مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی

مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی

مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی سال 5 زمستان 1403 شماره 4 (پیاپی 19) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ارزیابی نقش پلتفرم های رودخانه ای بر تغییر سطح ایستابی آب های زیرزمینی شرق استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آب زیرزمینی الگوی رودخانه ای ژئومورفولوژی پتانسیل یابی استان گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۱
ارتباط تنگاتنگی بین سفره های آب های زیرزمینی و لند فرم های ژئومورفولوژی و به خصوص رودخانه ای وجود دارد. با گسترش ارتباط میان علم ژئومورفولوژی در غالب نظریات هیدرو ژئومورفولوژی، توجه به ابعاد مختلف نقش لند فرم ها در پتانسیل آب زیرزمینی مورد اهمیت قرار گرفت و توسعه این تفکر باعث شد تا دستیابی به آب زیرزمین از روی بعضی شاخص ها و نشانگرهای ژئومورفولوژی تا حدود زیادی آسان گردد. یکی از اشکال بسیار شاخص در محدوده دشت ها که تغییرات آن می تواند بر روی سطح آب های زیرزمینی تأثیر بگذارد، الگو رودخانه ها است.  در پژوهش حاضر الگوی مورفولوژی و همچنین طول، مساحت و ارتفاع 31 رودخانه بخش مرکزی و شرقی گیلان محاسبه و تأثیر آنها بر روی سطح آب های زیرزمین مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست 8 محدوده مخروط افکنه و رودخانه های اصلی تعیین گردید و ضریب سینوسیته تعیین و رودخانه به چهار الگوی مستقیم، سینوسی، پیچان رودی و پیچان رودی شدید تقسیم بندی شد. در ادامه نقشه آب های زیرزمینی منطقه تهیه شد و با همپوشانی آن با الگوی رودخانه تأثیرگذاری الگوی رودخانه بر تغییرات سطح ایستابی آب زیرزمینی موردبررسی قرار گرفت و با استفاده از روش ها و آزمون های آماری سلسه مراتبی و پارامتریک و نا پارامتریک مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.  نتایج نشان داد که در پهنه های مکانی تفکیک شده ازنظر تغییرات پلتفرمی و الگویی، هرچقدر میزان سینوسیته، طول رودخانه و مساحت محدوده اثر رودخانه بیشتر باشد. پتانسیل آب زیرزمینی مناسب تر بوده و سطح ایستابی به سطح زمین نزدیک تر است. همچنین نتایج آنالیزهای آماری نشان داد رابطه ضریب سینوسیته رودخانه با عمق آب زیرزمین به صورت خطی و غیر تصادفی بوده و عمق سطح ایستابی آب زیرزمینی  با حرکت از سمت الگوی مستقیم به سمت الگوی پیچان رودی شدید، کاهش پیدا می کند.
۲.

بررسی شاخصهای زنجیره ارزش صنایع دستی در دهستان عشرستاق شهرستان بهشهر مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صنعت گردشگری زنجیره ارزش صنایع دستی شاخص های زنجیره ارزش دهستان عشرستاق مازندران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۸
زنجیره ارزش صنایع دستی، یک سیستم اقتصادی شامل مجموعه ای از فعالین و فعالیت های تجاری است که کسب وکار آن ها در امتداد یکدیگر، موجب تکامل و تجارت محصول، از تولیدکنندگان ابتدایی به مصرف کنندگان نهایی می شود و برای هر یک از فعالان شبکه، ارزش اقتصادی خلق می کند. از طرفی، صنعت گردشگری نیز به عنوان نزدیک ترین صنعت به صنایع دستی است که می تواند در جهت ایجاد و گسترش بازار صنایع دستی،  نقش حیاتی ایفا کند. در این پژوهش مفهوم و روند زنجیره ارزش صنایع دستی در دهستان عشرستاق شهرستان بهشهر استان مازندران، به عنوان نمونه ای از روستاهای با شرایط نسبتاً مشابه به ویژه در مناطق شمالی کشور مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش از طریق توزیع پرسشنامه بین مردم بومی و کارشناسان مربوطه صورت گرفته و تحلیل در SPSS و با آزمون T مستقل تک نمونه ای صورت گرفته است. تحلیل شاخص های زنجیره ارزش صنایع دستی در 7 متغیر نشان می دهد هر 7 متغیر زنجیره ارزش صنایع دستی شامل مصرف کننده، تولیدکننده، تکمیل کننده، خرده فروش، عمده فروش، تامین کننده و تسهیلگر در محدوده موردمطالعه وجود داشته و اثرگذار بوده است. بیشترین میانگین تاثیر را نقش «تسهیلگر» و «خرده فروشی» و کمترین تاثیر نسبی نیز در مولفه «تولیدکننده» و «مصرف کننده» ثبت شده است.
۳.

