شهر ارومیه

امروزه برای ارزیابی جامع گردشگری شهری، نیاز به شناسایی سایت ها و مکان های گردشگری شهرها و ارزیابی آن ها از منظر معیارهای گردشگری است. شهر ارومیه به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی، با وجود آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی مختلف، از شهرهای گردشگرپذیر و زیبای کشور است و هدف این تحقیق نیز، ارزیابی سایت های گردشگری شهر ارومیه با استفاده از معیارهای گردشگری، به منظور پیاده کردن برنامه ریزی لازم برای این سایت ها است. روش تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی است که پس از مطالعات اولیه، 12 سایت بر اساس معیارهای انتخاب سایت، گزینش شده و از طریق 11 معیار گردشگری شامل فاصله از راه های ارتباطی، هتل ها، میادین شهری، فضاهای سبز، پایانه ها، تعداد گردشگران، تنوع جاذبه ها، سطح جذابیت، سطح تبلیغات و خدمات، تعداد نقاط دید و اختلاف      چشم انداز، مورد ارزیابی قرار گرفت. این معیارها از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزن دهی و در ترکیب با اطلاعات هر سایت به ازای هر معیار، از طریق روش تصمیم گیری COPRAS ترکیب شده و ارزش نهایی هر سایت مشخص شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که سایت های مسجد جامع، پارک اللرباغی و بازار، مستعدترین سایت ها بوده و برای بازاریابی مؤثر هستند و ضرورت دارد که    برنامه ریزی گردشگری در کوتاه مدت بر روی این سایت ها معطوف شود.

بافت های فرسوده و تاریخی شهر اگرچه روزگاری قلب تپنده و عامل شکوفای سیستم شهری بوده اند، ولی با به انزوا رفتن این بافت ها، مجموع شهر تحت تأثیر آن متحمل آثار زیانباری شده است و به یکی از بزرگ ترین چالش های شهر تبدیل شده اند. بافت های فرسوده شهر می توانند آثارزیان بار و با شدت غیرقابل جبران ایجاد کنند. بدین منظور لازم است ضمن نگاه آینده نگارانه به بازآفرینی بافت های فرسوده، اهمیت/عملکرد سیاست های بازآفرینی مورد بررسی قرار گیرند تا ضمن مشخص سازی شکاف عملکردی، بهترین برنامه ها برای بازآفرینی مشخص گردند.براین اساس تحقیق حاضر براساس روش توصیفی-تحلیلی سعی داشته است که 40 شاخص را که براساس پیشنه-مبانی نظری و مطالعات میدانی به دست آمده اند را با استفاده از نرم افزار های آینده نگاری MICMAC وScenarioWizard مورد تحلیل قرار دهدتا جایگاه شاخص ها و اثرات آنها بر یکدیگر، عوامل کلیدی و سناریوهای محتمل بازآفرینی مشخص گردند.، همچنین اهمیت/عملکرد عوامل اثرگذار بر بازآفرینی با استفاده از مدل IPA تحلیل گردند. لازم به توضیح است، از آنجا که تحقیق خبره محور بوده است نمونه مورد نظر براساس روش هدفمند( گلوله برفی) به تعداد 20 نفر انتخاب شده اند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داده است که الگوی بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ارومیه در محیط میک مک از روند خطی پیروی کرده که نشانگر ناپایداری وضعیت بازآفرینی بوده است و وضعیت های احتمالی بازآفرینی در آینده این شهر از احتمال تحقق سناریوهای نامطلوب حکایت داشته است، چرا که اهمیت و عملکرد عوامل مهم در بازآفرینی بنا بر یافته های حاصل از مدل IPA اختلاف زیادی را نشان داده اند و کمتر به عوامل اصلی بازآفرینی بافت های فرسوده در عمل توجه شده است

جذابیت و رقابت پذیری یک شهر بستگی به نحوه مدیریت تصویر آن شهر داشته و استراتژی های برنامه ریزی تصویر شهر برای شهرهایی که به دنبال رشد اقتصادی هستند به امری ضروری بدل گشته است. یکی از این استراتژی ها که شهرهای پیشروی جهان برای بهبود تصویر خود به کار گرفته اند برندسازی شهری است. با توجه به فقدان تصویری روشن و قوی از ارومیه، هدف اصلی مقاله، مدل سازی تصویر شهر ارومیه در جهت روشن شدن اقدامات اصلی در زمینه برندسازی این شهر است. پس از مطالعه متون نظری و مشخص شدن ارتباط میان برندسازی شهری و تصویر شهر، چارچوب نظری پژوهش تدوین شد. در بخش تحلیل و یافته ها بر اساس 9 مؤلفه و 46 معیار برگرفته شده از چارچوب نظری، تصویر شهر ارومیه در ذهن ساکنانش با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری مورد کنکاش قرارگرفته و تأثیرگذارترین مؤلفه ها و معیارهای تشکیل دهنده تصویر شهر ارومیه مشخص شدند. درنهایت، اولویت اقدامات در زمینه برندسازی ارومیه تعیین و پیشنهاد هایی ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که شهر ارومیه برای بهبود تصویر خود باید در ابتدا به تقویت امکانات و زیرساخت های خود بپردازد و در کنار آن با تکیه بر تاریخ و فرهنگ و همچنین موقعیت مرزی و تجاری و طبیعت خود اقدام به ایجاد برندی منحصربه فرد کند.

