مطالب مرتبط با کلیدواژه

ردپای بوم شناختی


۱.

سنجش ردپای بوم شناختی زمین در بخش های مختلف اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد جدول داده- ستانده

نویسنده:
منبع: سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی سال اول زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: جدول داده ظرفیت زیستی ردپای بوم شناختی ردپای بوم شناختی سرانه ستانده متعارف و جدول داده ستانده داخلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۷ تعداد دانلود : ۴۳۲
در این پژوهش، به منظور بررسی وضعیت توسعه پایدار ایران، یک شاخص بیوفیزیکی برای ارزیابی واقعی سرمایه طبیعی (مانند زمین) به نام ردپای بوم شناختی زمین معرفی می کنیم. در مقایسه این شاخص با ظرفیت زیستی مشخص می شود که آیا ایران کسری بوم شناختی دارد و کاربری زمین به عنوان یک سرمایه طبیعی، پایدار است یا خیر. این شاخص برای سنجش پایداری، مجموع زمین حاصلخیز و آب لازم برای تولید مستمر منابع مصرفی انسان و جذب تمام ضایعات حاصل از آن در جامعه ای مشخص در هر مقیاس جهانی برحسب مساحت آن را برآورد می کند. برای محاسبه ردپای بوم شناختی، دو روش در ارتباط با مصرف نهایی جامعه انسانی تعریف شده وجود دارد. روش نخست در سطح کلان بوده که در تبیین ردپای بوم شناختی در سطح بخشی ناتوان است. برای رفع این نارسایی از الگوی داده- ستانده در سنجش این شاخص استفاده می شود که در این پژوهش نیز ازاین روش استفاده کرده ایم . پایه آماری استفاده شده بر اساس داده سال های 1380 و 1385 است و تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد، ردپای بوم شناختی ایران در سال 1385 نسبت به سال 1380 کاهش یافته و کشور در هر دو سال مورد بررسی، کسری بوم شناختی دارد.
۲.

تحلیل ردپای بوم شناختی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: روستای وشنوه- شهرستان قم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش و برنامه ریزی روستایی سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: اثرات زیست محیطی گردشگری پایدار ردپای بوم شناختی شهرستان قم روستای وشنوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۲ تعداد دانلود : ۶۶۳
هدف: ارزیابی اثرات فعالیت انسانی بر روی محیط زیست، سالیان متمادی است که کانون توجه محقّقان، کارشناسان، برنامه ریزان قرار گرفته است. بنابراین، ارزیابی اثرات فعالیت های گردشگران بر روی محیط طبیعی با استفاده از شاخص ردپای بوم شناختی، هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. روش: ردپای بوم شناختی، شاخصی است که با ارزیابی و محاسبه انرژی و مواد کاربردی در یک شهر، منطقه و یا کشور، فشاری را که جمعیت و فرآیندهای صنعتی بر اکوسیستم وارد می سازند، برآورد می کند. مؤلّفه های اصلی مورد نیاز در این روش، شامل حمل و نقل، الکتریسیته، سوخت (نفت و گاز)، آب، غذا و زباله می باشد. یافته ها: نتایج به دست آمده، بیان گر آن است که ردپای بوم شناختی گردشگری روستای وشنوه در گروه های مصرف غذایی، حمل و نقل، گرمایش، آب، برق و نیز تولید زباله برابر با 08/1 هکتار (سرانه هر گردش گر) بوده است. مقایسه این مقدار با فضای پشتیبان آن، حاکی از آن است که گردشگری در روستای وشنوه برای برآوردن نیازهای زیستی و پایداری زیست محیطی خود، متّکی به منطقه ای فراتر از این روستا می باشد. محدودیت ها: پراکندگی اطلاعات مربوط تعداد گردشگران واردشده به روستا، مهم ترین چالش پیش روی تحقیق حاضر بود. از این رو، داده های مورد نیاز از جمع بندی اطلاعات ثبت شده در مراکز اقامتی روستا و اطلاعات ارائه شده توسط شورای اسلامی و دهیاری روستا به دست آمد. راهکارهای عملی: توسعه سیستم حمل و نقل عمومی جهت مراجعه گردشگران به روستا، آموزش همگانی در خصوص نحوه مصرف و رعایت بهداشت محیط، گازرسانی به روستا و جای گزینی آن با نفت و گازوئیل که آلایندگی بالاتری دارند، برخی از مهم ترین رهیافت های کاهش اثرات فعالیت های گردشگری در این روستا به شمار می آید. اصالت و ارزش: تا کنون تحقیقات متعدّدی پیرامون تحلیل ردپای بوم شناختی در حوزه مطالعات شهری و روستایی صورت گرفته است. با این حال، پژوهش حاضر به این دلیل حائز ارزش و اعتبار است که به بررسی اثرات فعالیت های گردشگری بر روی محیط زیست پرداخته است و با توجّه به این که این مدل انتخابی، قابلیت ارزیابی از مقیاس محلّی تا مقیاس جهانی را دارد، بنابراین، یکی از روستاهای هدف گردشگری استان قم (روستای وشنوه) به عنوان محدوده مورد مطالعه، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است.
۳.

