مطالب مرتبط با کلیدواژه

اخلاق اسلامی


۸۱.

ارائه ی مدل کاربردی کردن اخلاق اسلامی در حوزه فرماندهی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدل اخلاق اسلامی فرماندهی نیروهای مسلح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۵۴۳
آیا رؤیا دلالتی بر میزان پایبندیِ حقیقیِ رؤیابین به اخلاق دارد؟ سه دیدگاه در پاسخ به این پرسش دیده می شود: الف) رؤیا هیچ دلالت اخلاقی ندارد؛ ب) انسانها را در رؤیا بی اخلاق اند؛ ج) رؤیاها نشان دهندة میزان پایبندی واقعی رؤیابین به اخلاق هستند. فرضیة مورد تأیید در این نوشته دیدگاه سوم است اما با یک تفصیل، به این توضیح که انواعی از رؤیاها وجود دارد. یک نوع آن دلالت بر میزان پایبندی واقعی رؤیابین به اخلاق دارد. رؤیا معدن ذخاری است که بهره ها از آن می توان برد و یکی از آن بهره ها کشف التزام/عدم التزام واقعی به اخلاق است. روش ما در این نوشته در نقد اطلاق دو دیدگاه اول و دوم تکیه بر شواهد تجربی و استناد به سخنان بعضی صاحب نظران است که دال بر وجود تنوع رؤیاهاست، اما با مروری بر مکتوبات موجود اشاره کردیم که از آن روی که تحقیقات لازم برای تشخیص و تفکیک انواع رؤیا صورت نگرفته است، بهره بردن از رؤیا برای کشف میزان پای بندی به اخلاق نیازمند بررسی بعضی از مبانی است که هنوز در دستور کار مراکز تحقیقاتی قرار نگرفته است. مقصود از این نوشته نقد فرضیات رقیب و اشاره به نیازمندی به تحقیق در بعضی از مبانی است.
۸۲.

ضمانت بر تقسیط مهریه، میانکشی فقهی، حقوقی و اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حقوق فقه اسلامی مهریه اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۳۷۳
در طول تاریخ، جدای از مسائل و نهضت های سیاسی و دینی و گرایشات و تمایلات مختلفی که در جوامع در حال تغییر و پیشرفت و گاهی نیز رو به سوی فرو پاشی بوده است، خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد هر جامعه، تحت تاثیر عوامل مختلف دچار تحولات گوناگونی شده و همواره در معرض خطرات مختلفی من جمله فروپاشی و کاهش گرایشات اخلاقی قرار گرفته است، بر همین اساس حقوقدانان، فقها و معلمان اخلاق، برای جلوگیری از پاشیدگی این نهاد اصلی جامعه و به منظور مصونیت خانواده از تحولات منفی جوامع، دست به وضع یک سری حقوق و تکالیف در خانواده زده اند. چه اینکه در بین علوم مختلفی که به بررسی خانواده و نقش آن در تربیت فرزندان می پردازد علم اخلاق دارای مسولیت خطیرتری است، و چه بسا تمام علوم مرتبط با خانواده من جمله حقوق و علوم اجتماعی و روانشناسی بر پایه اخلاق پایه گذاری شده اند، و علم اخلاق خود برگرفته از تعالیم اسلامی و آیات وارده می باشد و با توجه به اینکه در اموزه های دینی شریعت اسلام آنچه بیش از همه مورد توجه بوده، حفظ و نگهداری کانون خانواده به عنوان امن ترین رکن جامعه، است، چه بسا می توان گفت که علم اخلاق، اساس و پایه نگارش حقوق خانواده می باشد.
۸۳.

