برجام

جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی از منظر تامین مالی، نفوذ در بازارهای جهانی و تأکید بر مزیت نسبی، نقشی کلیدی در تقویت رشد اقتصادی، تأمین ارز و افزایش صادرات غیر نفتی دارد. در پژوهش حاضر عوامل موثر بر بقای بنگاه ها با مالکیت خارجی با استفاده از مدل لگاریتم دوگانه مکمل بررسی می شود. برای رسیدن به هدف تحقیق، وضعیت آتی مجوزهای سرمایه گذاری خارجی معتبر در سال 1386 از نظر وضعیت اعتبار تا سال 1398 مورد پیگیری قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که در سال های توافق برجام احتمال خروج بنگاه ها با مالکیت خارجی کمتر از دوران تحریم ها بوده است. نتایج همچنین نشاندهنده این واقعیت است که با افزایش عمر فعالیت و اندازه سرمایه وارده، خطر خروج بنگاه ها با مالکیت خارجی کاهش می یابد. بنگاه ها با مالکیت خارجی که منشا سرمایه آن اروپا بوده است احتمال کمتری برای خروج داشته اند و بنگاه ها با مالکیت خارجی فعال در بخش های صنعتی و استان های با جمعیت بالای سه میلیون نفر، خطر خروج کمتری داشته اند.

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوییه سال 2015 بین جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 به نتیجه رسید اما امریکا خروج خود را از این توافق در مه 2018 اعلام کرد. این خروج، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین المللی به لحاظ تأثیر بر فضای سیاسی، بین المللی و دیپلماتیک توجّه رسانه ای زیادی به خود جلب کرد. هدف این مقاله بررسی بازنمایی خروج ایالات متحده امریکا از برجام در چهار روزنامه ایرانی است: کیهان، و رسالت (نمایندگان اصلی محافظه کاران) و اعتماد و شرق (نمایندگان اصلی اصلاح طلبان). این پژوهش از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده می کند و متکی به نظریه های گفتمان، بازنمایی و چارچوب سازی است. یافته های این پژوهش گویای آن است که گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصلاح طلب «گفتمان تعامل» بوده است. این روزنامه ها بر لزوم ارتباط با جهان، مذاکره، تنش زدایی درعین حفظ انسجام ملّی تأکید کرده اند. «برجسته سازی» و «حاشیه رانی» تکنیک هایی هستند که روزنامه های شرق و اعتماد به واسطه آن وجوه مثبت «خود» و نقاط ضعف «دیگری» را برجسته و چارچوب های مدّ نظر خود را ازاین طریق بازنمایی کرده اند. گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصولگرای این پژوهش گفتمان «مقاومت» است. این طیف با مطرح کردنِ سلسله استنادات تاریخی به بدعهدی، دشمنی، بی اعتمادی به غرب (امریکا و اروپا) اشاره کرده اند و با برجسته کردنِ وجوه منفی «دیگری» و برجسته کردنِ وجوه مثبت «خود» به مثابه نظام و ملّت ایران، و تأکید بر ایستادگی و بهره گیری از ظرفیت های داخلی، اقتصاد مقاومتی، بصیرت انقلابی و واکنش جدی درمقابل دشمن، سعی در القای مفاهیم و چارچوب های مدّ نظر خود و تأثیرگذاری بر مخاطب دارند.

بازار مربوط به تولید و صادارت صنایع دستی یکی از فرصت های مهم برای توسعه اقتصادی است. در این میان تحولات بین المللی نقش مهمی در فراز و فرود این بازار دارد. یکی از تحولات سیاسی بین المللی ایران در دوره معاصر مسئله برجام است. بررسی برجام نه صرفاً از حیث سیاسی، تأثیرات منطقه ای و فرامنطقه ای آن بلکه از بُعد اقتصادی نیز قابل بررسی و حائز اهمیت است. بُعد اقتصادی آن نه تنها اقتصاد داخلی ایران را تحت اثر قرار خواهد داد، بلکه پیامدهای را در بازارهای خارجی و داخلی در بخش نفت و گاز و مواد غیر نفتی خواهدداشت. پژوهش حاضر به روش توصیفیو و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که بعد از توافق اتمی درسال 2015 و گذر مقطعی از آن می توان اثرات و پیامدهای آن را در بازار ایران چه در خارج و چه در داخل مورد بررسی مشاهده کرد. برجام یک اتفاق تاریخی نیست، گرچه نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران است، اما می توان تمام کمیت های پتانسیلی ایران را چه قبل و چه بعد از برجام مورد بررسی قرار داد و به کمیت ها و حتی نظریات جدید دست یافت. حتی می توان قدم را فراتر گذاشت و برجام را یک انجماد در بازار خارجی و بررسی پتانسیل ایران در حفظ بازار داخلی خود در نظر گرفت. مقاومت اقتصادی نیز از مباحث جدیدست که خود از پیامدهای برجام است. اهداف پژوهش: واکاوی نقش برجام در توسعه اقتصادی ایران در دوره معاصر. بررسی نقش برجام بر صنایع دستی معاصر ایران. سؤالات پژوهش: برجام چه نقش در وضعیت اقتصادی ایران داشته است؟ وضعیت صنایع دستی معاصر ایران در ساختار اقتصادی چگونه است؟