هدف از این پژوهش تحلیل تطبیقی روابط و چیدمان (نحو) فضا در ادراک پیکره بندی فضایی مسکن در خانه های دوره پهلوی و معاصر شهر ارومیه می باشد. روش پژوهش حاضر، به دلیل استخراج معیارهای قابل اندازه گیری و کمی شدن، تلفیقی از راهبردهای کمی و کیفی می باشد که با تحلیل نحوی شش نمونه از پلان های خانه های دوره پهلوی و پلان های معاصر ارومیه صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که عمق فضایی در پلان های معاصر، بیشتر از عمق نسبی سه پلان دوره پهلوی می باشد. میزان هم پیوندی در پلان های معاصر کم می باشد به این مفهوم که این بناها به صورت متراکم می باشند. فضاها در سه مجموعه دوره پهلوی دارای هم پیوندی بالاتری هستند و در سه نمونه پلان دوره معاصر، افتراق فضاها از سیستم بیشتر است. فضاها در سه مجموعه دوره پهلوی دارای هم پیوندی بالاتری هستند و در سه نمونه پلان دوره معاصر، افتراق فضاها از سیستم بیشتر است و میزان کنترل کل مجموعه در 6 نمونه مطالعاتی تقریباً در یک تراز است، به جز نمونه پلان 1 معاصر که از سطح کنترل بیشتری برخوردار است.

آسیب های ناشی از بحران جهانی بیماری کرونا، شهرها و مدیریت شهری را با وضعیت دشواری رو به رو کرده است. درجه و شدت این آسیب ها در اسکان های غیررسمی به دلیل خصوصیات و ویژگی های کمی و کیفی پایین این مناطق بیشتر است. هدف اصلی تحقیق حاضر  بررسی نقش سازمان های مردم نهاد در ارتقای تاب آوری سکونتگاه های غیررسمی شهر ارومیه در برابر پاندمی کووید- 19 است. روش تحقیق پژوهش حاضر، توصیفی_تحلیلی با رویکرد کمّی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه سازمان های مردم نهاد فعال در شهر ارومیه با زمینه فعالیتی مقابله با کووید-19 بوده است. شیوه نمونه گیری تحقیق نیز به صورت تصادفی ساده و به روش قرعه کشی است. داده ها و اطلاعات گردآوری شده در این پژوهش، با استفاده از آمار توصیفی میانگین و آزمون های کولموگروف_اسمیرنوف و فریدمن در نرم ا فزار Spss تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهد که میزان نقش و فعالیت سازمان های مردم نهاد برای ارتقای تاب آوری سکونتگاه های غیررسمی شهر ارومیه در برابر کووید-19 در مؤلفه اجتماعی_فرهنگی با میانگین 3.66 متوسط رو به بالا، در مؤلفه اقتصادی_معیشتی با میانگین 2.95 متوسط رو به پایین و در مؤلفه کالبدی_محیطی با میانگین 3.11 در حد متوسط بوده است. بدین منظور پیشنهاد می شود با توجه به تأثیری که بیماری فراگیر کووید-19 بر اقتصاد و گسست سرمایه اجتماعی شهروندان ساکن در سکونتگاه های غیررسمی می گذارد، سازمان های مردم نهاد تمرکز خود را بر روی جذب حمایت های اقتصادی و اجتماعی بخش های دولتی، عمومی و خصوصی قرار دهند. همچنین لازم است توجه ویژه ای به ارائه مشوق ها و بسته های حمایت مالی برای حفاظت از سلامت و امنیت اقتصادی و اجتماعی مردم ساکن در این سکونتگاه ها شود.

شهرها در جهان امروز با چالش هایی مواجه اندکه ناشی از دگرگونی های حاصل از پیشرفت علم و صنعت و طرح نیازهای جدید سازمانی و اجتماعی می باشد. در این ارتباط یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالش های کنونی شهرها در عرصه برنامه ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است. از این رو هدف پژوهش حاضر، تدوین راهبردهای شهرهای هوشمند در ایران با تاکید بر شهر ارومیه می باشد. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی بوده و جامعه آماری این تحقیق 32 نفر از اساتید، متخصصان و کارشناسان در حوزه برنامه ریزی شهری می باشند. روش گردآوری داده ها برای بررسی مولفه های شهر هوشمند به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی (داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده و برای برای تجریه و تحلیل داده ها از مدل های تحلیل شبکه ای و متاسوات استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که معیار های مردم هوشمند و اقتصاد هوشمند به ترتیب با امتیاز 1 و 77/0 بیشترین و معیارهای محیط هوشمند و زندگی هوشمند به ترتیب با امتیاز با 5/0 و 35/0کمترین اهمیت و تاثیر را در حرکت شهر ارومیه به سمت یک شهر هوشمند را دارند. نتایج همچنین نشان می دهدکه تدوین برنامه ها بلندمدت برای جذب مشارکتهای اقتصادی و نیروهای انسانی متخصص (استفاده از قابلیت های انسانی)و اجرای برنامه های متنوع تکنولوژیکی از یک سو و سرمایه گذاری در زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به موقعیت جغرافیایی، پتانسیل های صنعتی و تجاری، ظرفیت های بازرگانی خارجی، جذابیت توریستی، دانشگاهی و پژوهشی و ... از سوی دیگر، مهمترین راهبردها در هوشمندسازی شهر ارومیه می باشد

