آموزش چندفرهنگی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای برنامه های درسی تعلیمات اجتماعی دوره ی راهنمایی بر مبنای مؤلفه های پدیده جهانی شدن انجام گرفت و مؤلفه های پژوهش شامل آموزش شهروندی، آموزش چند فرهنگی، آموزش صلح، آموزش محیط زیست و آموزش سلامت بودند. بدین ترتیب در این پژوهش کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی به عنوان مهم ترین منبع آموزشی مورد تحلیل قرار گرفت تا مشخص شود که تا چه حد در راستای مؤلفه های آموزش جهانی حرکت کردند. روش مورد استفاده در تحلیل محتوای پژوهش آنتروپی شانون و نیز تحلیل کیفی بوده و واحد تحلیل نیز صفحات (متن، پرسش ها، تمرین ها و تصاویر) در مجموع 232 صفحه از کتاب تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی را شامل می شدند و جامعه آماری کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی شامل سه جلد کتاب در سال 1390-1389 با عنوان تعلیمات اجتماعی بود و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهدکه به هر چهار مؤلفه آموزش جهانی یعنی آموزش شهروندی (227/0) و آموزش سلامت (226/0)، آموزش چند فرهنگی (205/0) و آموزش صلح (205/0) به یک نسبت پرداخته شده بود و این در حالی بود که به مؤلفه آموزش محیط زیست (135/0) در حد کم پرداخته شده بود.

پژوهش حاضر باهدف تحلیل آموزش چندفرهنگی در ایران صورت گرفته است. به همین منظور از روش پژوهش ترکیبی استفاده شده است. بدین ترتیب که ابتدا در یک پژوهش کیفی معیارهای آموزش چندفرهنگی مطلوب استخراج شد که این معیارها در 4 عنصر اصلی (هدف، محتوا، روش های تدریس، ارزشیابی) و 9 عنصر فرعی و 50 زیر محور از میان مصاحبه با صاحب نظران و معلمان برجسته در آموزش چندفرهنگی به دست آمدند. سپس معیارهای استخراج شده در یک پرسشنامه ی نظرسنجی قرار داده شدند که روایی آن توسط 5 نفر از متخصصان آموزش چندفرهنگی مورد تأیید قرار گرفت. به وسیله ی این پرسشنامه فاصله ی میان وضعیت مطلوب آموزش چندفرهنگی و وضعیت موجود این آموزش در ایران سنجیده شد. بدین گونه که 150 معلم مقطع متوسطه دوم در سال 1396 در استان مرکزی با روش نمونه گیری خوشه ای، 60 کارشناس و مؤلف کتاب درسی مقطع متوسطه با روش نمونه گیری تصادفی و 16 صاحب نظر تعلیم و تربیت چندفرهنگی با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند.نتایج نشان می دهد که هر سه گروه معتقدند وضعیت برنامه ی درسی چندفرهنگی در ایران در هر 4 عنصر اصلی و عناصر فرعی موردبررسی نسبت به وضعیت مطلوب برنامه درسی چندفرهنگی از حد متوسط نیز پایین تر است؛ اما نظر معلمان و مؤلفین کتاب های درسی در ابعاد هدف، محتوا و روش تدریس متفاوت از متخصصان تعلیم و تربیت چندفرهنگی است. تحلیل داده ها نشان می دهد معلمان و مؤلفین کتاب های درسی مقطع متوسطه در ابعاد هدف، محتوا و روش تدریس نگرش مثبت تری به وضع موجود در مقایسه با متخصصان تعلیم و تربیت چندفرهنگی دارند.