بررسی نقش شهروندی زیست محیطی زنان بر بازیافت زباله های خانگی در شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن و جامعه (جامعه شناسی زنان سابق) سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: تفکیک از مبدا ردپای بوم شناختی استفاده دوباره شهروندی زیست محیطی بازیافت زباله های خانگی خود بوم شناختی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن، اجتماع و خانواده مشارکت زن در اجتماع
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی شهری
تعداد بازدید : ۸۹۱ تعداد دانلود : ۴۹۳
این پژوهش با هدف بررسی نقش شهروندی زیست محیطی زنان بر بازیافت زباله های خانگی در شهر شیراز انجام شده است. روش پژوهش پیمایشی و جامعه آماری شامل شهروندان زن ساکن در شهر شیراز می باشد. با توجه به حجم نمونه در مدل سازی معادله های ساختاری400 نفر به عنوان نمونه تعیین و به صورت سهمیه ای از 9 منطقه شهری داده ها با ابزار پرسش نامه گرد آوری شده و تجزیه و تحلیل داده ها بوسیله نرم افزار SPSS20 و 20AMOS انجام گرفته است. پایایی ابزار پژوهش از روش حد نصاب ضریب آلفای کرونباخ و روایی نیز ( با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی)، انجام گرفته است. نتایج آماری ضریب همبستگی وجود رابطه ای معنی دار بین هر یک از متغیرهای رد پا و خود بوم شناختی با بازیافت زباله های خانگی را به ترتیب (34/0-= r و24 /0=r ) مورد تأیید قرار داده است. سپس در فضای چند متغیره مدل سازی، معادله های ساختاری با احتساب خطاهای اندازه گیری و نتایج واقعی تر خود بوم شناختی دارای (30/0) تاثیر مثبت و معنی دار و ردپای بوم شناختی با (37/0-) تاثیر منفی و معنی دار بر بازیافت زباله های خانگی بوده است.
۴.

سنجش ردپای بوم شناختی انرژی های فسیلی در بخش های اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد داده- ستانده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اقتصادی سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۷۳) 147 - 174

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار ردپای بوم شناختی محتوای انرژی تحلیل داده - ستانده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۴۳۱
یکی از شاخص های اساسی برای سنجش وضعیت توسعه پایدار، استفاده از شاخص ردپای بوم شناختی است. این مقاله که بر مفهوم ردپای بوم شناختی انرژی های فسیلی  تمرکز دارد در پی پاسخ به این دو پرسش است، آیا الگوی صادرات و واردات محتوای انرژی های فسیلی  کشور، موید مزیت نسبی است؟ و اینکه ردپای بوم شناختی انرژی های فسیلی ایران در سال ۱۳۹۰ چه میزان است؟ جهت سنجش ردپای بومشناختی انرژی های فسیلی از دوپایه آماری؛ نخست جدول داده-ستانده متقارن فعالیت در فعالیت بهنگام شده برای سال1390 مرکز آمار ایران و دوم ترازنامه هیدروکربوری سال 1390 استفاده شده است. یافته های کلی مقاله تحت عنوان دو سناریو، ارائه شده است. در سناریوی نخست فرض میشود که تکنولوژی تولید میان ایران و شرکای تجاری آن یکسان و در سناریوی دوم متفاوت باشد. نتایج حاصل در هر دو سناریو نشان میدهد در سطح کلان، اقتصاد ایران دارای مازاد تجاری محتوای انرژی است، اما در سطح بخشی تحت سناریوی اول 23 بخش اقتصادی و در سناریو دوم، 18 بخش اقتصادی کشور با کسری محتوای تجاری انرژی روبه رو هستند. ردپای بوم شناختی انرژی های فسیلی در سناریو نخست بیش از 191 میلیون هکتار (5/2 هکتار- نفر) و کسری3/2هکتار برای هر نفر و در سناریو دوم قریب  به 184  میلیون هکتار (4/2 هکتار- نفر) و کسری 2/2 هکتاری برای هر نفر است.  جمع بندی پژوهش آن است که نتایج سناریو دوم به دلیل پایین بودن بهره وری انرژی در ایران واقع بینانه تر است.
۵.