امکان سنجی تحقق رویکرد محله دوستدار سالمند (مطالعه موردی: محله باقرآباد شهر رشت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محله دوستدار سالمند مشارکت سالمندان محله باقرآباد رشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۵
سالمندی جمعیت و مشکلات اجتماعی و اقتصادی متأثر از آن، کشورهای جهان را وادار به بررسی راه حل های مختلف به منظور فائق آمدن بر مشکلات مرتبط به مسن شدن جمعیت نموده است.شهرها و جوامع دوستدار سالمند به عنوان یک سیاست مهم, مشارکتی و حکمرانی به سالمندی پدید آمده اند. هدف از این پژوهش سنجش شاخص های شهر دوستدار سالمندان و ارائه اصول ایجاد شهر دوستدار سالمند در محله باقرآباد است. در انتخاب محدوده مورد مطالعه اولویت با محله بود که سالمندان در آن نسبت جمعیت بالاتری نسبت به مناطق دیگر داشته باشند لذا محله باقرآباد مورد مطالعه قرار گرفته است.پژوهش حاضر از نوع تحقیقات  توصیفی - کمی و کاربردی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات این پژوهش، تعداد 390 پرسشنامه توسط سالمندان محله باقرآباد شهر رشت  تکمیل گردیده است. داده های بدست آمده با بهره گیری از آزمون های آماری دو جمله ای، همبستگی پیرسون، و رگرسیون در نرم افزار SPSS، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تجزیه و تحلیل های پرسشنامه نشان داد که وضعیت نسبی شاخص مشارکت سالمندان در میان سایر شاخص ها، پایین ترین سطح را دارا می باشد. همچنین شاخص حمل و نقل از دیگر مواردی است که برنامه ریزی و مدیریت شهری به آن بی توجه بوده است. همچنین براساس نتایج آزمون رگرسیون متغیرهای مستقل این پژوهش در مجموع قادر به پیش بینی 44/7 درصد از واریانس متغییر مشارکت را داشته اند که درنتیجه توجه و ارتقاء شاخص مشارکت و فعالیت اجتماعی سالمندان و رسیدگی به  سیستم حمل و نقل، از اولویت های تحقق رویکرد محله دوستدار سالمند در باقرآباد می باشد.
۴.

بررسی تأثیر کیفیت مؤلفه های مدل مکان پایدار در میزان حس تعلق ساکنین خانه های روستایی نواحی جلگه ای (محدوده مورد مطالعه: ناحیه جلگه ای شهرستان تالش)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معماری بومی حس تعلق مدل مکان پایدار خانه های روستایی شهرستان تالش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۱۴
در سال های اخیرخانه های روستایی نیز مانند هرپدیده ای تحت تأثیر عوامل درونی و بیرونی، از تغییرات و دگرگونی های وسیعی برخوردار بوده و پیامدهایی نظیر بیگانگی انسان با مکان و کاهش حس مکان را در پی داشته است. حس تعلق به مکان یکی از عوامل مهم در شکل گیری ارتباط استفاده کنندگان با مکان و ایجاد محیط با کیفیت می باشد. لذا تأمین مسکن روستایی مناسب، بازسازی و نوسازی آن که قاعدتاً با هدف نیل به کیفیت فضایی مطلوب تر دنبال می شود، نیازمند اطلاع از عوامل مؤثر بر حس مکان در عناصر تشکیل دهنده آن است. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال بررسی میزان تأثیرگذاری کیفیت مؤلفه های مکان پایدار در ایجاد حس تعلق به خانه های روستایی تالش می باشد تا با دستیا بی به دانش ساختاری آن در الگوی معماری بومی که می تواند همانند دیگر مقوله ها به نسل های آینده انتقال یابد، تأثیر بسزایی در طراحی بناهای روستای امروزی به وجود آورد. بدین منظور اطلاعات پژوهش حاضر براساس مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گردآوری شده است. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و داده های آن از طریق روش پیمایشی مبتنی بر استفاده از پرسشنامه افتراق معنایی جمع آوری شده است. حجم نمونه در این پژوهش670 نفر بود که از میان افراد بالای 18سال در روستاهای جلگه ای تالش به روش توزیع سهمیه ای انتخاب شدند. پس از توزیع وتکمیل پرسشنامه ها، برای بررسی داده های پژوهش از آزمون tتک نمونه ای، همبستگی و رگرسیون در نرم افزارSpss استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که از میان مؤلفه های مدل مکان پایدار،کیفیت متغیر بوم-سرزمینی و تجلّی آن در محیط کالبدی خانه های روستایی جلگه ای تالش با ضریب تأثیر0/834درصد بیشترین تأثیر و کیفیت متغیر فضایی با ضریب تأثیر0/108 درصد کمترین تأثیر را بر میزان حس تعلق افراد استفاده کننده از فضا داشته است. همچنین در متغیر بوم- سرزمینی، مصالح سازگار با بوم و محل نیز با ضریب تأثیر0/936 درصد بیشترین تأثیر را در ایجاد حس تعلق مکانی دارند. بنابراین در خانه های روستایی تالش، علاوه بر در نظرگرفتن ویژگی هایی همچون آسایش اقلیمی که در کیفیت فعالیتی بیشترین میزان تأثیر را دارند، عناصر تشکیل دهنده آن باید با شکل و مصالح سازگار با بوم و محل بازآفرینی شوند تا از لحاظ معنایی نیز حس تعلق خاطر بیشتری را ایجاد نمایند.
۵.