این تحقیق، مطالعه ای انسان  شناختی است که به بررسی کیفیت روابط اجتماعی بین دانش آموزان، معلمان و والدین دانش آموزان ایرانی و غیرایرانی در یک دبستان دخترانه می پردازد که حدود یک چهارم دانش آموزان آن را اتباع افغانستانی تشکیل می دهند. روش مورد استفاده در تحقیق روش کیفی مردم نگاری بوده که مشتمل بر استفاده از فنون مشاهده، مشاهده همراه با مشارکت، مصاحبه و گفتگو می باشد. تحقیق نشان می دهد که عدم پیگیری راهبردهای آموزش چندفرهنگی در فضای آموزشی دارای تنوع فرهنگی، به عدم درک متقابل، عدم مدارای فرهنگی و در نهایت همسان سازی دانش آموزان با فرهنگ عمومی منجر شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه آموزش چندفرهنگی در برنامه درسی ریاضی دوره اول ابتدایی انجام شده است؛ به این منظور، از روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار (قیاسی) برای مطالعه کتاب های درسی ریاضی دوره اول ابتدایی چاپ 96-1395 استفاده شد. نمونه و جامعه در این پژوهش با هم برابر بود. برای این تحلیل اطلاعات، کتاب های ریاضی باتوجه به مبانی نظری مربوطه کدگذاری و مقوله بندی شدند. درنهایت از تجمیع مقولات، سه مضمون اصلی حاصل شد که عبارت بودند از: ارائه دانش چندفرهنگی ریاضی، ساخت دانش چندفرهنگی ریاضی و بهبود نگرش چندفرهنگی ریاضی. نتایج نشان داد میزان کمّی توجه به مضامین آموزش چندفرهنگی در کتاب ها، به خصوص در پایه اول، ناچیز بوده است. علاوه بر این، کیفیت توجه به آن نیز مناسب نبوده است؛ زیرا اغلبْ به دنیای فرهنگی واقعی دانش آموزان چه در بُعد ملی و چه در بُعد بین المللی اتصال ندارد و یا به روشی در کتاب ها استفاده شده است که معمولاً در جریان تدریس حذف می شود.

امروزه نظریه پردازان و محققان، یادگیری و تربیت را مقوله ای فرهنگی می دانند و باور بر این است که یادگیرنده، محتوای آموزشی را در بافت فرهنگی خویش دریافت و تفسیر می کند. ازآنجاکه یادگیرنده ممکن است به گروه های فرهنگی مختلفی تعلق داشته باشد، بافت فرهنگی یکپارچه و یکدست نیست و بدین ترتیب، آموزش چندفرهنگی ضرورت پیدا می کند. پژوهش های مختلفی در ایران به بررسی کم و کیف آموزش چندفرهنگی در مدارس پرداخته اند و پژوهش حاضر به بررسی روش شناختی و محتوایی این پژوهش ها پرداخت تا نظریه زیربنایی آن ها را مشخص کند. این مقاله با استفاده از روش تحقیق فراتحلیل کیفی، 26 پژوهش انجام شده در ایران را بررسی توصیفی و ارزیابی کرد. یافته های این پژوهش نشان داد که نه تنها پژوهش درباره آموزش چندفرهنگی برای بسیاری از پژوهشگران ایرانی مقوله ای نسبتاً جدید است، بلکه پژوهش های انجام گرفته دچار نارسایی های کمی و کیفی متعددی هستند که لازم است در پژوهش های بعدی جبران شود. 