درآمد پایدار برای هر سازمان چه در حوزه مسائل شهری و چه در سایر حوزه ها اهمیت زیادی دارد و پایه اساسی برای انجام درست و هدفمند فعالیت های یک ارگان است. از این جهت تلاش مدیران هر سازمان بر آن است تا منابع مشخصی برای بودجه سالانه خود در نظر داشته باشند و در صورت نیاز حتی منابع جایگزینی تعیین و در صورت لزوم از آن استفاده کنند. یکی از عرصه های جایگزین برای تأمین درآمدهای پایدار شهری عرصه گردشگری شهری است. بدین منظور در مقاله حاضر به بررسی و شناسایی مؤلفه های مؤثر بر تأمین درآمدهای پایدار شهری در شهر ارومیه پرداخته شده است. روش تحیقق حاضر پیمایشی بوده و ماهیتاً توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه آماری در تحقیق حاضر تمامی کارشناسان و متخصصان در رشته مدیریت شهری، گردشگری شهری و برنامه ریزی شهری که جمعآ 95 نفر می باشند است و نمونه هایی آماری به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده است. در مرحله تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای تحلیل عاملی و مدل تحلیل شبکه جهت تعیین و شناسایی مؤلفه های مؤثر بر تأمین درآمدهای پایدار شهری با تأکید بر برندسازی شهری پرداخته شد. نتایج نشان داده است که، مدیریت شهری با توجه به 6 عامل(دسترسی و حمل ونقل، فعالیت رسانه ای و تبلیغات، دسترسی به خدمات شهری و تسهیلات گردشگری و...) می توانند با استفاده از برندسازی شهری در حوزه گردشگری، درآمدهای پایداری را برای شهر و اقتصاد شهری به ارمغان بیاورند.

عملکرد بخش مسکن در کشورهای درحال توسعه به صورت حاد و بحرانی درآمده و سهم هزینه مسکن در سبد خانوارهای شهری ۶۰ تا ۷۰ درصد را به خود اختصاص می دهد. قیمت مسکن تحت تأثیر مؤلفه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، کالبدی و.. است همواره بازتولید می شود. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، از نوع کاربردی می باشد که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. برای ارزیابی و تحلیل الگوهای فضایی و اجتماعی مؤثر بر قیمت مسکن از طریق الگوریتم رقابت استعماری و برای فضایی سازی شاخص های موردمطالعه از روش Tracking Analyst Tools استفاده شده است. مطابق نتایج، بیش از 50 درصد الگوی توزیع جمعیت در سطح محدوده ای برابر 1585801.6 مترمربع با عملکرد خوشه ای و پهنه ای سکونت داشته اند. در ارتباط با شاخص قیمت پایه مسکن نیز 41.7 از سطوح کاربری های مسکونی در محدوده قیمت بالاتر از متوسط با متری 5 10 میلیون تومان به بالا توزیع شده اند. از بین متغیرهای اجتماعی، شاخص جهت جغرافیایی توزیع جمعیت و خوشه های قومی و فرهنگی بر اساس اکثریت ساکن در محلات به عنوان مهم ترین عوامل اجتماعی مؤثر بر رشد قیمت مسکن شهری شناخته شده اند. شاخص جهت جغرافیایی توزیع جمعیت به عنوان متغیر کنترل، دارای اثر منفی بر رشد قیمت مسکن بوده است و در سطح بالایی معنادار است؛ به این معنی که مناطق با توزیع و رشد جمعیت کمتر، رشد قیمت پایین تری داشته اند.

مدیریت سیلاب متضمن کاهش اثرات و خطرات است، اما حذف اثرات و خطرات تقریباً ناممکن است. دلیل این امر، محدودیت های مالی و دانش محدود و اندک ما انسان ها است. یکی از راهکارهای کاهش اثرات در برابر مخاطرات، تاب آوری است. بررسی پیشینه مطالعات نشان می دهد که ارتقاء تاب آوری در برابر بلایای طبیعی، تحت تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی قرار دارد. بر همین اساس هدف اصلی این پژوهش بررسی ساختارهای یاد شده بر تاب آوری شهر ارومیه در برابر سیلاب شهری است. روش شناسی مطالعه حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش پیمایشی و توصیفی – تحلیلی می باشد. یافته های پژوهش نشان داد که از لحاظ تاب آوری اجتماعی- فرهنگی، منطقه 3 شهر ارومیه با میانگین (30/65) مطلوب ترین منطقه، از لحاظ اقتصادی و مدیریتی، منطقه 5 شهر ارومیه با میانگین (74/24 و 64/32) مطلوب ترین منطقه از لحاظ تاب آوری اقتصادی و مدیریتی می باشد. همچنین از لحاظ تاب آوری کالبدی منطقه 4 شهر ارومیه به علت برخورداری از امکانات زیرساختی بهتر (دسترسی به مراکز درمانی، آتش نشانی، بیمارستانی و...) مطلوب ترین منطقه از لحاظ تاب آوری کالبدی در برابر سیلاب شهر می باشد. در نهایت جمع بندی میانگین کل شاخص ها نشان داد که منطقه 3 شهر ارومیه مطلوب ترین منطقه و منطقه 4 شهر ارومیه نامطلوب ترین منطقه از لحاظ تاب آوری در برابر سیلاب شهری می باشد