بررسی هوش معنوی و اخلاق اسلامی در تربیت دینی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر ارومیه با نقش آموزه های اسلامی و دیدگاه های امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آموزه های اسلامی دیدگاه های امام خمینی هوش معنوی تربیت دینی اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۲۷
حضرت امام خمینی(ره) پیرامون اهمیت تعلیم و تربیت بارها به این موضوع اشاره دارند که گرفتاری همه ما برای این است که تزکیه و تربیت نشده ایم. اشتغال به تهذیب نفس و تصفیه اخلاق را از بزرگترین مهمات و واجبات عقلیه می دانند.توجه به اخلاق در اسلام توسط همه پیامبران اشاره شده زیرا همه پیامبران برای همین آمده اند که امکان بهره مندی همه مردم را به فضایل اخلاقی را به وجود آورند. در اهمیت تربیت همین بس که ایشان غایت بعثت انبیا را تعلیم و تربیت انسانها گفته اند. دراین تحقیق هدف بررسی هوش معنوی در تربیت دینی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر ارومیه با نقش آموزه های اسلامی و دیدگاه های امام خمینی بود که در این راستا به بررسی متون مختلف درمورد نظرات و دیدگاهای مختلف در رابطه با هوش معنوی و همچنین تربیت دینی دانش آموزان دختر دوره متوسطه پرداخته و با استفاده از مصاحبه با تعداد 93 نفر ازمدیران و معلمان دین و زندگی مدارس توانستیم نقش آموزه های اسلامی و دیدگاه های امام خمینی و میزان استفاده معلمان از این نظرات در تربیت دانش آموزان را بدست آورده شد.
۸۴.

اثرات رفاهی رفتار مصرفی مبتنی بر مبانی ارزشی خانواده در اسلام؛ با تأکید بر تعدیل رجحان زمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: رفتار مصرفی اخلاق اسلامی خانواده رفاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۲۹۰
در ادبیات مربوط به رفتارهای مصرفی، عوامل محیطی از قبیل خانواده و فرهنگ مصرفی و عوامل درونی از قبیل باورها و اعتقادات بر سبک زندگی و رفتار مصرف کننده اثرگذار است. در نظام مبتنی بر مبانی اسلامی، تحلیل رفتار مصرفی خانواده و عقلانیت حاکم بر آن فراتر از رفتار مصرفی مبتنی بر عقلانیت ابزاری در نظام غرب است. بنابراین تشکیل نهاد خانواده براساس مبانی اخلاقی اسلام یکی از بسترها و کانون های نهادی در اجتماع برای حرکت به سمت تعالی انسانی است که از طریق نهادینه سازی صفت های اخلاقی مثبت از قبیل نوع دوستی، صبر و ایثار به دنبال ترسیم انسان اقتصادی در هر سه بعد مادی، اُخروی و معنوی می پردازد. بر این اساس، نهادینه شدن نوع دوستی، صبر و ایثار می تواند از طریق کاهش نرخ رجحان زمانی مثبت منجر به افزایش رفاه اجتماعی شود. نتایج حاصل شده در چارچوب الگوی تعادل عمومی بیانگر این است که گسترش نهاد خانواده مبتنی بر مبانی اخلاقی، از طریق تعدیل نرخ رجحان زمانی مثبت باعث افزایش ذخیره سرمایه سرانه، تولید سرانه، مصرف سرانه و درنهایت افزایش رفاه خانوار در وضعیت پایا می شود.
۸۵.

