معنویت

یکی از مباحث مهم در رابطه با دین ارتباط آن با عقلانیت است که پیرامون آن دیدگاه های مختلفی مطرح شده است؛ چنانکه امروزه گروهی از عقل گرایی محض به عنوان معیار مستقل تشخیص حق و باطل سخن به میان می آورند، به همین جهت پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی معنویت دینی و معنویت عقلانی به دنبال پاسخ به این سوال است که نظریه عقلانیت تا چه اندازه می تواند معیار مناسبی برای پاسخگویی و جایگزینی معنویت دینی باشد؟ روش تحقیق تحلیلی-توصیفی بوده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است. بعد از بررسی خاستگاه دین عقلانی شده، مبانی و ویژگی ها موضوع مذکور بیان و در نهایت نواقص دین عقلانی شده مورد بحث قرار گرفته شد . نتایج تحقیق نشان داده است، دین عقلانی شده بر مبانی و ویژگی هایی همچون دنیاگرایی و انسان گرایی... متکی است که بر اساس آن دچار نواقصی از جمله: عدم وضوح تعریف دین عقلانی شده، عدم وصول به اهداف طرح نظریه، تضاد در ماهیت ایمان...شده است که در بسیاری از موارد نه تنها نمی تواند ارمغانی برای انسان مدرن باشد؛ بلکه منجر به درد و رنج نیز شده است.

یکی از مهمترین مسائل تربیت، اخلاق و فقه، مؤلفه های صلح در نظام خانواده است. صلح، مقوله ای مهم در ایجاد امنیت و آرامش نظام خانواده بوده و نقش بسزایی دارد. هرچه زوجین درک درستی از مؤلفه صلح در نظام خانواده داشته باشند در نوع رفتارشان نسبت به یکدیگر آن را به کار می بندند. نگارندگان با رجوع به منابع فقهی و با روش تحلیلی-توصیفی بعد از جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای به نتایج ذیل دست یافته اند. که از این مؤلفه صلح در نظام خانواده باتوجه به منابع فقهی جست وجو نموده شده است برای ما واضح وآشکار می شود که این مؤلفه تا چه مقدار در نظام خانواده ضرورت دارد وچگونه با پیاده نمودن آن درمتن زندگی صلح و امنیت را به خانواده و جامعه به ارمغان خواهد آورد. همچنین همیشه صلح در مقابل خشونت منطقی نیست بلکه در فقه اسلامی برای ایجاد صلح در خانواده و برقراری عدالت برخی مواقع صلح همراه با تادیب را توصیه می نمایند.

امروزه رشد و تربیت معنوی در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه جدی قرار دارد. از سوی دیگر، ادبیات تربیت معنوی در دهه های اخیر در کشور ما نیز رواج بسیاری پیدا کرده است. ترجمه و استفاده از متون غربی بدون توجه به تفاوت در مفروضه ها و مبانی، خطر التقاط و انحرافات بعدی نسل جوان را در پی دارد. لذا در اولین قدم لازم است الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی مشخص شود. هدف این تحقیق تبیین الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی است. این پژوهش یک مطالعه کیفی است که با روش سنتزپژوهی انجام گرفته است. پس از تحلیل محتوای اسناد منتخب، کدگذاری داده ها، دسته بندی داده ها ذیل هشت طبقه، با هم نگری و ترکیب داده ها، در نهایت، مؤلفه های هشت گانه تربیت معنوی با رویکرد اسلامی شامل: مفهوم معنویت اسلامی، تعریف تربیت معنوی، ویژگی های تربیت معنوی، مبانی، اهداف، اصول، و روش های تربیت معنوی، و همچنین، نسبت میان دین و تربیت معنوی به دست آمد و تبیین شد. در نهایت، برخی ابهامات، چالش ها و همچنین، پیشنهادات پژوهشی برای ادامه مسیر پژوهش ها مطرح شد.