هدف از تحقیق حاضر تحلیل اثرات پراکنده رویی شهری در توسعه پایدار روستاهای ادغام شده از دیدگاه جامعه محلی می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی، روش توصیفی - تحلیلی و جهت جمع آوری داده ها و اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. قلمرو مکانی تحقیق 16روستای ادغام شده در بافت کالبدی شهر ارومیه در فاصله سال های 1335 تا 1395 بوده است. که طبق آمار مرکز آمار ایران در سال 1390 مجموعاً دارای27940 نفر جمعیت و 6804 خانوار می باشند که براساس فرمول کوکران تعداد 151 خانوار به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 789/0 محاسبه گردید و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار و واریانس) و استنباطی (معادلات ساختاری، فریدمن و رگرسیون) استفاده گردیده است. یافته های نشان داد، مدل ارائه شده برای تحقیق در معادلات ساختاری، در سطح مطلوب با داده های تجربی سازگاری داشته و شاخص ها از نیکویی برازش برخوردار هستند. همچنین یکی از مهمترین تاثیرات خزش شهری در ارومیه افزایش قیمت اراضی در حاشیه شهر بوده، چنانچه در طی سال های اخیر زمین متری به 000/100/2 هزار تومان افزایش یافته است. همچنین پراکنده رویی شهر ارومیه بیشترین تاثیر مثبت را در بعد کالبدی با مقدار بتای 926/0 داشته است. چنانچه در این زمینه موجب گسترش خدمات شهری و توسعه زیرساخت های آب، برق، تلفن، گاز، شبکه فاضلاب و اینترنت، بهبود وضعیت راه های ارتباطی و دسترسی به حمل و نقل عمومی، خدمات آموزشی، فرهنگی، ورزشی و درمانی شده و تاثیرات آن در بعد زیست محیطی غالباً بصورت منفی ارزیابی شده است.

رشد سریع شهرها در کشورهای در حال توسعه که اغلب با پراکنده رویی همراه است، امروزه به یک مسئله جدی تبدیل شده است. دست اندازی به اراضی زراعی و از بین بردن اکوسیستم طبیعی پیرامون شهرها، لزوم بازبینی دائمی فرآیندهای دینامیک شهری با توجه به توسعه در گذشته و پیش بینی آن در آینده را اجتناب ناپذیر نموده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات رشد شهری ارومیه و تأثیر این رشد بر اراضی زراعی و بایر است که برای نیل به هدف فوق از م دل LCM در دوره 16 س اله 2011-1995 بر اساس تلفیق طبقه بندی شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون چند لایه و مدل زنجیره مارکوف با استفاده از مدلساز تغییرات زمین بوده است. از تصاویر لندست 5 مربوط به سال های فوق جهت تهیه نقشه کاربری اراضی به روش شبکه عصبی پرسپترون چند لایه استفاده گردید. اعتبارسنجی مدل با محاسبه ضرایب کاپا (شاخص کاپای بالای 87درصد) بیانگراعتبار مدل می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در بازه زمانی مورد مطالعه، تغییرات کاربری اراضی شهر ارومیه، گذار و تبدیل اراضی بایر به شهری در قسمت های مرکزی بیشتر و تبدیل اراضی کشاورزی به شهری در اطراف شهر ملموس بوده و با شدت بیشتری به سمت غرب ( محور جاده بند) ادامه می یابد. پیش بینی رشد شهر تا افق 1404 نشان می دهد که نسبت به سال 1390، 3208 هکتار به اراضی ساخته شده افزوده و در مجموع 3810 هکتار از اراضی کشاورزی و باغات کاسته شده که بخشی از آن به اراضی بایر تبدیل خواهد شد.

امروزه مسکن نه تنها به عنوان سرپناه نیازهای سکونتی انسان را تأمین می کند بلکه به عنوان محلی است که بخش عمده ای از نیازهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جمعیت در واحدهای مسکونی شکل گرفته و تأمین می شود. اما دستیابی به مسکن مناسب با توجه به رشد سریع جمعیت و افزایش هزینه های خانوار یکی از مهمترین مسائل جوامع امروزی است به طوری که با رشد روزافزون شهرهای بزرگ، اسکان غیررسمی و مساکن نامناسب در اغلب مناطق شهری چشم انداز غیرقابل انکاری را به وجود آورده است. بنابراین هدف پژوهش حاضر، مطالعه شاخص های کمی و کیفی مسکن در سطح بلوک های آماری است. پژوهش از نوع کاربردی است و اطلاعات مورد نیاز از سرشماری عمومی نفوس و مسکن در محدوده بلوک های آماری(7096 بلوک) برای سال های 1390 تهیه شده و تعداد 17 شاخص انتخاب و با تکنیک تحلیل عاملی ارزیابی که نتیجه آن 4 عامل تأثیرگذار بود. نتایج تحلیل داده ها، به نرم افزار Arc GIS10.3 انتقال یافته و برای بررسی وضعیت بلوک های آماری به لحاظ برخورداری از شاخص های مسکن از تحلیل لکه های داغ و برای شناسایی الگوی توزیع شاخص ها، از تکنیک خود همبستگی فضایی استفاده شده است. نتایج عامل ترکیبی نشان می دهد که 31درصد بلوک ها خیلی ضعیف، 30 درصد متوسط، 28 درصد در وضعیت خیلی خوب قرار گرفته اند. بر اساس تحلیل خودهمبستگی آماره موران، الگوی توزیع شاخص های مسکن شهری ارومیه به صورت خوشه ای تصادفی می باشد.