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ملاک های موفقیت معلمان برجسته در حوزه ی آموزش چندفرهنگی صورت گرفته است تا چگونگی موفقیت آن ها در آموزش چندفرهنگی را نشان دهد. به همین منظور، پژوهش کیفی و روش تجربه ی ایده آل روش مبنایی پژوهش بوده و از مصاحبه ی نیمه سازمان یافته جهت جمع آوری داده ها و از تحلیل محتوای کیفی جهت تحلیل داده ها، استفاده شده است. جهت استفاده از روش تجربه ی ایده آل 4 مرحله ی طرح، جستجو، مشاهده و جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل، اجرا شد. تعداد معلمان موفق در آموزش چندفرهنگی در سال های 2014 - 2015 شامل 5 نفر بوده که از تمامی معلمان با روش مصاحبه ی نیمه سازمان یافته به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد. مصاحبه ها با اجازه ی معلمان ضبط و بر روی کاغذ پیاده شده و با استفاده از روش تحلیل محتوای مضمونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد 14 نکته ی کلیدی در موفقیت معلمان در آموزش چندفرهنگی نقش مؤثری ایفا کرده است. نکاتی مانند نگرش مثبت معلمان نسبت به تنوع و نقاط اختلاف و شباهت ها، استفاده از شیوه ی بیان و سبک گفتار دانش آموزان در خانه و فرهنگشان در محاوره های کلاسی، ارتباط تنگاتگ و مستمر با والدین دانش آموزان و استفاده از آن ها در فرایند یادگیری، به رسمیت شناختن هویت چندگانه ی دانش آموزان و توسعه ی زبان، دانش تاریخی و فرهنگی آن ها در کلاس، حضور در اجتماعات دانش آموزان، محیط های زندگی دانش آموزان در خارج از مدرسه.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، ارائه الگویی برای آموزش چند فرهنگی در نظام آموزش عالی ایران بود. به منظور نیل به این هدف از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی استفاده شد. جامعه پژوهش شامل تمامی متخصصان و صاحبنظران آموزش چندفرهنگی در ایران بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و بر مبنای اشباع نظری یافته ها، تعداد 15 نفر از آن ها، به عنوان نمونه، انتخاب شدند. روش: روش پژوهش در این مطالعه، پدیدارشناسی است. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه بدون ساختار و روش تحلیل آن نیز روش تحلیل موضوعی کیفی بود. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که برای حاکم کردن رویکرد چندفرهنگی در نظام آموزش عالی کشورمان ابتدا لازم است که زیرساخت ها و پیش شرط های لازم که شامل سیاست گذاری چندفرهنگی و نیروی انسانی چندفرهنگی است فراهم شود و سپس با تکیه بر استراتژی های آموزشی کلان  (در سطح دانشگاه و وزارتخانه) و استراتژی های خرد (در سطح کلاس درس) به نیازهای متنوع فرهنگی دانشجویان از اقلیت های فرهنگی پاسخ داد. استراتژی های کلان شامل طراحی رشته های خاص برای اقلیت های فرهنگی، ارائه دروس اختیاری و عمومی برای دانشجویان هر خرده فرهنگ، طراحی دروسی برای آشنایی فرهنگ ها با یکدیگر و مجهز کردن منابع و مراجع کتابخانه ای و اطلاعاتی دانشگاهی به منابعی از فرهنگ ها و زبان های مختلف می باشد. استراتژی های خرد نیز شامل ارائه نمونه ها و مصادیق فرهنگی، تعریف پروژه ها و تحقیقات کلاسی یا پایان نامه در قالب مسأله های خاص فرهنگی و در نهایت استفاده از راهبردهای یاددهی- یادگیری مشارکتی می باشد

هدف : پژوهش حاضر با هدف استنباط ادراک معلمان از آموزش چندفرهنگی صورت گرفته است تا روایت آنها را از این موضوع نشان دهد. روش : به همین منظور از رویکرد کیفی، روش تحقیق پدیدارشناسی توصیفی و مصاحبه نمیه سازمان یافته جهت جمع آوری داده ها استفاده شده است. نمونه گیری به صورت هدفمند از میان معلمان استان های البرز و تهران انجام شده؛ که تعداد آنها پس از اشباع داده های به دست آمده 34 نفر است. مصاحبه ها با اجازه معلمان ضبط و بر روی کاغذ پیاده شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای مضمونی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان می دهد علی.رغم علاقه معلمان به آموزش چندفرهنگی؛ شناخت و دانش آنها از آموزش چندفرهنگی محدود است. و چالش های زیادی را برای این آموزش مطرح می کنند. روایت های معلمان بیانگر آن است که دیدگاه ها، دانش و نگرش آنان کاملاً مخالف مفاهیم آموزش چندفرهنگی است عدم آموزش مفاهیم چندفرهنگی در دوره های تربیت معلم، تغییر کتاب های درسی، عبور از تنوع و نگرش های محیطی مضامین استخراج شده از ادراک معلمان پیرامون آموزش چندفرهنگی است.  