شبیه سازی رشد و توسعه کالبدی شهرها با بکارگیری مدل سلول های خودکار فازی(FCA) مطالعه موردی: شهر اهواز(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 77 - 92

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار ردپای بوم شناختی شهر تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۳۰۸
استفاده از مدلهای کمی برای شبیه سازی رشد و توسعه فیزیکی شهرها به واسطه وجود عوامل مختلف و پیچیدگی ذاتی محیط شهری همواره با چالش ها و عدم قطعیت هایی همراه است.پژوهش حاضر مدلی از توسعه شهری را بر مبنای اصول سلول های خودکار و رهیافت منطق فازی ارائه نموده است.دراین راستا ابتدا مهمترین شاخص های مؤثر بر رشدشهری و ساختار شبکه ای شاخص ها باروش دیماتل بدست آمده،سپس باکمک ساختار تهیه شده وزن هر شاخص با روش فرآیند تحلیل شبکه (ANP) محاسبه شده است.برای شبیه سازی رشد شهری در محدوده مورد مطالعه(شهر اهواز) برای سال 2020 از 3 تصویر ماهواره ای مربوط به سال های 2003، 2007 و 2013 استفاده شده است.بعد از انجام عملیات پیش پردازش، طبقه بندی تصاویر برای هر سه دوره باروش حداکثر شباهت صورت گرفته است.برای بررسی صحت نقشه ها در دو مرحله از شاخص کاپا استفاده شده،ابتدا نقشه های سال های مبدا طبقه بندی و صحت آنها با واقعیت بررسی شد و پس آن برای شبیه سازی نقشه سال های دیگراقدام شده است و مجددا صحت ارزیابی شده است.از آنجا که میزان صحت مدل برای دوره های دارای نقشه واقعیت قابل قبول ارزیابی شد، بنابراین برای شبیه سازی رشد شهری سال 2020 مدل رگرسیون خطی و ماتریس احتمالات تبدیل مورد استفاده قرار گرفته است.نتایج تحقیق نشان دهنده صحت قابل قبول مدل ارائه شده می باشد.همچنین مدل بکارگرفته شده در شبیه سازی شهری از واقع بینی بیشتری نسبت به مدل کلاسیک CA برخوردار بوده است.درسطح محدوده مورد مطالعه نیز نتایج گواه آن است که رشد و توسعه شهر اهواز در دوره های مختلف درجهت خاصی توسعه نیافته بلکه کاملا جسته و گریخته و درتمامی جهات صورت گرفته است.
۶.

امکان سنجی راهبرد زیست محیطی شهر کربن صفر در شهرکرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دوره ۳۱ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 41 - 60

کلیدواژه‌ها: شهر زیست محیطی کربن صفر ردپای بوم شناختی مدل سازی ساختاری PLS IPCC شهرکرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۹۳
تغییرات آب وهوایی درنتیجه انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیت های انسانی و گسترش شهرنشینی، شرایط زیست انسان را روی کره زمین با چالش های جدی روبه رو کرده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش شناسی، توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی و تحلیل پرسش نامه ای است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، شاخص هایی در هشت دسته با توجه به اهداف پژوهش استخراج شد. با استفاده از فرمول کوکران، 100 نفر از متخصصان حوزه محیط زیست شهری به مثابه نمونه پژوهش تعیین شدند؛ سپس با استفاده از روش ترکیبیAnp-Dematil ، مهم ترین معیارها و شاخص های زیست محیطی شهر کربن صفر در شهرکرد رتبه بندی شد. برای اندازه گیری ردپای بوم شناختی در شهرکرد از نرم افزارIPCC  استفاده شد. برمبنای نتایج بررسی شاخص های مؤثر بر استقرار شهر کم کربن در شهرکرد، شاخص های خلاقیت زیست محیطی و طراحی منظر شهری به مثابه پایدارترین شاخص ها و شاخص انرژی به مثابه ناپایدارترین شاخص شناخته شدند؛ همچنین برای تعیین ردپای بوم شناختی از سرانه انتشار دی اکسیدکربن شهرکرد در سال 1396، 4.51 تن، بهره گرفته شد که در مقایسه با مقیاس جهان که 4.47 تن است، بیشتر و در مقایسه با مقیاس ایران که 6.76 تن در سال است، کمتر است. نتایج نشان داد ردپای بوم شناختی کربن در شهرکرد فراتر از میانگین جهانی و کمتر از میانگین ایران است.
۷.