طراحی و اعتباریابی مدل باورها و ارزش های حمایتی فرهنگ سازمانی مدارس مبتنی بر ارزش های اخلاق اسلامی: رویکرد اکتشافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ سازمانی مدارس باورها و ارزش های حمایتی اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۳۹۸
هدف اصلی این پژوهش، طراحی و اعتباریابی مدل باورها و ارزش های حمایتی فرهنگ سازمانی مدارس مبتنی بر ارزش های اخلاق اسلامی است. روش پژوهش، ترکیبی با طرح اکتشافی متوالی در دو مرحله مجزای تحلیل محتوای کیفی و زمینه یابی است. جامعه آماری شامل 821 مدرسه دوره اوّل متوسطه و متوسطه نظری استان کردستان است. داده های کیفی به شیوه هدفمند ازطریق منابع چندگانه گردآوری شد و اشباع نظری مدنظر قرار گرفت. اعتبار داده های کیفی ازطریق گروه کانونی حاصل شد. داده های کمّی ازطریق پرسشنامه در نمونه ای به حجم 350 نفر که به شیوه خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده بود، گردآوری و با فن مدل یابی معادلات ساختاری، آزمون فریدمن و تی تک نمونه ای تحلیل شد. حاصل یافته های کیفی، تدوین مدل باورها و ارزش های حمایتی در ابعاد: 1. ارزش های معنوی شامل  ایمان، تقوا و عبادت؛ 2. ارزش های اخلاق فردی شامل عفت و پاکدامنی، کسب حلال، بهداشت و سلامت و اعتدال؛ 3. ارزش های اخلاق حرفه ای شامل توسعه حرفه ای، مسئولیت پذیری و مشارکت؛ و 4. ارزش های اخلاق اجتماعی شامل عدالت، آداب معاشرت، وحدت و اصلاح بود. نتایج یافته های کمّی حاکی از برازش خوب مدل و معنی داری تفاوت اولویت ها بین ابعاد مدل در جامعه آماری بود. همچنین، وضعیت موجود مدارس در ابعاد مدل، بالاتر از میانگین و در سطح مطلوب قرار دارد.
۸۶.

رهیافت اخلاقی به «بی تفاوتی» در روابط اجتماعی همسایگان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی بی تفاوتی همسایگی روابط اجتماعی قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۳
«بی تفاوتی» نسبت به دیگران به خصوص همسایه ها و بی اعتنایی به حوادث اجتماعی و سیاسی در جامعه از مسائلی است که امروزه با پیشرفت جوامع و توسعه شهرها و نیز دگرگونی ارزش ها، دامنه آن گسترش یافته و بیشتر عرصه های زندگی مردم را تحت تأثیر خود قرار داده است. این نوشتار می کوشد با رهیافت اخلاقی و با روش اسنادی و تحلیل محتوا، ناروایی «بی تفاوتی» در روابط همسایگی را با بهره گیری از آموزه ها ی قرآن، حدیث و استدلال های عقلی بازخوانی کرده و دلایلی را برای تقبیح رفتار «بی تفاوتی» ارائه کند تا زمینه ای برای اصلاح رفتارهای اجتماعی همسایه ها و فرصتی جهت ایجاد همدلی و همزبانی میان آن ها، فراهم کند. یافته های پژوهشی نشان می دهد که آموزه ها ی اخلاقی اسلام، بی تفاوتی را برنمی تابد. ناسازگاری «بی تفاوتی» با روح آموزه ها ی اسلامی و مخالفت با اصولی مانند: اصل مسئولیت، همبستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، اصل سودمندی و خیرخواهی، در کنار ناسازگاری با قواعد اخلاقی همچون: قانون تعمیم پذیری و قاعده زرّین، از دلایل ذکر شده در این مقاله است.
۸۷.

الگوی کنترل درونی اخلاق محور؛ در سیاست گذاری جنایی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: کنترل درونی اخلاق اسلامی رذایل اخلاقی سیاست کنترل جرم بومی سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۳۶۵
الگوهای کنترل جرم، آن گاه می توانند به پیشگیری موثر از جرم، منجر گردد، که با بافت و ساختار اجتماعی جامعه هدف، هماهنگ باشد. در واقع، بی استفاده ماندن ظرفیت های بومی در جامعه، کارآیی سیاست های جنائی را کاهش می دهد. در این مقاله برآنیم با استفاده از روش تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، الگوی بومی به نام «الگوی کنترل درونی اخلاق محور از جرم» را ارائه دهیم. این الگو بیشتر کنشی و ریشه ای است و با ایجاد تغییر در نگرش و باورهای افراد، به تولید مقاومت درونی در برابر جرم می پردازد. این الگو هم از منطق درون دینی ناشی می شود؛ هم با منطق برون دینی پشتیبانی می گردد. دیدگاه هایی همچون مبارزه با هوای نفس و نیز ضرورت عدالت قاضی از سویی و نظریاتی همچون «کنترل اجتماعی» و «اقتضائات جامعوی» از سوی دیگر، توجیه کننده این الگو می باشند. بر اساس این الگو، می توان اخلاقی سازی سنین تربیت پذیر، تولید نهادهای اجتماعی بسط دهنده اخلاق، اشباعِ فضای دادرسی و اجرای کیفر هم در بعد ظاهری و هم در بعد محتوایی، از فضائل اخلاقی را پیشنهاد نمود.
۸۸.

