مطالب مرتبط با کلیدواژه

امامیه


۱۴۱.

بررسی تحلیلی معیار و مصادیق نص جلی و خفی در کلام امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 135-152
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۱۴۴
در کتاب های کلامی، یکی از مباحث مطرح شده در بحث امامت، اصطلاح «نص جلی» و «نص خفی» است. این دو اصطلاح که در ذیل مسئله راه های تعیین امام مورد بحث قرار می گیرد، در آثار کلامی فرق مختلف، اعم از معتزله، اشاعره، زیدیه و امامیه مطرح شده است. در بین فرق مختلف اسلامی، تنها متکلمان امامیه اند که معتقدند امیرمؤمنان(ع)، هم با نص جلی و هم با نص خفی به عنوان جانشین بلافصل پیامبر(ص) تعیین شده است. این مقاله با روش تحلیلی کتابخانه ای، ضمن اشاره به معیار نص جلی و نص خفی از دیدگاه متکلمان امامیه، دلایل آنها بر اثبات این اعتقاد را تبیین می کند و به اشکالات مخالفان این عقیده پاسخ می دهد. در پایان، ضمن انتخاب معیار منتخب برای نص جلی و نص خفی، اثبات خواهد شد که برخلاف نظر بیشتر متکلمان، حدیث غدیر از مصادیق نص جلی است، نه نص خفی.
۱۴۲.

رابطۀ قرآن و عهدین با سنت از منظر امامیه و آئین کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ آذر ۱۴۰۱ شماره ۳۰۰ 31-39
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۶
قرآن و عهدین به عنوان منابع اصلی دو دین ابراهیمی (مسیحیت و اسلام) مورد استفاده است. در این بین با اضافه شدن سنت، نظرات مختلفی در باب رابطه این دو منبع اصلی با آن شکل گرفت. ازآنجاکه در اسلام و مسیحیت مذاهب مختلفی ایجاد شدند. در این مختصر برای انسجام بحث به شیوه توصیفی تحلیلی به این موضوع پرداخته می شود، که از منظر امامیه و آئین کاتولیک رابطه قرآن و عهدین با سنت چگونه است؟ و سعی شده است تا با توجه به منابع هریک از این دو آئین، این رابطه بیان شود. برای روشن شدن نظر مورد قبول، از چهار دیدگاه کمک گرفته شده و مشخص شد که اولاً از نظر امامیه و آئین کاتولیک بین قرآن و عهدین با سنت رابطه طولی برقرار است؛ ثانیاً سنت در مسیحیت مقدم بر کتاب مقدس بوده و علت آن عدم کتابت کتاب مقدس در مسیحیت اولیه است؛ و در امامیه قرآن با سنت همراه بوده و بعد از کتابت قرآن کریم، سنت هم زمان حول آن شکل گرفته است.
۱۴۳.

تاثیر تفاوت جنسیتی بر فعلیت انسانی و فعالیت اجتماعی از نظرگاه امامیه و وهابیت با محوریت اندیشه های تفسیری آیت الله جوادی آملی و بن باز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۳ 240 - 259
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۹۸
با وجود تمام اختلاف های زن و مرد، هر دو در ذیل نوع واحدی به نام انسانیت قرار می گیرند؛ با این حال، اختلاف های وابسته به جنسیت، نگاه های متفاوتی را نسبت به فعلیت انسانی زن و فعالیت های اجتماعی او سبب شده است. هدف از این پژوهش، تأثیر تفاوت جنسیتی بر فعلیت انسانی و فعالیت اجتماعی از نظر گاه امامیه (به نمایندگی از تلقی دوم) و وهابیت (به نمایندگی از تلقی اول) با محوریت اندیشه های آیت الله جوادی آملی و بن باز است که با روش تطبیق و تحلیل به نگارش درآمده است. بر این اساس، بن باز در وهابیت از جمله کسانی است که با اعتقاد به نقص عقل و ایمان زن، فعلیت انسانی او را بی پاسخ گذاشته است و به بهانه حرمت اختلاط با مرد، او را از حضور در اجتماع بازمی دارد. در مقابل، آیت الله جوادی به نمایندگی از تفکر امامیه، مهم ترین بعد انسان را روح می داند که جنسیت در آن معنا ندارد و زن و مرد با تقوا پیشگی می توانند مراحل فعلیت خود را بدون هرگونه تبعیض، طی کنند. از دیگاه علامه جوادی فعالیت اجتماعی نیز برای زن، با رعایت حدود اسلامی، جایز و در برخی موارد، لازم و ضروری است. این نگاه، افزون بر مطابقت با عقل، برگرفته از آیا ت قرآن و روایات است.
۱۴۴.

