مطالب مرتبط با کلیدواژه

اضطراب


۴۴۱.

اثربخشی فن رهاسازی هیجانی در کاهش اضطراب و افزایش بهزیستی روانشناختی دانشجویان(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: راهبردهای آموزش در علوم پزشکی دوره دوازدهم مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۵۶) 135-145

کلیدواژه‌ها: اضطراب بهزیستی روانشناختی رهاسازی هیجانی دانشجویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۴۵۵
مقدمه: رهاسازی هیجانی، فنی جدید و بر پایه طب سوزنی و شناخت درمانی است که نقش اساسی در برطرف نمودن اختلالهای انرژی در بدن و کمک به بهبود فردی ایفا می کند. پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی فن رهاسازی هیجانی( [1] EFT ) درکاهش اضطراب و افزایش بهزیستی روانشناختی دانشجویان انجام شد. روش: در این پژوهش، از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل استفاده شد. بدین منظور از میان سیصد و بیست و پنج نفر دانشجوی دانشگاه آزاد شهر پارس آباد مغان، تعداد 30 نفر که در آزمون اضطراب نمره بالایی بدست آوردند، انتخاب و بطور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل واگذار شدند. فن رهاسازی هیجانی به مدت ۸ جلسه برای گروه آزمایش آموزش داده شد. شرکت کنندگان دو گروه، پرسشنامه های اضطراب کتل و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف را در دو نوبت (پیش از درمان و پس از درمان) تکمیل کردند. برای تحلیل دادها، از تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که فن رهاسازی هیجانی، اضطراب را کاهش و بهزیستی روانشناختی را افزایش می دهد. نتیجه گیری: رهاسازی هیجانی فنی کوتاه، سریع و خودیار با به جریان انداحتن مجدد انرژی مسدود شده در بدن، جایگزینی افکار مثبت بجای افکار منفی موجب کاهش اضطراب و افزایش بهزیستی روانشناختی می شود. بنابراین پیشنهاد می شود رهاسازی هیجانی به عنوان فنی موثر و بسیار کوتاه مدت(۲ دقیقه) در کاهش اضطراب و ارتقاء بهزیستی روانشناختی دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد. [1] Emotional Freedom Techniques
۴۴۲.

تأثیر قرائت قرآن بر اضطراب و راهبردهای مقابله ای شناختی / رفتاری در بیماران همودیالیزی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۸)

کلیدواژه‌ها: قرآن اضطراب راهبردهای مقابله ای شناختی راهبردهای مقابله ای رفتاری همودیالیز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۲۸۳
این پژوهش برای ارزیابی تأثیر قرائت قرآن بر اضطراب و راهبردهای مقابله ای شناختی / رفتاری در بیماران همودیالیزی انجام شد. این پژوهش، از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. آزمودنی های پژوهش به شیوه نمونه گیری تصادفی منظم از میان بیماران همودیالیزی بخش همودیالز بیمارستان امام رضا علیه السلام مشهد، در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه گواه (20 نفر) بررسی شدند. همه شرکت کنندگان، در آغاز پژوهش و دو ماه پس از پایان درمان، پرسش نامه اضطراب حالت صفت اشپیل برگر و پرسش نامه مقابله با استرس بیلینگز و موس را تکمیل کردند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل کواریانس نشان داد که قرائت قرآن، میانگین نمرات اضطراب و راهبردهای مقابله ای هیجانی را در پس آزمون به طور معناداری کاهش داد. قرائت قرآن، تأثیر مثبت در کاهش میزان اضطراب و راهبردهای مقابله ای هیجانی بیماران همودیالیزی داشت.
۴۴۳.

پیش بینی اضطراب با توجه به هوش معنوی و باورهای فراشناختی در دانشجویان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۸)

کلیدواژه‌ها: هوش معنوی باورهای فراشناختی اضطراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۵۳۸
هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین هوش معنوی و باورهای فراشناختی با اضطراب در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر بود. این تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر در سال تحصیلی 95-94 بود. حجم نمونه با توجه به جنسیت و دانشکده به وسیله نمونه گیری سهمیه ای 180 مرد و 180 زن مشخص شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه های هوش معنوی عبداله زاده و همکاران، پرسش نامه باورهای فراشناختی ولز و پرسش نامه اضطراب کتل بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه به منظور قدرت پیش بینی اضطراب دانشجویان از روی نمرات هوش معنوی و باورهای فراشناختی آنها نشان داد که تقریباً 92/18 درصد از تغییرات واریانس نمرات اضطراب دانشجویان از روی نمرات هوش معنوی و باورهای فراشناختی آنها قابل تبیین است. متغیرهای هوش معنوی و باورهای فراشناختی در این معادله معنادار است.
۴۴۴.