تحلیل محتوای کیفی برنامه های اخلاقی رادیو معارف در انطباق با مبانی اخلاق اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی رادیو معارف برنامه های اخلاقی رادیو معارف تحلیل محتوای کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۸۰۶
تحقیق حاضر، به بررسی میزان انطباق برنامه های اخلاقی رادیو معارف با مبانی اخلاق اسلامی می پردازد. این تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است و بر اساس تحلیل محتوای کیفی و مطالعه کتابخانه ای و در چارچوب نظری مبانی اصول استنباط و اخلاق اسلامی، انجام گرفته است. نتایج تحقیق، گرچه در مجموع از انطباق خوب برنامه های اخلاقی رادیو معارف در نمونه منتخب، با مبانی اخلاق اسلامی حاکی است؛ اما برنامه «پرسش و پاسخ تربیتی» که با رویکرد مشاوره ای به مباحث اخلاقی پرداخته است، دارای کمترین میزان انطباق با مبانی اخلاق اسلامی در بین مجموع برنامه های اخلاقی در این شبکه است. در برنامه «زمزمه های معرفت» که به سخنان استاد مصباح اختصاص دارد و برنامه «گنج سعادت» که بر اساس کتاب معراج السعاده تولید شده است، هیچ گونه ناسازگاری با مبانی و آموزه های اخلاق اسلامی یافت نشده است. همچنین دو مقوله «عدم انطباق حکمی» و «عدم روش مندی در اثبات دلالت نصوص»، دارای بیشترین موارد ناسازگاری در بین مقولات است.
۸۹.

دوری از رذایل اخلاقی و نیل به جامعه مطلوب انسانی از دیدگاه علامه طباطبایی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: انسان اخلاق اسلامی رذایل اخلاقی جامعه اخلاقی مطلوب علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۳۳۱
اسلام دینی است که هدف اساسی آن تربیت فرد دین دار و بناکردن جامعه ای با شالوده صحیح اخلاقی، مطابق با اهداف و احکام دینی است، جامعه ای ارزشمند که با فضایل اخلاقی، میان مسئولیت های اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی انفکاک ناپذیر به وجود آورده باشد. از جمله مسائل مهمی که به مثابه لوازم قطعی و حقیقی ایجاد چنین رابطه قوی به شمار آمده و در معارف قرآنی نیز بر آن تأکید شده است، دوری اجتماع انسانی از رذایل اخلاقی و ارتکاب بدان هاست؛ زیرا جامعه مطلوب انسانی با فضیلت ها پیوند عمیق و ناگسستنی دارد، نه با رذیلت ها. همچنین ترویج رذایل اخلاقی، رابطه انسان با خدا را برهم زده و ارتباطات اجتماعی با هم نوعان را در برخوردهای اخلاقی مختل می کند. مرحوم علامه طباطبایی;، وجود رذایل اخلاقی در جامعه اسلامی را عامل سستی ایمان و اعتقادات انسانی و باعث از بین رفتن دادوستدهای معنوی و عواطف مستحکم آنان برشمرده و به عنوان حجابی سنگین در مسیر توسعه مطلوب اخلاقی برمی شمرد. نگارنده در این مقاله سعی دارد، با توجه به دیدگاه علامه طباطبایی;، مهم ترین ویژگی هایی که به عنوان رذایل اخلاقی در جامعه انسانی، مانع آشکارشدن حقانیت و شکوفایی در مسیر مطلوب و نیز سدی در برابر حرکت روح افزا به سوی فضایل اخلاقی می گردند را ذکر و بررسی کند و بر دوری جامعه مطلوب انسانی از آن ها تأکید نماید.  
۹۰.