بررسی تحلیلی پارامترهای مؤثر بر ردپای بوم شناختی گردشگران منطقه تاریخی بیستون کرمانشاه با استفاده از روش آماری تجزیه مؤلفه های اصلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گردشگری و توسعه سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۶) 142 - 157

کلیدواژه‌ها: ردپای بوم شناختی گردشگران بیستون تجزیه مؤلفه اصلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۰۶
صنعت گردشگری با توجه به ویژگی های محیط پذیرنده و نیز خصوصیات گردشگران می تواند بر روی محیط تأثیر گذار باشد. علاوه بر ویژگی ها و منابع طبیعی مقصد، خصوصیات جمعیت شناختی همچون درآمد، سن و تحصیلات بر روی رفتارهای گردشگران و درک آن ها از محیط و تأثیرات گردشگری مؤثر است. برآورد ردپای بوم شناختی و تجزیه و تحلیل نتایج آن، ارزش عددی و کمی هر نوع فعالیت و رفتار گردشگران را نشان می دهد و تصویری لحظه ای از تأثیر و مصرف منابع توسط جمعیت تحت بررسی ایجاد می کند. در این پژوهش با جمع آوری داده های مورد نیاز از جمعیت گردشگران منطقه تاریخی بیستون کرمانشاه با استفاده از توزیع پرسشنامه در چهار فصل در بین گردشگران، به بررسی میزان مصرف پارامترهای آب، غذا، انرژی الکتریسیته و داده های لازم برای محاسبه ردپای حمل و نقل و نیز میزان تولید زباله پرداخته شد. نتایج نشان داد نقش متغیر غذا در بیشتر ویژگیهای بررسی شده قابل توجه بود در حالیکه نقش متغیر آب در حد متوسط و تاثیر متغیر حمل و نقل در حد نسبتا پایین قرار داشت. متغیر غذا برای گردشگران اهمیت زیادی داشته و این اهمیت در ویژگیهای سن و استان برجسته تر است در حالیکه ویژگی تحصیلات در رده دوم اهمیت قرار گرفت. اهمیت سه متغیر آب، غذا و حمل و نقل در ویژگی درآمد تقریبا یکسان بود که نشان می دهد توقع هر قشر متناسب با سطح درآمد آنان می باشد. بنابراین توصیه می گردد برای رونق این منطقه گردشگری نظارت و کنترل بر اماکن ارایه کننده غذا بیش از پیش لحاظ شده و کیفیت ارایه خدمات بالا رود.
۸.

نقش پیچیدگی اقتصادی در ردپای بوم شناختی: بررسی فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس (EKC) برای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی و بودجه سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۵۳) 179-153

کلیدواژه‌ها: پیچیدگی اقتصادی بوت استرپ FARDL علیت متغیر با زمان ردپای بوم شناختی محیط زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۳
پژوهش حاضر با هدف آزمون اعتبار فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس ( EKC ) برای ایران انجام شده است. برای تجزیه و تحلیل روابط کوتاه مدت و بلند مدت میان رشد اقتصادی، شاخص پیچیدگی اقتصادی، مصرف انرژی، و ردپای بوم شناختی از روش FourierARDL و آزمون علّیت با تغییر زمان استفاده شده است. یافته های رویکرد FourierARDL وجود هم انباشتگی در میان متغیرها را تایید می کند. علاوه بر این، نتایج نشان می دهد مصرف انرژی و رشد اقتصادی باعث افزایش رد پای بوم شناختی در کوتاه مدت و بلند مدت می شود. با این حال، کشش کوتاه مدت رشد اقتصادی نسبت به کشش بلند مدت کوچک تر است، یعنی فرضیه EKC برای ایران معتبر نیست. این یافته توسط آزمون علّیت با تغییر زمان تایید می شود. نتایج کلی نشان می دهد که پیچیدگی اقتصادی تاثیر کاهنده ای بر رد پای بوم شناختی دارد و رشد اقتصادی برای حل مشکلات زیست محیطی در ایران موثر نیست. بنابراین، دولت ایران باید فرایند تولید سازگار با محیط زیست و فناوری های پاک تر را در صادرات تشویق کند تا آلودگی محیط زیست کاهش یابد.
۹.

بررسی تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی بر روی توسعه پایدار شهر تبریز با استفاده از شاخص EF(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲-۳ (پیاپی ۳۱) 111 - 121