اثر بخشی ماندالا درمانی در کاهش اضطراب نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 99 - 112

کلیدواژه‌ها: اضطراب ترسیم ماندالا نوجوانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۸۷
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر ماندالا درمانی در کاهش اضطراب نوجوانان انجام شد. پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون گسترش یافته با یک گروه آزمایش و دو گروه مقایسه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرستان گرمی با دامنه سنی 15 تا 18 سال تشکیل می دادند که از میان آن ها 45 نفر به تصادف انتخاب شد و در سه گروه، یک گروه آزمایش (15 نفر) و دو گروه مقایسه (هر گروه 15 نفر) به تصادف گمارده شدند. آزمودنی ها پرسشنامه اضطراب موقعیتی اشپیلبرگر (1983) را در دو نوبت (پیش آزمون و پس آزمون) تکمیل کردند. از گروه آزمایش خواسته شد که به مدت 20 دقیقه به رنگ آمیزی طرح ماندالا بپردازند، همچنین از گروه اول مقایسه خواسته شد که به مدت 20 دقیقه به رنگ آمیزی صفحه شطرنجی مشغول شوند و از گروه دوم مقایسه نیز خواسته شد به مدت 20 دقیقه به کشیدن نقاشی آزاد بپردازند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که تفاوت میان گروه ها در پس آزمون اضطراب از لحاظ آماری معنادار است، به این معنی که هر سه روش رنگ آمیزی ماندالا، رنگ آمیزی صفحه شطرنجی و نقاشی آزاد در کاهش اضطراب مؤثر بوده اند. در ادامه نتایج حاصل از آزمون تعقیبی بنفرونی نشان داد روش رنگ آمیزی ماندالا نسبت به دو روش دیگر تأثیر بیشتری داشته است. این تفاوت می تواند بر اثر فراخوانی کنش های خود برای یکپارچه سازی فعالیت ها در جریان درگیر شدن آزمودنی ها در رنگ آمیزی ماندالا تفسیر شود.
۴۴۵.

مقایسه اثربخشی (بسته تلفیقی ذهن آگاهی مبتنی بر آموزش اختصاصی سازی حافظه) با درمان ذهن آگاهی و آموزش اختصاصی سازی حافظه بر کاهش اضطراب بیماران همودیالیزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در سلامت روانشناختی دوره سیزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 1-19

کلیدواژه‌ها: درمان تلفیقی آموزش ذهن آگاهی آموزش اختصاصی سازی حافظه اضطراب همودیالیز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۴۱۲
هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی (بسته تلفیقی ذهن آگاهی مبتنی بر آموزش اختصاصی سازی حافظه) با درمان ذهن آگاهی و آموزش اختصاصی سازی حافظه بر کاهش اضطراب بیماران همودیالیزی است. روش پژوهش در دو قسمت کیفی از نوع تحلیل مضامین و کمی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر بیماران تحت همودیالیز مراجعه کننده به مراکز همودیالیز بیمارستان های شهر تهران در سال 1396 است. تعداد 48 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی سنجش اضطراب بک، آموزش تلفیقی ذهن آگاهی مبتنی بر آموزش اختصاصی سازی حافظه (محقق ساخت)، آموزش ذهن آگاهی سگال و همکاران (2013)، آموزش اختصاصی سازی حافظه مکس ول (2016) و آموزش ذهن آگاهی تلفیقی با آموزش اختصاصی سازی حافظه استفاده شد. داده ها با استفاده از روش کواریانس چند متغیری تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می دهد بین اضطراب گروه آموزش تلفیقی، گروه ذهن آگاهی، گروه اختصاصی سازی حافظه و گروه کنترل در مرحله ی پس آزمون تفاوت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد در مرحله ی پیگیری نیز تفاوت بین گروه ها به نفع گروه آموزش تلفیقی وجود داشت. در گروه ذهن آگاهی اضطراب بازگشت داشت. در تبیین یافته ها می توان بیان کرد آموزش تلفیقی ارتباط بین گذشته و حل مسایل ناقص مربوط به گذشته و وارد شدن به زمان حال و اکنون و پذیرش و آگاهی را بهبود می بخشد. همچنین نتایج نشان داد که آموزش ذهن آگاهی تاثیر بیشتری نسبت به آموزش اختصاصی سازی حافظه بر اختلال اضطراب دارد. از آنجا که نوع درمان به کار گرفته شده در این تحقیق دارای ساختاری روشن و دارای تکالیف خانگی است، توانمندی مراجع به پیگیری درمان را افزایش داده و باعث اثربخشی معنادار تکنیک های مربوطه در تغییر وضع روانی افراد شده است.
۴۴۶.