کشور ایالات متحده آمریکا از سال 1945 بدنبال برتری پارادایم نظم لیبرال برخاسته از نظام سرمایه داری بر پارادایم رقیب بوده، و این کار پس از دوران جنگ سرد با شدت و حدت بیشتری پیگیری شد با این تفاوت که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی شوروی، به جای جهان کمونیسم، کشور ایران، دشمن فرضی قلمداد گردید. سیاست خارجی ایالات متحده در نظام بین الملل، صرفا بازتابی از راهبردهای نظام سیاسی حاکم بر این کشور است که بر اساس رهیافت واقع گراایی شکل گرفته است که آن هم بر اساس مکتب سیاست قدرت می باشد هدف از بهره گیری از قدرت، ارتقاء منافع می باشد بطوریکه آمریکا بر اساس مفاهیمی مانند قدرت و منافع ملی، راهبردهای خارجی خود را اعمال می نماید. تعامل دیپلماتیک ایالات متحده در زمان اوباما با ایران، مکمل راهبرد فشارهای همه جانبه و در واقع قسمتی از دیپلماسی اجبار بود و این سیاستها در زمان دولت ترامپ به صورت خصمانه و با گونه ها و اشکال مختلفی با ابزارهای فناورانه، شرایط سیستمی و استفاده از قدرت هوشمند بر علیه ایران اعمال شد و دامنه تحریمها گسترده تر گشت ولی این سیاستها به نتائج مورد نظر آمریکا نرسیده و اعتبار و هژمون جهانی این کشور را تضعیف نمود. سیاست خارجی ایالات متحده از بین الملل گرائی لیبرال در دوران اوباما به نوانزواگرائی، واقع گرائی و عمل گرائی در دوران ترامپ مبدل گشت.

هدف پژوهش حاضر تبیین بازنمایی های ایدئولوژیک و جهت دار تحولات سیاسی در رسانه های خبری منتخب است. پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و با ترکیبی از روش های کمّی و کیفی به تحلیل داده ها پرداخته است. بدین منظور عناوین برگزیده دو رسانه داخلی (وبسایت شبکه خبر و شبکه پرس تی وی) به نمایندگی از گفتمان جمهوری اسلامی و دو رسانه خارجی (وبسایت صدای آمریکا بخش فارسی و بی بی سی بخش انگلیسی) به نمایندگی از گفتمان طرف غربی در بازه زمانی خروج آمریکا از توافق، لغایت گام نهایی ایران در کاهش تعهدات هسته ای بررسی شد. داده های موردنظر با استفاده از مبانی نظری گفتمان انتقادی و چارچوب نظری هلیدی در زبان شناسی نقش گرا تحلیل شدند. نتایج حاصل از بررسی زبان شناختی عناوین خبری در این رسانه ها نشان می دهد که هریک از گفتمان ها در تلاش هستند که مسئولیت شکست برجام را متوجه گفتمان رقیب سازند. تحلیل زبانی عناوین خبری رسانه های گفتمان های رقیب مؤید این رویکرد ایدئولوژیک است. هم چنین رسانه ها به نمایندگی از طرف گفتمان خودی در تلاش هستند که با برجسته ساختن اقدامات مثبت خود و انتساب ویژگی های مقبول به گفتمان متبوع خویش، تصویری مثبت از خود ارائه نمایند. آن ها در این مسیر با برجسته سازی برخی کنش ها و کنشگران، برخی دیگر را به حاشیه می رانند و گاه با ارائه اطلاعات ناقص و جهت دار به ذهن مخاطب جهت می دهند.

