مدیریت فضای مجازی

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب، در همان نخستین ایام توسعه اینترنت در کشور، بر لزوم مراقبت از فضای مجازی و انجام اقدام های لازم تأکید نمودند؛ چنان که بیانات معظمٌ له در آذرماه سال 1381ش گواه این موضوع است. ایشان در سال 1390 با تشکیل شورای عالی فضای مجازی، تلاش برای مدیریت فضای مجازی، بومی سازی سخت افزارها و نرم افزارهای پُرکاربرد، بهره گیری حداکثری از فرصت ها و پیشگیری جدی از تهدیدها و آسیب های این فضا را از مسئولان امر مطالبه کردند. کوتاهی و بی توجّهی برخی از متولّیان و مجریان به این مطالبات، باعث شد ایشان در سال های اخیر نیز بارها از وضعیت آسیب زا و رهاشده فضای مجازی کشور و سلطه دشمنان بر آن، به شدّت اظهار نارضایتی نمایند و از کوتاهی مسئولان گلایه کنند؛ بیانات ایشان از سال 1395 تا 1400ش، بیانگر دغدغه های رهبری در خصوص مدیریت سنجیده و درست فضای مجازی است. در این نوشتار، ضمن اشاره به برخی از منویات رهبری، به گوشه ای از کاستی ها و نقایص عملکرد مسئولان مدیریت فضای مجازی می پردازیم؛ هرچند این انتقادها و انتظارهای بجا، نفی کننده زحماتِ انجام شده یا در دستِ انجامِ متولّیان امر در تحقّق بخش اندکی از مطالبات رهبری، نیست.

امروزه فضای مجازی یا دیجیتال، اهمیتی همسانِ فضای واقعی یا بیرونی دارد. بدیهی است که شناخت درستِ ویژگی ها، آثار و پیامدها و نیز نظارت و مدیریت صحیحِ این فضا، نقش بسزایی در سلامت و پیشرفت زندگی بشری ایفا می کند. در این راستا، دقایقی را با جناب حجّت الاسلام و المسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به گفت وگو نشستیم تا بایدها و نبایدهای نظارت بر فضای مجازی را مرور نماییم. نوشتار پیش رو، ضمن نگاه به وضعیت فعلی مجازی، مسئولیت و جایگاه متولیان، سازمان ها و نهادهای علمی و فرهنگی را در زمینه نظارتی بایسته و شایسته بر این فضا یادآور شده است. امید است، آنچه از نظر شما خوانندگان عزیز و علاقه مندان این دست مباحث می گذرد، مورد استفاده قرار گیرد.

هم زمان با گسترش فضای مجازی، بحث مدیریت و کنترل این فضا و به ویژه مدیریت سکوهای ارتباطی هم به میان آمده است. از آنجا که مالکیت و مدیریت سکوهای ارتباطی در اختیار دشمن بوده است، در هنگامه فتنه و آشوب، نقش این ابزار ارتباطی در زمینه سازی برای نفوذ دشمن، به مراتب روشن تر شده است. مدیریت فضای مجازی و کنترل روش های ارتباط و نظارت بر محتواها و ابزارهای ارتباطی، از جمله مسائل مهمی است که همیشه و به خصوص در زمان هایی که امنیت جامعه به خطر افتاده، مورد توجّه قرار گرفته است. در این نوشتار به ضرورت مدیریت فضای مجازی و ابعاد مدیریت آن اشاره شده و لزوم استفاده از زیرساخت های داخلی، تبیین شده است.

رسانه های اجتماعی، علاوه بر نقش رسانه ای خود در فضای مجازی، ظرفیت ساماندهی و سازماندهی حرکت های اجتماعی و مانورهای خیابانی را در فضای حقیقی دارند. شبکه های اجتماعی، شامل: وبلاگ ها، میکروبلاگ ها، سایت های به اشتراک گذاری لینک، عکس، فیلم و خبر، ویکی ها، فروم ها، خبرخوان ها و سایت های اجتماعی، از جمله فنّاوری هایی هستند که امکان تعامل اطّلاعات و دیدگاه ها را در محیط اینترنت به وجود می آورند. سرمایه گذاری ایالت متحده روی فنّاوری شبکه های اجتماعی با برنامه ریزی، راهبرد مدون و بودجه مصوب در حمایت از اغتشاش های ایران، نشان دهنده اهمیت فوق العاده و بهره گیری ابزاری نظام سلطه از این نوع رسانه است. در این گفت وگو، حجّت الاسلام والمسلمین سعید صلح میرزایی، مسئول دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب اسلامی در قم، به بررسی دغدغه ها و منظومه فکری رهبری در باره فضای مجازی و آسیب های این حوزه پرداخته است که در ادامه، تقدیم می شود.