مقاله حاضر با هدف تدوین راهبردهای برنامه درسی چندفرهنگی تربیت معلم با بهره گیری از تجارب کشورهای استرالیا، کانادا، مالزی و هندوستان انجام شده است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری  این پژوهش، برنامه های درسی تربیت معلم کشورهای دارای رویکرد چندفرهنگی است که از بین آن ها برنامه های درسی تربیت معلم کشورهای استرالیا، کانادا، مالزی و هندوستان به صورت هدفمند، انتخاب شد ه است. ابزار اندازه گیری سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته است که روایی صوری و محتوایی آن از نظر متخصصان مطلع از برنامه های درسی چندفرهنگی و پایایی آن نیز از طریق روش بازآزمایی (آزمون-آزمون مجدد) محاسبه گردید. نتایج پژوهش، که با استفاده از روش کیفی به دست آمده است، نشان می دهد که برنامه های درسی تربیت معلم کشورهای مذکور هر یک به نحوی به رویکرد آموزش چندفرهنگی توجه کرده است. برخی از آن ها مانند هندوستان در اهداف و محتوا و برخی مانند مالزی در راهبردهای برنامه و برخی دیگر مانند استرالیا و کانادا بر اصلاح ساختار تمرکز کرده و با اصلاح قوانین، مقررات، آیین نامه ها و تدوین استانداردهایی سعی در اشاعه مؤلفه های آموزش چندفرهنگی کرده اند. بر این اساس، این پژوهش پیشنهاد می کند نظام تربیت معلم ایران با بهره گیری از تجارب موجود در برنامه های درسی کشورهای چهارگانه و هم چنین در نظر گرفتن راهبردهای اساسی مانند تدوین دروس اصول آموزش چندفرهنگی و آشنایی با اقوام و فرهنگ های ایرانی، بهره گیری از اقدام پژوهی و کارورزی فرهنگی و تدوین اعتبارنامه استانداردهای چندفرهنگی معلمی ، به بازسازی برنامه های درسی جهت هم سویی بیشتر با رویکرد چندفرهنگی اقدام کند.

مقاله حاضر با هدف بررسی میزان تاثیر آموزش مولفه های چندفرهنگی به دانش آموزان ششم ابتدایی شهر تهران در جهت ارتقای سواد چندفرهنگی انجام شد. این پژوهش از نوع تحقیقات کمی، از جهت اجرا شبه آزمایشی و از نظر هدف کاربردی می باشد. برای گردآوری اطلاعات باتوجه به ادبیات تحقیق مولفه های سواد چندفرهنگی استخراج و به منظور تایید روایی پرسشنامه، مؤلفه های مؤثر بر سواد چندفرهنگی براساس نظر خبرگان و صاحب نظران دانشگاهی و اجرایی تعیین شد و اصلاحات لازم براساس نظر ایشان صورت پذیرفت. به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ و از نرم افزار SPSS22 استفاده شد و با توجه به ضریب آلفای به دست آمده که بالاتر از 7/0 به دست آمد پایایی پرسشنامه تائیدگردید. این پرسشنامه شامل 23 سوال و دارای شش مولفه است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه ششم دوره ی ابتدایی شهرتهران که در سال تحصیلی97-96 مشغول تحصیل بودند. روش نمونه گیری به صورت تصادفی خوشه ای چندمرحله ای بوده است. در این پژوهش گروه نمونه در غالب دوگروه آزمایش وگواه مورد بررسی قرارگرفتند که دانش آموزان گروه آزمایش طی 45 روز و در 12 جلسه تحت آموزش قرارگرفتند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد میزان سواد چندفرهنگی دانش آموزان در هرشش مولفه بعد از آموزش ارتقا یافته است که این افزایش در مولفه ها ی "همزیستی مسالمت آمیز" و "ارتقا درک وتحمل" بیشتر از سایر مولفه ها بوده است.

هدف این پژوهش بررسی جایگاه قومیت در برنامه های درسی رسمی رشته علوم انسانی نظام جدید دوره دوم متوسطه بود. این پژوهش از نوع توصیفی و شامل تحلیل اسنادی و تحلیل محتوای آنتروپی شانون بود. واحد تحلیل محتوا؛ متن، تصاویر و فعالیت های کتاب های درسی بوده است. روش نمونه گیری پژوهش هدفمند و نمونه پژوهش شامل 6 جلد کتاب های تاریخ، جامعه شناسی دوره متوسطه دوم بوده است. روایی محتوایی ابزار پژوهش با استفاده از نظر متخصصان در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه گیری و هدف پژوهش تایید شد. از طرف دیگر، به منظور حصول اطمینان از پایایی آن، از روش اسکات استفاده شد که براساس ضریب پایایی بدست آمده(79) ابزار مورد استفاده کاملاً پایا بود. بر اساس یافته های پژوهش فقط 4 درصد از بخش های سه گانه محتوای کتاب های بررسی شده به مؤلفه های مطلوب قومیت توجه داشته است. علاوه بر این یافته های حاصل از تحلیل آنتروپی شانون نشان داد میزان توجه به مولفه های مطلوب قومیت نرمال نیست. با استناد به این یافته ها می توان اذعان داشت که جایگاه قومیت در برنامه های درسی رسمی جامعه شناسی و تاریخ رشته علوم انسانی نظام جدید متوسطه دوم تا حدود زیادی مغفول مانده است. از این رو، با توجه به متکثر بودن جامعه ایران پیشنهاد می شود که در برنامه های درسی رسمی رشته علوم انسانی دوره متوسطه دوم کاملاً بازنگری شود به طوری که مؤلفه های لازم برای آموزش چندفرهنگی و تنوع قومی ایران را مورد پوشش قرار دهد.

