حس تعلق

خشکسالی های مکرر در گذشته به دلیل نبود رویکرد های جامع کاهش دهنده خطر، سطح تاب آوری خانوارهای روستایی را به شدت کاهش داده است، همچنین وابستگی به کشاورزی دیم در روستاهای ایران بر سطح آسیب پذیری خانوارهای روستایی افزوده است. بنابراین نیاز است از توانمندی های جوامع محلی در افزایش تاب آوری آنان در شرایط خشکسالی بهره گرفته شود. در این راستا این پژوهش با هدف کلی واکاوی نقش حس تعلق مکانی در تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه خانوارهای روستایی - کشاورز شهرستان دورود بود. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 375 سرپرست خانوار برای مطالعه انتخاب شد. ابزار اصلی پژوهش پرسش نامه ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج گروه بندی خانوارهای روستایی نشان داد که اکثریت آنان از سطح تعلق مکانی و تاب آوری پایینی در شرایط خشکسالی برخوردار هستند. علاوه بر این، نتایج مدل سازی معادلات ساختاری پژوهش نشان داد که ابعاد حس تعلق مکانی با ضریب تبیین 64 درصد (0/80=t=9/85 ،γ) اثر مثبت و معنی داری بر تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی دارد. یافته های پژوهش می تواند بینش های جدیدی را برای سیاست گذاران توسعه روستایی درزمینه کاهش مهاجرت به مناطق شهری فراهم کند. در نهایت پیشنهاد می شود با اصلاح روش های موجود دامپروری و کشاورزی با ارائه خدمات فنی، آموزشی و ترویجی مناسب، زمینه افزایش تاب آوری و حس تعلق در خانوارهای روستایی فراهم شود. 

یکی از مهمترین شاخصه های ارتباط انسان با محیط، حس تعلق به مکان است که در راستای تداوم حضور انسان در مکان نقش تعیین کننده ای دارد. تعلق به مکان که بر پایه حس مکان به وجود می آید فراتر از آگاهی از استقرار در یک مکان است. بافت های فرسوده شهری به دلیل ارزش های تاریخی-فرهنگی نیازمند حفظ، احترام و بازآفرینی است و احساس تعلق خاطر به مکان در بین ساکنین بافت های فرسوده و کهن سبب پایداری آن، در ابعاد مختلف می گردد. امروزه ضرورت شناخت مؤلفه های تأثیرگذار بر کیفیت فضا های شهری به منظورپاسخگویی به نیاز های شهروندان در راستای ارتقای سطح تعاملات اجتماعی آن ها، بیش از پیش مهم جلوه می نماید. آشنا پنداری شهروند با محل سکونتش در فرآیندی از تجربه و آموزش ایجاد شده و تفاوت حس مکانی در اشخاص در شهر ها و بافت های مختلف نتیجه تفاوت تجربیات حاصل از فعالیت ها و فضا ها است. هدف این پژوهش بررسی تأثیرحس تعلق به مکان در باززنده سازی محلات فرسوده محله خاک سفید تهران است روش تحقیق، به لحاظ هدف، کاربردی وبه لحاظ ماهیت وروش از نوع توصیفی است. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. پس از دسته بندی داده ها، در جهت اثبات فرضیات تحقیق و تحلیل ها از SPSS استفاده شده است که علی رغم فرسودگی بافت محله حس تعلق به مکان، امنیت، پویایی وسرزندگی در محله قابل مشاهده است. می توان چنین نتیجه گرفت این مؤلفه ها، موجب پیشبرد اهداف باززنده سازی بافت های فرسوده محله خواهند شد. 