کلیدواژه‌ها: تبریز پایداری شهری توسعه پایدار تحلیل رگرسیونی ردپای بوم شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۴۲
مفهوم توسعه پایدار شهری به توسعه اقتصادی، اجتماعی شهری ضمن تداوم حفاظت از منابع زمینی برای نسل کنونی و آینده به مجدد ساختن بهره برداری از منابع طبیعی در حد ظرفیت سیستم های طبیعی وهماهنگی طرح های توسعه دلالت دارد. هدف در این پژوهش بررسی تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی و جمعیتی بر اجزاء رد پای بوم شناختی و ارائه پیشنهادات برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی است که همین موضوع باعث قرار گرفتن مبحث توسعه پایدار در سرلوحه سیستم مدیریتی شهر تبریز می شود. جامعه آماری این مطالعه 250 نفر از ساکنان شهر تبریز هستند. برای تکمیل پرسشنامه از روش جمع آوری تصادفی استفاده شده است. در نهایت با استفاده از تحلیل آماری در محیط SPSS و تحلیل رگرسیونی چند متغیره به تحلیل داده های آماری طی دو مرحله برآمده از پرسشنامه پرداخته شده است در جدول های 1 تا 8 نشان داد که پارامترهای متغیر اجتماعی - اقتصادی و جمعیتی در شهر تبریز تأثیر معنی داری بر اجزا چهارگانه EF یعنی غذا، حمل و نقل، مسکن و کالا دارند. مفهوم این تأثیر آن است که با افزایش پارامترهای متغیر اجتماعی – اقتصادی و جمعیتی (سن، جنس، تأهل، سواد و درآمد) شاخص EF افراد نیز افزایش می یابد، که این مهم با تحلیل های جمعی متغیرهای وابسته در جدول های 9 و 10 تحکیم یافته است. نتایج حاصل نشان می دهد که پارامترهای متغیر مستقل، حدود 84% بر اجزاء EF در شهر تبریز تأثیر دارند.
۱۰.

آزمون فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس در اقتصاد ایران با تاکید بر نقش متغیرهای توسعه ای: رویکرد ARDL تعمیم یافته با شکست ساختاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحلیل­ های اقتصادی توسعه ایران (سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی) سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 199 - 234

کلیدواژه‌ها: فرضیه EKC ردپای بوم شناختی جهانی سازی AARDL

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۹
  ایران به عنوان یکی از آلوده ترین کشورهای جهان، با چالش های افزایش انتشار CO 2 و اثر زیست محیطی آن، روبرو است. برای اینکه ایران به رشد پایدار دست یابد، باید عواملی را که باعث کاهش آلودگی محیط زیست است را شناسایی نمود. برای این منظور، این مطالعه به صورت تجربی، به بررسی اثر درآمد، سرمایه انسانی، جهانی شدن، مصرف انرژی تجدیدپذیر و باز بودن تجارت بر تخریب محیط زیست برای ایران را در چارچوب فرضیه منحنی محیط زیست کوزنتس ( EKC ) بررسی می کند. در این مقاله، رویکرد ARDL تعمیم یافته با لحاظ یک شکست ساختاری برای بررسی داده های سالانه سری زمانی طی دوره 1396-1358 به کار گرفته شده است. این یافته ها نشان می دهد که فرضیه EKC برای ایران صدق نمی کند و یک رابطه درجه دو U شکل بین آلودگی محیط زیست و سطح درآمد برای انتشار CO 2 و ردپای بوم شناختی تعیین شده است. نتایج، همچنین حاکی از آن است که جهانی سازی، باز بودن تجارت و درآمد، باعث آلودگی محیط زیست می شود؛ درحالی که افزایش سرمایه انسانی، ردپای بوم شناختی را در بلندمدت کاهش می دهد. مصرف انرژی تجدیدپذیر باعث کاهش ردپای بوم شناختی می شود؛ اما بر انتشار CO 2 تأثیری ندارد. یافته های این مطالعه، نشان می دهد که سرمایه انسانی، نقش اساسی در کاهش تخریب محیط زیست در ایران دارد و انرژی های تجدیدپذیر برای تأمین نیازهای زیست محیطی، کافی نیست.
۱۱.

ماندگاری شوک ها بر تخریب محیط زیست در کشورهای صادرکننده نفت: دلالت هایی برای سیاستگذاری زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 127 - 158