رابطه اعتیاد به اینترنت با اختلالات روانی ( اضطراب،استرس و افسردگی ) و بهزیستی روانی

نویسنده:
منبع: ایده های نوین روانشناسی دوره سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: افسردگی اضطراب استرس اعتیاد به اینترنت بهزیستی روانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۲ تعداد دانلود : ۵۱۷
این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین اعتیاد به اینترنت ، اختلال های روانی (استرس، اضطراب و افسردگی) و بهزیستی روانی انجام شده است.جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه حکمت رضوی بود که تعداد آن ها برابر با 303 نفر می باشد. با استفاده از جدول مورگان 169 نفر به عنوان نمونه و به شیوه ی داوطلبانه در دسترس انتخاب گردید برای جمع اوری اطلاعات از پرسشنامه های استرس DASS21 و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف ، پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ استفاده شد و داده ها با روش آماری تحلیل رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد بین اعتیاد به اینترنت ، اختلال های روانی (استرس، اضطراب و افسردگی) و بهزیستی روانی رابطه معناداری وجود دارد( p>0.5 ) .
۴۴۷.

مقایسه استرس، اضطراب، افسردگی و انعطاف پذیری شناختی در فرزندان جانباز و غیر جانباز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال هشتم مهر ۱۳۹۸ شماره ۷ (پیاپی ۴۰) 139-146

کلیدواژه‌ها: استرس اضطراب افسردگی انعطاف پذیری شناختی فرزندان جانباز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۴۳۳
هدف اساسی پژوهش حاضر مقایسه استرس، اضطراب، افسردگی و انعطاف پذیری شناختی در فرزندان جانباز و غیر جانباز در سال بود. پژوهش حاضر از نوع علی – مقایسه ای است که جامعه آماری آن را دانش آموزان پسر فرزند جانباز ناحیه دو رشت تشکیل می دادند. برای این منظور 136 نفر(68 فرزند جانباز و 68 فرزند غیر جانباز) به روش در دسترس مورد بررسی قرار گرفتند. گروه ها ازنظر ویژگی های جمعیت شناختی(سن، جنس و تحصیلات) همسان شدند. همه ی آنان به پرسشنامه های DASS21 لاویباند(1995) و انعطاف پذیری شناختی دنیس و وندروال(2010) پاسخ دادند و داده ها از طریق تحلیل واریانس چند متغیره با نرم افزار spss23 موردبررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد بین فرزندان جانباز و غیر جانباز ازنظر استرس و انعطاف پذیری شناختی تفاوت معناداری وجود دارد و در میزان اضطراب و افسردگی ازنظر آماری تفاوت معناداری وجود نداشت. براین اساس می توان به طورکلی به اهمیت نقش پدر در سلامت روان و شخصیت فرزندان اشاره کرد و به طور اخص می توان گفت فرزندان جانباز بنا بر شرایط زندگی خود فشار بیشتری متحمل می شوند و آسیب پذیرتر هستند ازاین رو اقدامات مشاوره ای و توانمندسازی قشر موردمطالعه ضرورت می یابد.
۴۴۸.

مروری بر مداخله های جدید رایانه ای و مجازی در حوزه افسردگی و اضطراب: فنون اصلاح سوگیری شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال هشتم آبان ۱۳۹۸ شماره ۸ (پیاپی ۴۱) 137-148

کلیدواژه‌ها: اصلاح سوگیری شناختی افسردگی اضطراب مداخله های رایانه ای و مجازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۳۵۳
هدف اصلی مقاله حاضر ارائه آخرین نتایج بدست آمده در حوزه مطالعات اصلاح سوگیری شناختی برای ارتقای دانش متخصصان و پژوهشگران در مورد تأثیرات اصلاح سوگیری شناختی هم از چشم انداز مبانی و هم کاربردی می باشد. اولین پژوهش ها در این زمینه با تمرکز بر اصلاح سوگیری تفسیری و سوگیری های توجهی انجام شده اند. پژوهش هایی که با هدف اصلاح سوگیری های شناختی انجام شده اند، اغلب از گونه های مختلف پارادایم آموزشی مبتنی بر سناریو که توسط میتوز و مکینتاش طراحی شده اند، استفاده کرده اند. این روش ها مزایایی دارند از جمله اینکه روش های اصلاح سوگیری شناختی نسبت به روش های سنتی درمان، کمتر طاقت فرسا بوده و برای بیماران قابل پذیرش ترند. دلیل آن هم این است که افکار و باورهای شخصی مستقیما وارسی نمی شوند و مستلزم تعامل اجتماعی یا ملاقات هایی که باعث بدنامی برای مراکز سرپایی می شود را ندارند و هم چنین، بینش بیماران مورد نیاز نیست، زیرا هدف اصلاح سوگیری شناختی به طور مستقیم زیربناهایی نگهدارنده ی سوگیری های شناختی است، چیزی که مداخله های درمانی سنتی تر نظیر شناختی-رفتاری صرفا ممکن است امیدوار باشند که به طور غیرمستقیم آن ها را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین به نظر می رسد درگیر شدن بیماران با این روش آسان تر باشد. پژوهش های پیشین به صورت نسبتا قوی و منسجم نشان داده اند که امکان اصلاح فرآیندهای سوگیری شناختی وجود دارد، اما اطلاعات چندانی در مورد تعمیم دهی این تأثیرات ارائه نشده است. بنابراین در این مرور، پژوهش هایی انتخاب شدند که به بررسی انتقال تأثیرات آموزش اصلاح سوگیری شناختی پرداخته بودند.
۴۴۹.

اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال هشتم آبان ۱۳۹۸ شماره ۸ (پیاپی ۴۱) 205-212

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی اضطراب جدایی کودکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۵ تعداد دانلود : ۷۹۳
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. 121 نفر از مادران کودکان حاضر در این مراکز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از طریق آنها، اضطراب جدایی فرزندشان ارزیابی شد و با توجه به ملاک های ورود و خروج 26 نفر از آنها انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. کودکان گروه آزمایش، طی 10 جلسه 45 دقیقه ای در هر هفته دو جلسه بر نامه نقاشی درمانی را دریافت کردند؛ گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه علائم مرضی کودکان گادو و اسپرافکین (1994) و مقاس درجه بندی رفتاری کانرز (1991) استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس یک متغیره استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که پس از تعدیل اثر پیش آزمون بین میانگین نمرات پس آزمون اضطراب جدایی دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد و نقاشی درمانی باعث کاهش میزان نشانه های اضطراب جدایی کودکان گروه آزمایش شده است. بنابراین، در موقعیت های بالینی و در درمان مشکلات اضطراب جدایی کودکان می توان از نتایج نقاشی درمانی به عنوان درمان غیردارویی سودمند، بهره گرفت.
۴۵۰.

اثربخشی آموزش ذهن اگاهی مبتنی بر کاهش تنیدگی بر کاهش نشانه های اضطرابی و بهبود نظم جویی شناختی-هیجانی نوجوانان با مشکلات اضطرابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال هشتم دی ۱۳۹۸ شماره ۱۰ (پیاپی ۴۳) 9-18

کلیدواژه‌ها: ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس اضطراب نظم جویی شناختی-هیجانی نوجوانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۷۴۲
تجربه یک دوره هیجانات منفی در نوجوانی، یک عامل خطر برای بروز نشانه های اضطراب و همچنین کاهش نظم جویی هیجانی و شناختی محسوب می شود. هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر تنیدگی برکاهش نشانه های اضطرابی و بهبود نظم جویی شناختی هیجانی نوجوانان با مشکلات اضطرابی بود. جامعه مورد مطالعه شامل نوجوانان سنین 10 تا 14 ساله با تشخیص اختلال اضطرابی شهر مشهد که از طریق نمونه گیری در دسترس 64 نفر انتخاب و در هر گروه 32 نفر جایگزین شدند. ابزار به کار رفته در این پژوهش، پرسشنامه اضطراب چند بعدی (1997)، پرسشنامه نظم جویی شناختی-هیجانی گارنفسکی (2002) بود. طی 8 جلسه، هر جلسه به مدت 90 دقیقه، ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس برای گروه آزمایشی انجام گرفت و گروه کنترل هیچگونه مداخله ای دریافت ننمود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر کاهش نشانه های اضطرابی نوجوانان با مشکلات اضطرابی از نظر آماری معنادار است (005/0>0 P = ). همچنین آموزش ذهن اگاهی مبتنی بر تنیدگی بر بهبود نظم جویی شناختی-هیجانی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری ایجاد کرد (005/0>0 P = ). بنابراین، آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر تنیدگی برکاهش نشانه های اضطرابی و بهبود نظم جویی شناختی-هیجانی نوجوانان با مشکلات اضطرابی موثر است .
۴۵۱.

اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی، اضطراب، استرس و ادراک کاهش درد، در زنان مبتلا به کمردردهای مزمن پس از زایمان(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران دوره ۲۵ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۸) 266-277

کلیدواژه‌ها: ذهن آگاهی ادراک درد استرس افسردگی اضطراب کمردرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۸ تعداد دانلود : ۳۲۷
اهداف کمردرد مزمن یکی بیماری های تحلیل برنده است که با ویژگی های روان شناختی متعددی مانند افسردگی، اضطراب و استرس همراه باشد. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی، اضطراب، استرس و ادراک درد در زنان مبتلا به کمردرد مزمن ناشی از زایمان بود. مواد و روش ها پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و پی گیری یک ماهه بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان مبتلا به کمردردهای مزمن پس از زایمان شهر تهران بود که به مرکز بهداشت و درمان سعادت آباد شهر تهران در سال ۱۳۹۶ مراجعه کرده بودند. از بین افراد واجد معیارهای ورود به پژوهش ۴۰ نفر به صورت نمونه گیری دردسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (۲۰ نفر) و کنترل (۲۰ نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش، برنامه آموزشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی در قالب ۸ جلسه ۱۲۰دقیقه ای (هفته ای یک بار) دریافت کردند، ولی گروه کنترل در لیست انتظار باقی ماند. هر دو گروه در مرحله پایه و پی گیری پرسش نامه سنجش افسردگی، اضطراب و استرس و پرسش نامه ناتوانی کمردرد اوسوستری را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل واریانس مختلط و به کمک نسخه ۲۲ نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها با توجه به معناداری تعامل بین تکرار آزمون با متغیر آزمایشی واندازه اثر به دست آمده (Eta>۰/۱۴) می توان گفت: برنامه آموزشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی موجب کاهش ادراک کمردردهای مزمن، کاهش افسردگی، اضطراب و استرس در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است (P<۰/۰۵). نتیجه گیری نتایج این پژوهش نشان داد برنامه آموزشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند منجر به کاهش افسردگی، اضطراب، استرس کاهش و ادراک کمردردهای مزمن زنان پس از زایمان شود. بنابراین استفاده از آن توسط درمانگران این حوزه در درمان کمردردهای مزمن پس از زایمان مؤثر است.
۴۵۲.