در ابتدا گمان می رفت که امضای توافق برنامه جامع اقدام استراتژیک پایانی خوش بر یکی از بزرگ ترین چالش های بین ایران و آمریکا باشد. اما با ورود ترامپ به کاخ سفید و رویکرد سراسر تهاجمی او علیه ایران، برجام نه تنها نتوانست به عنوان آغاز ِ پایان مخاصمات شدید بین دو کشور عمل کند بلکه خود نیز قربانی نگرش ترامپ شد. تحلیل های متعددی در خصوص علت یابی این رویکرد ترامپ صورت گرفته است، اما به نظر می رسد فرا رفتن از تحلیل های صرف مادی و غیرمادی و درک ارتباط پیوستار یا همان فضای ساختار اجتماعی، بهتر و واقع بینانه تر می تواند سرشت واقعی علت رویکرد او را نشان دهد. لذا سوال اصلی این مقاله آن است که چه عاملی باعث عملکرد و ساخت دنیای اجتماعی ترامپ نسبت به برجام شد و با فرض احیاء برجام در دوره بایدن، درصورت به قدرت رسیدن مجدد ترامپ چه سناریویی در انتظار آن خواهد بود؟ یافته های پژوهش براساس روش توصیفی و تحلیلی نشان می دهد که سرشت خاص وجوه سرمایه، منش و خشونت نمادین به عنوان سه وجه میدان تصمیم ترامپ باعث مخالفت و درنتیجه خروج او از برجام شد و سیاست های خروجی این وجوه به دلیل ثابت آنها باعث خواهد شد تا در صورت به قدرت رسیدن او در سال 2024، به فرض احیاء برجام در دوره ی بایدن ترامپ مجدداً همان رفتارِ قبل را درباره آن اتخاذ نماید.

کارتون های سیاسی ابزارهایی نیرومند و تأثیرگذارند که در خدمت بیان مفاهیم و دیدگاه های سیاسی درمی آیند و در آنها به وفور از سازوکارهای شناختی مانند استعاره، مجاز و آمیختگی مفهومی استفاده می شود. در هشت سال گذشته «برجام» مهم ترین موضوع در سیاست خارجی ایران بوده که در کارتون های سیاسی داخلی نیز بازتاب گسترده ای یافته است. یکی از موضوعاتی که در سال 1399 به محل منازعه بین آمریکا و دیگر کشورهای عضو برجام تبدیل شد، مکانیزم ماشه بود. در پژوهش حاضر در چارچوب سه نظریه استعاره مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980؛ لیکاف، 1993)، استعاره چندوجهی (فورسویل، 1996، 2009) و آمیختگی مفهومی (فوکونیه و ترنر، 2002) دو کارتون سیاسی با موضوع مکانیزم ماشه از پایگاه اینترنتی خبرگزاری تسنیم استخراج و بررسی شده اند. نتایج این بررسی نشان می دهد که یکی از کارتون ها حول محور آمیختگی مفهومی میان دو فضای ذهنی «تکدی گری» و «فعال سازی مکانیزم ماشه» شکل گرفته است و دیگری حول محور استعاره «مکانیزم ماشه، یک تفنگ است». علاوه بر استعاره و آمیختگی مفهومی، دو مجاز مفهومی اساسی نیز در کارتون ها یافت می شود؛ یکی «شخص به جای کشور/ دولت» و دیگری «مکان به جای سازمان/ نهاد». کارتونیست با این سازوکارهای شناختی تلاش ترامپ و دولت او را برای فعال سازی مکانیزم ماشه تلاشی از سر ضعف و درماندگی و محکوم به شکست ترسیم کرده است.

بازار بورس به عنوان یک منبع اصلی تأمین مالی، نقش مهمی در هدایت پس اندازها به بخش های تولید در همه کشورها ایجاد می کند. بنابراین مطالعه عوامل اثرگذار بر این بازار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو هدف اصلی این مقاله بررسی اثر معاملات اختلال زا و خروج آمریکا از برجام بر بازدهی بازار بورس اوراق بهادار تهران می باشد. نمونه آماری شامل 248 شرکت منتخب پذریرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده است. الگوی مطالعه نیز بر اساس داده های تلفیقی و با استفاده از روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) طی سال های 1397-1390 با استفاده از نرم افزار استتا15 برآورد شده است. مطابق با نتایج تجربی متغیرهای خروج آمریکا از برجام، معاملات توده وار و اندازه شرکت دارای اثر مثبت و معناداری بر بازدهی بازار بورس اوراق بهادار تهران است، در حالی که معاملات اختلال زا دارای اثر منفی و معناداری بر این بازدهی است.