کلیدواژه‌ها: شوک های دائمی و موقتی ردپای بوم شناختی آزمون ریشه واحد پانل کشورهای صادرکننده نفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۴
شناسایی آثار دائمی یا موقتی شوک های وارد بر محیط زیست یکی از ملاحظات مهم در بحث سیاست گذاری است. هدف این پژوهش بررسی ماندگاری شوک ها بر تخریب محیط زیست در 33 کشور صادرکننده نفت با استفاده از آزمون ریشه واحد پانل است. برای این منظور از آزمون پانل بهمنی اسکویی و همکاران (2014) با شکست های تیز و هموار و آزمون مانایی تک متغیره پانل کاریون سیلوستر و همکاران (2005) با شکست های تیز و هموار برای دوره زمانی 2017-1961 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که شوک های وارد بر ردپای بوم شناختی به عنوان شاخص تخریب محیط زیست در کشورهای منتخب صادرکننده نفت آثار موقتی دارند. به عبارت دیگر، ردپای بوم شناختی تحت دو فرض واریانس بلندمدت همگن و واریانس بلندمدت ناهمگن رفتار بازگشت به میانگین دارد. نتایج آزمون تک متغیره نیز نشان داد مانایی ردپای بوم شناختی در سطح معنی داری 10 درصد برای همه کشورهای صادرکننده نفت به جز کشورهای کانادا، جمهوری کنگو، مصر، ایران و اندونزی تأیید می شود. درنتیجه سیاست های مربوط به کاهش اندازه ردپای بوم شناختی در بلندمدت در کشورهای کانادا، جمهوری کنگو، مصر، ایران و اندونزی تأثیر دائمی خواهند داشت، به عبارت دیگر، مداخله دولت در جهت وضع سیاست هایی که منجر به کاهش ردپای بوم شناختی می شوند، مؤثر خواهد بود.
۱۲.

ردپای بوم شناختی توریسم در نواحی روستایی مطالعه موردی: روستای وشنوه (شهرستان قم، بخش فردو)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: فضای گردشگری سال هشتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 129 - 143

کلیدواژه‌ها: ردپای بوم شناختی گردشگری روستایی اثرات زیست محیطی روستای وشنوه استان قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۶
مطالعات و اقدامات تجربی زیادی برای عملیاتی کردن مفهوم توسعه پایدار و مدل های ارزیابی آن صورت پذیرفته است. اما، علی رغم تمام این اقدامات، نتایج حاصل از پیشرفت به سوی پایداری مطلوب نبوده است. از طرف دیگر مطالعات نخستین در کشور نیز حاکی از وجود چالش های عمده در جهت دستیابی به پایداری توسعه گردشگری به ویژه در روستاهای هدف گردشگری می باشد.در این پژوهش سعی شده است تا با روشی توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای اسنادی و نیز برداشت های میدانی(توزیع پرسشنامه و مصاحبه با دهیار و شورای روستا و نیز گردشگران)، میزان اثرات زیست محیطی وارده به روستای وشنوه توسط گردشگران به وسیله مدل ردپای بوم شناختی برآورد گردد. جامعه آماری این پژوهش تعداد گردشگرانی است که در سال 1391 به روستای وشنوه مراجعه نموده اند. با توجه به اینکه در سال 1391 تعداد 10000 نفر گردشگر به این روستا وارد شده اند، بنابراین با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه آماری برابر با 350 نفر برآورد گردید. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ردپای بوم شناختی گردشگری در روستای وشنوه در گروه های مصرفی مواد غذایی، حمل و نقل، گرمایش، آب، برق و نیز تولید زباله برابر با 1.08(سرانه هر گردشگر) هکتار بوده است.مقایسه این مقدار با فضای پشتیبان آن، بیانگر آن است که گردشگری در روستای وشنوه برای براوردن نیازهای زیستی و پایداری زیست محیطی خود متکی به منطقه ای فراتر از این روستا می باشد.
۱۳.

سنجش ردپای بوم شناختی به منظور پیش بینی کاربری زمین در رویکرد داده-ستانده پویا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اقتصادی ایران سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۹۷ 117 - 151

کلیدواژه‌ها: ردپای بوم شناختی داده- ستانده پویا مسیر رشد متوازن کاربری زمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۹
پیشی گرفتن تقاضای انسان از ظرفیت زیستی زمین باعث تخریب روزافزون محیط زیست شده و همین امر ض رورت انج ام پژوهش دقیق درباره این تغییرات و پیش بینی آن را دوچندان می کند. ردپای بوم شناختی شاخص مناسبی برای پی گیری تقاضای انسان، ظرفیت احیای منابع و جذب زباله در محیط زیست است. مفهوم آن به دنبال ارائه معیاری زمین محور است که اثر مصرف گذشته را محاسبه کند تا تمام فشار بر محیط زیست را در ناحیه زمین لازم برای تأمین مصرف نشان دهد. در نسخه جدید روش های محاسبه این شاخص تلاش شده با استفاده از جدول داده- ستانده پویا، کاربری زمین با توجه به نرخ رشد اقتصادی بالقوه و نرخ رشد اقتصادی واقعی پیش بینی شود. به این منظور در این پژوهش برای نخستین بار ردپای بوم شناختی برای پیش بینی کاربردی زمین در رویکرد داده- ستانده پویا براساس داده های سال 1395، با استخراج جدول داده-ستانده پویا از جدول سال 1395 بانک مرکزی و با توجه به داده های موجودی سرمایه و اطلاعات زمین در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات انجام گرفت. براساس نتایج، طبق نرخ رشد برنامه ریزی شده در برنامه ششم توسعه، سهم هر فرد ساکن ایران از زمین های داخلی بالغ بر 0/42هکتار است. اگر ردپای بوم شناختی با همین نرخ رشد کند تا 17/5 سال بعد، یعنی حدود سال 1412 با اتمام ظرفیت زیستی زمین مواجه می شود. این سال با در نظر گرفتن رشد اقتصادی بدون احتساب نفت 6/4 درصد در سال 1395 به سال 1417 می رسد.
۱۴.