مقایسه اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش - تعهد بر همجوشی شناختی، کیفیت زندگی و اضطراب دانش آموزان مبتلا به دیابت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم روانشناختی دوره هجدهم زمستان (بهمن) ۱۳۹۸ شماره ۸۳ 2193-2201

کلیدواژه‌ها: پذیرش و تعهد همجوشی شناختی کیفیت زندگی اضطراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۳۵۲
زمینه: اضطراب از عواملی است که باعث به وجود آمدن مشکلاتی در همجوشی شناختی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به دیابت می شود. اما مسئله اصلی اینست که آیاگروه درمانی مبتنی بر پذیرش - تعهد بر همجوشی شناختی، کیفیت زندگی و اضطراب دانشر آموزان مبتلا به دیابت تأثیر دارد؟ هدف: مقایسه اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر همجوشی شناختی، کیفیت زندگی و اضطراب دانش آموزان مبتلا به دیابت بود. روش: پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان مبتلا به دیابت شهر زاهدان تشکیل دادند. و نمونه پژوهش شامل 30 آزمودنی که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند و به طور گمارش تصادفی در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند سپس گروه آزمایش از طریق پروتکل مداخله مبتنی بر پذیرش و تعهد (قمیان و شعیری، 1393) 8 جلسه مداخله دریافت کردند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه همجوشی شناختی گیلاندرز و همکاران (۲۰۱۴)، مقیاس تجدیدنظرشده اضطراب آشکار کودکان رینولدر و ریچموند (1978) و پرسشنامه کیفیت زندگی نوجوانان ایتگرسول و مارور (2004) مبتلا به دیابت بودند. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از تحلیل کوواریانس چند متغیری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد در مقایسه با گروه گواه موجب بهبود همجوشی، کیفیت زندگی و اضطراب شده است (0/05 P< ). این نتایج در مرحله پیگیری تداوم داشته است. نتیجه گیری: درمان های روانشناختی مبتنی بر پذیرش و تعهد از طریق ایجاد تعهد درونی در افراد می توانند به بهبود علائم روانشناختی کمک کنند و پیامدهای روانی بیماری های جسمانی را کاهش دهند.
۴۵۳.

نقش میانجی گر حافظۀ کُنشگر و خودپنداره ریاضی در رابطۀ اضطراب ریاضی و عملکرد ریاضی دانش آموزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم روانشناختی دوره هجدهم زمستان (بهمن) ۱۳۹۸ شماره ۸۳ 2203-2211

کلیدواژه‌ها: اضطراب حافظۀ کُنشگر خودپنداشت ریاضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۴۶۷
زمینه: اضطرب ریاضی از عواملی است که عملکرد ریاضی دانش آموزان را مختل می کند، اما مسئله اینست، آیا حافظۀ کُنشگر و خودپنداشت ریاضی، با اضطراب ریاضی و عملکرد ریاضی دانش آموزان رابطه دارند؟ هدف: بررسی نقش میانجی گر حافظۀ کُنشگر و خودپنداشت ریاضی در رابطۀ اضطراب ریاضی و عملکرد ریاضی دانش آموزان بود. روش: پژوهش از نوع توصیفی، همبستگی بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره متوس طه رشته تجربی شهرستان میبد در سال تحصیلی 98-1397 بود، 260 نفر به روش تصادفی خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار عبارتند ازمقیاس اضطراب ریاضی پلاک و پارکر (2004)، پرسشنامه حافظۀ کُنشگر والات ازووی، پارادات دیل و ازووی (2012)، پرسشنامه خودپنداشت ریاضی مارش (1990) و نمره درس ریاضی در پایان ترم. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: اضطراب ریاضی، عملکرد ریاضی دانش آموزان را به صورت منفی پیش بینی می کند (0/05 P< ). اضطراب ریاضی بر عملکرد ریاضی با نقش میانجی گر حافظۀ کنشگر و خودپنداشت ریاضی اثر مستقیم و معنادار داشت (0/05 P< ). نتیجه گیری: حافظۀ کنشگر و خودپنداشت می توانند اضطراب ریاضی و عملکرد دانش آموزان را تحت تأثیر قرار دهند.
۴۵۴.