بررسی صفات خبری با رویکرد هرمونتیکِ روشی

نویسنده:
منبع: دین پژوهی و کارآمدی دوره ۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵) 35 - 52
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۲۱
صفات خبری جزء متشابهات قرآن و از جمله صفاتی هستند که تنها با استناد به نقل آیات و روایات، به پروردگار متعال نسبت داده شده و از طریق تعقل حاصل نمی شود؛ صفاتی مانند وجه، ید، استوای پروردگار بر عرش و غیره. که موهم تشبیه و تجسیم است. درباره متشابهات قرآن چهار دیدگاه اصلی وجود دارد: دیدگاه اهل ظاهر، نظریه اشتراک لفظی، نظریه حقیقت و مجاز و نظریه روح معنا. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد تحلیلی- انتقادی، با بهره گیری از اصول هرمنوتیک، در ابتدا به روشی صحیح درخصوص فهم متون دینی در مطالعات اسلامی رسیده و سپس با استفاده از این روش، به نقد و بررسی دیدگاه های صفات خبری از منظر متکلمان اشاعره، معتزله و امامیه پرداخته و صحت هرکدام مورد مداقه قرار گیرد. در نتیجه بیان می شود که هرمنوتیک روشی به عنوان نوعی روش تفسیر، با مسلم انگاشتن امکان فهم عینی، ثابت و فراتاریخی متن و امکان دستیابی به مراد مولف، برای تفسیر مطالعات اسلامی مفید می باشد و براساس آن، دقیق ترین و معقول ترین فهم از آیات صفات خبری که هیچ تعارضی با اصول دین ندارد و به دور از هرگونه مجاز می-باشد، مربوط به روش امامیه است که همان نظریه وضع الفاظ براى ارواح معانى میباشد.
۱۴۵.

غلوپژوهی در حوزه معاصر شیعی و جایگاه آن در مطالعات روایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 219 - 242
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۲
در سده های نخستین اسلامی امامیه مواجهه زیادی با غالیان داشته، و نقدهای بسیاری بر ایشان نوشته بودند، از سدهٔ ششم تا ظهور شیخیه دوره رکود تألیفات غلوپژوهی است. گرچه از سدهٔ سیزدهم قمری دیگربار نقدهایی بر غلو از آن جمله به قلم میرزای قمی و میرزا رضا شیروانی نوشته شد، اما اوج این تألیفات مربوط به دوره معاصر است. این نقدها با رویکرد غالب سنتی شیعی و در محورهای نقد فرق مختلف غلوگرا (شیخیه، صوفیان و نصیریه)، و بیشتر با معرفی آرای غالیانه و مرز آن با عقاید و کلام امامی بوده است، در مرحله بعد تحقیقات حدیثی، تاریخی و نوشته شده است و به ندرت با رویکرد مایل به اهل سنت است. در دو دهه اخیر با دسترسی های نرم افزاری و نیز کشف آثار سری نصیریه، پژوهش های تاریخی، فرقه شناسی و منبع شناسی غلو نیز رشد فزاینده ای کرده است. در این پژوهش های برخی از بزرگترین فقهای حوزه معاصر و بیش از آن پژوهش گران حوزه حدیث و تاریخ سهیم اند. این نوشتار بسیاری از این آثار را معرفی کرده است. در مجموع تحقیقات ناظر به خود آثار غالیان قوی تر هستند.
۱۴۶.

