علوم تربیتی

دست یابی به یک برنامه درسی مطلوب و حرکت در جهت نیل به دانشگاه های کارآفرین، یکی از راهکارهای اصلی برای حل معضل بیکاری، فقر و اقتصاد به کما رفته کشور است. یکی از کامل ترین الگوهای برنامه درسی، شبکه تارعنکبوتی اَکر است؛ که منطق را به عنوان عنصر اصلی و رسالت مرکزیِ برنامه درسی معرفی کرده است. هدف این مطالعه "سنتز یک الگوی برنامه درسی کارآفرینی در رشته علوم تربیتی مبتنی بر شبکه تار عنکبوتی اکر" است که به روش سنتز پژوهی انجام شده و 183 مقاله (75 مقاله فارسی و 108 مقاله انگلیسی)، به فرایند سنتز پژوهی وارد شده اند. پس از دستیابی به عناصر برنامه درسی کارآفرینی منطبق بر 10 عنصر مدل اَکر، روایی محتوایی عناصر به دست آمده بررسی و الگوی حاصل با روش دلفی اعتباربخشی شد و الگوی نهایی طراحی و تدوین گردید. یافته های مطالعه حاضر نشان داد، منطق برنامه درسی کارآفرینی، توسعه روحیه کارآفرینی در دانشگاه ها و جامعه است. ارتقای شایستگی های کارآفرینی در دانشجویان و تقویت قصد کارآفرینی در آن ها از مهم ترین اهداف برنامه درسی کارآفرینی است. محتوا بایستی رویکردی منعطف و مبتنی بر نیاز داشته باشد. اختصاص زمان و مکان مناسب، حمایت از ایده های کارآفرینانه، کار گروهی دانشجویی بر روی پروژه های واقعی کارآفرینی و استفاده از روش های مختلف ارزشیابی از دیگر ضروریات برنامه درسی کارآفرینی هستند. در چنین فرایندی، دانشجو نقشی فعال داشته و استاد تسهیل کننده یادگیری است.

مقدمه و هدف: تجاری سازی تحقیق در چند دهه اخیر به عنوان رویکردی جدید در تحقیقات دانشگاهی و علوم طبیعی گسترش فراوان یافته است. هدف پژوهش حاضر، تبیین عوامل موثر بر تجاری سازی تحقیقات در حوزه علوم تربیتی است. روش شناسی: پژوهش حاضر به روش کیفی با استفاده از تحلیل محتوا انجام شد. مشارکت کننده گان، پژوهشگران حوزه علوم تربیتی بودند. روش نمونه گیری، از نوع هدفمند بود و با استفاده از شاخص اشباع نظری تعداد 16 نفر به عنوان نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. نگرش و دیدگاه آن ها در خصوص  چالش ها و مشکلات فرا روی تجاری سازی تحقیقات علوم تربیتی مورد بررسی قرار گرفت. مصاحبه ها با استفاده ارتباط مفهومی و ویژگی های مشترک بین کدهای باز، مفاهیم و مقولات یا مفاهیم ترکیبی مشخص شدند. یافته ها: برای تحلیل داده ها و نتیجه گیری از یافته های تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شد؛ نظرات صاحب نظران و افراد با تحصیلات، سوابق کاری و تجارب مرتبط با موضوع پژوهش را از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته دریافت شد که حاصل این کار منجر به یافتن مؤلفه های جدیدی برای تجاری سازی در حوزه علوم تربیتی گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد، به فقدان سیاست ها و بسترهای لازم برای تجاری سازی که به نوعی به نبود قوانین حمایتی، آیین نامه و دستور العمل های اجرایی و نقصان زیرساخت های آیین نامه های قانونی موجود اشاره دارد. بر همین اساس، دولت و هیات ناظر بر مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی باید ضمن تدوین آیین نامه های مربوط به بسترسازی و اعمال سیاست های تشویقی موثر، در مورد  ایجاد مهارت های لازم و به وجود آوردن انگیزش و فرهنگ تجاری سازی در پژوهشگران عرصه علوم تربیتی و سوق دادن آن ها به سمت تجاری سازی تحقیقات اقدام کنند. علمی کردن تجاری سازی و دستیابی به قوانین مستحکم همچون سایر علوم، تا حد زیادی به کاربرد نتایج علوم تربیتی در موقعیت های واقعی زندگی بستگی دارد. همین امر باعث تقویت و توجه کاربردی کردن و تجاری سازی تحقیقات علوم تربیتی می شود و در نتیجه تجاری سازی تحقیقات است که باعث ارتقای آکادمیک هر چه بیشتر علوم تربیتی می شود، و باعث کارکرد، کاربرد و اثرگذاری آن در جامعه می شود.