معنویت یکی از مؤلفه هایی است که می تواند بر رشد اقتصادی اثر مثبت داشته باشد و از آثار منفی رشد اقتصادی بر پیشرفت بکاهد. ساز و کار اثرگذاری مثبت معنویت بر رشد اقتصادی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را می توان حداقل از سه مسیر تأثیر معنویت بر کارایی، کاهش هزینه های مبادله و تقویت عدالت اقتصادی توضیح داد. اثرگذاری معنویت بر رشد اقتصادی از مسیر بهبود کارایی به این دلیل روی می دهد که تقویت معنویت سبب شکل گیری و گسترش فرهنگ جهادی در فضای کسب و کار می شود. گسترش معنویت با ارتقای اعتماد عمومی سبب کاهش هزینه های مبادله و درنتیجه افزایش تعاملات اقتصادی و بهبود رشد اقتصادی می شود. ارتقای معنویت با افرایش حس مسئولیت پذیری در برابر اقشار ضعیف جامعه و افزایش انفاق در جامعه به بهبود عدالت به صورت مستقیم و افزایش رشد اقتصادی از مسیر اثرگذاری عدالت بر رشد اقتصادی کمک می کند. درنهایت تقویت معنویت با کاستن از آثار منفی احتمالی رشد اقتصادی از جمله رفاه زدگی، تفاخر، چشم و هم چشمی، بخل و دستگیری نکردن از فقرا موجب می شود رشد اقتصادی در خدمت دستیابی به پیشرفت (دستیابی به حیات طیبه) عمل کند. لازمه سیاست گذاری این تحلیل آن است که در فرایند پیشرفت اقتصادی، سرمایه گذاری برای تقویت معنویت می تواند به ارتقای هم زمان هدف رشد و عدالت اقتصادی بینجامد. این امر سرمایه گذاری درحوزه ارتقای معنویت در اقتصاد با استفاده از رویکردهایی مانند تقویت آموزش های اخلاق کسب و کار اسلامی، اصلاح الگوی تبلیغات بازرگانی و فرهنگ سازی خیرخواهی را ضروری می کند.

مادر در تربیت دینی فرزندان، نقش عمیق و مهمی دارد. مادر است که در لحظه لحظه زندگی فرزند همراه اوست و به او می آموزد که چگونه بیندیشد و دربرابر امور مختلف چه رفتاری داشته باشد. در تربیت دینی نیز این مادر است که فرزند را با خدا آشنا کرده و ایمان به او را در زندگی فرزند خود جاری و ساری می کند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی به این سؤال پاسخ می دهد که ارتباط معنوی مادر با خدا چه تأثیری در تربیت دینی فرزند دارد. یافته های پژوهش حاضر نشان از تأثیر بیشتر نقش وراثتی مادر نسبت به پدر دارد. براین اساس اصل خودسازی، خدامحوری و ارتباط مادر با خدا در دوره قبل از تولد، بعد از تولد، در دوره شیردهی و... مهم بوده و لازم است مادر برنامه ریزی مناسبی برای تربیت صحیح فرزند خود داشته باشد.

هدف از مطالعه پیش رو بررسی تاثیر خودشناسی،معنویت و سلامت روان برتعارضات بین فردی است.جامعه آماری پژوهش حاضر دانشجویان رشته روان شناسی موسسه حکیم نظامی قوچان است که نمونه با لغ بر 20 نفر است که از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند و با استفاده از پرسشنامه خودشناسی انسجامی،پرسشنامه معنویت، پرسشنامه سلامت روان CHQو پرسشنامه تعارضات بین فردی 32 سئوالی مورد برسی قرار گرفته اند. داده ها با استفاده از SPSS نسخه 22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند .یافته های پژوهش نشان داد که میان خودشناسی،معنویت و سلامت روان بر تعارضات بین فردی رابطه آماری معنا دار وجود دارد. به گونه ای که هر چه خودشناسی ،معنویت وسلامت روان در دانشجویان بالاتر رود میزان تعارضات بین فردی آنها کاهش پیدا میکند.با توجه به یافته های پژوهش توصیه به به کار گرفتن آموزش و اجرای برنامه های مشاوره وراهکار هایی که باعث افزایش خودشناسی ،معنویت و سلامت روان برای افراد جامعه شود تا به افراد جامعه در کاهش تعارضات بین فردی آنها کمک کند..