پیش بینی مشکلات رفتاری درونی سازی شده کودکان بر اساس کارکرد خانواده با واسطه گری سبک دلبستگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم روانشناختی دوره هجدهم زمستان (اسفند) ۱۳۹۸ شماره ۸۴ 2311-2318

کلیدواژه‌ها: سبک دلبستگی عملکرد خانواده مشکلات درونی سازی اضطراب افسردگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۹ تعداد دانلود : ۴۱۷
زمینه: کارکرد خانواده و سبک های دلبستگی از متغیرهای مهم در زمینه مشکلات رفتاری کودکان می باشد. اما مسئله اصلی اینست، آیا می توان بر اساس سبک های دلبستگی و کارکرد خانواده مشکلات رفتاری درونی سازی در دانش آموزان را پیش بینی کرد؟ هدف: پیش بینی مشکلات رفتاری درونی سازی بر اساس سبک های دلبستگی و کارکرد خانواده در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر تهران بود. روش: پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر تهران در سال 97-1396 به همراه خانواده های آنها بود، تعداد 341 نفر (175 دختر و 166 پسر) با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار عبارتند از: پرسشنامه سنجش خانواده ( اپشتاین، بالدوین و بیشاب، 1983)، سیاهه رفتار کودک (آخنباخ، ۱۹۹۱) و پرسشنامه سبک دلبستگی (کولینز و رید، ۱۹۹۰). تجزیه و تحلیل با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که کارکرد خانواده به طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق سبک دلبستگی، مشکلات رفتاری درونی سازی را پیش بینی می کند، و هر سه نوع سبک دلبستگی قادر به پیش بینی مشکلات رفتاری درونی سازی هستند و متغیر دلبستگی ایمن تأثیر منفی بر مشکلات رفتاری درونی سازی شده دارد (05/ P≤ ). نتیجه گیری: برای پیشگیری از اختلالات درونی سازی مانند اضطراب و افسردگی می توان از دلبستگی ایمن و کارکرد خانواده مؤثر با رفتارهای همدلانه و درگیری عاطفی مناسب، مراقبت های محافظتی و والدگری مثبت استفاده کرد.
۴۵۵.

بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود اضطراب و افسردگی بیماران همودیالیزی:یک مطالعه کارآزمایی بالینی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم رفتاری دوره هفددهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۵۷) 424-433

کلیدواژه‌ها: ذهن آگاهی اضطراب افسردگی همودیالیزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۴۱۲
زمینه و هدف: مرحله نهایی بیماری کلیه یک اختلال پیش رونده و مزمن و لاعلاجِ عملکرد کلیه می باشد که عوارض جسمی و روانی بی شماری را در پی دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود اضطراب و افسردگی بیماران همودیالیزی بود. مواد و روش ها: پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی غیر تصادفی، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش، بیماران همودیالیزی مراجعه کننده به مراکز همودیالیز بیمارستان های شهر تهران در سال 1396 بودند. از جامعه آماری تعداد 24 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت غیر تصادفی در دو گروه آزمایش (12=n) و کنترل (12=n) جایگزین گردیدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های افسردگی بک و اضطراب بک استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-22 و تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر تجزیه وتحلیل گردید. یافته ها: نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر نشان داد متغیرهای اضطراب و افسردگی در طی مراحل پس آزمون و پیگیری تغییر کرده است که نسبت به مرحله پیش آزمون معنادار به شمار می رود (05/0>p). همچنین نتایج نشان داد متغیر ذهن آگاهی بر مؤلفه های اضطراب و افسردگی بیماران همودیالیز در سطح تأثیری معنادار داشته است (05/0>p). نتیجه گیری: بر طبق نتایج، می توان استنباط کرد که درمان ذهن آگاهی در بهبود افسردگی، اضطراب در مقایسه با گروه کنترل اثربخش بوده و همچنین این درمان در مرحله پیگیری در افسردگی پایدار می باشد؛ اما در مؤلفه اضطراب این پایداری وجود نداشت. از دلایل این پایداری می توان به سادگی درمان و درمان سریع بیمار و همچنین کوتاه مدت بودن طول جلسات مداخله اشاره نمود.
۴۵۶.

