تبلیغ

پژوهش حاضر تلاشی است در جهت تبیین سیره تبلیغی پیامبر(ص) برای نشر وگسترش معارف اسلامی. این پژوهش که از نوع توصیفی - تحلیلی است، با بررسی اسناد تاریخی ، تبیین و تحلیل شیوه هایی که پیامبر(ص) در دوران زندگی خود از آن ها در جهت تبلیغ دین اسلام استفاده کرد را به عنوان مسأله اصلی خود قرار داده است. امکان سنجی کاربست شیوه های تبلیغی پیامبر(ص) در دوران نبوت خود (قبل و بعد از هجرت) برای تبلیغ در دنیای معاصر مبتنی بر نظریه های رسانه ای جدید، از مسائلی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. شیوه ها ی تبلیغی پیامبر(ص) با نظریات ارتباطی مطرح معاصر به ویژه دیدگاه های دیوید برلو مورد تحلیل قرار گرفته است. این مطالعه نشان می دهد که تکنیک های تبلیغی به کاربسته شده توسط پیامبر(ص) از برخی جهات با نظریات معاصر رسانه ای وتبلیغی همخوانی دارد. هر چند هیچ یک از نظریات مطرح ارتباطی قدرت تببیین همه ابعاد آن را ندارند. شیوه های تبلیغ نبوی در روزگار ما نیز به خوبی قابلیت به کارگیری توسط مبلغین اسلامی را دارا هستند.

موضوع هنر نمایش و تصویر در آیات قرآن بحث جدیدی است که پژوهشگران در حوزه زیبایی شناسی قرآن با هدف بیان زیبایی های هنری در جهت تبلیغ دین در بافت آیات قرآنی به آن پرداخته اند. بررسی تصویر هنری در قرآن کریم به اثبات اعجاز درون و بیرون متنی قرآن و بیان کارکردهای تصاویر هنری می پردازد. مسأله تبلیغ و روشهای تبلیغی در قرآن از مهمترین موضوعاتی است که در طول تاریخ اسلام مورد بحث بوده است. تبلّیغ در اصل روش برقراری ارتباط با مردم جهت دعوت آنها به اهداف و مقاصدی است که خداوند آن را اراده نموده است. در این راستا هنر نمایش و تصویر ، با توجه به زبان ارتباطی خاص خود می تواند بهترین وسیله و عامل برای تبلیغ و اشاعه دین باشد. این تحقیق که با روش جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده ها به انجام رسیده شامل دو بخش می باشد: بخش اول؛ به کلیات مباحث تبلیغ و پیشینه آن و نیز اهمیت روش در تبلیغ اختصاص دارد.در بخش دوم که مبحث مهم و بنیادی این تحقیق است به روش هنر در تبلیغ، مفهوم نمایش و تصویر، تصویر پردازی هنری در قرآن و در نهایت هنر نمایش در خدمت تبلیغات قرآن پرداخته است.

قرآن به عنوان یکی از منابعی می باشد که مورد تایید هر دو گروه شیعه و اهل سنت است. بحث درباره معرفی یا عدم معرفی فردی به عنوان جانشین، توسط پیامبر گرامی اسلام (ص) بحث دامنه دارو مفصلی است که آثار و ثمرات فراوانی بر این معرفی یا اعلام معرفی مترتب می باشد و زندگی مسلمانان را در همه ابعاد تحت الشعاع قرار داده و باعث رشد و تعالی آن تحت اشراف جانشینان بر حق می شود یا باعث انحطاط و عقب ماندگی آنان تحت سلطه حاکمان بی مسئولیت خواهد شد؛ از جمله آیاتی که به مساله جانشینی پیامبر اسلام اشاره می کند آیه 67 سوره مائده می باشد که به پیغمبر دستور می دهد آن مساله مهم را ابلاغ فرماید، ولی از آنجایی که در مورد مصداق این آیه بین فریقین اختلاف نظر وجود دارد. ما در این مقاله به بررسی دیدگاه این دو فرقه با محوریت تفسیر نورالثقلین عروسی حویزی و درالمنثور سیوطی پرداختیم و به این سوال پاسخ دادیم که سیوطی و عروسی حویزی مصداق آیه تبلیغ را چه کسی می دانند؟ که با بررسی های انجام شده در منابع روایی تفسیری و کتب مرتبط به این نتیجه دست پیدا کردیم که عروسی حویزی در تفسیر نورالثقلین مانند دیگر مفسران شیعی این مأموریت را ابلاغ رسمی ولایت و پیشوایی امام علی (ع) بیان کرده است و این آیه یکی از ادله نصب امامت به شمار می آید. نصوص روایی شیعه بدون هیچ اختلافی در این باره هم داستان اند. همچنین سیوطی نیز در تفسیر درالمنثور یکی از مصادیق آن ماموریت را ولایت امام علی (علیه السلام) نقل می کند. بنابراین اهل بیت (علیهم السلام) و صحابه در تعیین مورد نزول آیه اتفاق نظر دارند.

مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتاب ها و روزنامه های مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریه پردازی درباره آن، در مجلات و روزنامه هایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش می یابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای دفاع از دین در برابر مارکسیست ها یا دیگر منتقدانِ دین تبدیل می شود و از سوی دیگر، برای نقدِ دین داریِ متحجرانه و خرافی به کار می رود. بدین ترتیب، فطرت به چنان ابزار مهمی برای مبارزات دینی-اجتماعی مبدل می شود که در آستانه انقلاب اسلامی، استاد مرتضی مطهری آن را «ام المسائل» دین اسلام می نامد. اما پس از انقلاب اسلامی، این موج فروکش کرده و با بلاموضوع شدنِ کارکردهای این مفهوم در دوره پیش از انقلاب، بار دیگر به حاشیه رانده می شود. این مقاله کارکردهای اجتماعی فطرت در دوره پهلوی دوم را بررسی می کند.

تبلیغات بازرگانی مقوله ای مهم در دنیای پیرامون ماست و آثار بسیار عمیقی در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی ما باقی می گذارد. تأثیر این پدیده در اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و حتی سیاست روزبه روز بیشتر می شود و نابسامانی این حوزه بستر مناسبی را برای سوءاستفاده کنندگان فراهم خواهد آورد. موضوع تبلیغات درخصوص تولیداتی که با سلامت مصرف کننده ارتباط مستقیم دارند اهمیتی دوچندان می یابد. مهم ترین معضل در حوزه تبلیغات کالاها و خدمات ناظر بر سلامت در نظام حقوقی ایران تعدد و تشتت مصوباتی است که از دیرباز وجود داشته است. هرچند هر مصوبه از بعد خاصی به مسئله پرداخته است. برای مثال، رویکرد قانون طرز جلوگیری از بیماری های آمیزشی و بیماری های واگیردار، قانون مربوط به مواد روان گردان، قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی، قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب رسان به سلامت با یکدیگر متفاوت است، اما بعضاً درخصوص مراجع صالح پیش بینی شده برای صدور مجوز تبلیغات و مراجع رسیدگی کننده به تخلفات، ضمانت اجرای نقض قواعد حاکم بر تبلیغات و... هم پوشانی و تناقضاتی وجود دارد. در مصوبات سال های اخیر نیز، نه تنها تلاشی برای رفع این مسئله نشده است، بلکه مواردی همچون قانون «ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب رسان به سلامت در رسانه های ارتباط جمعی داخلی و بین المللی و فضاهای مجازی»، مصوب 1397، به این ابهامات دامن زده است. در این مقاله، ضمن اشاره به دستورالعمل های اتحادیه اروپا پیرامون تبلیغات ناظر به سلامت، وضعیت نظام حقوقی ایران در این خصوص تبیین شده است. پژوهش پیش رو، با شیوه تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی، به بررسی موضوع پرداخته است.