در ابتدا گمان می رفت که امضای توافق برنامه جامع اقدام استراتژیک پایانی خوش بر یکی از بزرگ ترین چالش های بین ایران و آمریکا باشد. اما با ورود ترامپ به کاخ سفید و رویکرد سراسر تهاجمی او علیه ایران، برجام نه تنها نتوانست به عنوان آغاز ِ پایان مخاصمات شدید بین دو کشور عمل کند بلکه خود نیز قربانی نگرش ترامپ شد. تحلیل های متعددی در خصوص علت یابی این رویکرد ترامپ صورت گرفته است، اما به نظر می رسد فرا رفتن از تحلیل های صرف مادی و غیرمادی و درک ارتباط پیوستار یا همان فضای ساختار اجتماعی، بهتر و واقع بینانه تر می تواند سرشت واقعی علت رویکرد او را نشان دهد. لذا سوال اصلی این مقاله آن است که چه عاملی باعث عملکرد و ساخت دنیای اجتماعی ترامپ نسبت به برجام شد و با فرض احیاء برجام در دوره بایدن، درصورت به قدرت رسیدن مجدد ترامپ چه سناریویی در انتظار آن خواهد بود؟ یافته های پژوهش براساس روش توصیفی و تحلیلی نشان می دهد که سرشت خاص وجوه سرمایه، منش و خشونت نمادین به عنوان سه وجه میدان تصمیم ترامپ باعث مخالفت و درنتیجه خروج او از برجام شد و سیاست های خروجی این وجوه به دلیل ثابت آنها باعث خواهد شد تا در صورت به قدرت رسیدن او در سال 2024، به فرض احیاء برجام در دوره ی بایدن ترامپ مجدداً همان رفتارِ قبل را درباره آن اتخاذ نماید.

به دنبال مذاکرات صورت گرفته میان ایران و گروه 1+5 در راستای دست یابی به توافق هسته ای که از سوم آذر 1392 به طور رسمی آغاز شد و نهایتاً در 23 تیر 1394 منجر به توافق هسته ای میان ایران و 1+5 شد، تصور اولیه این بود که رویکردهای تقابل آمیز میان ایران و طرفین توافق به خصوص امریکا کاهش خواهد یافت. اما در ادامه شرایط به گونه ای پیش رفت که در بسیاری از حوزه ها نه تنها شاهد کاهش تنش میان ایران و امریکا نبوده ایم بلکه شاهد افزایش تنش در سایر حوزه ها میان دو کشور بوده ایم.. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با بررسی راهبرد تقابل آمیز امریکا در برابر ایران، رویکرد ایران در برابر راهبرد تقابل آمیز امریکا پس از برجام مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. بر اساس هدف پژوهش حاضر پرسش اصلی مقاله این است که؛ رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از توافق هسته ای در خصوص راهبرد تهاجمی و تقابل آمیز امریکا چگونه قابل تحلیل و ارزیابی می باشد؟ فرضیه پژوهش به دنبال مطالعه و بررسی واقعیت های مسلم این گونه تنظیم شده است که؛ رویکرد سیاست خارجی ایران پس از توافق هسته ای در برابر راهبرد تهاجمی و تقابل آمیز امریکا در قالب بازدارندگی بر مبنای مولفه هایی نظیر گسترش روابط با کشورهای همسایه، تقویت محور مقاومت در راستای کاهش هزینه و افزایش منافع ملی ایران قابل تحلیل و ارزیابی می باشد. شیوه گردآوری منابع در مقاله حاضر کتابخانه ای بوده و از روش توصیفی تحلیلی برای بررسی، تجزیه و تحلیل مطالب استفاده شده است.