کاربرد اخلاق اسلامی در مشاوره زناشویی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی مشاوره زناشویی روابط کلامی صفات متمرکز بر خود و صفات ارتباطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۴۷۰
این تحقیق به بررسی جایگاه آموزه های اخلاق اسلامی در مشاوره زناشویی می پردازد. تمایز اخلاق از سایر آموزه های اسلامی، ساختار توصیه های اخلاقی و روش استفاده از آن ها در مشاوره در این تحقیق بیان می شود. برداشت توصیه ها از متون اسلامی با روش اجتهاد دانش اسلامی است که براساس تحلیل محتوای متون اسلامی صورت می گیرد. براساس نتایج این تحقیق، توصیه های اخلاق اسلامی در سه محور روابط کلامی با همسر (صداقت، احترام، سپاسگزاری، ملایمت، پرهیز از موانع گفتگوی مؤثر و شنونده خوب بودن)، صفات غیرکلامی مرتبط با همسر (حُسن خلق، مدارا، بخشش، توافق، تفاهم، سعه صدر مالی و امانت داری) و صفات متمرکز بر خود (عدالت، صبر، مراقبت و حسابرسی از خویش، تمرکز بر اصلاح خود و اهتمام به خویشتن) قرار می گیرد. روش استفاده از اخلاق اسلامی در مشاوره نیز در ضمن پرسش های سقراطی، آموزش کوتاه در جلسات، ارائه الگوی عملی اخلاق از سوی مشاور و دادن تکالیف برای بیرون جلسه بیان شده است.
۹۱.

اخلاق اسلامی و طب روحانی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: طب روحانی طب جسمانی طب قلب طب جسم رازی اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۱ تعداد دانلود : ۵۷۴
طب روحانی یکی از سه دیدگاه مطرح در برخورد با مسائل اخلاقی در میان دانشمندان اخلاق اسلامی است؛ در این دیدگاه، روح انسان همچون جسم انسان، گرفتار انواع بیماری ها می شود و برای درمان آن باید از طبیب روحانی و داروهای معنوی بهره گیرد تا روحی سالم، پرنشاط، و ملکوتی پیدا کند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که: تبیین روایات از اخلاق اسلامی بر اساس طب روحانی چیست؟ و به روش تحلیلی استنطاقی، تبیینی متفاوت از اخلاق، برگرفته از روایات مأثور و با نگاه طب روحانی ارائه می دهد. در این مقاله پس از بیان چیستی طب روحانی و طبیبان روحانی، رابطه طبیبان روحانی و بیماران روحانی نیز از دیدگاه روایات، تبیین شده است. نتیجه این تحقیق آن است که اخلاق اسلامی با این نگرش، از اخلاق با اهداف مادی و صرفاً دنیوی متمایز می گردد، چرا که در این نگاه، ثمره اخلاق، قلب سلیم و هدف آن قرب به خداوند و لقاء الله است، و اخلاق بندگی و ویژگی های معنوی که در دیگر مکاتب اخلاقی از آن خبری نیست، برجسته می گردد.
۹۲.