از مسائل بسیار مهم در بحث ادیان، جهانی یا قومی- نژادی بودن ادیان زنده جهان در عصر حاضر است. برخی ادیان مانند یهودیت، تصریح به قومی- نژادی بودن آنها شده، از سوی دیگر، پیامبر برخی ادیان مانند پیامبر اسلام، رسالتش جهانی بوده است. آیین زرتشت، از ادیانی است که مسأله جهانی یا قومی بودن رسالت پیامبر آن در این نوشتار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نوشتار حاضر با استناد به متون دینی زرتشتیان و استفاده از دیدگاه پژوهشگران به ویژه نویسندگان زرتشتی، به ذکر و تحلیل دو دیدگاه کلّی و جامع موافقان جهانی یا قومی و نژادی بودن آیین زرتشت پرداخته است. پس از تحلیل و بررسی دیدگاه موافقان و مخالفان، دیدگاه برگزیده ارائه شده است. دیدگاه برگزیده، ترکیبی از مستندات درون دینی زرتشتی و شواهدی از منابع اسلامی به ویژه قرآن و حدیث است. مجموع اسناد و شواهد، از قومی- نژادی بودن آیین زرتشت حکایت دارد و گواه این است که پیامبر ایران باستان، رسالتش جهانی نبوده است.

مقدمه: در جهان امروز که بحران های فرهنگی درصدد تهی کردن انسان از معنویت می باشند، تبلیغ دین ضروری می باشد.با توجه به پیشرفت تکنولوژی، ابزار و روش های جدیدی برای تبلیغ دین وجود دارد لذا شناخت دقیق فضای مجازی و تلاش برای روش های تأثیرگذاری دین در این فضا جهت ارتقای فرهنگ دینی جامعه ضروری می باشد. هدف: با توجه به اینکه فضای مجازی توانسته است مخاطبان زیادی را جذب کند و این فضا می تواند موقعیت مناسبی را برای تأثیرگذاری فرهنگی بر این مخاطبان فراهم کند ولی با وجود تلاش برخی بخشهای فرهنگی در این فضا هنوز شاهد مشکلات فرهنگی در جامعه هستیم،  در این بین آسیب شناسی روش های تبلیغات دین در فضای مجازی موجب شناخت ریشه ها، علل و عوامل آسیب ها و ضعف هایی می گردد که موجب عدم کارایی تبلیغات دینی می شوند. روش: در تدوین چارچوب نظری از نظریه عمل بوردیو، نظریات ارتباطات و دیدگاه هایی در باب آثار اینترنت استفاده شده است. هم چنین در بحث ابعاد و نشانه های دین داری از مدل دین داری شجاعی زند بهره گرفته شده است. با عنایت به موضوع تحقیق، مناسب ترین روش برای انجام دادن آن، روش پیمایش است وجامعه آماری تحقیق شامل دختران دبیرستان 13 آبان منطقه 8 تهران است و حجم نمونه این تحقیق طبق فرمول کوکران 175 نفر محاسبه شده است. یافته ها: نتایج تحقیق بیانگر این است که بین میزان استفاده از روش های تبلیغ دین در فضای مجازی با نیازهای کاربر، میزان اعتبار رسانه، معتقد بودن، انجام اعمال اخلاقی، داشتن ظاهر دینی و سرمایه اینترنتی، رابطه معنی داری وجود ندارد. هم چنین نتایج نشان داد بین میزان استفاده از روش های تبلیغ دین در فضای مجازی با میزان استفاده کاربر از فضای مجازی، میزان احساس گمنامی، میزان مشارکت دینی، انجام اعمال عبادی، رعایت احکام دینی و تعظیم شعائر دینی رابطه معنی داری وجود دارد. نتیجه گیری: با توجه به وجود رابطه معنی دار بین برخی متغیرها، ابعاد و نشانه ها، بایستی برای بالابردن میزان استفاده از روش های تبلیغ دین در فضای مجازی، روی این موارد برنامه ریزی های لازم صورت گیرد تا با پررنگ تر شدن هر چه بیشتر حضور دین در بین مردم، مشکلات جامعه کاهش یابد.