روش تحقیق از دروس بنیادی است که در دهه های اخیر رشد مناسبی داشته و مورد اقبال خوبی قرار گرفته؛ اما متاسفانه با وجود تأکیدی که امروزه بر روش تحقیق و به کارگیری صحیح آن در حوزه های مختلف علوم وجود دارد، شاهد بی توجهی و کمتر پرداخته شدن به این مبحث و شیوه ها و اصول آن در تحقیقات دانشجویی هستیم. از آنجا که اغلب دانشگاه ها به پژوهش و برنامه های پژوهشی می پردازند، سعی بر آن دارند که آگاهی و شناخت دانشجو نسبت به روش های تحقیق در زمینه های تخصصی افزایش دهند. کتاب «الموجز فی المنهج البحث العلمی فی التربیه و العلوم الإنسانیه» نوشته دکتر سیف الاسلام سعد، کتابی است که در آن سعی شده است تا روش پژوهش علمی و اصول پایان نامه نویسی برای دانشجویان تبیین شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و نقد این کتاب پرداخته و برخی از امتیازها و کاستی های آن را برشمرده است. بر اساس یافته های این پژوهش، توانایی نویسنده در تبیین مطالب، انسجام و ترتیب موضوعات، تأکید لزوم استفاده از رایانه در پژوهش های علمی و رعایت علائم نگارشی از جمله مهم ترین نقاط قوت کتاب مذکور است. اما ایراداتی چون، کم توجهی به ارجاع دهی درون متنی، عدم استفاده از منابع، و جامع نبودن برخی مطالب و عدم تبیین تفاوت روش شناسی و روش پژوهش از کاستی های کتاب می باشد.

تأسیس و توسعۀ رشته های دانشگاهی را می توان محصول مجموعه ای از تأثیرات اجتماعی و تاریخی دانست. علوم تربیتی به عنوان یک رشته دانشگاهی از مهرماه 1311 در دانشسرای عالی تأسیس شد، اما سئوال اساسی آن است که این آغاز بر بستر چه تحولات تاریخی شکل گرفته است و در توسعۀ خود چه روندی را طی کرده است؟ به نظر می رسد شکل گیری علوم تربیتی در ایران بر بستری از تحولات تاریخی شامل الف) تأسیس دارالفنون ب) تحولات اجتماعی فرهنگی حد فاصل تأسیس دارالفنون تا مشروطیت، ج) مشروطیت و د) اعزام دانشجو به اروپا، روی داده است. ماحصل این تحولات آن بوده است که این رشته در کشور ما از نهادهای آموزشیِ سنتی بیرون نیاید و اتکاء به میراث حکَمی و فلسفی ما نداشته باشد. این رشته تنها توانست از طریق تربیتِ نیروی مورد نیاز آموزش و پرورش، ظهور یابد و خود را به جامعۀ سنتی ما بقبولاند و چه بسا اگر مسیر ظهور دیگری داشت با مقاومت روبرو می شد. علوم تربیتی پس از پدیدآیی بر چنین بستری، دوره های تاریخی ویژه ای را طی کرده است تا به مرحله توسعۀ کمّی از سال های ابتدایی دهه 70 شمسی برسد که هر یک از این دوره ها، ویژگی های خاص خود را داشته است.