پژوهش از نوع پژوهش های ترکیبی است. جامعه آماری در بخش کیفی، مدیران، کارشناسان و صاحب نظران حوزه مسکن و در کمی، 71913 نفر از شهروندان که از طرح های دولتی بهره مند شده اند، می باشند. از نرم افزارهای مکس کیو دی ای، اس پی اس اس و آموس در پژوهش استفاده گردید. یافته های بخش کیفی نشان داد که شرایط علی سیاست گذاری های موفق شامل مدیریت مقرون به صرفگی، مکان یابی با محوریت برابری اجتماعی و بهره مندی عمومی، بهسازی شهری همراه با جلب مشارکت مدنی، سازگاری با شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اقلیمی منطقه، رعایت استانداردهای علمی مقوله محوری شامل ایجاد هماهنگی با برنامه های توسعه شهری و روستایی، توجه به فرهنگ اقلیم و اقتصاد مناطق، مخاطب شناسی، توجه به مسائل فرهنگی، اعتمادسازی قبل از اجرا، بستر و زمینه شامل مدیریت بهینه اراضی و تأکید بر بهره وری، انبوه سازی، ارتقای فنی، ایجاد حس تعلق به مکان هست. شرایط مداخله گر شامل ساخت خودیار و تدریجی، حمایت از تعاونی مسکن، سیستم تضمین کیفیت و ایجاد اطمینان است. راهبردها شامل کنترل شکاف عرضه و تقاضا، توجه به نمادهای فرهنگی و نشانه های اجتماعی، توجه به فرهنگ اقلیم و اقتصاد مناطق، کنترل قیمت اجاره و پیامدها شامل تعادل بازار، کاهش استهلاک، ارتقای شاخص های بهسازی مسکن روستایی، ایجاد حس تعلق به مکان با سبک های معماری نوین و واگذاری امور به مردم در اجرای طرح می باشد. یافته های بخش کمی نشان داد اثر مستقیم سیاست گذاریهای توسعه ای دولت در بخش مسکن بر ارتقای مؤلفه های هویت، حس تعلق، امنیت و مشارکت در بین اقشار آسیب پذیر استان اردبیل مثبت و معنی دار است.

بلندمرتبه سازی به عنوان یکی از روش های تامین مسکن شهری است که امروزه بررسی میزان پاسخگویی آن ها در تأمین کیفیت زندگی برای ساکنان بیش از پیش موردتوجه طراحان و پژوهشگران قرار گرفته است. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی- تحلیلی است و به روش پیمایشی تهیه شده است، ضمن شناسایی عوامل موثر در دلبستگی مکانی اعم از فرمی- کالبدی، ادراکی- احساسی و فعالیتی- عملکردی و رتبه بندی آنها، به بررسی رابطه آن با میزان رضایتمندی سکونتی می پردازد. نمونه موردی این تحقیق مجتمع مسکونی آسمان در شهر تبریز بوده و جامعه آماری آن را ساکنین این مجموعه تشکیل می دهد. نتایج حاصل از نظرسنجی ها بیانگر این است که عامل ادراکی- احساسی با میانگین امتیاز (610/3) و عامل فرمی- کالبدی با میانگین امتیاز (932/2) به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را در ایجاد دلبستگی به مکان داشته اند. مولفه های حضورپذیری (02/3) از عامل فرمی- کالبدی، مدت زمان سکونت (73/3) از عامل ادراکی- احساسی و رویدادهای محلی خاطره ساز (62/3) از عامل فعالیتی- عملکردی بالاترین امتیاز را در میان زیرمولفه های مربوطه داشته اند. همچنین یافته ها نشان می دهد میان عوامل موثر در ایجاد دلبستگی و رضایتمندی افراد از سکونت در ساختمان های بلندمرتبه رابطه معناداری وجود دارد. بدین معنی که هرچقدر کیفیت این مولفه ها بالاتر باشد و میزان درک افراد از آنها بیشتر باشد، دلبستگی به مکان افزایش خواهد یافت. به تناسب همین ارتقای حس تعلق در افراد میزان رضایتمندی آنها از سکونت در ساختمان های بلندمرتبه افزایش می یابد. با توجه به یافته های پژوهش پیشنهاد می شود معماران، طراحان و برنامه ریزان شهری در طراحی مجتمع های مسکونی، تمامی شاخص های مؤثر بر ایجاد دلبستگی مکانی اعم از کالبدی (فرم و ترکیب بندی، عناصر طبیعی، روشنایی، دید و منظر و دسترسی و ...)، فعالیتی ( خدمات رفاه اجتماعی، تجاری، تفریحی و حمل و نقل، تنوع فعالیت ها و .... ) را بیش از پیش مدنظر قرار دهند و زمینه را برای تاثیر مثبت شاخص های فردی و اجتماعی فراهم نمایند تا رضایتمندی ساکنین از سکونت در مجتمع های مسکونی بلندمرتبه افزایش یابد.