بررسی تأثیر هیجانات منفی(اضطراب و افسردگی) در درک مطلب خواندن و حل مسئله به منظور تدوین یک مدل ساختاری در دوره ابتدایی شهر همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات روانشناسی تربیتی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 230 - 199

کلیدواژه‌ها: درک مطلب خواندن حل مسئله اضطراب افسردگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۶۳۱
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر هیجانات منفی(اضطراب و افسردگی) در درک مطلب خواندن و حل مسئله به منظور تدوین یک مدل ساختاری در دوره ابتدایی شهر همدان در سالتحصیلی 96-95 انجام شد. به این منظور از تعداد 8000 نفر دانش آموز دوره ابتدایی 287 نفر (159 نفر دختر و 128 نفر پسر) در پایه چهارم به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. نمونه انتخابی در یک جلسه، آزمون محقق ساخته درک مطلب خواندن، پرسشنامه حل مسئله هپنر و کراسکوف (1987)، پرسشنامه اضطراب و افسردگی کودک ابسیوتانی و همکاران (2016) نسخه والدین، را تکمیل کردند. نتایج حاصل از برآورد مدل نهایی پژوهش نشان می دهد از بین متغیرهای درنظر گرفته شده در پیش بینی حل مساله، بالاترین ضریب به ترتیب مربوط به متغیر اضطراب در حالت مستقیم با 71/0 (01/0=p) و در حالت غیر مستقیم از طریق درک مطلب 10/0 (01/0=p) بوده است این مقدار در حالت مستقیم 74/0- (01/0=p) و در حالت غیر مستقیم و از طریق درک مطلب 09/0- (01/0=p) بوده است. بر این اساس مشخص است که توانایی درک مطلب نقش واسطی در کاهش اثر افسردگی و اضطراب بر حل مساله داشته است.
۴۵۷.

بررسی روایی و پایایی پرسشنامه چهار عاملی هیجانات معلم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه های نوین تربیتی دوره پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: پرسشنامه هیجانات معلم لذت اضطراب عصبانیت افتخار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۶ تعداد دانلود : ۴۶۰
هدف پژوهش: معلمان با استفاده از ارزیابی های اولیه و ثانویه از بافت مدرسه و کلاس درس، تجارب مؤثر هیجانی خود را بدست می آورند. هدف اصلی اجرای پژوهش بررسی روایی و پایایی پرسشنامه هیجانات چهار عاملی معلم است. روش پژوهش: پژوهش حاضر یک طرح توصیفی – همبستگی است. دو گروه از معلمان مرد و زن در این پژوهش شرکت کردند برای تعیین نسبت جنسیت، از بین 501 نفر گروه نمونه، 298 نفر معلم مرد و 203 نفر معلم زن به روش نمونه گیری تصادفی - طبقه ایی از بین معلمان پارسیان، عسلویه و شیبکوه از توابع استانهای هرمزگان و بوشهرانتخاب شدند. یافته ها: تحلیل عامل اکتشافی با استفاده از عامل یابی مؤلفه اصلی و چرخش پروماکس انجام شد و چهار مؤلفه لذت، اضطراب، عصبانیت وافتخار بدست آمد. بار عاملی همه سئوالات روی عاملها بیشتر از 0/30 بود و لذا هیچ کدام از سئوالات حذف نشدند. نتایج حاصل از تحلیل عامل تأییدی نشان داد که شاخصهای برازش استخراج شده مطلوب است و حاکی از این بود که داده های پژوهش با مدل نظری چهار عاملی هیجانات معلم برازش دارد. با استفاده از روش ضریب آلفا کرونباخ، پایایی مؤلفه های پرسشنامه آن بدست آمد و مقدار آنها مطلوب بود. نتایج: نتایج بدست آمده حاصل از پژوهش نشان داد که پرسشنامه هیجانات معلم ابزاری معتبرو با پایایی و روایی مطلوب بوده و قابلیت کاربرد در پژوهشهای آموزشی و روانشناختی در جامعه معلمان دبیرستان دارد.. کاربرد پرسشنامه در مقطع ابتدایی با احتیاط صورت گیرد
۴۵۸.

اثربخشی بازی درمانی بر مهارت های اجتماعی، اضطراب و پرخاشگری کودکان با نشانگان داون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کودکان استثنایی سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۷۴) 34-23

کلیدواژه‌ها: بازی درمانی مهارت اجتماعی اضطراب پرخاشگری سندرم داون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۱ تعداد دانلود : ۵۰۵
این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی بازی درمانی بر مهارت های اجتماعی، اضطراب و پرخاشگری کودکان مبتلا به سندرم داون انجام شد. این پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان مبتلا به سندرم داون تحت حمایت اداره بهزیستی شهر کرمانشاه در سال 1396 بود. تعداد 30 نفر کودکان مبتلا به سندرم داون با روش نمونه گیری در دسترس در دو گروه مساوی آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایشی در 8 جلسه شرکت کردند در حالی که گروه کنترل شرکت نکردند. جهت جمع آوری داده های پژوهش از الف: پرسشنامه های مهارت اجتماعی (ماتسون، 1983)،ب: پرسشنامه اضطراب کودکان (اسپنس، 1999)، و ج: پرسشنامه پرخاشگری (پرخاشگری باس و پری، 1992) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از تحلیل کوواریانس و با نرم افزار 21- SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین گروه های آزمایش و کنترل در نمرات مهارت اجتماعی و و هر یک از مؤلفه های آن شامل مهارت اجتماعی مناسب، جسارت نامناسب، تکانشی/سرکشی، اطمینان زیاد به خود، و حسادت/گوشه گیری وجود دارد (05/0> P ). همچنین، بین میانگین نمرات پرخاشگری و اضطراب دوگروه در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری مشاهده گردید (05/0> P ). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که از بازی درمانی در کنار سایر روش های درمانی رفتاری می توان جهت افزایش مهارت اجتماعی و کاهش هیجانات منفی کودکان سندرم داون استفاده شود.
۴۵۹.