این پژوهش با رویکردی تفسیرگرایانه سعی دارد به تدوین عناصر برنامه درسی مبتنی بر عمل در آموزش عالی ایران از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت بپردازد. رویکرد پژوهشی به کار برده شده از نوع روش شناسی کیفی بوده که به مصاحبه های نیمه ساخت یافته با 21 نفر از کنش گران دانشگاهی پرداخته است. داده های حاصل از مصاحبه ها براساس رویکرد پژوهشی نظریه زمینه ای در قالب سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ماحصل آن تعیین عناصر الگوی برنامه درسی مبتنی بر عمل در هفت عنصر: هدف، محتوا، راهبردهای یاددهی – یادگیری، مواد و منابع، فرصت های یاددهی – یادگیری، شرایط محیط یادگیری و ارزشیابی بوده است. هرکدام از این عناصر دارای مولفه هایی است.

هدف پژوهش حاضر، استخراج رهنمودهایی بر بنیاد پیش فرض های بومی و اسلامی، به منظور بهبود وضعیت برنامه درسی علوم تربیتی در ایران است. روش پژوهش، تحلیل مفهومی و قیاس نظری بوده و به منظور گردآوری داده های لازم جهت نیل به اهداف پژوهش، منابع موجود و مرتبط با استفاده از برگه های فیش برداری و با شیوه تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است و نتایج پژوهش منجر به استخراج پنج پیش فرض اساسی، شامل اصالت اقتباس در بومی سازی و اسلامی سازی علوم تربیتی، توجه به مضامین اسلامی و فرهنگ ملی در بومی سازی و اسلامی سازی، نگاه نوگرایی- بومی گرایی در بومی سازی و اسلامی سازی، اصالت دادن به تولید محتوای مبتنی بر فرهنگ بومی و توجه به فطرت و ابعاد وجودی انسان در بومی سازی و اسلامی سازی علوم تربیتی است. بر بنیاد پیش فرض های مطرح شده، پنج رهنمود کاربردی شامل1) بررسی انتقادی متون وارداتی و اقتباس در ترجمه آثار غربی در حوزه علوم تربیتی، 2) شناسایی و معرفی چهره های متفکرین بومی و اسلامی در تاریخ علوم تربیتی ایران، 3) استقبال از طرح های مبتکرانه بومی و اسلامی در حوزه علوم تربیتی، 4) تولید دانش بومی و اسلامی در حوزه علوم تربیتی و 5) کیفیت بخشی به تربیت نیروی انسانی متناسب با نیازهای بومی و اسلامی، برای بهبود برنامه درسی علوم تربیتی در ایران، استنباط و تدوین گردید.

مطالعه حاضر در پی ارائه مدلی جهت تبیین توسعه حرفه ای دانشجویان دکتری رشته علوم تربیتی است. به جهت عدم کفایت مدل های ارائه شده در ادبیات موجود برای تبیین توسعه حرفه ای دانشجویان رشته علوم تربیتی در ایران و به دست آوردن داده هایی متناسب با زمینه موردمطالعه، از روش کیفی نظریه مبتنی بر زمینه استفاده شد. داده های مطالعه از طریق مصاحبه با 18 نفر از دانشجویان دکتری رشته علوم تربیتی گردآوری شد. با طبقه بندی مفاهیم، مقوله های فرعی و محوری و یافتن مقوله هسته ای با استفاده از روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مقوله های شکل دهنده توسعه حرفه ای دانشجویان و روابط بین آن ها در قالب مدل پارادایمی ظهور یافت که شامل شرایط علّی (3 مقوله)، مقوله هسته ای (درگیرشدن دانشجویان در فعالیت های حرفه ای)، راهبرد (3 مقوله)، زمینه (5 مقوله)، شرایط مداخله گر (5 مقوله) و پیامدها (4 مقوله) می شود.