تحلیل اهمیت- عملکرد شاخص های حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل اهمیت - عملکرد حکمروایی خوب شهری بازآفرینی بافت های فرسوده شهری شهر ساری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۲
بافت فرسوده شهر ساری که بیشتر در هسته مرکزی شهر ساری قرار گرفته ، با گذشت زمان دچار فرسودگی و زوال شده است. بر همین اساس در راستای حکمروایی خوب شهری، مسئله بازآفرینی در بافت فرسوده شهری ساری از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ بنابراین  در این پژوهش هدف اصلی شناسایی و تحلیل اهمیت- عملکرد شاخص های حکمروایی خوب برای بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای و از نظر گردآوری داده ها توصیفی- تحلیلی بوده است که به کمک روش  IPA ارزیابی می شود. حجم نمونه مطابق با روش کوکران مساوی با 384 خانوار می باشد و واحد تحلیل، سرپرستان خانوار بوده اند و شیوه نمونه گیری نیز به روش نمونه گیری تصادفی می باشد. نرم افزارهای مورد استفاده در این پژوهش SPSS و Smart PLS بوده است. یافته های پژوهش براساس ماتریسIPA  بیان می کند که از بین 8 شاخص مورد بررسی 6 شاخص که عبارتند از: شفافیت (کد1) مشارکت (کد5)، کارایی(کد4)،  اجماع گرایی (کد3) ، قانون گرایی(کد6)، عدالت گرایی (کد8) در ربع اول (حیطه ضعیف) قرار گرفته است یعنی با وجود اهمیت بالای شاخص ها، دارای عملکرد پایین است که به عنوان نقطه ضعف سیستم برای اقدام اصلاحی  و بهبود در اولویت هستند. شاخص های پاسخگویی (کد2) و مسئولیت پذیری (کد7) نیز در ربع سوم (حیطه بی تفاوتی) قرار گرفته اند که اهمیت و عملکرد هر دو پایین است اما این شاخص ها برای سیستم تهدید کننده نیستند. براساس یافته های تحقیق ، اکثر شاخص ها به دلیل قرار گرفتن در منطقه ضعیف برای رسیدن به بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری، نیاز به اقدامات اصلاحی شدیدی دارند و اولویت دار ترین شاخص ها عدالت گرایی و قانون گرایی و بحث مهم مشارکت و اجماع گرایی است. همچنین با تاکید بر نتایج اصلی پژوهش می توان گفت در زمینه عملیاتی نمودن حکمروایی خوب شهری اقدامات لازم به درستی صورت نگرفته است. به عبارتی دیگر ،چنین بر می آید که در نگاه کلان، ساز و کارهای قانونی نتوانسته است زمینه تحقق حکمروایی خوب شهری را فراهم نماید که این امر نشان از این دارد برای رفع موانع آن باید راهبردها و سیاست گذاری های نوینی پیاده سازی شود.
۶.

تحلیلی بر ژئوپلیتیک حمل و نقل دریایی و نقش آن در توسعه اقتصاد سیاسی ایران (مطالعه موردی: سواحل مکران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حمل و نقل دریایی ژئوپلیتیک اقتصاد سیاسی سواحل مکران ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۷
سواحل مکران در پیوستگی با اقیانوس هند، ظرفیت های گسترده ای در زمینه توسعه حمل و نقل دریایی و ترانزیت کالا در مقیاس بین المللی دارد. بررسی ها نشان می دهد که سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت های بندری و توسعه ظرفیت های حمل و نقل دریایی و مبادلات تجاری و بازرگانی با کشورهای پیرامون، زمینه ساز ارتقای منزلت ژئوپلیتیکی کشور در حوزه دریایی خواهد شد. بهره گیری از این مزیت های جغرافیایی، می تواند توسعه اقتصادی و سیاسی و خروج از انزوای جغرافیایی در این منطقه را فراهم آورد. بنابراین، توسعه حمل ونقل دریایی به اقتضای سیاست خارجی یکی از عوامل و فرایندهای تولید قدرت محسوب می شود که مورد توجه دانش ژئوپلیتیک است. روش پژوهش حاضر با توجه به ماهیت مسأله و موضوع آن، از نوع توصیفی-تحلیلی است و از نوع مطالعات کاربردی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که توجه به بستر های جغرافیایی در حوزه حمل و نقل دریایی در سواحل مکران، زمینه فعال شدن این ظرفیت ها  و به تبع آن پویایی اقتصادی دریامحور را فراهم می کند که موجب افزایش قدرت  و نفوذ ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران در مقیاس منطقه ای و جهانی خواهد شد.  از این جهت ایران می تواند با محور قرار دادن بنادر این منطقه و با فعال نمودن کریدور شمالی-جنوب و حتی غرب به شرق، زمینه همگرایی کشورهای منطقه و نیز توسعه سیاسی و اقتصادی بومی را فراهم نماید.

آرشیو

آرشیو شماره‌ها:
۲۰