مسأله واکاوی حقیقت انسان از اساسی ترین تأملات فلسفی، دینی و جامعه شناسی است. در مکاتب عرفانی نیز شناخت ویژگی های انسان معنوی و راه های وصول وی به سعادت، در رأس امور قرار دارد. عالمان و عارفان بی شماری چه در غرب و چه در شرق به این موضوع پرداخته و به نتایج متفاوتی دست یافته اند. در این جستار با روش توصیفی تطبیقی، به بررسی نظام اندیشگانی دو عارف بزرگ دنیا، مولانا جلال الدین محمد بلخی و وین.ولتر دایر پیرامون مسأله «انسان معنوی» پرداخته و وجوه همسان و غیرهمسان اندیشه این دو عارف تبیین می شود. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که وجوه اشتراک نظرات این دو عارف بسیار بیشتر از وجوه افتراق آن ها است. این امر از تأثیر فراوان دایر از آموزه های مولانا و نیز همسانی آبشخورها و مشارب تجربی آنان؛ یعنی عرفان حقیقی یا حقیقت عرفان حکایت دارد. از جمله اصلی ترین نقاط اشتراک این دو، می توان به مفهوم «وحدت وجود» و از مهمترین وجوه افتراق میان آن دو می توان به مسأله «اعتقاد به عقوبت» اشاره کرد.

پیوند ایمان و آرامش در متن برخی آیات و روایات، اهمیت بررسی روان شناختی ایمان را نشان می دهد. ایمان به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در علوم اسلامی و علوم انسانی، مورد توجه محققان قرار گرفته است، اما این پژوهش، ضمن نقد برخی یافته های روان شناختی از ایمان و بررسی مفهوم ایمان دینی و تفاوت آن با تحلیل های رایج از ایمان، در صدد تبیین روان شناختی ایمان دینی و برخی مفاهیم هم خانواده ی آن است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر فهم قرآن و حدیث در مکتب اهل بیت علیهم السلام است. بر اساس نتایج به دست آمده، ایمان دینی علاوه بر شرط تمامیت یافتگی، که نقش محوری در شکل گیری این سازه دارد، واجد جنبه های شناختی، عاطفی و روانی- حرکتی است که در ضمن روابط فرد، تحقق می یابد. بنابراین تعریف ایمان دینی در نگاه روان شناختی مبتنی بر پژوهش حاضر عبارت است از «ارتباط تمامیت یافته ی شناختی، عاطفی و روانی- حرکتی انسان با خود، دیگران، هستی محسوس و نامحسوسات (معنویات)».    

نرم افزار جامعه سازی اسلامی، گسترش سطح معنویت فردی به ساحت اجتماعی و سطح معنویت اجتماعی است. معنویت اسلامی، معنویتی برخاسته از عرفانی است که بر پایه نظام عبادی و شریعت باشد و در چارچوب نظام اخلاقی و تربیتی اسلام شکل گرفته باشد. چنین معنویتی با شاخصه های شریعت پایه، اخلاق مدار و تربیت محور می تواند امتداد اجتماعی پیدا کند؛ به گونه ای که در هر مواجهه ای، روح حاکم بر آن پدیده و باطن آن را لحاظ کند و ارتباط آن با اجزای دیگر عالم و با کل (وجود مطلق) را بسنجد و هر یک از پدیده های هستی، منبع معرفت معنابخش زندگی به شمار آید. این تحقیق درواقع پاسخ به این مسئله است که چرا باید معنویت اسلامی از ساحت فردی به ساحت اجتماعی امتداد یابد؟ بررسی پاسخ این مسئله در گرو پاسخ به این پرسش هاست: شاخصه های معنویت گرایی اسلامی چیست؟ رابطه دین و معنویت چگونه است؟ نقش معنویت در هویت سازی اجتماعی چیست؟ راهبردهای تحقق بخش امتداد اجتماعی معنویت اسلامی چیستند؟ تحقیق صورت گرفته در چارچوب این پرسش ها و بر اساس روش تحقیق کتابخانه ای بر محور فعالیت منظم مبتنی بر دانش موجود حاصل از تحقیقات یا تجارب، صورت می گیرد و به منظور تولید مواد، فراورده ها، ابزار و فرایندها و روش های جدید یا بهبود آنها به کار می رود. تغییر نگرش جامعه نخبگانی از معنویت گرایی فردی به معنویت گرایی اجتماعی بر پایه جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی و محوریت یافتن امتداد اجتماعی معنویت گرایی اسلامی برای تحقق جامعه سازی اسلامی از مهم ترین اهداف این تحقیق به شمار می رود. انعکاس بیرونی و تصویر سازی از ضرورت پردازش امتداد عملی معنویت گرایی و تعیین گستره تمدنی معنویت و استخراج راهبردهای تحقق بخش امتداد اجتماعی معنویت اسلامی از نتایج به دست آمده این تحقیق است.