نوشتار حاضر با هدف ارج نهادن به خدمات و آثار علمی و آموزشی دکتر علی علاقه بند نگارش شده است. در بخش نخست مقاله با کاربست روش زندگی نامه نویسی به حیات شخصی و تحصیلی ایشان اشاره شده و در ادامه آثار علمی وی معرفی و برخی ویژگی های آن ازجمله «توجه به اندیشه ها و نظریه های بنیادین مدیریت و کاربرد آن در عرصه مدیریت آموزشی»، «پرداختن به نیازهای جامعه علمی و تناسب محتوای کتاب ها با سرفصل های درسی مصوب»، «برخورداری از نوآوری و داشتن سهم افزایی در حوزه دانش مدیریت آموزشی» و «نگارش روان و قابل فهم مطالب بدون پرنویسی و پیچیده نویسی» تشریح شده است. در بخش دوم به کمک رویکرد پدیدارشناسانه و تجربه زیسته نگارنده از حضور در کلاس درس و مکاتبات و مراودات با ایشان برخی از خصوصیات شخصیتی، اخلاقی و علمی وی توصیف شده است. بارزترین ویژگی علمی علاقه بند، دانش و شناخت عمیق از بنیان های نظری مدیریت آموزشی و مهم ترین خصوصیت های اخلاقی وی، مناعت طبع، صراحت لهجه، صداقت در عمل و دوری جستن از امور دنیوی بود. علاقه بند نمونه ای از معلم تراز دانشگاه ایرانی و استادی بی جانشین در حوزه مدیریت آموزشی بود که سراسر عمر پرثمر خود را در راستای نگارش کتاب های طبقه بندی شده و ماندگار در رشته مدیریت آموزشی و اعتلای جایگاه علمی این حوزه در نظام دانشگاهی کشور صرف کرد. بهره گیری از دیدگاه های وی که در مقاله حاضر به آن اشاره شده، می تواند گره گشای بخشی از مشکلات نظام مدیریت آموزشی کشور باشد.

هدف: از آنجا که کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، جزو افراد در معرض خطر و شکننده محسوب می شوند، خانواده و آموزش و پرورش باید از این کودکان پشتیبانی کند و یک سپر دفاعی برای آنان باشد. روش: پژوهش حاضر، از نوع توصیفی تحلیلی است و پس از بررسی مفاهیم با ارائه نتایج به پیشنهادات کاربردی پرداخته شده است. روش پژوهش، توصیفی و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه ای است. بدین صورت که از منابع کتابخانه ای نظیر: کتاب، مقاله، منابع خارجی و... و آموخته های محقق استفاده شده است. یافته ها: از نظر این پژوهش، یکی از عوامل نبود موفقیت در بین کودکان، وجود اختلالات یادگیری در آنان است که منجر به افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس و سایر مشکلات جدی در آنها می شود و لطمات جبران ناپذیری از نظر روانی و اقتصادی به کودک و خانواده و نظام آموزش وپرورش کشور وارد خواهد کرد. نتیجه گیری: از نتایج پژوهش چنین برمی آید که اختلالات یادگیری و مدیریت بهینه آن، به عوامل درون فردی و برون فردی بستگی دارد که در راستای پژوهش حاضر، ضمن بررسی منابع اختلالات یادگیری، سؤالات پژوهش تحلیل شده و نتایج تحلیل بیانگر این بود که با آگاهی پیدا کردن نسبت به اختلالات یادگیری کودکان، می توان آن را تا حدی در دوران کودکی برطرف کرد و از حاد شدن آن در بزرگسالی جلوگیری نمود.

پژوهش حاضر با هدف شناخت و معرفی آسیب های حوزه تربیت دینی مدارس و ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحب نظران حوزه علوم تربیتی انجام شده است. این پژوهش از نوع کیفی بوده و با استفاده از مصاحبه انجام شده است. با توجه به روش پژوهش، جامعه پژوهش شامل ده نفر از صاحب نظران حوزه علوم دینی و علوم تربیتی بود و در مصاحبه با این ده نفر، اشباع نظری داده ها بدست آمد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مشخص نبودن ساحت های تربیت دینی، اشتباه گرفتن اطلاعات دینی به جای تربیت دینی، تضاد میان خانواده و مدرسه در امور دینی، مهم ترین آسیب ها در بحث تربیت دینی هستند. همچنین متناسب سازی آموزش های دینی با نیازهای روحی و روانی متربیان و قابل فهم و درک برای آنها، ترویج رویکرد عقل ورزی، توجه به تفاوت های فردی در برنامه ریزی تربیت دینی و...، می تواند زمینه برون رفت از آسیب ها را فراهم کند.