چنانچه سیاست خارجی را به مثابه یک " سیستم" در نظر بگیریم، تصمیم سازی و سیاستگذاری مغز متقکر آن است و فرایندها و عوامل متاثر بر آنها " خرده سیستم های اصلی" در این چارچوب می باشند. بررسی اینکه در چه شرایط و موقعیتی کدام شاخصها و بر اساس کدام هدف و انگیزه توانسته اند نقش مهم تری در یک سیاست عملی شوند، موضوع پژوهشهای گسترده ای بوده است. سیاستگذاری سیاست خارجی در واقع تصمیم سازی برای تامین منافع ملی در چانه زنی میان سیاستگذاران و متغیرهای عمومی برآمده از بطن جامعه، یعنی اتاقهای فکر، اندیشکده ها، رسانه ها، تشکلهای مردم نهاد، اتحادیه و اصناف، احزاب و مراکز افکارسنجی می باشد که بررسی نقش آنها در سیاست خارجی اتحادیه اروپا در خصوص برجام موضوع اصلی این مقاله است. اتحادیه اروپا که در همان بدو تاسیس از مهمترین و تاثیرگذارترین بازیگران نظام بین الملل در راستای تامین صلح و امنیت بین المللی بوده، حل مساله هسته ای ایران را که از چالشهای عمده این حوزه در بیش از دو دهه گذشته بوده در اولویت کاری خود قرار داده است. این مقاله ضمن بررسی ساختار و فرایند سیاستگذاری خارجی این اتحادیه بر مبنای نظریه نهادگرایی، با شناخت نقش و نحوه اثرگذاری متغیرهای عمومی موجود این چرخه به نسبت آنها با برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای می پردازد و در نتیجه گیری کلی بر جایگاه پراهمیت و موثر این متغیرها در انعقاد توافق، اجرا و حفظ آن با ذکر جزییات تاکید می شود.

مقابله با سیاست های منطقه ای ایران، یکی از موضوعات مهم در سیاست خارجی ترامپ در منطقه غرب آسیا بود. در این میان، برنامه هسته ای ایران از حساسیت ویژه ای برخوردار بود. با ورود ترامپ به کاخ سفید، رویکرد واشنگتن نسبت به برنامه هسته ای ایران تهاجمی تر شد و دولت وی تلاش کرد تا با بزرگنمایی نگرانی های ناشی از برنامه هسته ای ایران، تحولات نوینی را در منطقه پرتنش غرب آسیا ایجاد کند. این مقاله باهدف دستیابی به تحلیلی از ترسیم راهبرد ترامپ در قبال برنامه هسته ای ایران در تلاش است تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران در دوره ترامپ تا چه اندازه تغیر کرد و این تغیر چه پیامدهای را بر تحولات منطقه خاورمیانه داشت؟ در راستای پاسخ به این پرسش، فرضیه مورد آزمون با اتکا به روش توصیفی – تحلیلی و آموزه های نظری "رژیم امنیتی" بر این گزاره استوار است که دولت ترامپ به صورت یکجانبه از توافق برجام خارج شد و به منظور ایجاد یک معماری ژئوپلیتیکی جدید، ضمن راه اندازی کمپین فشار حداکثری، بازسازی اعتماد میان متحدان و تغیر الگوی همسویی امنیتی چندوجهی را به منظور مهار مطلوب ایران فراهم کرد.

پس از پایان جنگ سرد، آمریکا بیش ترین نفوذ را به عنوان یک قدرت بزرگ در خاورمیانه پیدا کرده است و به این جهت راهبردهای مختلفی را برای برتری بر دیگر قدرت های رقیب منطقه ای و فرامنطقه ای و از جمله ایران استفاده کرده است. بر این پایه، پرسش اصلی مقاله آن است که پس از خروج آمریکا از برجام؛ این کشور، چه راهبردهای سیاسی و امنیتی ای را برای حفظ منافع خود و امنیت در خاورمیانه اتخاذ کرده است؟ روش تحقیق مقاله، روش توصیفی و تحلیلی است و هدف مقاله آن است که با بررسی رفتار و اقدامات امریکا، راهبردهای امنیتی آمریکا در منطقه را مشخص نماید. نتیجه کلی مقاله هم نشان می دهد که آمریکا، پس خروج از برجام، راهبردهای تهاجمی و مقابله جویانه در زمینه ی امنیتی در خاورمیانه اتخاذ کرده است تا منافع خود و امنیت در منطقه را تأمین کند که این امر به افزایش تنش در منطقه دامن زده است.