مهمترین هدف از تشکیل جامعه ی معنوی فراهم کردن محیطی معنوی برای پرداختن به امر عبادت و بندگی و پیاده کردن دستورات الهی است. از آنجا که تحقق چنین رویدادی یک حادثه و اتفاق نیست لذا تلاش برای تحقق آن بر آحاد افراد جامعه حتمی و ضروری است، از همین روی کافی است که بشر برای رسیدن به چنین منظور و هدفی، بینش و منش خویش را بر سیره ای صحیح، منطقی و اصولی بنا نهد و از خود حرکت و عکس العمل نشان دهد. جامعه ی معنوی از شاخصه ها و مؤلفه های متنوع و گوناگونی پدید آمده است که پیروی و بکارگیری این شاخصه های معنوی باعث رهایی انسان از جهالت، ستمگری، تجاوز و ظلمت و سوق دهنده به سوی دانایی، عدالت و معنویت است که موجبات سعادتمندی انسان را فراهم می کند. بر همین اساس پرداختن به شناخت ویژگی های چنین جامعه ای از آنجااهمیت دارد که باعث می شود نوع جهان بینی و نظام حاکم بر آن تعریف و شناخته و افراد آن جامعه یک فهمی مشخص، اصولی و صحیح به منظور تحقق چنین جامعه ای نایل شوند.

هدف پژوهش حاضر آزمون مدل رابطه علّی مذهبی بودن و معنویت با سازگاری روانشناختی با توجه به نقش واسطه ای دلبستگی به خدا می باشد. براین اساس، 144 نفر (82 دختر و 62 پسر) از دانشجویان دانشگاه جندی شاپور اهواز به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس تجربه معنوی روزانه (2002)، مقیاس درونی-بیرونی عصر جهانی (1990)، مقیاس کوتاه افسردگی-شادکامی (2004)، مقیاس دلبستگی به خدا (2003)، سیاهه دلبستگی به خدا (2004) و مقیاس رضایت از زندگی (1985) بود. برازندگی مدل پیشنهادی از طریق الگویابی معادلات ساختاری آزمون شد. اثرات غیرمستقیم نیز با استفاده از روش بوت استراپ مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها نشان دادند که رابطه مذهبی بودن و معنویت با سازگاری روانشناختی از طریق متغیر میانجی دلبستگی به خدا برقرار بوده است. همچنین، الگوی پیشنهادی از برازش خوبی بهره مند بوده و سازگاری روانشناختی از طریق مذهبی بودن، معنویت و دلبستگی به خدا پیش بینی و تبیین شده است (93/0GFI =) و (02/0RSMEA =).

هدف این مقاله آن است که تأثیر روحیه خداترسی به عنوان یکی از مهم ترین نشانه های معنویت دینی را در اصلاح جامعه به ویژه مناسبات جنسی و جنسیتی در خانواده و اجتماع نشان دهد و از این رهگذر، به ارائه راهکارهایی در جهت تقویت و گسترش این روحیه در سطح خانواده و اجتماع به منظور کاهش مشکلات و آسیب های مربوط به روابط زن و مرد بپردازد. از نظر رویکرد می توان نوعی روش سه جانبه مشتمل بر نگاه های درون دینی، جامعه شناختی و مهندسی اجتماعی را در مقاله مشاهده کرد. از نظر میزان اثربخشی نیز می توان گفت هرچند خداترسی آموزه ای آشناست و آثار مثبت اجتماعی، به ویژه جنبه بازدارندگی آن در برابر کج روی ها قابل انکار نیست، اما یادآوری مجدد این فضیلتِ تقریباً فراموش شده و بیان مشروح تر آثار اجتماعی اش، می تواند کمک مؤثری به ادبیات حوزه جامعه شناسی دین قلمداد گردد، ضمن آن که تطبیق این بحث بر حوزه های جامعه شناسی خانواده و جنسیت می تواند کمک مهمی به پیشبرد ادبیات این دو حوزه تلقی شود.