یکی از مهم ترین اهداف شرکت ها از صرف هزینه های گزاف تبلیغ، ترغیب بازار هدف به خرید است و نظر به تفاوت در یافته های پژوهش های مربوط به تأثیر تبلیغ بر قصد خرید، هدف تحقیق حاضر مرور نظام مند مطالعه ها و فراتحلیل تحقیق های انجام شده در این زمینه است. پژوهش کاربردی توسعه ای حاضر از باب روش، تحقیقی همبستگی محسوب می شود که در گام نخست و در بخش مرور نظام مند مطالعه ها که یک نوع مطالعه ثانویه است، مقاله ها و ﭘ ﮋوﻫﺶ ﻫ ﺎی معتبر علمی در بازه زﻣﺎﻧﯽ 1380 تا 1396 و 2000 تا 2018 ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرسی و اﻧﮕلیسی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷ ﺪه مورد ارزیابی قرار گرفت؛ سپس درگام دوم، با استفاده از نرم افزار CMA ویرایش 2 فراتحلیل مطالعه ها انجام می شود. با در نظر گرفتن معیارهای علمی جهت غربال کردن مقاله ها در پایان گام نخست، مطالعه عمیق 12 مقاله، با بیشترین تناسب با اهداف تحقیق، نشان داد تأثیر تبلیغ بر قصد خرید، با ضریب تأثیر 563/0 در محدوده اطمینان و بزرگ ارزیابی شده و با توجه به اندازه اثر ترکیبی مدل اثرات تصادفی رابطه بین تبلیغ و قصد خرید از منظر ویژگی های مطالعه های انجام شده در جوامع آماری مختلف، متفاوت است. این مطالعه، با تأکید بر یکی از پر ابهام ترین مفاهیم از منظر تخصیص دهندگان بودجه بازاریابی شرکت ها، چراغ راهی برای تصمیم درست در زمینه تبلیغ و توجه به مهم ترین عوامل مؤثر در اثربخشی تبلیغات در رسانه های عمومی است.

امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات و در معنای عام و فضای مجازی در معنای خاص نقش مهمی در نگرش افراد دارند. به عبارتی دیگر، فضای مجازی مروج بسیاری از شبهات و حقایق می باشد؛ بنابراین هم می تواند بهترین ابزار برای حمله دشمنان به آموزه های دینی باشد و هم می تواند بهترین وسیله ی ترویج اعتقادات اصیل دین اسلام و اصلاح شبهات به وجود آمده باشد. روش تحقیق حاضر از نوع کتابخانه ای و میدانی است و گردآوری آن از طریق مطالعه مقالات و کتب متعدد و همچنین از طریق مصاحبه با 5 نفر از اساتید و معلمان متخصص در حوزه دینی به دست آمده است. در این راستا، این پژوهش به پیشینه مبلغان اسلام و اهمیت تبلیغ اهتمام ورزیده ؛ سپس به ارائه روش هایی به جهت ارتقای سطح تبلیغ دین در فضای مجازی به وسیله مبلغان پرداخته و در نتیجه به ویژگی هایی از جمله تبلیغ مستمر و مبلغ سیار، ارتباط عاطفی با مخاطب و ... اشاره شده است.