شناسایی و سنجش دستاوردهای یادگیری یک رویکرد در حال توسعه در آموزش عالی است که به منظور ارزیابی و ارتقای کیفیت آن مورد استفاده قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و دسته بندی دستاوردهای یادگیری مورد انتظار دانش آموختگان دوره کارشناسی علوم تربیتی انجام شده است. بدین منظور از رویکرد کیفی و طرح نظام مند نظریه برخاسته از داده ها در سطح نظم دهی مفهومی بهره گیری شده است. در این پژوهش، از چند منبع گردآوری داده شامل برنامه درسی دوره کارشناسی رشته علوم تربیتی مصوب 1395 و نظر مطلعان کلیدی شامل اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران، کارفرمایان مشاغل مرتبط و دانش آموختگان دانشگاه تهران استفاده شد. گردآوری داده های کیفی از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته و با راهبرد نمونه گیری گلوله برفی انجام شد. اشباع داده ها با 37 مصاحبه به دست آمد. تحلیل داده های کیفی، با استفاده از نرم افزار MAXQDA2018 و کدگذاری باز اشتراس انجام و به شناسایی دستاوردهای یادگیری مورد انتظار در چهار دسته «شناختی»، «مهارتی»، «ذهنی- عاطفی» و «اجتماعی» منجر گردید. یافته های این پژوهش می تواند زمینه ای برای استفاده های چندگانه مانند تدوین و بازنگری برنامه درسی، ساخت ابزار و ارزیابی کیفیت تحقق دستاوردهای یادگیری به منظور ارتقا و تضمین کیفیت فعالیت های یاددهی- یادگیری در آموزش عالی قرار گیرد.

هدف از این پژوهش بررسی امکان سنجی بین المللی سازی برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی در دانشگاه آزاد اسلامی می باشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه ی آماری شامل 101 نفر از اعضاء هیأت علمی رشته ی علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی در شهرهای تهران و کرج بود که به دلیل تعداد محدود، کلیه ی افراد بعنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ی محقق ساخته با 70 سؤال می باشد که ابعاد 13 گانه (فناوری های نوین، پژوهشی، طراحی برنامه ی درسی، منابع و محتوای آموزشی، روش تدریس، ارزشیابی، زبان ارتباطی، منابع مالی، منابع انسانی، همکاری های بین المللی، سازگاری فرهنگی، نگرشی به بین المللی سازی برنامه ی درسی، سازمان دهی و مدیریت اجرایی) را شامل می شود. روایی محتوایی و صوری با استفاده از نظر 5 نفر از متخصصین موضوعی تائید و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 869/0 محاسبه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین المللی سازی برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی در دانشگاه آزاد در همه ی ابعاد با مشکلات عدیده ای روبرو است و نیازمند راهکارهای ساختاری و نهادی و آموزشی می باشد که با رعایت استانداردها و تأمین زیرساخت ها و تجهیزات مختلف می توان تا حدودی این مشکلات را مرتفع ساخت.

هدف اصلی این مقاله، تبیین ضرورت بازنگری برنامه درسی رشته علوم تربیتی- گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی در دوره کارشناسی- با نظر به سهم علوم مختلف در تحقق اهداف این رشته و انطباق با شاخه های تخصصی آن در دوره کارشناسی ارشد و دکتری است. بنابراین، با استناد به برنامه و سرفصل دروس دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم تربیتی- گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، مصوب شورای عالی برنامه ریزی- تعداد واحدهای درسی و تناسب آنها با ضرایب مواد امتحانی آزمون کارشناسی ارشد و پیوستگی محتوایی بین دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده حاکی از نسبت نامتوازن سهم علوم مختلف در برنامه درسی این گرایش است. در این میان، سهم روان شناسی در دروس پایه دوره کارشناسی در مقایسه با سایر علوم زیربنایی دیگر مانند فلسفه و جامعه شناسی بیشتر است. به طورکلی، عدم توازن، عدم انطباق و ناپیوستگی در برنامه درسی کارشناسی رشته علوم تربیتی- گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی- در دو رشته مدیریت آموزشی و فلسفه تعلیم و تربیت در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری از چالش های اساسی نظام علوم تربیتی به شمار می آید. بر این اساس، بازاندیشی و بازنگری در برنامه درسی این رشته، امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد.