دعا رابطه مستقیم انسان با خداست، خدا را صدا زدن و پاسخ شنیدن است. دست نیاز به سوی وی دراز کردن و از عالم غیب هدیه گرفتن است. دعا یک برنامه تربیتی و انسان ساز است. توصیه می شود هر مسلمان و هر انسانی رو به سوی خدا داشته باشد و دل به اجابت ببندد و از رحمت الهی دلسرد نگردد. دعا از یک نظر عملی عبادتی گران بهاست که از آن به عنوان وسیله برآوردن خواسته ها، سبب رسیدن به هدف ها یاد شده است. دعا یگانه راه ارتباط بندگان به مبدأ بوده و تنها وسیله ای است که خدای متعال برای ارتباط با خود مقرر فرموده است، اگر این ارتباط و توجه به مبدأ نباشد، خدای منان عنایت خاصه خود را قطع خواهد فرمود. در این صورت، بندگان استعداد پذیرش این عنایت را از دست داده و مقتضای رحمت الهی را از کف می دهند. قرآن کریم این حالت را نوعی استکبار می داند آن هم از موجودی که هیچ حیثیتی جز حیثیت بندگی ندارد.

هنر در زندگی و تمدن اسلامی از جایگاه و اهمیت اساسی برخوردار است و یکی از مظاهر مهم تمدن بشری به شمار می رود. تبیین و تفسیر هنر بر مبنای سنت و تجدد(مدرنیته) همواره بحث های فراوانی برانگیخته است. در این میان مباحث سنت گرایان در باب هنر و جایگاه آن در تمدن شناسی اهمیت خاصی دارد. سنت گرایی، تفسیر خاصی از سنت ارائه می دهد و مفاهیم اساسی در حوزه دین، فلسفه، عرفان، علم و هنر را بر مبنای آن مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد. نوشتار حاضر تلاش می کند تا مقوله هنر و اصول و مبانی آن را از این منظر مورد تبیین و تحلیل قرار دهد. به طور کلی نظریات سنت گرایان را نمی توان بدون فهم مبانی و مفاهیم کلیدی آن ها مورد بررسی قرار داد. چرا که سنت گرایان چیزی را خارج از چارچوب سنت نمی دانند و همه تأملات خود را در این راستا تبیین می کنند. فلسفه هنر سنت گرایانه نیز در این چارچوب سنتی و مابعدالطبیعی (فلسفه جاویدان) کل گرفته و تماماً حاکی از دغدغه آنان نسبت به احیای سنت است. از این رو، پیش از بحث درباره هنر، ابتداً مفاهیم و مبانی اساسی و در عین حال مرتبط با بحث توضیح داده شده و پس از آن هنر سنتی و ارتباط هنر با معنویت مورد بحث قرار گرفته است.

معنویت و معناداری زندگی، موضوعی است که دو تفکر سنتی دینی و دنیای متجدد سکولار را مقابل یکدیگر قرار داده است. پرسش اساسی این است که «آیا معنویت تنها با دین داری حاصل می شود یا امکان زندگی معنادار در جامعه سکولار نیز وجود دارد؟» معنویت دینی متکی بر جهان غیرمادی و امور روحانی است و می تواند ارزش های اخلاقی، دین، امر قدسی یا غیبی، عرفانی و... و یا هر نوع حالت معنوی و روحانی در زندگی را شامل شود. معناداری سکولار بر این نکته متمرکز است که زندگی معنادار معلول عقلانیتی است که در نتیجه کنش آزادانه، آگاهانه، ارادی و هدفمند انسان حاصل می شود و باید ثمره آن بهبود شرایط زندگی دنیوی انسان باشد. با این برداشت، روشن می شود میان دو مقوله دین داری و معنویت تفاوت بنیادین وجود دارد، گویی معنویت می تواند از دین داری منفک شود. تفاوت دین داری و معنویت در این است که اگر دین داری از سر بندگی نباشد، دین داری نیست؛ اما اگر معنویت از سر بندگی باشد، معنویت نیست. آنچه سکولاریسم مدعی تلاش برای تحقق آن است، شناخت حقیقت جهان و تصفیه اندیشه های انسانی از خرافات و انحرافات است. وقتی خرافات از حقیقت دین جدا شود، آنچه می ماند، دین عقلانی و معنادار است.