اسلام دینی است که تبلیغ و دعوت در آن فعلی مهم و اساسی است و آن را بر هر مسلمانی واجب شمرده است. تبلیغ دین در هر دوره متأثر از شرایط، ابزارها و امکانات موجود، اشکال مختلفی به خود گرفته است. امروزه تبلیغ دین ازطرفی تبدیل به یک خردهنهاد اجتماعی شده که ضرورت تبلیغ دین به صورت سازمان یافته و تشکیلاتی را دوچندان می کند و از طرف دیگر، تحول پذیری و وابستگی امور به تغییرات در دوران اخیر به شدت افزایش یافته است؛ ازاین رو این مسئله که چگونه دین به شکل صحیح و اصولی و مطابق با مقتضیات زمان و ویژگی های جوامع امروزی در اندیشه و رفتار به افراد عرضه شود، از مهم ترین چالش ها و مسائل دین در جامعه دینی امروز است.دانش بازاریابی به عنوان یکی از علوم پویا، مدرن، تکنیکال، کارآمد و منفعت ساز، تاکنون درمورد گستره وسیعی از کالا ها و خدمات به کار رفته است؛ امّا در چند دهه اخیر دامنه این گرایش تاآنجا پیش رفته که متخصصان و سیاست گذاران، از آن در مورد مفاهیم و ایجاد تغییرات اجتماعی و عقاید نیز استفاده کرده اند. یکی از این عرصه ها، تبلیغ دین است که ازجمله دانشمندان مسیحی با محوریت کلیسا، تلاش کرده اند برای رشد و توسعه جامعه مخاطبان خود، از ابزار بازاریابی استفاده کنند. باوجوداین، چنین امری ازمنظرهای مختلفی موردانتقاد قرار گرفته که این پژوهش برخی از آنها را ارائه کرده است.

تبلیغ و تبیین باورها و اعتقادات دینی و  ارزش های اخلاقی، از مهم ترین رسالت های حوزه های علمیه است. امروزه فضای مجازی ظرفیت های جدیدی برای انجام این رسالت برای عموم مخاطبان، به ویژه نسل نوجوان فراهم کرده است. به نظر می رسد به دلیل همگانی نشدن حس ضرورت بهره مندی از این فضا در حوزه های علمیه برای تربیت دینی و آشنا نبودن بسیاری از حوزویان با بایسته های تکنیکی لازم تاکنون مبلغان حوزه های علمیه آن گونه که شایسته است، نتوانسته اند از ظرفیت های این فناوری در مسیر تربیت دینی قشر نوجوان که درگیر تحولات گسترده زیستی، روانی و اخلاقی هستند، بهره گیرند. ویژگی های انحصاری فضای مجازی، ازجمله دگرگون سازی ادراک، فضای نامحدود، انعطاف هویتی، تعاملی بودن، برابرسازی پایگاه اجتماعی و سیال بودن اطلاعات، از عوامل ضرورت توجه به تأثیر این فضا بر تربیت دینی نوجوانان است. رعایت اصل عاملیت، اصل علمیت، احترام به دیدگاه ها و سلایق، مردمی بودن، مولد بودن در فضای مجازی، بهره گیری از ادبیات در امر گفتگو در فضای مجازی، عدم ورود به مسائل مناقشه برانگیز و امر به معروف در فضای مجازی از جمله بایسته های تبلیغ و تربیت در فضای مجازی است.

گسترش رسانه ها در عصر کنونی و نفوذ در کلیه ابعاد سیاسی، اجتماعی و فردی زندگی بشر موجب شده است که نیاز به رسانه ای برای هدایت انسان ها به سوی کمال حقیقی بیش از پیش احساس شود که با عنوان «رسانه توحیدی» مطرح می گردد و در این زمینه دین اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی، دارای دستورالعمل هایی می باشد؛ از جمله در آیه 125 سوره نحل در ارتباط با رسانه توحیدی، شیوه تبلیغ و دعوت به حق را با سه روش حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن بیان نموده است. به عبارت دیگر، یکی از محوری ترین روش های مبارزه با سلطه رسانه ای غرب، دعوت به حق و هدایت انسان هاست. در حقیقت رسانه ها در زمینه مسائلی از قبیل دینداری و ارزش های دینی، دعوت به حق، هدایت و هویت دینی برای خویش رسالتی قائل اند. در این پژوهش که با روش اسنادی و تحلیل محتوا آیه 125 سوره نحل سامان یافته، محتوای رسانه توحیدی مورد مداقه قرار گرفته و قابلیت های این رسانه در حوزه دین و تقویت دینداری افراد تبیین شده است. بر این اساس شرط موفقیت رسانه توحیدی، بهره گیری از استدلال قوی و متقن همراه با موعظه حسن مطرح می گردد. در حقیقت اقناع مخاطب در هدایت بشر امر بسیار ضروری می نماید که می بایست در رسانه توحیدی بیش تر مورد توجه قرار گیرد.