تاثیر نابرابری درآمد بر ردپای بوم شناختی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد باثبات دوره ۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۲) 82 - 105

کلیدواژه‌ها: نابرابری توزیع درآمد ردپای بوم شناختی روش گشتاورهای تعمیم یافته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۵
نابرابری درآمد از کانال های مختلف از جمله تقاضای اجتماعی بر کیفیت محیط زیست اثر می گذارد. نابرابری درآمد با تغییر ترجیحات مصرف کنندگان می تواند بر رفتارهای اقتصادی و محیط زیستی اثرگذار باشد. تا کنون در پژوهش های مختلفی که در اقتصاد ایران صورت پذیرفته است از انتشار گازهای گلخانه ای همانند دی اکسید کربن به عنوان پراکسی از تخریب محیط زیست استفاده نموده اند. اما این شاخص نمی تواند نماینده جامعی برای نشان دادن وضعیت محیط زیست باشد. ردپای بوم شناختی بیانگر یک شاخص جامع از فشارهای انسانی در محیط زیست است. با توجه به اینکه اخیرا آمار و اطلاعات مربوط به ردپای بوم شناختی منتشر شده است لذا در این پژوهش به بررسی اثر نابرابری درآمد بر ردپای بوم شناختی کشور ایران طی بازه زمانی 1399-1369 پرداخته شده است. بر پایه بررسی های انجام شده، ردپای بوم شناختی تحت تأثیر مقادیر دوره قبل از خود است و برای بررسی آن، باید از مدل پویا استفاده شود. بر این اساس برای بررسی دقیق موضوع از روش GMM سری زمانی استفاده شده است. نتایج تخمین مدل نشان داد که نابرابری درآمد تاثیر مثبت و معنی داری بر ردپای بوم شناختی دارد. بنابراین افزایش ضریب جینی می تواند باعث افزایش استفاده غیرپایدار و بیش از حد از منابع طبیعی شود و در نتیجه باعث افزایش ردپای بوم شناختی شود. همچنین تولید ناخالص داخلی، درجه آزادی تجاری و شهرنشینی بر ردپای بوم شناختی نیز اثر مثبت و معنی داری دارند. سایر نتایج نشان داد که مصرف انرژی های تجدیدپذیر بر ردپای بوم شناختی اثر منفی و معنی داری دارد.
۱۵.

سنجش و تحلیل رد پای بوم شناختی (مطالعه موردی شهرستانهای استان مازندران)

نویسنده:
منبع: مطالعات ساختار و کارکرد شهری سال ۳ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰ 103 - 125

کلیدواژه‌ها: توان زیستی ردپای بوم شناختی مازندران توسعه پایدار گردشگری نا پایداری محیط زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۱
شاخص رد پای بوم شناختی مبنایی برای ارتباط بین انسان و طبیعت است. وقتی که ردپای جمعیتی منطقه ای از مقدار توان طبیعی محیطش برای تامین منابع مورد نیازبیشتر گردد، جامعه به سمت ناپایداری پیش می رود. بنابراین ردپای بوم شناختی، یک ابزار ارزیابی مناسب، جهت حفظ محیط زیست و توسعه پایدار می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق توصیفی – تحلیلی   می باشد. در این تحقیق ردپای بوم شناختی استان مازندران در سال 1390 مورد سنجش قرار گرفت تا مشخص شود که آیا توان طبیعی محیط این استان می تواند نیازهای جمعیت و گردشگرانی که از خارج استان به این منطقه می آیند را تامین نماید؟ ردپای بوم شناختی شهرستانهای استان با توجه به جاذبه های گردشگریشان به چه میزان بوده و میزان پایداری شهرستانها و استان چگونه است؟ برای محاسبه ردپای بوم شناختی شهرستانهای استان مازندران از اطلاعات گردآوری شده توسط مرکز آمار ایران و وسازمان آمار استان مازندران استفاده گردید. شیوه محاسبات با روش های انجام شده توسط گوتلیب، گازمن ونحوه محاسبات ارائه شده در شبکه جهانی جاپای بوم شناختی می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد استان مازندران وشهرستانهای آن، بجز 2 شهرستان، بیش از توان زیستی منطقه  از محیط طبیعیشان استفاده می نمایند.
۱۶.