اهداف: یکی از چالش های امروز جهان بحران معنویت است که عمدتا به علت تمرکز مدرنیسم بر مادی گرایی و مصرف گرایی رخ داده است. در بیست سال اخیر نظریات اندیشمندان مختلفی پیرامون معماری و شهرسازی معنویت گرا آغازشده که گام مهمی در تحقیقات حوزه معنویت بشمار می رود. هدف این پژوهش فهم ابعاد کیفیت معنویت در فضاهای شهری و سنجش آن در برخی فضاهای شهری اصفهان است. روش ها: در بخش کیفی از روش مرورسیستماتیک جهت مرور ادبیات موضوع، روش دلفی و مصاحبه نیمه ساختاریافته با نخبگان و متخصصین (51 نفر) و مصاحبه عمیق با شهروندان (21 نفر) جهت شناسایی ابعاد معنویت و ویژگی های فضاهای شهری معنوی بهره گرفته شده و مصاحبه ها با روش تحلیل مضمون، تحلیل و شبکه مضامین ارائه شده است. یافته ها: در بخش کمی، آرای دو گروه نخبگان (51 نفر) و شهروندان (400 نفر) به منظور رتبه بندی ادراک معنویت از 22 فضای منتخب شهراصفهان بر اساس مقیاس لیکرت به وسیله پرسشنامه بررسی شده و از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی ادراک معنویت و از تحلیل واریانس یک طرفه جهت مقایسه ادراک حس معنویت گروه های مختلف استفاده شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد فضای شهری معنویت گرا در بستری (زمینه پیشینی) بر اساس اعتقادات دینی یا غیر دینی شکل گرفته و هر کدام از این زمینه ها به شکل گیری هویت اجتماعی فرهنگی در شهر ختم می شوند که بسترساز خلق فضاهای شهری معنوی است. اینگونه فضاها اثرات متفاوتی بر افراد دارد (اثرات پسینی) که شامل ارتباط مطلوب فرد با خدا، خود، دیگران و طبیعت است. هم چنین بر اساس امتیازات دو گروه اساتید و شهروندان به میزان معنویت در فضاهای شهری اصقهان، مسجد جامع بیشترین و بازارچه حسن آباد کمترین امتیاز را کسب نموده اند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مدل ساختاری پیش بینی نظم جویی شناختی هیجان براساس خداپنداره−خودپنداره، سبک های دلبستگی با میانجی گری نیرومندی من صورت گرفت. روش: روش این پژوهش همبستگی مبتنی بر روابط ساختاری (تحلیل مسیر) می باشد. شرکت کنندگان شامل 250 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران و شاهد که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه خداپنداره−خودپنداره برای مداخلات معنوی جانبزرگی، پرسشنامه سبک دلبستگی کولینز و رید، پرسشنامه نظم جویی شناختی هیجان گارنفسکی و پرسشنامه نیرومندی من مارکستروم بود. داده های حاصله با استفاده از نرم افزار SPSS-26 و لیزرل مورد تجزیه و تحیل قرار گرفت. نتائج: نتائج حاصل از مدل معادلات ساختاری نشان داد که مدل مفهومی اولیه مفروض اولیه برازش مطلوب را نداشت و مسیرهای خداپنداشت و دلبستگی اجتنابی معنادار نشد. بعد از حذف این مسیرها، مدل اصلاح شده برازش مطلوب پیدا کرد. مدل اصلاح شده به این شکل است که خودپنداره، خودپنداشت و سبک دلبستگی دوسوگرا با میانجی گری نیرومندی من توانستند نظم جویی انطباقی و غیرانطباقی شناختی هیجان را پیش بینی کنند. همچنین خداپنداره و سبک دلبستگی ایمن، توانستند بدون میانجی گری نیرومندی من نظم جویی غیرانطباقی را پیش بینی کنند. نتیجه گیری: براساس نتائج حاصله می توان گفت که خداپنداره در مقابل خداپنداشت در افراد بیشتر باشد، نظم جویی شناختی هیجان غیرانطباقی در آنها افزایش می دهد. همچنین دلبستگی ایمن در افراد، نظم جویی غیرانطباقی شناختی هیجان را کاهش می دهد. همچنین خودپنداره، خودپنداشت و سبک دلبستگی دوسوگرا با میانجی گری نیرومندی من، راهبرد انطباقی و غیرانطباقی نظم جویی شناختی هیجان را پیش بینی می کند. بدین سان می توان در روابط بین فردی، موضوعات تربیتی، خانوادگی، مذهبیِ، معنوی و درمانی به متغیرهای یاد شده توجه نمود.