برنامه جامع اقدام مشترک(برجام)، یکی از مهم ترین عهدنامه های سیاسی و حقوقی تاریخ جمهوری اسلامی ایران و یکی از تأثیرگذارترین آن ها بر روابط بین المللی ایران بوده است. بازتاب این توافق در داخل کشور ذیل دو گفتمان اصلی سیاسی رقیب، یعنی اصولگرایی و اصلاح طلبی بود و به دو شکل متفاوت بازنمایی شد. در این پژوهش با استفاده از نظریه ی گفتمان، که ریشه در نظریات فوکو و لاکلائو و موفه دارد، به تحلیل و بحث پیرامون دو گفتمان رسانه ای اصلاح طلبی و اصولگرایی پرداخته ایم. روش مورد استفاده در این تحقیق،تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف است که شامل سه مرحله ی توصیف، تفسیر و تبیین است. داده های پژوهش نیز، تیترهای خبری روزنامه های دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب درباره برجام بوده است. به این منظور، تیترهایی که در رابطه با موضوع تحقیق، ارزش شناختی داشته اند، مورد تحلیل قرار گرفتند. بر مبنای نتایج تحلیل یافته ها؛ گفتمان های اصلاح طلبی و اصولگرایی به واسطه ی تکنیک هایی از جمله غیریت سازی و یکپارچه سازی، ارزیابی های متفاوت و متضادی از برجام داشته اند. گفتمان اصولگرایی برجام را خطری برای «امنیت ملی» می داند و نتایج منفی آن را متوجه گفتمان اصلاح طلبی می داند. در مقابل، گفتمان اصلاح طلبی برجام را گامی به سوی «صلح» و «گشایش اقتصادی» می داند و دستاوردهای مثبت آن را به خود نسبت می دهد.

در این پژوهش با استفاده از داده های بازدهی قیمتی سهام شرکت های موجود در بازار بورس اوراق بهادار تهران و بهره گیری از روش پژوهش رویدادی، به مطالعه تجربی تاثیر تحریم های بخشی وضع شده به واسطه خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت 1397 (8 می 2018) بر بازدهی قیمتی سهام شرکت های موجود در صنایع هدف تحریم ها در بازار بورس اوراق بهادار تهران در فاصله یک تا یازده روز معاملاتی بعد از رویداد پرداخته شده است. برای انجام پژوهش رویدادی و تخمین بازده غیرنرمال، هم از روش تخمین حداقل مربعات و هم از مدل واریانس ناهمسان شرطی خودرگرسیونی تعمیم یافته برای تخمین مدل بازار به عنوان مدل بازده انتظاری استفاده شده است. علاوه بر این، یک مدل چندعاملی با کنترل کردن بازده نرخ دلار و شاخص نرخ بازده بدون ریسک نیز به عنوان مدلی برای بازده انتظاری در نظرگرفته شده است. در گام بعدی، با کنترل کردن اثر ویژگی های مالی شرکت ها از جمله اندازه، سودآوری، و اهرم بر رابطه بین هدف تحریم بودن و بازده غیرنرمال تجمعی، نشان داده شد که رویداد خروج آمریکا از برجام و وضع مجدد تحریم های بخشی لغوشده به واسطه برجام باعث به وجود آمدن بازده غیرنرمال تجمعی در حدود 1- درصد در قیمت سهام شرکت های موجود در صنایع هدف این تحریم ها نسبت به شرکت های غیرهدف در پنجره دو روزه اول رویداد شده است. این تاثیر منفی تا دو هفته کاری تداوم داشته است. به علاوه، شواهد نشان می دهد که بازار سرمایه اثر پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا را بر بازده سهام شرکت های هدف نیز منفی و معنادار ارزیابی کرده است، اما وقایع میانی، یعنی مقاطعی که ترامپ احتمال خروج از برجام را مطرح کرده است، تاثیر معناداری بر بازار بورس تهران نداشته است.