مقدمه: وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله، در بافت شهری و مناطق پرتراکم جمعیتی خسارات شدیدی را ایجاد کرده است. با توجه به قرار گیری کشور روی کمربند زلزله پژوهش حاضر شهر ارومیه را به واسطه ی ویژگی های طبیعی و خطر لرزه خیزی متوسط، جهت شناسایی مهمترین عوامل تشدید کننده آسیب رسان مورد مطالعه قرار داده است. هدف پژوهش: مدیریت بحران شهری در اثر وقوع زلزله روش شناسی تحقیق : این پژوهش از نظر روش توصیفی و تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. در بخش توصیفی از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، اسناد و مطالعات کتابخانه ای و در بخش تحلیلی از فرآیند تحلیل شبکه و عملگرهای فازی در نرم افزار ARC GIS استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه با مساحت 91/4854 هکتار 91/0 درصد از کل مساحت شهرستان ارومیه را شامل می شود که جمعیتی بالغ بر 727066 نفر(غیر از شهرک گلمانخانه) را در خود جای داده است. بر اساس سرشماری سال 1395 و بر پایه اطلاعات به دست آمده از بلوکهای آماری تعداد جمعیت و خانوار محدوده به ترتیب 727066 نفر و 222737 خانوار می باشد. محدوده مورد مطالعه 83/97 درصد از جمعیت شهرستان ارومیه را در خود جای داده است. یافته ها و بحث: بیشترین آسیب پذیری در مناطق با شیب های بیشتر از20 درصد و نواحی با تراکم جمعیتی بالا مشاهده می شود. نواحی با آسیب پذیری خیلی زیاد با 12/34 درصد، زیاد با 81/11 درصد، متوسط با 47/30 درصد، کم با 89/20 درصد و خیلی کم با 7/2 درصد از مساحت بلوکهای آماری را به خود اختصاص دادند. در حالت کلی می توان گفت که 93/45 درصد از محدوده مورد مطالعه بر اساس معیارهای استفاده شده در تحلیل آسیب پذیرند. نتایج : در پهنه بندی زلزله در سطح شهر ارومیه 5 کلاس آسیب پذیر به دست آمد که کلاس آسیب پذیری خیلی زیاد در منطقه 2 شهری با مساحت 09/341 هکتار( 19/13 درصد) بیشترین کاربری های آسیب پذیر را دارد. منطقه 3 با 24/8 درصد، منطقه 1 با 57/7 درصد، منطقه 4 با 76/2 درصد و منطقه 5 با 92/1 درصد به ترتیب دارای بیشترین کاربری های دارای آسیب پذیری خیلی زیاد می باشند.

   رشد سریع شهرنشینی و گسترش فیزیکی شهرها در دهه های اخیر با پیامدهای منفی بسیاری در ابعاد مختلف همراه بوده است. یکی از مهم ترین این پیامدها، کاهش سلامتی شهروندان تحت تأثیر عواملی همچون وابستگی به خودروی شخصی، کاهش پیاده مداری (به عنوان فعالیت بدنی روزانه) و توزیع نامناسب فعالیت ها است. در این راستا، موضوع سلامت در شهر در سال های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. تحقیقات نظری بیانگر آن است که فرم شهری که شامل مجموعه ای از ویژگی های کالبدی و غیر کالبدی در شهر است، در کاهش یا افزایش سلامتی ساکنین مؤثر است. ازاین رو، هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین فرم شهری و سلامتی شهروندان در شهر ارومیه است. به عبارت دیگر، این تحقیق به دنبال آن است تا مهم ترین عناصر فرم شهری با تأکید بر میزان فشردگی و پراکندگی مناطق شهر ارومیه را شناسایی کند که بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری دارند. روش این تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی و همچنین توسعه ای – کاربردی است. جمع آوری اطلاعات نیز بر اساس مطالعات اسنادی و پیمایش (توزیع پرسش نامه میان ساکنین مناطق 3 و 4 شهر ارومیه) است. برای تحلیل از روش تاپسیس استفاده می شود. نتایج این تحقیق نشان داد که در میان عوامل یازده گانه فرم شهری در سه دسته زیست محیطی، اجتماعی و کالبدی، مهم ترین عامل مؤثر بر سلامتی شهروندان، میزان فشردگی بافت است و پس ازآن اختلاط کاربری، کیفیت فضاهای پیاده، کیفیت هوا و کیفیت فضاهای سبز در رتبه های بعدی قرار دارند. نتایج تحلیل تاپسیس نشان داد که طبق نظر ساکنین، وضعیت فعلی فرم منطقه 4، تأثیر بیشتری بر سلامتی شهری دارد و این نشان می دهد که فرم شهری فشرده (و عناصر آن) بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری نسبت به فرم شهری پراکنده (منطقه 3) دارد. این یافته ها با مطالعات نظری صورت گرفته، سازگاری دارد.