بررسی نهی از سرگرمی در سبک زندگی اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سرگرمی نهی از سرگرمی سبک زندگی سبک زندگی اسلامی اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۲۴۴
بررسی دیدگاه دینی درباره جایگاه سرگرمی در سبک زندگی اسلامی، منوط به بررسی آموزه های اسلامی در این زمینه است. بخش مهمی از این آموزه ها، نواهی درباره این موضوع است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی در پی بررسی حکمت و میزان دلالت این نواهی است. در این مقاله به این نتایج رسیدیم که سرگرمی های نهی شده در منابع دینی یا به خودی خود و به طور خاص مذموم هستند یا مقرون و ملازم با آن ها امر مذمومی است یا این که مقدمه یا نتیجه آن ها امر مذمومی است. همچنین، با توجه به این نواهی، سرگرمی ای مطلوب است که مشتمل بر گناهان نباشد و با توجه به عالم غیبْ صورت پذیرد، مطابق با معیارهای عقلی باشد، هدف داشته باشد و بیهوده نباشد و مانع یاد خدا و کمال انسان نباشد.
۹۳.

اعتیاد اینترنتی از منظر اخلاقی و آسیب های اخلاقی آن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اعتیاد اعتیاد اینترنتی اخلاق اعتدال اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۳۷۰
امروزه استفاده از اینترنت جزء جدانشدنی زندگی انسان ها گشته است. از اینترنت در مدرسه ها، دانشگاه ها، بانک ها، امور تجاری، ارتباط های اجتماعی و... استفاده می شود. با همه فوایدی که اینترنت برای پیشبرد زندگی اجتماعی به همراه دارد، آسیب هایی را نیز به دنبال داشته که یکی از این آسیب ها، استفاده بیش ازحد از این فناوری بوده که از آن به اعتیاد اینترنتی تعبیر می شود. تاکنون پژوهش های زیادی درباره علل و زمینه های ایجاد اعتیاد اینترنتی انجام شده و آسیب های اخلاقی مانند اعتیاد به هرزه نگاری برای آن برشمرده شده است. مسئله این پژوهش آن است که اگر فرض کنیم کاربر از اینترنت به صورت کاملاً اخلاقی استفاده کند و هیچ گونه رفتار غیراخلاقی مثل هرزه نگاری، هرزه بینی، ارتباط صمیمی و خارج از شرع و اخلاق با غیر هم جنس و ... انجام ندهد، آیا استفاده افراطی از اینترنت به لحاظ اخلاقی مجاز است؟ آیا استفاده بیش ازحد از اینترنت آسیب های اخلاقی به بار نمی آورد؟ در این مقاله به بررسی این مسائل از منظر اخلاق اسلامی پرداخته می شود.
۹۵.

وجوه تمایز اخلاق اسلامی (با تکیه بر آموزه های شیعی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی اخلاق سکولار تمایز معنایی تمایز مبنایی تمایز کارکردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۳۴۷
ژرف اندیشی در آموزه های دینی، حکایت گر ظرفیت ها و ظرافت هایی معنایی و مبنایی در حوزه اخلاق است. این فرضیه، در مقابل ایده ای مطرح است که اخلاق دینی یا اسلامی را گزاره هایی بی معنا قلمداد کرده و بر اخلاق انسانی پای فشرده و تفاوت چندانی را میان اخلاق دینی با دنیوی (سکولار) قائل نیست. نوشتار فراروی با مسئله قرار دادن وجوه تمایز اخلاق اسلامی، به تمایزات معنایی، مبنایی و کارکردی پرداخته و با توجه به خاستگاه شیعی منابع، به نوعی، نموداری از وجوه تمایز اخلاق شیعی به تصویر کشیده است. روش تحقیق، از نوع اِسنادی کتابخانه ای و با رویکرد تحلیل محتوا است.
۹۶.

هنجارهای فردی اخلاق شادی در اسلام(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی شادی اخلاق شادی هنجارهای فردی شادی در اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۴۲۳
«اخلاق شادی»، به مطالعه ارزش های حاکم بر فعل شادی می پردازد و در سه حوزه رابطه انسان با خدا، خود و دیگران بحث می کند. ارزش های حاکم بر ارتباط انسان با خود در مقوله شادی، هنجارهای فردی حوزه اخلاق شادی هستند که در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی و از نوع اسنادی و بر اساس منابع اسلامی و متون اخلاقی مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش، به این پرسش پاسخ می دهد که هنجارهای فردی اخلاق شادی از دیدگاه اسلام کدامند. یافته های تحقیق نشان داد که انسان مؤمن برای داشتن شادی فضیلت مند، تکالیف اخلاقی خاصی در ارتباط با خود دارد و باید به پاره ای فضایل آراسته گردد. این هنجارها از دیدگاه اسلام؛ حق گرایی، دوراندیشی، بلندهمتی، خویشتن داری، کرامت، عفت و قناعت هستند.
۹۷.