فضای شهری بستر زندگی و فعالی ت ش هروندان به شمار می رود و با عطف ب ه خصوصیات اف راد و گروه های سنی، اجتماعی و جنسی، می بایست قادر باشد محیط امن، سالم، پایدار و جذابی مهیا سازد و به شیوه مناسبی به نیازهای گوناگون تمام اقشار اجتماعی پاسخ دهد. در پژوهش حاضر به تحلیل مولفه های تاثیرگذار در فضاهای بی دفاع در سطح محلات منطقه یک شهرداری تبریز پرداخته شد. روش تحقیق: ابتدا با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای مولفه ها، ابعاد و زمینه های موثر در فضاهای بی دفاع تحلیل شدند. 12 مولفه مورد بررسی در 3 گروه دسته بندی شد و تاثیر این مولفه ها به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت. همچنین با استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه، 13 محله منطقه یک شهر تبریز با یکدیگر مقایسه شدند..همچنین رتبه بندی محلات منطقه یک شهر تبریز با استفاده از مدل ویکور انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که در میان 3 معیار مورد بررسی (کالبدی، محیطی و اقتصادی- اجتماعی) نقش مولفه های مربوط به معیار اقتصادی- اجتماعی کمرنگ تر می باشد و در میان این مولفه ها تنها عدم حس تعلق به مکان نقش بارزی بر فضاهای بی دفاع دارد. نتایج نشان داد که بعضی محلات از نظر فضاهای بی دفاع از نوع فضای گم، کنج ها، نبود روشنایی، سطوح L شکل و U شکل کوچه و خیابان و زیرگذرها و پل ها اختلاف معنی داری با یکدیگر نشان دادند.. شرایط نامطلوب محلات بی دفاع از نظر مولفه های کالبدی- محیطی مهم ترین تاثیر را در شکل گیری فضاهای بی دفاع در این محلات داشته است.

رشد شهرهای بزرگ در کشورهای درحال توسعه یکی از معضلات اصلی می باشد و بسیاری از این کشورها سیاست هایی را برای کاهش مهاجرت به شهرها، از جمله بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی و شهرهای فرعی تدوین کرده اند. شهر تبریز نیز به عنوان یکی از کلان شهرهای ایران از این قاعده مستثنا نمی باشد. در پی این مهاجرت، ترکیب سنی، جنسی، قومی و... افراد در شهر تبریز به خصوص در بافت های قدیمی دستخوش تغییر شده است که این تغییر مشخصاً می تواند بر روی کیفیت هایی از جمله هویت، حس مکان، حس تعلق، خاطره جمعی و... اثرگذار باشد. لذا ازاین رو هدف این پژوهش پرداختن به رابطه بین متغیرهای حس تعلق با مشارکت شهروندان با توجه به فرهنگ و سنت خاص شهر تبریز می باشد. سایت محله مقصودیه از شهر تبریز که یکی از بافت های قدیمی و سنتی شهر تبریز می باشد، به عنوان نمونه موردی انتخاب شده و به مشاهدات میدانی و همچنین به توزیع پرسشنامه میان ساکنین آن ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق پس از تحلیل پرسشنامه ها در محیط SPSS نشان دهنده آن است که رابطه معنی دار مثبت و قوی بین احساس تعلق و مشارکت شهروندی وجود دارد. سایر متغیرهای زمینه ای که در این تحقیق مورد ارزیابی قرارگرفته اند شامل سن، وضعیت شغلی و تحصیلات افراد است که پس از تحلیل پرسشنامه ها، نتایج به دست آمده نشان می دهد که بین این متغیرها و مشارکت شهروندان رابطه معناداری وجود دارد.

رشد شهرهای بزرگ در کشورهای درحال توسعه یکی از معضلات اصلی می باشد و بسیاری از این کشورها سیاست هایی را برای کاهش مهاجرت به شهرها، از جمله بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی و شهرهای فرعی تدوین کرده اند. شهر تبریز نیز به عنوان یکی از کلان شهرهای ایران از این قاعده مستثنا نمی باشد. در پی این مهاجرت، ترکیب سنی، جنسی، قومی و... افراد در شهر تبریز به خصوص در بافت های قدیمی دستخوش تغییر شده است که این تغییر مشخصاً می تواند بر روی کیفیت هایی از جمله هویت، حس مکان، حس تعلق، خاطره جمعی و... اثرگذار باشد. لذا ازاین رو هدف این پژوهش پرداختن به رابطه بین متغیرهای حس تعلق با مشارکت شهروندان با توجه به فرهنگ و سنت خاص شهر تبریز می باشد. سایت محله مقصودیه از شهر تبریز که یکی از بافت های قدیمی و سنتی شهر تبریز می باشد، به عنوان نمونه موردی انتخاب شده و به مشاهدات میدانی و همچنین به توزیع پرسشنامه میان ساکنین آن ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق پس از تحلیل پرسشنامه ها در محیط SPSS نشان دهنده آن است که رابطه معنی دار مثبت و قوی بین احساس تعلق و مشارکت شهروندی وجود دارد. سایر متغیرهای زمینه ای که در این تحقیق مورد ارزیابی قرارگرفته اند شامل سن، وضعیت شغلی و تحصیلات افراد است که پس از تحلیل پرسشنامه ها، نتایج به دست آمده نشان می دهد که بین این متغیرها و مشارکت شهروندان رابطه معناداری وجود دارد.