جامعه ی متکثر و متنوع ایران، نیازمند برنامه ی درسی است که نسبت به ویژگی چندفرهنگی آن حساس و پاسخگو باشد. پژوهش حاضر با روش پژوهش کیفی از نوع سنتزپژوهی با هدف شناسایی ویژگی مولفه های آموزش چندفرهنگی انجام شد. منابع مورد مطالعه شامل کلیه مقالات علمی معتبر در این زمینه در بازه ی زمانی 2007 الی 2022 می-باشد که با توجه به جستجوی منظم در پایگاه های اطلاعاتی، 1024 سند علمی شناسایی و بر اساس معیارهای ورودی تعداد 24 مطالعه شامل مقاله، پایان نامه و کتاب جهت تحلیل نهایی انتخاب شد. برای فراهم آوردن اطلاعات از کاربرگ طراحی شده توسط محقق برای گزارش و ثبت اطلاعات پژوهش های اولیه استفاده و جهت تحلیل یافته ها الگوی شش مرحله ای سنتزپژوهی روبرتس استفاده شد. طبق یافته های به دست آمده مؤلفه های برنامه ی درسی چندفرهنگی ارائه گردید. براین اساس چهار مولفه ی انسان محور، اقلیت محور، آموزش محور و کثرت گرا با 15 مضمون فرعی شناسایی گردید که در مجموع شامل 163 مضمون پایه می باشند. همچنین نتایج حاکی از آن است با ظهور کامل مولفه ها در برنامه های درسی از یک جانبه نگری در برنامه ریزی درسی به نفع فرهنگی خاص پرهیز خواهد شد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف واکاوی مولفه های آموزش چندفرهنگی در کتاب هدیه های آسمان دوره ی ابتدایی بر اساس معیارهای برنامه درسی فلسفه برای کودکان انجام شد. روش:  روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا کمی، با تکنیک آنتروپی شانون بود. با توجه به محدودیت جامعه، نمونه گیری به صورت کل شماری و شامل 5 جلد کتاب هدیه های آسمان پایه های دوم تا ششم در سال تحصیلی 1402-1401 بود. واحدهای تحلیل شامل متن، تصاویر و فعالیت های کتاب بود. ابزار پژوهش چک لیست محقق ساخته شامل مولفه های آموزش چندفرهنگی و معیارهای تفکر فلسفی (کاوشگری، استدلالی و تعاملی) بود، که روایی آن با روش CVR مورد تائید قرار گرفت و برای اطمینان از پایایی با اجرای مجدد، ضریب توافق 87 درصد حاصل شد. یافته ها: یافته ها نشان داد در مجموع 45 مرتبه مولفه ها در کتاب ها منعکس شده، که مفهوم "معلولیت" با ضریب 0.55 دارای بیشترین اهمیت بوده و پس از آن دو مفهوم "پذیرش تفاوت ها" (0.35) و "دین" (0.1) قرار دارند. ضریب اهمیت چهار مفهوم "برابری و ضد تبعیض"، "هدف و محتوا"، "روش تدریس" و "همزیستی مسالمت آمیز" با یک مرتبه فراوانی برابر صفر بوده و به 8 مفهوم "عدالت"، "کرامت و حقوق انسانی"، "ملت/زبان"، "جنسیت"، "مواد، وسایل و محیط آموزشی"، "ارزشیابی"، "احترام به عقاید مختلف"  و "ارتباطات انسانی و فرهنگی" نیز در کتاب ها هیچ توجهی نشده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که توزیع و پراکندگی مولفه های آموزش چندفرهنگی بر اساس معیارهای برنامه درسی فلسفه برای کودکان در کتاب ها متعادل نمی باشد. لذا کتاب های درسی جهت پرهیز از یک جانبه نگری فرهنگی و حافظه محوری، نیازمند بازنگری و طراحی مجدد می باشند.