مقدمه شهر ارومیه از شهرهای تاریخی فرهنگی ایران است. در این شهر نیز مانند بسیاری از شهرهای دیگر، بافت های تاریخی فرهنگی دچار فرسودگی شده و با مشکلات عدیده ای روبه رو است. در بافت تاریخی فرهنگی شهر ارومیه درآمد سرانه ساکنان کمتر از میانگین شهری بوده و نرخ بیکاری بالاتر از سایر نقاط شهری است. واحدهای مسکونی کم دوام و تراکم نفر در واحد مسکونی بالاتر از میانگین شهر است. این قسمت از بافت شهر ارومیه دچار مشکلات زیست محیطی متعددی بوده و میزان برخورداری و دسترسی ساکنان به خدمات شهری و وضعیت زیرساخت های شهری نامناسب است. بالا بودن سطح ناهنجاری های اجتماعی و زمینه بروز آن نسبت به میانگین شهری مشهود است. در نهایت هویت تاریخی و فرهنگی در این بخش از شهر مورد بی توجهی قرار گرفته و شأن و منزلت اجتماعی در این نواحی به شدت کاهش یافته که این مسئله منجر به جایگزینی اقشار اجتماعی شده است. این تحقیق به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که بازآفرینی بافت تاریخی فرهنگی شهر ارومیه تا چه اندازه به تحقق پایداری در بافت مورد مطالعه کمک می کند؟ از این رو، در تحقیق حاضر مهم ترین دغدغه و مسئله محقق، پرداختن به بازآفرینی بافت فرسوده تاریخی فرهنگی شهر ارومیه است تا با تحلیلی بر نقش بازآفرینی شهری موجب شناسایی نقاط محروم و ناکارآمد این قسمت شهر شده و تحقق پذیری اصول توسعه پایدار شهری در این نقاط بررسی شود.مواد و روش هاتحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و محتوای کاری، توصیفی و از نوع پیمایشی است. از طرفی این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است، زیرا اصول و فنون تدوین شده در تحقیق می تواند برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار گرفته شود و کاربرد عملی دارد. از نظر زمان نیز از نوع مقطعی است. برای جمع آوری داده ها از دو روش مصاحبه عمیق و پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل جمعیت ساکن محدوده بافت تاریخی فرهنگی شهر ارومیه که ۳۱۸۱۱ نفر است و حجم نمونه براساس فرمول کوکران برابر 380 نفر به دست آمد. برای اندازه گیری بازآفرینی بافت تاریخی فرهنگی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. پرسشنامه در مقیاس لیکرت 5 گزینه ای تنظیم شده است. اعتبار محتوای پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید این حوزه بررسی شد. علاوه بر آن، از روایی سازه ای استفاده شد. برای بررسی پایایی سؤال ها، از پایایی ترکیبی استفاده شد. ابتدا نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد. آزمون سؤال های پژوهش، مورد بررسی قرار گرفت و پس از تأیید نرمال بودن داده ها، از همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد. محاسبات در محیط نرم افزار SPSS و Amos و Smart Pls انجام گرفت.یافته هاتحلیل عاملی مرتبه دوم نشان می دهد بارهای عاملی تمام شاخص های بازآفرینی شهری پایدار بزرگ تر از 0/4 بوده و در سطح احتمال 95 درصد معنا دار هستند. ابعاد اجتماعی با بار عاملی 0/91 بیشترین تأثیر را در بازآفرینی شهری پایدار در بافت مرکزی شهر ارومیه دارد. پس از آن به ترتیب ابعاد فرهنگی با بار عاملی 0/88، ابعاد اقتصادی با بار عاملی 0/83 و ابعاد کالبدی با بار عاملی 0/79، ابعاد مدیریتی با بارعاملی 75 و زیست محیطی با بار عاملی 0/68 در ردیف بعدی قرار دارند. براساس یافته های حاصل از تحقیق حاضر همه شاخص هاى کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و مدیرتی داراى رابطه معنادارى با متغیر وابسته بازآفرینی بافت تاریخی فرهنگی شهر ارومیه هستند و به ترتیب شاخص های اجتماعی (0/609)، فرهنگی (0/553) اقتصادی با (0/525)، کالبدی با (0/411) مدیریتی با (0/382)، زیست محیطی با (0/335)، بیشترین تا کمترین تأثیر را بر متغیر وابسته دار ند. بنابراین، همه شاخص هاى پایداری با توجه به ضریب تعیین (۲R) بر متغیر وابسته تأثیر دارند. می توان نتیجه گرفت که بیشترین اثرگذاری به صورت مستقیم و غیرمستقیم مربوط به شاخص اجتماعی با اثر مستقیم 0/609 و غیرمستقیم 0/402 و بعد آن مربوط به شاخص فرهنگی با ثر مستقیم 0/553 و غیرمستقیم 0/375 است.نتیجه گیریدلیل اصلی انجام حجم قابل توجهی از مطالعات در زمینه بازآفرینی شهری توسط محققان و برنامه ریزان شهری در جهان، این است که این پدیده قادر خواهد بود تمامی جنبه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی را در یکپارچه سازی ساختار شهر در نظر گرفته و یکپارچه کند. تنوع فرهنگی در شهرهای ایران بسیار است و این امر باعث راه اندازی یک روند جدید بازآفرینی شهری شده و آن ایجاد انگیزه و بهبود پایداری شهری است. شاخص هایی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. باید به طور قابل توجهی در پروژه های بازسازی شهری آینده در شهر ارومیه به خصوص در بخش تاریخی فرهنگی در اولویت قرار گیرند. شهر ارومیه در حوزه بازآفرینی پایدار شهری از طریق گروه های فرهنگی حرکت یا گرایش فرهنگی مشخص خود را دارد، اما شهرهای ایران به طور عام و ارومیه ضمن بهره مندی از اقوام مختلف، همچنان فاصله بسیار زیادی تا بازآفرینی پایدار دارند، زیرا زیرساخت های لازم برای آن فرایند از جمله کارکردهای فرهنگی اجتماعی را ندارند. این نقش ها از تنوع مردمی با ایده ها، خواسته ها، مشاغل و تأثیرات نوآورانه گوناگون ناشی می شوند. در شهر ارومیه، ساکنان، عوامل جدی یا نیروی انسانی در برنامه ریزی، اجرا و تغییرات نیستند. از این رو سرمایه های فرهنگی که پیامد فرایند بازآفرینی شهری پایدار است در این شهر (بافت تاریخی فرهنگی) شکل نگرفته است. همچنین، اقوام مختلف در محله های همگن فرهنگی شهر ارومیه هنوز تأثیرات مرتبطی در تغییرات فضایی در آن ها ندارند. بنابراین، فرهنگ های عمومی کثرت گرا، مانند فرهنگ های ایجاد شده در سایر کشورها شکل نگرفته و فضاهای عمومی پایدار در شهرها و به خصوص شهر ارومیه ایجاد نشده است. یافته های این پژوهش می تواند واقعیت های مهم اجتماعی را برای توسعه برنامه ریزی بازآفرینی در اختیار سیاست گذاران شهری ایران و شهر ارومیه قرار دهد، که به بهبود سرمایه های اجتماعی گروه های فرهنگی قومی کمک می کند.