هدف: امروزه با پیشرفت حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، موضوع کارکرد فضای مجازی اهمیت ویژه ای یافته است، به گونه ای که نمی توان نقش آن را در شناساندن دین نادیده گرفت. پژوهش حاضر، با عنوان «تبیین عوامل زمینه ساز بروز آسیب در تبلیغ مجازی معارف دینی» به منظور آسیب شناسی سخت افزاری و نرم افزاری مبلغ، آسیب شناسی زمان تبلیغ، آسیب شناسی اجتماعی و فرهنگی مخاطبین در استفاده از فضای مجازی و عواملی که مانع تحقق اهداف تبلیغ مجازی معارف دینی می شوند و آن را با چالش مواجه می کنند، به رشته تحریر درآمده است. آسیب هایی که ممکن است قابل مشاهده نباشد، ولی روند تبلیغ مجازی را تهدید کند. روش شناسی پژوهش: این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع نوشتاری و استنادی و با بهره گیری از دو دسته منابع سخت افزاری و نرم افزاری و با روش توصیفی–تحلیلی به گردآوری داده ها و اطلاعات پرداخته است. یافته ها: یافته های پژوهش را می توان در دو دسته عوامل فردی و اجتماعی زمینه ساز بروز آسیب بررسی کرد. عوامل فردی که حول محور مبلغ می باشد، تحت سه عنوان: ضعف معرفتی، ضعف مهارتی و ضعف اخلاقی بیان شده و عوامل اجتماعی ذیل دو عنوان ضعف مدیریتی مسئولان و نفوذ دشمن سامان یافته، بیان شده است. بحث و نتیجه گیری: مهم ترین نتیجه پژوهش عبارت است از اینکه تبلیغ معارف دینی در فضای مجازی یک ضرورت غیرقابل انکار، اما همراه با آسیب هایی است که راه پیشگیری از آن ها، شناخت عوامل زمینه ساز آن ها است.

هدف از انجام پژوهش حاضر ارزیابی و رتبه بندی شاخص های حوزه جغرافیایی مدیریت فضای مجازی مؤثر بر جلوگیری از فعالیت های زیان بار ارتباطات فضای سایبری از دیدگاه اساتید دانشگاه بود. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و در زمره تحقیقات توصیفی-پیمایشی قرار می گیرد. جامعه آماری شامل تمامی اساتید مطرح حوزه برنامه ریزی و مدیریت دانشگاه فرهنگیان تهران است. ابتدا با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 15 نفر از اساتید به عنوان نمونه ای که در سال تحصیلی 1403-1402 در دانشگاه فرهنگیان تهران مشغول به تدریس بودند، انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته سنجش تاثیر شاخص های حوزه جغرافیایی مدیریت فضای مجازی است. بین شاخص های کارکردی حوزه جغرافیایی مدیریت فضای مجازی از نظر رتبه بندی اختلاف معناداری وجود دارد. بر اساس نتایج حاصل شده، طبق نظر اساتید دانشگاه فرهنگیان تهران از بین عوامل موثر به ترتیب عامل «وابستگی هرچه بیشتر الکترونیک به شبکه سایبر، دگرگونی ساختار قوای نظامی و ارتشی سایبری، قابلیت اثرگذاری بر ساختارهای سیاسی کشور، مدیریت تولید نرم افزارها، مرکزیت حضور موتورهای اصلی جستجو» بیشترین تاثیر را بر جلوگیری از فعالیت های زیان بار ارتباطات فضای سایبری دارند(p≤0/005)