صورت بندی مفهوم «محبت» در سنت تفسیر عرفانی با تأکید بر دیدگاه فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محبت اخلاق اسلامی روایات معصومان عرفان اسلامی فیض کاشانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۸ تعداد دانلود : ۵۹۰
موضوع محبت در ادبیات دینی و عرفانی جایگاه والایی را به خود اختصاص داده است، به گونه ای که این مقوله افزون بر موقعیت ویژه عرفانی اش، از ارکان مهم مفاهیم اخلاقی در ادیان ابراهیمی نیز به شمار می آید. در تعریف محبت، بین عالمان و اخلاق پژوهان اختلاف نظر وجود دارد و این اختلاف تا آن حد و اندازه است که برخی تعریف حقیقی آن را اساساً غیرممکن دانسته و بر این باورند محبت زبان حال است نه قال. عارفان مفسر مسلمان با الهام از آموزه های قرآنی و روایی، موضوع محبت را در آثار خود مورد بحث قرار داده و در چیستی، ابعاد و آثار آن سخن گفته اند. عالِمی نظیر فیض کاشانی، به مثابه مفسر، محدث و متفکری اخلاق پژوه، اولاً با پیروی از سیره گفتاری و عملی معصومان و ثانیاً با تأثیرپذیری از اندیشه های برخی عارفان و فیلسوفان همچون غزالی، ابن عربی و ملاصدرا، به موضوع محبت در آثار خود عنایت داشته است. در این میان، یکی از فرازهای مهم بحث محبت، در بین چنین عالمانی ازجمله فیض کاشانی رابطه آن با معرفت است. این مهم در دیدگاه عارفان نقشی محوری داشته و عارفان با تأسی از آموزه های روایی این مقوله را مورد توجه قرار داده اند. فیض کاشانی نیز با الهام از احادیثی همانند احادیث موسوم به کنز مخفی و حدیث «قُرب نوافل» و تأثیرپذیری از اندیشه عارفان، این رابطه را در تبیین موضوع محبت برجسته دیده است. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی، رهیافت های عرفانی محبت را در نگاه فیض با عنایت به مراتب یادشده، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
۹۸.

بررسی آثار ورود اخلاق در مدل رشد (تحلیل نظری ریاضی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق اسلامی مدل های رشد اقتصادی سرمایه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۳۰۵
یکی از مباحث جدید در ادبیات اقتصاد توسعه بررسی رابطه اخلاق و رشد اقتصادی است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استفاده از ابزارهای ریاضی به بررسی ارتباط بین اخلاق، به ویژه اخلاق وحیانی با مدل های رشد، می پردازیم. در این زمینه سوال های مطرح است؛ از جمله اینکه آیا می توان بین اخلاق و مدل رشد اقتصادی ارتباط برقرار کرد؟ این ارتباط چگونه و از طریق چه متغیرهایی صورت می گیرد؟ و بالاخره، ورود اخلاق در مدل رشد، چه آثاری به دنبال خواهد داشت؟ براساس یافته های پژوهش، هنجارهای اخلاقی، به ویژه هنجارهای اخلاقی وحیانی، ارتباطی قوی با رشد اقتصادی دارند. ورود عامل اخلاق در مدل، از دو طریق بر رشد اقتصادی اثر می گذارد: الف. هنجارهای اخلاقی وحیانی، موجب افزایش بهره وری نهاده های تولید و تقویت سرمایه اجتماعی اسلامی می شود. ب. هنجارهای اخلاقی وحیانی می تواند بر رفتار مصرف کننده اثر گذاشته و موجب افزایش صرفه جویی، افزایش تمایل به پس انداز و انباشت سرمایه و البته جلوگیری از اتلاف منابع گردد. بر این اساس، ورود عامل اخلاق وحیانی هم سطح رشد و هم نرخ رشد را افزایش می دهد.
۹۹.