تبلیغ یکی از ابزار های بسیار موثر در جذب و هدایت مردم به دین الهی است. در عصر حاضر که مستکبران جهانی تمام سعی و تلاش خود را می کنند تا نور اسلام را خاموش کنند، مسئولیت مبلغ دین نسبت به قبل مضاعف می باشد و در این مسیر همانطور که تبلیغ ضرورت دارد، شیوه تبلیغ صحیح نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجایی که قرآن کریم کامل ترین و جامع ترین کتاب هدایت برای بشریت است؛ محور پژوهش حاضر به سیره عملی انبیا در قرآن کریم پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی_ تحلیلی و بر پایه جمع آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه ای انجام گرفته است. دامنه آن در محدوده آیات قرآن کریم، تفاسیر معتبر ومنابع دست اول روایی می باشد. با بهره برداری از منابع یاد شده این نتیجه حاصل شد که مهم ترین شیوه در سیره عملی انبیا برای جذب و هدایت مردم، محبت و دلسوزی، حسن خلق، عفو و گذشت، تواضع و فروتنی، نصح و خیرخواهی، صبر و استقامت، هماهنگی قول و فعل می باشد. شیوه های یاد شده در سراسر دنیا برای جذب مردم به دین، با هر دین و قومیتی قابل اجرا است.

خداوند در آیه 125 سوره مبارکه نحل، به پیامبر (ص) دستور داده تا مردم را به سه طریق به سوی پروردگار دعوت نماید: حکمت، موعظه حسنه و مجادله به بهترین طریق ممکن. در این میان روش موعظه با واژه حسنه آمده و مفهوم آن این است که خیلی از مواعظ حسنه نبوده و در امر تبلیغ مفید و موثر نیستند. یکی از مهمترین ابعاد موعظه حسنه، بُعد اخلاقی آن است که رعایت نکات اخلاقی در اثر بخشی آن بسیار مؤثر است. این پژوهش سعی دارد ابتدا معیارهای اخلاقی سخن و موعظه را از منظر قرآن، به روش کتابخانه ای استنباط و تبیین نماید سپس با ساختاری توصیفی - تحلیلی ، ضمن بررسی آیات مربوط به موعظه و تبلیغ به بُعد اخلاقی موعظه حسنه بپردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که زمانی پایبندی و اجرای این اصول اخلاقی به بالاترین سطح تأثیر خود در موعظه حسنه می رسد که: به مقدسات دیگران توهین نکنیم، در تبلیغ نسبت به مخاطبان خود همانند برادر دلسوز باشیم و اجر و مزدی برای موعظه خود نخواسته باشیم. همچنین به گفتار خود پایبند باشیم، انواع سخن و گفتار های نیکو و باید ها و نبایدهای اخلاقی را به خوبی فراگرفته و به کار بندیم. در این صورت موعظه حسنه و تبلیغ به بهترین شکل ممکن، محقق خواهد شد.