انقلاب اسلامی مبتنی بر فرهنگ ناب اسلامی پدید آمد و مسیر خود را در گام اول پیموده و به گام دوم رسیده است. فرهنگ ناب اسلامی خواهان سعادت نوع بشر است و سعادت نوع بشر نیز در گرو معنویت عمیق ناب می باشد. از این رو مقام معظم رهبری در توصیه های بیانیه گام دوم انقلاب بر آن تأکید دارد. اما رسیدن به معنویت عمیق، نخست نیازمند شناخت شاخصه های معنویت است. لذا ضرورت دارد شاخصه های تعمیق معنویت در منظومه فکری مقام معظم رهبری به عنوان مصدر بیانیه گام دوم، مورد اکتشاف قرار گیرد. در منظومه فکری معظم له، معنویت در سه سطح خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی صورت می گیرد. پژوهش حاضر تلاشی است برای شناخت این شاخصه ها و به صورت استقرایی به اکتشاف مؤلفه های آن می پردازد. سپس اطلاعات به دست آمده را با روش کیفی داده کاوی بررسی نموده و به صورت توصیفی-تحلیلی بیان می نماید. چشم انداز این نوشتار نیز بررسی اکتشافی از شاخصه های شش توصیه دیگر معظم له در بیانیه گام دوم انقلاب است.

از وظایف اساسی حکمرانی برنامه ریزی و اجرای برنامه های پیشرفت همه جانبه در جامعه است که دارای ابعاد متعددی چون پیشرفت در فکر، علم، اقتصاد، امنیت، و ... می باشد. یکی از ابعاد اساسی آن، پیشرفت در عرصه معنویت است. از جمله مسائل مهم در برنامه ریزی، ارائه شاخص های لازم در راستای اجرا و نیز ارزیابی میزان موفقیت آن پس از اتمام دوره های موردنظر می باشد. این پژوهش در صدد پاسخ به چیستی شاخص های معنوی در برنامه های پیشرفت کشور است. یکی از روش های معتبر برای این منظور، استفاده از روش سیکارن می باشد که براساس آن، تدوین شاخص، مستلزم طی چهار مرحله: مفهوم سازی عملیاتی از پدیده مورد نظر، استخراج ابعاد، استخراج مؤلفه ها و در نهایت طراحی شاخص ها و نماگرها است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بر اساس آموزه های اسلامی مهمترین مفهوم عملیاتی ناظر به پدیده موردسنجش، مفهوم پیشرفت همه جانبه در مقابل مفاهیمی چون رشد و توسعه اقتصادی، انسانی و ... است که دارای بار معنایی وسیع تری شامل زندگی مادی و معنوی می شود. مطابق این مفهوم، معنویت مهم ترین بُعد آن تشکیل می دهد به طوری که روح حاکم بر سایر ابعاد می باشد. بر اساس استفاده ای که از آیات قرآن می شود، این بُعد از پیشرفت، دارای مؤلفه هایی چون ایمان، اخلاص، توکل و ایثار است. این پژوهش با بهره مندی از روش یادشده، برای هرکدام از این مؤلفه ها شاخص ها و نماگرهای متعدد طراحی نموده که تفصیل آن در متن مقاله ارائه می شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش معنویت محیط کاری و تاب آوری در پیشبینی بهزیستی روانشناختی کارکنان انجام شد. این پژوهش دارای طرح همبستگی از نوع مطالعه پیش بینی بود. جامعه آماری کلیه کارکنان شرکت توزیع نیروی برق استان مرکزی در سال 95-1394 بود که تعداد 396 نفر از آنها به شیوه تصادفی طبقه ای بر حسب وضعیت استخدامی آنها انتخاب و بررسی گردید. برای گردآوری داده ها، مقیاس های معنویت محیط کاری، تاب آوری و بهزیستی روان شناختی اجرا گردید و داده های حاصل با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که معنویت محیط کاری و تاب آوری با داشتن رابطه ای مستقیم و معنادار حدود 14 درصد از واریانس نمرات بهزیستی روانشناختی کارکنان را تبیین کردند، که در این زمینه تاب آوری، سهم معناداری در پیشبینی بهزیستی روانشناختی کارکنان و عامل های آن داشت، اما معنویت محیط کاری، تنها سهم معناداری در پیشبینی عامل پذیرش خود داشت. در نتیجه می توان گفت معنویت محیط کاری و تاب آوری، نقش مهمی در بهزیستی روانشناختی دارند.