کتمان و آشکارسازی در جرم ها و خطاها در عرصه عمومی از نگاه اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی کتمان آشکارسازی شفافسازی بیت المال جرم عمومی حق الناس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
کتمان ممدوح و مذموم در اخلاق اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در کتمان مذموم، شفاف سازی و آشکارسازی لازم است. آنچه در پژوهش حاضر کنکاش می شود کتمان و آشکارسازی جرم و خطاهای عمومی است که مجرم درخصوص عموم مردم و بیت المال مرتکب شده است. در اینجا پرسش بحث برانگیز این است که وظیفه اخلاقی مجرم در خصوص عموم مردم برای جبران جرم خود چیست و تا کجا جرم خود را کتمان کند؟ وظیفه دیگران درخصوص آشکارسازی چیست؟ این پژوهش نخست، اصل اوّلی اخلاقی، در کتمان اسرار، عیوب، جرم و خطاهای خود و دیگران را تبیین می کند؛ سپس وظیفه اخلاقی دیگران در مقابل مجرم و خطاهای عمومی در آشکارسازی اسرار و عیوب را معین می کند و در ادامه، وظیفه اخلاقی مجرم را بعد از اقدام مجرمانه و خطاهای عمومی، بیان می کند و در نهایت وظیفه اخلاقی مظلوم و دیگران (مانند رسانه ها) را در اطلاع رسانی ظلم مجرم و حدود و شرایط آن آشکار می سازد.
۱۰۰.

مناسبات اخلاق و اقتصاد در اسلام (تطبیق انتقادی نظریه رشد اخلاقی کلبرگ)(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: رشد اخلاقی تولید ثروت ثروت پاک توزیع ثروت اخلاق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۵۰۵
رشد اخلاقی فرایندی است که به بهبود شاخص های اخلاقی از قبیل استدلال و نگرش اخلاقی، هیجانات اخلاقی، درونی سازی اصول اخلاقی و التزام علمی به هنجارهای اخلاقی منجر می شود. از جمله نظرات شایع در رشد اخلاقی، نظریه کلبرگ است. در پژوهش حاضر با پذیرش چارچوب نظری او (نظام شش مرحله ای رشد استدلال اخلاقی) به واکاوی رابطه این رشد با رشد مطلوبیت های اقتصادی (تولید، توزیع و انباشت ثروت) پرداخته ایم. این پژوهش ماهیت کتابخانه ای دارد و با اتکا به اسناد صورت گرفته است. پرسش اصلی این است که چه رابطه ای میان ساز و کار و مراحل رشد قضاوت و استدلال اخلاقی با عملکرد مطلوب اقتصادی افراد وجود دارد؟ این رابطه به صورت دوسویه (تأثیر دوجانبه) بررسی شده است. نتیجه ای که از این پژوهش حاصل شد، این بود که مراحل رشد اخلاقی رابطه ای مستقیم با شاخص های رشد اقتصادی دارند، البته برخی مراحل رشد، نیازمند ضمیمه کردن فرهنگ عمومی خاصی می باشند تا این رابطه ایجاد شود. از سوی دیگر، ارتقای وضعیت اقتصادی (تولید ثروت پاک و توزیع عادلانه آن)، زمینه ساز رشد اخلاقی کلبرگی می باشد. در این بین اخلاق اسلامی، هم در سطح حداکثری و هم در سطح حداقلی، نه تنها به زهد مذموم تشویق نمی کند، بلکه زمینه ساز رشد اقتصادی می باشد.