سنجش و مقایسه ردپای بوم شناختی و ظرفیت زیستی شهرستان های استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه پاییز ۱۴۰۳ شماره ۷۶ 1 - 32

کلیدواژه‌ها: ردپای بوم شناختی ظرفیت زیستی کمبود بوم شناختی استان مازندران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۲۴
در دهه های اخیر مشکلات محیط زیستی ناشی از فعالیت های انسانی، به عنوان یک چالش جدی برای توسعه پایدار جهانی مطرح شده اند. یکی از مفاهیم کلیدی در این زمینه، ردپای بوم شناختی است که به میزان مصرف منابع طبیعی توسط جامعه انسانی اشاره دارد و در مقایسه با مفهوم ظرفیت زیستی که نشان دهنده توانایی زمین برای تأمین نیازهای انسانی و جذب پسماندها است، کمبود بوم شناختی منطقه را مورد ارزیابی قرار می دهد. پژوهش حاضر، به تحلیل تولیدات بیولوژیکی به منظور محاسبه میزان بار و فشار وارده بر طبیعت در اثر بهره برداری انسان و میزان ظرفیت زیست کره جهت ارائه زمین مورد نیاز برای جذب کربن، مصارف انرژی، حمل ونقل و . . .  پرداخته است. در این پژوهش برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش ردپای اکولوژیک با واحد اندازه گیری هکتار جهانی (gha) استفاده شده و کمبود بوم شناختی شهرستان های استان مازندران برآورد شده است. نتایج نشان می دهد سرانه کمبود بوم شناختی کل استان در سال 1400، برای هر مازندرانی 49/0- درصد هکتار جهانی است. این مهّم بیانگر عدم تعادل میان فعالیت های اقتصادی و حفظ محیط زیست و همچنین مصرف بیش ازحدّ منابع طبیعی است. قائم شهر با بیشترین سرانه کمبود بوم شناختی (03/1- هکتار جهانی) ناپایدارترین شهرستان و گلوگاه با بیشترین سرانه مازاد بوم شناختی (54/2 هکتار جهانی) پایدارترین شهرستان استان هستند. پژوهش حاضر می تواند پایه ای برای تصمیم گیران و مسئولان جهت اتخاذ تدابیر مناسب و تصمیم گیری های آگاهانه برای حفظ محیط زیست باشد و توسعه پایدار مناطق را ایجاد کند.
۱۷.

پویایی های روابط مصرف برق، اثر محیطی و رشد اقتصادی با رویکرد ضرایب پارامتر طی زمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) سال ۲۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 1 - 26

کلیدواژه‌ها: TVP-VAR Stochastic volatility non-oil real GDP Ecological footprint نوسانات تصادفی تولیدناخالص داخلی واقعی غیرنفتی ردپای بوم شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴
کشورهای درحال توسعه با مشکل تخریب محیط زیست مواجه هستند. تخریب محیط زیست در اثر استفاده از انرژی های تجدیدناپذیر برای رشد اقتصادی ایجاد می شود، اما نمی توان پیامدهای تخریب محیط زیست را نادیده گرفت. در این مطالعه، برای بررسی پویایی بین زمانی بین تولید ناخالص داخلی واقعی ایران (نفتی و غیرنفتی)، مصرف برق و اثر محیطی برای سال های 1346-1397 از مدل خودتوضیح برداری پارامترهای متغیر طی زمان (TVP-VAR) استفاده می شود. نتایج نشان می دهد که مدل TVP-VAR برای بررسی پویایی رابطه بین مصرف برق، تولید ناخالص داخلی واقعی و اثر محیطی کاربردی است. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل توابع واکنش ضربه ای پارامتر طی زمان تولید ناخالص داخلی واقعی (نفتی و غیرنفتی)، مصرف برق و اثر محیطی به شوک های ساختاری، نشان می دهد که واکنش ها به میزان نوسانات ساختاری تولید ناخالص داخلی واقعی (نفتی و غیرنفتی)، مصرف برق و شوک های اثر محیطی، بستگی دارد. توصیه می شود که سیاست گذاران در ایران، به منابع انرژی تجدیدپذیر توجه داشته باشند؛ چراکه جایگزینی منابع انرژی سنتی قدیمی مانند زغال سنگ، گاز و نفت، به تقاضای فزاینده برای انرژی کمک می کند. برای دستیابی هم زمان به رشد اقتصادی پایدار و کیفیت محیطی بلندمدت، به سرمایه گذاری زیادی در فناوری های انرژی جدید توصیه می شود.