بررسی اثربخشی موسیقی درمانی سنتی ایرانی بر افسردگی، اضطراب و پرخاشگری بیماران مبتلا به نشانگان پیش از قاعدگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات روانشناختی دوره پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ 10.22051/psy.2019.27794.1998

کلیدواژه‌ها: اضطراب افسردگی پرخاشگری نشانگان پیش از قاعدگی موسیقی درمانی سنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۴۳۵
هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان اثربخشی موسیقی درمانی سنتی برافسردگی، اضطراب وپرخاشگری زنان مبتلا به نشانگان پیش از قاعدگی بود. روش پژوهش حاضر، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و طرح پیگیری بود. نمونه آماری این مطالعه شامل 40 نفراز زنان مبتلا به نشانگان پیش از قاعدگی مراجعه کننده به کلینیک راه برتر در شهر تهران در شش ماهه اول سال 1397 بودند که به صورت هدفمند انتخاب شده و در دو گروه 20 نفری آزمایش و کنترل به صورت تصادفی کاربندی شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از، آزمون افسردگی بک، آزمون اضطراب بک و آزمون پرخاشگری باس و پری وجهت مداخله درمانی از برنامه مداخله موسیقی درمانی سنتی محقق ساخته استفاده شد. بدین صورت که گروه آزمایش در معرض 15 جلسه موسیقی درمانی سنتی غیر فعال (3 بار در یک روز و هر بار نیم ساعت که در مجموع 45 بار اجرا شد) و 6 جلسه فعال برای هر فرد (هر جلسه یک ساعت) قرار گرفت. پس از پایان مداخله، گروه آزمایشی درمرحله پس آزمون و پیگیری داده ها با تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکررتحلیل شد. یافته ها نشان داد که موسیقی درمانی سنتی برمیزان اضطراب، افسردگی و پرخاشگری فیزیکی دربیماران مبتلا به نشانگان پیش ازقاعدگی تاثیر داشته است. بنابراین؛ می توان نتیجه گرفت موسیقی درمانی سنتی درکاهش علائم نشانگان پیش از قاعدگی در بلند مدت تاثیرگذار است.
۴۶۰.

نقش پیش بینی کنندگی افسردگی، اضطراب، تنیدگی و شیوه های فرزند پروری مادران در رفتارهای نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندانشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات روانشناختی دوره پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ 10.22051/psy.2019.23936.1818

کلیدواژه‌ها: اضطراب افسردگی سلوک فرزندپروری نافرمانی مقابله ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۴۷۳
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پیش بینی کنندگی افسردگی، اضطراب، استرس و شیوه های فرزند پروری مادران در رفتارهای نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندانشان انجام پذیرفت. جامعه آماری شامل مادران دانش آموز پسر مقطع ابتدایی با رفتارهای مخرب در شهرستان شیراز بود. جهت جمع آوری داده ها، 4 مدرسه ابتدایی پسرانه دولتی به روش خوشه ای مرحله ای تصادفی انتخاب گردید. سپس با استفاده از فرمهای معلم و والدین پرسشنامه علائم مرضی کودک، 105 مادر دارای کودک با رفتارهای مخرب انتخاب شدند. این مادران پرسشنامه های والدگری آلاباما و افسردگی، اضطراب، تنیدگی را تکمیل نمودند. داده های پژوهش با استفاده از همبستگی پیرسون و رگرسیون همزمان تحلیل شد .یافته های همبستگی نشان داد که نشانه های افسردگی، اضطراب، تنیدگی، عدم ثبات رفتاری، و ضعف در نظارت مادران با نشانه های نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندان همبستگی مثبت و معنادار دارد. همچنین روشهای فرزندپروری مثبت مادران با نشانه های نافرمانی مقابله ای فرزندان، رابطه منفی و معنادار داشت. با توجه به نتایج رگرسیون، افسردگی مادران، قویترین پیش بینی کننده نشانه های نافرمانی مقابله ای فرزندان و ضعف در نظارت مادران نیز قویترین پیش بینی کننده نشانه های سلوک فرزندان بود. در مجموع نتایج نشان داد، افسردگی، اضطراب، استرس و روشهای فرزندپروری والدین با رفتارهای نافرمانی مقابله ای و سلوک فرزندان روابط معناداری دارند. این یافته ها می تواند در شیوه های درمانی و یا درآموزش والدین کودکان با اختلالات نافرمانی مقابله ای و سلوک مورد استفاده قرارگیرد.