دکتری تخصصی، یکی از بالاترین درجات دانشگاهی است که معیار صلاحیت منحصر به فرد آموزشی، پژوهشی و اجرایی محسوب می شود. با وجود گسترش کمّی، کسب اطلاع در مورد کیفیت دوره ها، از طریق به دست دادن اطلاعاتی در مورد وضعیت کنونی آنها، می تواند در ترسیم مسیر آتی کارگر افتد. در این راستا مطالعه حاضر با هدف اکتشاف مسائل دانشجویان دکتری رشته علوم تربیتی و با استفاده از داده های کیفی حاصل از انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 16 نفر از دانشجویان دکتری این رشته انجام گرفته است. تحلیل ادراکات دانشجویان با استفاده از روش تحلیلی اشتراوس و کربین نشان می دهد که دانشجویان دکتری رشته علوم تربیتی، خودشان را از جهت برنامه دوره، گروه های آموزشی و شرایط دانشگاهی با مسائل گوناگونی روبرو می بینند. در کنار چنین مسائلی، آنها دارای محدودیت های اقتصادی – شخصی هستند که در نهایت، در قالب «عدم مشارکت و درگیری» کافی از طرف آنان در دوره بروز می یابد. 

پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع ایجاد همخوانی بین موضوعات پایان نامه های دوره کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی با نیازهای جامعه از نظر اعضای هیئت علمی انجام شده است. روش این مطالعه کمی از نوع توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، مشتمل بر 50 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های اصفهان، آزاد اسلامی خوراسگان و پیام نور اصفهان است که در سال تحصیلی 93- 1392 مشغول به تدریس بودند. در این پژوهش به دلیل محدودیت تعداد اعضای هیئت علمی از روش نمونه گیری سرشماری کامل استفاده شد. برای گردآوری اطلاعات و داده های لازم از پرسشنامه محقق ساخته، با 24 سؤال بسته پاسخ استفاده شد. اعتبار پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 91/0 برآورد شد که نشان از اعتبار بالای ابزار اندازه گیری دارد. روایی آن را نیز کارشناسان و متخصصان علوم تربیتی تائید کردند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار و درصد) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر اعضای هیئت علمی، موانع اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، سازمانی در ایجاد همخوانی بین موضوعات پایان نامه های دوره کارشناسی ارشد با نیازهای جامعه مؤثر است.

هدف: این پژوهش با هدف فهم و سنجش پتانسیلهای فلسفه چگونگی اسلامی در مسیر کاربردی شدن انجام شده است. روش: این پژوهش کیفی با روش اسنادی انجام شده و طرح پژوهش از نوع حدوثی و پیدایشی است. یافته ها: با توجه به قرار گرفتن مفاهیم نیاز و ارضا ذیل رفتار انسان و در قالب مفاهیم مرتبط با انگیزش، ابتدا جایگاه نسبی علوم تربیتی با نظر به تحلیل حرکت و رفتار انسان، در دو حوزه جامعه شناسی و روان شناسی تشریح شده؛ سپس ابعاد فلسفی فلسفه چگونگی اسلامی معرفی شده و با استفاده از حد اولیه فلسفه(اصالت فاعلیت) و سه مسئله اصلی آن(وحدت و کثرت، زمان و مکان، اختیار و آگاهی)، تعریف نیاز وارضا و همچنین قواعد اولیه طراحی نظام نیاز و ارضا(نظام مندی و سطح بندی نیازها و سازوکار نیاز و ارضا) بر اساس تحلیل فلسفه از حرکت انسان ارائه شده است. نتیجه گیری: جایگاه علوم تربیتی به عنوان فاعل مادون نسبت به فلسفه مضاف خود(تعلیم و تربیت) و فاعل مافوق نسبت به سطوح کاربردی خود (برنامه ریزی تربیتی) در ارائه نظام نیاز و ارضا تشریح و سه مسئله اصلی فلسفه چگونگی اسلامی به عنوان مسائل اصلی علوم تربیتی برخاسته از این فلسفه مطرح شد. از دستاوردهای مهم پژوهش این است که بر خلاف معمول که حرکت و فاعلیت انسان ذیل نیازها و قوه های او به عنوان علت حرکت تحلیل می شود، جریان و نظام نیاز و ارضا ذیل قواعد فاعلیت و حرکت انسان تحلیل شده که بی سابقه بوده است و می توان علوم تربیتی برخاسته از فلسفه شدن اسلامی را متکفل تحلیلهایی از نوع تحلیلهای متکی بر فاعلیت دانست.