سیلاب ها یکی از مهم ترین مخاطرات طبیعی در سطح زمین هستند. هدف از تحقیق حاضر تهیه نقشه خطر وقوع سیل در شهر ارومیه و شناسایی مناطق آسیب پذیر است. روش تحقیق در این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت، کمّی - تبیینی و توصیفی است. جهت تهیه نقشه خطر وقوع سیل از 9 پارامتر مؤثر در وقوع این پدیده شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، فاصله از رودخانه، تراکم آبراهه، لیتولوژی، کاربری اراضی، بارش و شاخص رطوبت توپوگرافیک استفاده شد. به منظور تهیه لایه های اطلاعاتی از نرم افزار ArcGIS و ENVI و جهت وزن دهی معیارها و تعیین مهم ترین معیار از روش وزن دهی فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده گردید. نتایج وزن دهی معیارها نشان داد که دو پارامتر شیب و فاصله از رودخانه به ترتیب با ضرایب وزنی 219/0 و 177/0 بالاترین وزن را در وقوع سیل در سطح منطقه دارند. درنهایت با اعمال وزن های هر یک از معیارها نقشه خطر تهیه شد. نقشه نهایی نشان داد حدود 7/43 درصد از کل مساحت محدوده موردمطالعه در طبقات زیاد و خیلی زیاد از نظر خطر وقوع سیل قرار دارند. این بخش ها بیشتر مجاورت آبراهه های فرعی و اصلی را که در سطح شهر جریان دارند، شامل می شوند. عدم توجه به ملاحظات هیدروژئومورفولوژیکی نظیر تجاوز به حریم قانونی رودخانه ها و ساخت وسازهای غیراصولی در مجاورت آن ها خطر سیل گرفتگی در این بخش ها را افزایش داده است. شهرک بهداری و بیت المقدس و محله های سعدی و رودکی، شهرک شاهد و شهریار و خیابان صد متری و گلشهر ازجمله این مناطق هستند.

رویکرد ۱۵ دقیقه ای که به آن شهر ۱۵ یا ۲۰ دقیقه ای گفته می شود، به نظر می رسد یک مدل محبوب برای سازمان فضایی محله، و همچنین شهر بزرگ باشد. اجرای سیاست های شهر 15 دقیقه ای یکی از روش های جدید و تأثیرگذار در کاهش انباشتگی و آلودگی است؛ ازآنجایی که که این آثار همواره جاذب سفرهای گردشگری هستند اجرای سیاست های شهر 15 دقیقه ای می تواند ارتباط مستقیم بارونق گردشگری داشته باشد؛ به عبارتی نتایج حاصل از اجرای سیاست های شهر 15 دقیقه ای در کنار سایر طرح های بازآفرینی به شهر کمک می کند تا به مقصد گردشگران تبدیل شود؛ چراکه فضای فاقد ازدحام و آلودگی بستر را برای حفظ میراث طبیعی و تاریخی و نیز نمایش هرچه مطلوب تر آن ها فراهم می کند. مقوله گذراندن اوقات فراغت در ارتباط مستقیم با گردشگری قرار دارد، شهری با اجتماع سالم و آرام، با هویت و خلاق همان جایی است که بسیاری از انسان ها برای گذران اوقات فراغت به آن گرایش دارند و شهرهای 15 دقیقه ای توانایی ایجاد چنین امکانی را آن هم در سطح بالا دارا هستند. مقاله حاضر تلاش می کند تا ارزیابی کند که آیا و چگونه جاذبه های گردشگری بر ایجاد شهرها و یا محلات 15 دقیقه ای تأثیر می گذارند. با توجه به هدف پژوهش ابتدا شاخص ها و مؤلفه های تأثیرگذار در این موضوع در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی جمع آوری شد که 14 معیار مربوط به شهر یا محله 15 دقیقه ای مرتبط با این ابعاد از مبانی نظری تحقیق شناسایی شده است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی نوع عوامل موثر مشخص و سطح بندی شده اند که ابعاد اقتصادی، سپس اجتماعی و بعدازآن جاذبه های کالبدی بیشترین تأثیر را در ایجاد شهرهای 15 دقیقه ای داشته اند