هدف: در این پژوهش استراتژی های تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی در برجام با استفاده از نظریه بازیها بررسی می شود. روش شناسی پژوهش: تصمیمات اتخاذ شده توسط سه شخصیت مرتبط در برجام شامل، رهبری ایران، دولت ایران و گروه (1+5) با استفاده از نظریه بازیها شبیه سازی و بر مبنای ساز و کار تئوری بازیها تحلیل و بررسی شده است. در بخش بیان مسله، اصولی پذیرفته می شود و بر اساس آن بازی طراحی می شود. برای ارزش دهی به پیامدهای بازی از روش AHP استفاده شده است. نرخ ناسازگاری پایین محاسبه شده برای این روش، نتایج ارزش دهی را قابل قبول توصیف نموده است. ورود به مذاکرات در قالب بازی ایستا با اطلاعات کامل بیان شده است و فرآیند توافق دو جانبه بصورت بازی پویا نشان داده شده است. یافته ها: از دو جنبه به بازی پرداخته شده است، در بخش پیش بازی ماهیتا ورود یا عدم ورود به مذاکرات بررسی شده است. بررسی فرآیند بازی نشان می دهد ورود به مذاکرات یک رفتار راهبردی برای ایران و گروه (1+5) است. اما در بازی اصلی که استراتژی ها برای تصمیم گیری بررسی می شود. نشان داده شده است اعتماد بدون تضمین، نتیجه بازی را از شکل برد- برد به برد-باخت تغییر می دهد. اصالت/ارزش افزوده علمی: درخصوص برجام نگرش های متنوعی وجود دارد، در این پژوهش فارغ از نگرش ها و جناح بندی ها، فرآیند کار، در یک مدل علمی و دارای ساختار راهبردی پیاده سازی شده است.

دیپلماسی که به اندازه روابط بین دولت ها قدمت دارد، هیچ گاه به موضوعی خاص تعلق نداشته و به یک شکل مدل سازی نشده و همیشه مورد بحث محافل علمی حقوق و روابط ب ین الم لل بوده است. در این مقاله ما به نوعی نگاه جدید از دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی حقوقی اشاره خواهیم کرد و این سوال که آیا دیپلماسی حقوقی مسئله هسته ای ایران را حل کرد یا خیر پاسخ داده خواهد شد. باید توجه داشت که دریک سیستم حقوق بین المللی که برپایه پوزیتویسم منفعت طلبانه و رئالیسم سیاسی قراردارد، چیزی نمی تواند جای تئوری بازی را پرکند. دیپلماسی حقوقی همان لزوم به کارگیری حقوق بین الملل و استدلال و برهان طلبی در عرصه مذاکره است که مورد توجه مذاکره کنندگان هسته ای ایران قرار گرفته بود. دردیپلماسی حقوقی مذاکره کنندگان می بایست با استفاده از طرح دعاوی حقوقی علیه طرف های مقابل بر اساس اصول حقوق بین الملل موجود و نیز اصولی که به نظر طرف مدعی در زمره اصول حقوقی قرار می گیرند، اهداف و منافع خود را دنبال نماید.

روند تصمیم گیری و سیاست گذاری و عوامل موثر بر جهت گیری سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران پس از برجام، روندی ابهام آمیز و بعضا متضاد و اجرای نامطمئن بوده است. این کنش، بیشتر متاثر از تعدد نهادها، دخالت بازیگران غیر دولتی و نیز شخصی بودن روابط قدرت می باشد. هر چند یک اجماع نظر کلی همراه با پیچیدگی در درون نظام وجود دارد اما استمرار رویکردهای دوگانه و نهادهای موازی به پیدایش یک ساختار خاص، پیچیده و متداخل متشکل از نهاد رهبری، ریاست جمهوری ، نیروهای نظامی –  امنیتی و شورای عالی امنیت ملی و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گردیده است. همچنین در کنار آنها شبکه ای  غیر رسمی مبتنی بر مناسبات شخصی و همچنین نفوذ شخصیت های مذهبی نیز در کارکرد نهادهای رسمی در حوزه سیاست گذاری خارجی موثر بوده اند. به رغم تعریف و تعیین روشن ساختار تصمیم گیری سیاست خارجی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، عدم شکل گیری یک ساختار تصمیم گیری فراگیر در سیاست خارجی که در آن چارچوب،  جایگاه و نقش هر یک از نهادها،  کارگزاری ها و افراد مشخص و معین باشد واقعیتی انکارناپذیر است بر همین اساس، سوال مقاله از این قرار است آیا در ساختاری سیاسی به نام جمهوری اسلامی ایران، تعادل سیاسی و اجماع نظری بین نهادهای قدرت در موضوعاتِ کلان در حوزه سیاست گذاری خارجی وجوددارد؟ فرضیه مقاله  بر این اصل استوار می باشد جمهوری اسلامی ایران از عدم تعادل سیاسی و اجماع نظر نهادهای قدرت بر سر موضوعات کلانِ سیاست گذاری خارجی مثلا انتخابِ نوعِ راهبرد امنیت ملی در فضای پسا برجام که در این پژوهش مورد واکاوی قرار گرفته رنج می برد.