استعاره ها و اسطوره ها همواره به عنوان مقولاتی مرتبط با دانش های ادبی، زبان شناسی یا نشانه شناسی مورد توجّه و کاوش قرار گرفته اند و کمتر به نقش های این مقولات در شکل گیری مسائل اجتماعی یا در تصویر راهبردهای عملیاتی حل مسئله توجه شده است. «مدل تحلیل لایه ای علت ها» (CLA) ازجمله روش هایی است که با تأکید بر نقش استعاره ها و اسطوره ها در شکل گیری پدیده ها و مسائل اجتماعی، آنها را به عنوان عمیق ترین لایه های علّت ها قلمداد کرده است که با لایه های بالاتر علّی (لیتانی، علل اجتماعی، علل گفتمانی) در تعامل هستند. پژوهش حاضر که بر مبنای تحلیل لایه ای علت ها انجام شده، درصدد است تا بر اساس آن، نقش استعاره و اسطوره های مؤثر در شکل گیری مسائل بینشی مبلغین دینی را تبیین کند. در این پژوهش، بر پایه مطالعه کتابخانه ای و با تکیه بر روش تحلیل مضمون بازتابی، از بیانات رهبر معظم انقلاب دو مسئله بینشی به عنوان مضمون اصلی استخراج شده و برپایه مصاحبه با فرهیختگان تبلیغی حوزه علمیه و یافته های شخصی نگارنده، لایه های علّی آن تحلیل شده است که در نتیجه آن 7 عامل استعاری و 5 عامل نمادین (اسطوره ای) در رابطه با مسائل بینشی مبلغان دینی، شناسایی گردید. در این پژوهش افزون بر تبیین موارد مزبور، به بیان راهبردهای متناسب با آنها نیز پرداخته شده است.

جماعه التبلیغ یکی از بزرگ ترین و پرنفوذترین جماعات اسلامی سلفیاست که در نقاط مختلف جهان دارای پایگاه تبلیغی بوده و توانسته است افراد بی شماری را جذب کند. این گروه دارای مانیفست خاصی برای مبلیغن خود می باشد که علاوه بر طرح اصول تبلیغ ، منع ورود به مباحث سیاسی را نیز مطرح می کنند. اما علی رغم اعلام این سیاست، اعضایی از جوانان آن، جذب جنبش های سلفی جهادی و اخوان المسلمین و حتی وهابیت شده اند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و اسناد مکتوب این فرقه، ضمن بررسی اصول اعتقادی و شیوه های تبیلغی این گروه به علل جذب اعضای آن به جنبش های جهادی نیز پرداخته شده است. در نهایت این پژوهش به این نتیجه دست یافته که جماعت تبلیغ دارای اصول اعتقادی تبلیغی فردی و اجتماعی و روش های تبلیغی خاص می باشد. اصول تبلیغی فردی آنان عبارت از کلمه طیبه ، نماز ، علم و ذکر ، اکرام مسلمین ، و تفریق وقت؛ و در بخش روش های تبلیغی از ابزازهای تبلیغی و رسانه ای و از اقسام شیوه های تبلیغی بصورت عمومی، فردی، خصوصی و اجتماعی بهره برده اند.

هدف: امروزه با پیشرفت حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، موضوع کارکرد فضای مجازی اهمیت ویژه ای یافته است، به گونه ای که نمی توان نقش آن را در شناساندن دین نادیده گرفت. پژوهش حاضر، با عنوان «تبیین عوامل زمینه ساز بروز آسیب در تبلیغ مجازی معارف دینی» به منظور آسیب شناسی سخت افزاری و نرم افزاری مبلغ، آسیب شناسی زمان تبلیغ، آسیب شناسی اجتماعی و فرهنگی مخاطبین در استفاده از فضای مجازی و عواملی که مانع تحقق اهداف تبلیغ مجازی معارف دینی می شوند و آن را با چالش مواجه می کنند، به رشته تحریر درآمده است. آسیب هایی که ممکن است قابل مشاهده نباشد، ولی روند تبلیغ مجازی را تهدید کند. روش شناسی پژوهش: این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع نوشتاری و استنادی و با بهره گیری از دو دسته منابع سخت افزاری و نرم افزاری و با روش توصیفی–تحلیلی به گردآوری داده ها و اطلاعات پرداخته است. یافته ها: یافته های پژوهش را می توان در دو دسته عوامل فردی و اجتماعی زمینه ساز بروز آسیب بررسی کرد. عوامل فردی که حول محور مبلغ می باشد، تحت سه عنوان: ضعف معرفتی، ضعف مهارتی و ضعف اخلاقی بیان شده و عوامل اجتماعی ذیل دو عنوان ضعف مدیریتی مسئولان و نفوذ دشمن سامان یافته، بیان شده است. بحث و نتیجه گیری: مهم ترین نتیجه پژوهش عبارت است از اینکه تبلیغ معارف دینی در فضای مجازی یک ضرورت غیرقابل انکار، اما همراه با آسیب هایی است که راه پیشگیری از آن ها، شناخت عوامل زمینه ساز آن ها است.