معنی شناسی غناء و حکم آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال هشتم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۶ 51 - 78
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۸۵
گوش دادن به آوا و صدای دل پسند ممنوع نیست و غناءِ ممنوع عبارت است از غنای مطرب که جذبه ویژهای دارد و همانند شراب سرمستی میآورد. در این مقاله به ارائه دلایل اصلی حرمت غناء مطرب و تبیین انگیزه های اساسی حرمت و بیان بسیاری از مسائل اساسی باب غناء که مردم به ویژه جوانان دوست دارند تا درباره آنها بدانند پرداخته شده است و خاطر نشان شد که: ادلّه مهم تحریم غناء عبارتند از: قرآن، سنت، اجماع، عقل. همچنین راز تحریم غناء عبارتند از: 1 طرب، 2 لهو، 3 تشبّه و البته موارد استثناء از تحریم غنای مطرب عبارتند از: 1 حُدی، 2 اضطرار(موسیقی درمانی)، 3 جلسه عروسی(همراه با شروط مربوطه).
۱۴۷.

استقلال تعهد انطباق کالاها با قرارداد از تعهد تحویل با تکیه بر کنوانسیون بیع دین بین المللی کالا (1980 وین ) و فقه امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال نهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۳۰ 51 - 74
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۱۲۵
عدم مطابقت کالاها با قرارداد از عمده دعاوی مطرح شده در محاکم داوری بین المللی است که کنوانسیون بیع بین المللی کالا 1980 وین جهت استحکام و ممانعت از بر هم زدن قراردادهای تجاری، آن را مورد توجه خود قرار داده و بعنوان قانون متحدالشکل جهانی برای حمایت همه جانبه از متعاملین، بویژه خریدار، تعهد انطباق کالاها با قرارداد را از تعهد تحویل جدا نمود. یعنی صرفاً در صورت تخلف از تعهد تحویل، قرارداد قابل فسخ می باشد اما در صورت تخطی از تعهد انطباق، خریدارحق فسخ نداشته و می تواند فروشنده را جهت اصلاح یا جایگزین نمودن کالابا اوصاف مندرج در قرارداد ملزم نماید. این تفکیک با ملاحظه مواد 31 و 35 کنوانسیون قابل استنباط می باشد. در این تحقیق، ابتدا به ضرورت تفکیک و فواید عملی آن پرداخته و سپس با نظر فقهای امامیه تطبیق داده می شود. طرح تفکیک تعهد انطباق از تعهد تحویل در فقه نیز تحت عنوان« اوصاف و شروط ضمن عقد» و چگونگی ارتباط آن با خود عقد، همواره مورد توجه فقها بوده و نظرات متفاوتی ارائه گردید. از بین فقها، امام خمینی(ره) به صراحت فایل به استقلال التزامات ضمن عقد از خود عقد می باشد. از طرفی گرچه اغلب فقها، التزامات ضمن عقد را جدای از قرارداد نمی دانند ولی اکثر قریب به اتفاق آنها از نظر احکام مترتب بر هر یک، معتقد به تفکیک و جدایی می باشند و وفای به التزامات ضمن عقد را واجب می دانند.
۱۴۸.

تعیین مصالح و مبانی نوعیه کودک از منظر فقه امامیه

نویسنده:
منبع: عرشیان فارس سال اول زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 3-14
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۳۲
اصل عدم ولایت در فقه امامیه یکی از اصول مهم و اساسی است که ولایت هر انسانی بر دیگری را نفی می کند. در این میان ولایت بر صغیر از استثنائات این اصل است که نظر به شرایط خاص کودک مطرح شده است. با این حال عنصر مصلحت به عنوان امر محدود و مقیدکننده ولایت و تصدی امور کودک ضروری است. مصلحت طفل را از نظر عمومیت داشتن یا شخصی بودن می توان به نوعیه و شخصیه تقسیم کرد. در متون فقهی مصلحت شخصیه مورد توجه است، درحالی که مصالح نوعیه از منابع فقهی قابل استنباط می باشند. تعیین این معیارهای نوعیه با توجه به مراحل زندگی انسان و دوره های مختلف رشدی و غایت کودک در هر دوره قابل تبیین است. امری که می تواند سرپرستان و قضات را در تصمیم گیری در مورد طفل و ارزیابی این تصمیمات یاریگر باشد.
۱۴۹.