از گذشته تابه حال، همواره وقوع زلزله به طور گسترده ای تهدیدکننده بوده و ضرورت کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله، به عنوان یکی از دغدغه ها اصلی برنامه ریزی شهری محسوب می شود. در همین راستا پهنه بندی آسیب شناسانه از میزان و نوع واکنش به زمین لرزه به کمک روش های موثر می تواند تاب آوری شهر در مواجهه با زمین لرزه را به طور قابل توجهی افزایش دهد. در پژوهش حاضر، آسیب شناسی کالبدی – اجتماعی شهر ارومیه در برابر بحران زلزله، مورد بررسی قرار گرفت. نوع این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی می باشد. برای سنجش آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی شهر ارومیه از 15 شاخص بهره گرفته شد. داده های مورد نیاز نیز از طرح های جامع و آمارنامه های سال 1395، استخراج شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل های آمار فضایی و خود همبستگی فضایی در نرم افزارGIS استفاده شده است. نتایج تحقیق جهت پاسخ به سؤال تحقیق، حاکی از آن است که، بخش های مرکزی شهر ارومیه نسبت به بخش های حاشیه ای از لحاظ شاخص کالبدی، آسیب پذیر تر هستند. وضعیت شاخص های اجتماعی در سطح مناطق شهر ارومیه، آسیب پذیری متوسطی را نشان می دهد. این آسیب پذیری در بعد کالبدی 58 درصد و در بعد اجتماعی، 41 درصد برآورد شد. نتایج مدل آرد جی نیز گویای خوشه ای بودن توزیع آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی در سطح مناطق شهر ارومیه است.

فضا زیربنای تولیدهای اجتماعی– اقتصادی براساس پراگماتیسم سیاسی است که بازتاب های اقتصاد سیاسی را بروز و نمایش می دهد. فضاهای جغرافیایی زیربنای فعالیت های انسانی محسوب می شوند و این فعالیت ها بازتاب های روبنایی به فضا می بخشند. در همین راستا شهرها مصادیقی از بازتاب های اقتصاد سیاسی بر فضاهای جغرافیایی قلمداد می شوند که به طور پیوسته از الگوهای نظام های سیاسی و اقتصادی کشورها در سطوح مختلف (محلی– ملی– منطقه ای و بین المللی) تاثیر می پذیرند. این پژوهش سعی دارد که بازتاب های اقتصاد سیاسی در دوره معاصر بر فضای جغرافیایی شهر ارومیه را بررسی کند. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی است. بازتاب های فضای جغرافیایی شهر ارومیه تحت تاثیر مولفه های اقتصاد سیاسی بر مبنای یافته های اسنادی، سنجش از دوری (GHSL & ESA) و ارزیابی نخبگان در قالب یافته های میدانی پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفتند و یافته های پرسشنامه ای به وسیله نرم افزار Amos تجزیه و تحلیل شدند. بر پایه ارزیابی فرضیات از طریق آزمون های نرم افزار مورد نظر مشخص شد که بازتاب های اقتصاد سیاسی بر فضای جغرافیایی شهر ارومیه عبارت اند از: الف) تمرکز قدرت و ثروت در فضاهای خاص؛ ب) گردش مازاد سرمایه و ثروت در تولید فضا های جدید؛ ج) شکل گیری فضاهای فقر؛ د) کالایی سازی فضای شهر ارومیه در چرخه دوم سرمایه داری؛ و ه) گسترش و انبساط فضایی.

شهرنشینی از خصوصیات بارز جهان امروز است و اکثر جمعیت دنیا در شهرها ساکن هستند. بیشتر شهرها و مراکز سکونتگاهی در مکان هایی بنا شده اند که در معرض انواع مخاطرات طبیعی و یا مخاطرات انسانی بر اثر دخالت ها و پیشرفت های تکنولوژی بشری قرار دارند که این چالشی اساسی در دست یابی جوامع شهری به توسعه پایدار می باشد. نگرشی که تا به امروزه در برنامه ریزی شهری و مدیریت بحران در برخورد با سوانح وجود داشته نگرش مقابله ای و کاهش آسیب پذری بوده است، در حال حاضر رویکرد تا ب آوری دیدگاه جدیدی است که به جای تمرکز بر کاهش آسیب پذیری و نگاه مقابله ای به افزایش تاب آوری و انعطاف پذیری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی تأکید می-کند. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. برای انجام تحقیق از تحلیل پرسشنامه ای که توسط 40 نفر از خبرگان و متخصصان شهری تکمیل شده استفاده شد.نتایج نشان می دهد که شهر ارومیه به لحاظ تاب آوری اجتماعی و زیرساختی در حد نسبتاً مطلوب قرار دارد اما از نظر تاب آوری نهادی- مدیریتی، اقتصادی و کالبدی- محیطی دارای وضعیت مطلوبی نیست. در مجموع تاب آوری کلی شهر ارومیه از نظر متخصصان پایین تر از حد مطلوب می باشد، به طوری که مقدار محاسبه شده تاب آوری کلی شهر ارومیه 94/2 کمتر از حد مبنا (3) است. و بر اساس آزمون رگرسیون گام به گام از میان مؤلفه های تاب آوری شهر ارومیه شاخص اجتماعی بیشترین تأثیر را در تاب آوری شهر ارومیه داشته و شاخص زیرساختی کمترین تأثیر را داشته است.