هدف: مبلّغ دینی در فضای مجازی با تزاحمات اخلاقی گوناگونی مواجه می شود که تصمیم گیری مناسب در این موارد نیازمند تأمل و دقت نظر در ادلّه عقلی و شرعی اطراف شبهه و تزاحم است. هدف این نوشتار حل چهار مورد از تزاحمات اخلاقی مبلّغین در این فضاست.روش شناسی پژوهش : در جمع آوری داده ها و به دست آوردن تزاحمات اخلاقی، از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. در دفع یا رفع آن ها به شیوه ای تحلیلی-اجتهادی و با تکیه بر استدلال و استنتاج عمل شده است.یافته ها: در مقاله حاضر، چهار مورد از تزاحمات اخلاقی مورد ابتلای مبلّغین دینی، بررسی شده است. تزاحم اول بین ضرورت جریان شناسی برای شبهه شناسی و پاسخ به آن و لزوم اجتناب از فضاهای شبهه ناک؛ تزاحم دوم بین ضرورت تبلیغ دین و پاسخ گویی به شبهات و لزوم اجتناب از اجتماع با نامحرم در فضای خصوصی؛ تزاحم سوم بین ضرورت تبلیغ دین و لزوم جلوگیری از تضییع عمر و اتلاف وقت؛ و تزاحم چهارم بین ضرورت تهیه محتوا و جستجو در فضای مجازی و لزوم اجتناب از تصاویر مستهجن رخ می دهد.بحث و نتیجه گیری: با بررسی ادلّه هرکدام از اطراف تزاحم، این نتیجه حاصل آمد که تزاحم اول فرضی است و با توجه به فرض مسئله، در خارج اتفاق نمی افتد. در تزاحم دوم و سوم ضرورت تبلیغ مقدم بر آسیب های شایع آن است و برای رفع آسیب پیشنهادات کاربردی ارائه شده است. تزاحم چهارم نیز با معلوم شدن حکم نگاه کردن، قابل رفع است.

تعداد بالا و تنوع مخاطبین و غلبه قشر جوان، پادگانها را به یکی از مهمترین بسترهای تبلیغ دینی تبدیل کرده است؛ اما این محیط تبلیغی همانند سایر محیط های تبلیغی، دارای فضا، ساختارها و قواعد مخصوص به خود است که وجود این ویژگی ها و اقتضائات محیطی می تواند بر محتوا و شیوه تبلیغ مبلغّان دینی تأثیر به سزایی داشته باشد و غفلت از آن ها ممکن است فرایند تبلیغی را با اخلال و آسیب هایی جدّی مواجه سازد که همه این موارد نشان از اهمیت تبیین تفاوت های پادگان با سایر عرصه های تبلیغی و نحوه مواجهه مبلّغ در این شرایط دارد. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با مشاهده غیرمشارکتی، بر اساس تجربه هایی که طی سال های متمادی در پادگان ها به دست آمده، به تشریح فضای محیطی پادگان پرداخته و نکاتی جهت راهنمایی مبلّغان دینی ارائه شده است. برخی از یافته های پژوهش حاکی از این است که در محیط پادگان درخواست های اداری مکرّری از روحانی می شود که مبلّغ باید زیرکانه به سربازان بفهماند حق دخالت در مسائل اداری را ندارد. همچنین در پادگان اقوام، مذاهب و حتی ادیان مختلفی وجود دارد که یک مبلّغ باید در صحبت های خود به حساسیت های مذهبی توجه بیشتری داشته باشد و از گفتن مسائلی که قابل هضم برای عموم نیست خودداری کند.