تفسیر تطبیقی آیه «صادقین» در تفاسیر امامیه و زیدیه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث سال ۱۰پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۹ 99 - 118

کلیدواژه‌ها: آیه «صادقین» ائمه عصمت امامیه زیدیه روایات مفسران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۹
آیه نوزدهم سوره توبه، مشهور به آیه «صادقین» است. شأن نزول آن، بیان فضلت وبرتری پیامبر اسلامj است. شماری از مفسرین امامیه معتقدند که بر پایه ی دلالت التزامی و توّسع معنایی، این آیه را می توان دال بر عصمت ائمه اطهار  نیز قلمداد نمود. لازم به ذکر است که در میان مذاهب اسلامی مذهب امامیه قائل به عصمت امامان هستند. ازنظر امامیه همه امامان معصوم اند ولیکن زیدیه عصمت را منحصر به اصحاب کساء دانسته و به ائمه ی دیگر قابل تسرّی نمی دانند. هردو گروه نیز استدلال های خاص خود رادارند. مقاله پیش رو، تلاش می کند بر پایه ی تفسیر تطبیقی آیه «صادقین» به این پرسش که آیا می توان بر مبنای این آیه، طبق تفاسیر امامیه و زیدیه، استدلال متقن و موّجهی برای عصمت ائمه اهل البیت  ارائه نمود یا خیر؟ نشان خواهد داد که استدلال امامیه بر اساس این آیه در راستای اثبات عصمت ائمه ی اهل البیت  و گستره شمول آن، قابل دفاع تر از دیدگاه زیدیه است که عصمت را منحصر به اصحاب کساء می دانند.
۱۵۰.

بازتاب هویت اجتماعی امامیه ری در کتاب النقض(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۷ (پیاپی ۱۴۷) 163 - 185

کلیدواژه‌ها: هویت اجتماعی النقض شیخ عبدالجلیل قزوینی امامیه خودانگاره دیگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۵۰
هویت اجتماعی به عنوان نوعی احساس و نگرش که از شناسایی عضویت در یک گروه اجتماعی ناشی می شود، عبارت است از درکی که فرد از این عضویت دارد و خود را آن گونه می شناسد و به دیگران ارائه می دهد و نیز درکی که دیگران از عضویت فرد در گروه دارند. در نیمه قرن ششم هجری کتابی با عنوان فضائح الروافض علیه شیعیان ری به نگارش درآمد که جامعه امامی ری، شیخ عبدالجلیل قزوینی را کاندید پاسخ گویی به آن کرد. قزوینی رازی با تضمین نقل قول های کتاب ازبین رفته فضائح الروافض ، برای تعیین هویت اجتماعی امامیه ری در این زمان، دیالکتیک خود/دیگری را برای ما فراهم آورده است. پژوهش پیش رو بر آن است با روش توصیف و تحلیل تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، بازتاب هویت اجتماعی امامیه در کتاب النقض را با تأکید بر درک خود/دیگری تحقیق کند و بر طبق تعریف هویت اجتماعی، نشان دهد که بازتعریف هویت امامی توسط شیخ عبدالجلیل چه پاسخی از سوی دیگری در پی داشته است. نتیجه نشان داد که قزوینی رازی با تنگ تر کردن دایره درون گروه امامیه و متمایزکردن آن از برخی گروه های امامی، سعی در بازتعریف هویت اجتماعی امامیه اثنی عشری داشته است. بررسی نگاهِ دیگری در کتاب هایی که پس از وی در ری و نزدیک به آن به نگارش درآمده اند، نشان داد که در تعیین هویت امامیه، در دیدگاه دیگری تغییری رخ نداده است.
۱۵۱.

