مسیر رشد متوازن

پیشی گرفتن تقاضای انسان از ظرفیت زیستی زمین باعث تخریب روزافزون محیط زیست شده و همین امر ض رورت انج ام پژوهش دقیق درباره این تغییرات و پیش بینی آن را دوچندان می کند. ردپای بوم شناختی شاخص مناسبی برای پی گیری تقاضای انسان، ظرفیت احیای منابع و جذب زباله در محیط زیست است. مفهوم آن به دنبال ارائه معیاری زمین محور است که اثر مصرف گذشته را محاسبه کند تا تمام فشار بر محیط زیست را در ناحیه زمین لازم برای تأمین مصرف نشان دهد. در نسخه جدید روش های محاسبه این شاخص تلاش شده با استفاده از جدول داده- ستانده پویا، کاربری زمین با توجه به نرخ رشد اقتصادی بالقوه و نرخ رشد اقتصادی واقعی پیش بینی شود. به این منظور در این پژوهش برای نخستین بار ردپای بوم شناختی برای پیش بینی کاربردی زمین در رویکرد داده- ستانده پویا براساس داده های سال 1395، با استخراج جدول داده-ستانده پویا از جدول سال 1395 بانک مرکزی و با توجه به داده های موجودی سرمایه و اطلاعات زمین در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات انجام گرفت. براساس نتایج، طبق نرخ رشد برنامه ریزی شده در برنامه ششم توسعه، سهم هر فرد ساکن ایران از زمین های داخلی بالغ بر 0/42هکتار است. اگر ردپای بوم شناختی با همین نرخ رشد کند تا 17/5 سال بعد، یعنی حدود سال 1412 با اتمام ظرفیت زیستی زمین مواجه می شود. این سال با در نظر گرفتن رشد اقتصادی بدون احتساب نفت 6/4 درصد در سال 1395 به سال 1417 می رسد.

مطالعه ی حاضر ضمن تشریح مدل رشد درونزای دو بخشی اوزاوا- لوکاس، که علاوه بر بخش تولید کالا و خدمات بر تولید سرمایه ی انسانی نیز تأکید دارد، به شبیه سازی مسیرهای زمانی متغیرهای کلان اقتصاد ایران تحت فروض مدل مذکور می پردازد.  برای این منظور با استفاده از اصل ماکزیمم پونتری اگین به بهینه سازی پویا و حل مسأله ی کنترل حداکثر سازی ارزش فعلی جریان مطلوبیت آتی عامل نمونه (ناشی از مصرف) در یک افق زمانی نامحدود با توجه به قیود موجود در تشکیل سرمایه ی فیزیکی و انسانی پرداخته و برای سیستم معادلات دیفرانسل حاصل از بهینه سازی پویایی ها، وجود و معلوم بودن وضعیت پایدار و تحلیل مسیرهای رشد هم به صورت پارامتریک و هم به صورت عددی، با توجه به مقادیر برآورد شده برای پارامترهای اقتصادی ایران، بررسی می شود.  بر اساس داده های موجود اقتصاد ایران طی سال های 86- 1353، علاوه بر محاسبه ی ضرایب مختلف، مسیر زمانی GDP و سایر متغیرهای کلان شبیه سازی شده است.  نتایج بیانگر آنست که متوسط نرخ رشد بلند مدتGDP واقعی روی مسیر رشد متوازن حدود 7/4% می باشد و افزایش در ضریب تکنولوژیکی بخش آموزش و کشش تولید نسبت به سرمایه ی انسانی می تواند باعث افزایش این نرخ رشد و قرار گرفتن اقتصاد روی مسیر رشد متوازن بالاتر گردد که این موضوع مؤید نقش و اهمیت سرمایه ی انسانی در رشد اقتصادی می باشد.