کمال غایی انسان و نیز بخش منطق فلسفه فرانسیس بیکن، به این یافته رسید که آموزه های این فیلسوف تجربی مسلک، نقش مؤثری در زایش بحرانهای زیست محیطی دارد. نتیجه گیری: آرا واندیشه های فلسفی به عنوان علل معرفتی بحران های زیست محیطی، نقش تعیین کننده ای در ایجاد بحران های زیست محیطی ایفا می کنند
۱۶.

پیامدهای زیست محیطی، سیاسی و امنیتی خشک شدن دریاچه ارومیه با استفاده از سنجش از راه دور بر پادگان های ارتش جمهوری اسلامی ایران در حوضه دریاچه ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 7 - 25

کلیدواژه‌ها: سنجش از دور دریاچه ارومیه بحران زیست محیطی بحران سیاسی و امنیتی پادگان های ارتش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۶
در این تحقیق هدف پیامدهای محیط زیستی، سیاسی و امنیتی خشک شدن دریاچه ارومیه با استفاده از سنجش از دور بر پادگان های ارتش جمهوری اسلامی ایران در حوضه دریاچه ارومیه می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، در زمره تحقیق کاربردی بوده و از نظر ماهیت و روش تحقیق، از نوع تحقیقات توصیفی - پیمایشی است. برای پایش ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه از تصاویر ماهواره ای سنتینل 5، مادیس و لندست 8 برای سال 2000 تا 2022 از سامانه گوگل ارث انجین استفاده شده است. در این تحقیق از توصیف ها و تحلیل های فضایی موجود در سیستم اطلاعات جغرافیایی (سامانه GEE و نرم افزار Arc Gis 10.8.1) بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که پیامدهای امنیتی ریزگردها در دو پادگان مهاباد و سقزاز نظر بعد دفاعی و امنیتی را در سال 2015 نشان می دهد عبارتست از: افزایش میزان ترددهای غیر مجاز، به وجود آمدن روزنه های امنیتی، اختلال در تردد نیروی انسانی گشت زن، کاهش میدان دید بخصوص در مواقع ایجاد باد و توان دید بانی، اختلال در آماده باش و پشتیبانی و اختلال در شبکه های مخابراتی مهمترین پیامد های امنیتی دفاعی بحران ریزگردها می باشد. در سال 2022 میزان پراکندگی مکانی ریز گردهای نمکی فقط بر یک پادگان پراکنده نشده است و بیشتر پادگانهای ارتش در منطقه تحت تاثیر ریزگردهای نمکی دریاچه قرار گرفتهاند و در همین سال بیشترین میزان ریزگردهای نمکی بر پادگانهای ارومیه، شکاری تبریز، قوشچی، سقز و مهاباد پراکنده شده است. پیامدهای امنیتی ریزگردها در کل منطقه از نظر بعد دفاعی و امنیتی و سیاسی نشان می دهد که این ریزگردها باعث اختلافات قومی – مذهبی بین اقوام ترک و کرد، افزایش نارضایتی عمومی، کاهش همبستگی اجتماعی شهروندان با دولت، افزایش اعتراضات خیابانی و شورشهای شهری در منطقه، تحریک قومیت ها و نارضایتی بیشتر، افزایش جرائم امنیتی شده است.