هدف: محققان در این مقاله به بررسی ضرورتها و چالشهای بومی سازی برنامه درسی علوم تربیتی در ایران پرداخته و نحله های مختلف آن را در حوزه علوم تربیتی بررسی کرده است. روش: در پژوهش حاضر از روشهای تحلیل مفهومی و قیاس نظری استفاده شده است. یافته ها: در این رویکرد با تفکیک مفاهیم مختلف در گفتمان علوم تربیتی بومی، چهار مورد از مهم ترین ضرورتهای بومی سازی برنامه درسی علوم تربیتی در ایران، شناسایی و مهم ترین چالشهای آن استخراج شد که عبارتند از: 1) تفابل فرهنگ اسلامی ایرانی با فرهنگ غربی، 2) فقدان دانش اسلامی پایه در اساتید علوم تربیتی، 3) نبود برنامه های درسی بومی برای علوم تربیتی، 4) عدم حمایت برخی روشنفکران ایرانی از بومی سازی علوم تربیتی و 5) حجم زیاد ترجمه ها به جای اقتباس در علوم تربیتی بومی. نتیجه گیری: نقد و بررسی ضرورتها و تحلیل جامعی از چالشهای بومی سازی علوم تربیتی نشان داد با دوری از هر گونه افراط و تفریط در دانش بومی و دانش جهانی می توان در مواجهه با فرصتها و چالشهای پیش رو، تصمیمات بهتر و مؤثرتری اتخاذ کرد وگامی در مسیر بومی سازی برنامه درسی علوم تربیتی در ایران برداشت.

گرچه علوم تربیتی یک علم مستقل است، اما این قلمرو علمی همواره از مفاهیم، روشها، یافته ها و رویکردهای دیگر قلمروهای دانش مانند فلسفه، روانشناسی، جامعه شناسی و تاریخ بهره مند شده است، دیسیپلینهایی که آنها را به عنوان مبانی تعلیم و تربیت می شناسیم. مطالعه حاضر با هدف سنجش و مقایسه سطح دانش دانشجویان رشته علوم تربیتی درباره مبانی تعلیم و تربیت با استفاده از یک طرح زمینه یابی عرضی-مقطعی و با مشارکت 281 دانشجوی شاغل به تحصیل در سالهای اول تا چهارم دوره کارشناسی رشته علوم تربیتی اجرا شده است. شرکت کنندگان در پژوهش از طریق یک آزمون چهارگزینه ای 96 سؤالی (12 پرسش برای هر یک از مبانی هشتگانه تربیت) با میانگین نمره روایی محتوایی 72/06 و پایایی 0/77 مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سطح عملکرد دانشجویان هم در کل آزمون و هم در هریک از مبانی هشتگانه تربیت از حد میانگین (نمره 10) پایین تر است. بالاترین نمرات کسب شده به ترتیب به مبانی اقتصادی، روان شناختی، جامعه شناختی و تاریخی و پایین ترین آنها به ترتیب به مبانی فناورانه، فلسفی، زیست شناختی و هنری تعلق داشت. همچنین، نتایج نشان داد که به تناسب افزایش سنوات تحصیل، میانگین نمرات دانشجویان از مبانی تعلیم و تربیت به طور معناداری افزایش پیدا می کند. در مجموع، بر اساس نتایج این پژوهش توصیه می شود که گسترش درک دانشجویان رشته علوم تربیتی از مفهوم تربیت به عنوان یک رشته علمی و مبانی هشتگانه تعلیم و تربیت در کانون توجه برنامه ریزان درسی رشته علوم تربیتی قرار گیرد.