فعالیت های هسته ای ایران یکی از مهمترین موضوع هایی بوده که از سال 1381 و اعلام رسمی جمهوری اسلامی ایران به دستیابی به فن آوری هسته ایی بر روابط این کشور با آمریکا و اتحادیه اروپا سایه افکنده و علاوه بر مناسبات سیاسی، جنبه های دیگر روابط بین آنها را هم تحت الشعاع قرار داده است. به دنبال گفتگوهای چندجانبه ایران با شش قدرت بزرگ، سرانجام برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با توافق نهایی وزرای امور خارجه 5+1 و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 23 تیرماه 1394(14 جولای 2015) به امضا رسید و پس از دو سال مذاکره، توافقی بلند مدت بین ایران و کشورهای 5+1در خصوص فعالیت های هسته ای ایران و لغو تحریم های ایران حاصل شد. تنها پس از شش روز، در تاریخ 29 تیرما 1394(20 جولای 2015) قطعنامه 2231 شورای امنیت به تصویب رسید که بر اساس آن، تحریمهای قبلی شورای امنیت لغو شده و کشورهای امضا کننده برجام، موظف به اجرای کامل تعهدات مندرج در آن شدند. اما طولی نکشید که ریاست جمهوری جدید آمریکا دونالد ترامپ علی رغم پایبندی اروپائیان به یرجام ناسازگاری خود با توافق چند جانبه بین المللی هسته ای ایران را آشکار ساخت. پرسش کلیدی در این پژوهش آن است که گفتمان های اروپا و آمریکا در قبال برجام چگونه است؟ در این راستا فرضیه اصلی پژوهش چنین است که گفتمان اروپا در قبال برجام مبنی بر حمایت از آن و در نتیجه حفظ شکل اصلی اش است در حالی که گفتمان آمریکایی ترامپ مبنی بر مخالفت با آن و در نتیجه تغییر و لغو می باشد. بر همین اساس، هدف اصلی این تحقیق فهم این رابطه در پرتوی تحلیل گفتمان اروپا و آمریکا در قبال برجام بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ است. از این رو روش پژوهش در این نوشتار تلفیقی از تحلیل گفتمانی و شیوه توصیف و تبیین اطلاعات خواهد بود.

روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروری بازیگری است در ردیف قدرت های منطقه ای و رو به سمت قدرت جهانی شدن که شاهد تغییر در اولویت های راهبردی آن بوده ایم. جمهوری اسلامی ایران بعد از فروپاشی شوروی، جایگاه متمایزی در سیاست خارجی روسیه دارد. روابط ایران و روسیه فارغ از الزامات ناشی از همجواری جغرافیایی، سوابق تاریخی، همکاری های اقتصادی و روابط منطقه ای همواره یکی از مسائل مورد توجه در سه سطح داخلی در میان نخبگان ایران و روسیه، سطح منطقه ای و بین المللی بوده است. در دوران ریاست جمهوری پوتین به ویژه از سال 2012، ایران از اهمیت قابل توجهی در سیاست خارجی روسیه برخوردار شد و جهت گیری آن به سمت مشارکت راهبردی روسیه در منطقه خاورمیانه و جمهوری اسلامی ایران سوق پیدا کرد. در پرتو این رویکرد، روابط گسترده ایران و روسیه در زمینه های سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی در سطح دو متحد استراتژیک ارتقا یافت. سوال اصلی که در این پژوهش مطرح می شود این است که رویکرد حاکم بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا و روسیه در قبال جمهوری اسلامی ایران بین سالهای 2012 تا 2018 چگونه بوده است؟ در پاسخ باید گفت که رویکرد اصلی سیاست خارجی روسیه در قبال جمهوری اسلامی ایران متاثر از تفاوت هویتی روسیه از غرب و شباهت ها با جمهوری اسلامی ایران در تقابل با غرب بوده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده ها منابع کتابخانه ای و اینترنتی است.