ولوج روح در کالبد جنین از منظر امامیه و آیین کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 23-38

کلیدواژه‌ها: جنین حیات ولوج روح امامیه کاتولیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۷۵
این نوشتار، مسئله ولوج روح در کالبد جنین را به روش توصیفی مقایسه ای از دیدگاه امامیه و کاتولیک به تحلیل پرداخته و به این نتیجه رسیده است که کاتولیک نفخ روح را مقارن با لقاح می داند. این دیدگاه از قرن هفدهم به بعد ظهور یافت؛ چه اینکه در قرن های قبل از آن، عالمان مسیحی میان جنین شکل گرفته و جنین شکل نگرفته تمایز قائل بودند. آنان بر این باور بودند که جنین زمانی شکل گرفته است که از نظر جسمی و فیزیکی کامل شده و آماده تعلق روح و پذیرش باشد. عالمان امامیه برای رشد و تکامل جنین مراحل مختلفی را برشمرده اند و معتقدند که دمیده شدن روح در مرحله کامل شدن اعضا و جوارح است؛ ولی برای آن، وقت معینی را ذکر نمی کنند. طبق برداشت از احادیث مأثور از اهل بیت، نفخ روح در جنین پس از کامل شدن چهارماهگی اتفاق می افتد. این نظریه با نتایج تحقیقات علمی نیز مطابقت دارد.
۱۵۲.

واکاوی دیدگاه امامیه و باطنیه از رابطه شناخت حقیقت دین با معرفت رجال در آینه روایات شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 159-181

کلیدواژه‌ها: امامیه باطنیه حقیقت دین معرفت رجال روایات شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۲
امام صادق(ع) طی پاسخ به نامه مفضل بن عمر- که در خصوص رابطه حقیقت دین با معرفت رجال، سوالاتی را مطرح کرده بود- به دفع شک و شبهه پرداخته و فرمود: حدود و مقررات الهی شناخته نمی شود مگر به وسیله مردان، و گوشزد کردند که هر کس آن مردان را بشناسد خدا و دینش را شناخته و هر کس که منکرآنها شود، منکر خدا و دینش گردیده و جاهل به امام، جاهل به خدا و دین اوست. پس شناختن مردانی معین و مشخص، دین خداست. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی مشخص می شود که در فرقه باطنیه دین تنها معرفت و شناخت مردان است و با شناخت و محبت قلبی نسبت به آنها، احکام شرع از آنها برداشته می شود و در سایه معرفت، دیگر هر کاری قابل انجام است و احکام واجبات و محرمات از مردم برداشته می شود. درحالیکه در دیدگاه امامیه، از مهمترین شاخصه های ایمان، معرفت و ولایت نسبت به رجال یعنی امام بوده و سپس، اطاعت از او ضروری می شود. طبق روایات ائمه اطهار(ع) عمل از لوازم ایمان شمرده شده و ارتکاب معاصی باعث زوال آن می گردد، بنابراین شیعیان خود را ملزم به انجام واجبات و ترک محرمات می دانند. از مهمترین تفاوتهای این دو دیدگاه آن است که اهل اباحه بین اسلام و ایمان را فرق نمی گذاشتند. اما ائمه معصومان(ع) به شدت به مقابله با تفکر اباحی گری فرقه باطنیه، پرداخته و با روشهایی از قبیل لعن و نفرین، سفارش به تقوا و عمل صالح و... انزجارخود را نسبت به آنان نشان داده اند.
۱۵۳.

تحلیلی تطبیقی از آثار و پیامدهای اثباتی ارتداد زن در مذهب امامیه و رویکرد سلفیه با تمرکز بر دیدگاه امام خمینی و ابن تیمیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 31 - 48

کلیدواژه‌ها: مرتدّ ابن تیمیه سلفیان امامیه امام خمینی سلفیه زن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۵
ارتداد یکی از آموزه های فقهی اسلامی است که دستاویز و بستری برای نقد و حمله به دین اسلام شده است؛ به ویژه اگر این مسئله در ارتباط با زنان باشد، از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. مذهب امامیه و رویکرد سلفیه دو گفتمان زنده و تأثیرگذار معاصری هستند که باوجود داشتن اشتراکات متعدد، در حوزه ارتداد زنان اختلافات فراوانی باهم دارند. مقایسه تطبیقی ارتداد زن در این دو گفتمان ضمن اینکه می تواند تبیین صحیحی از این مسئله ارائه دهد، جنبه های اختلافی آنها را نیز روشن می سازد. پژوهش پیش روی با نظر در اهمیت ارتداد زن با روشی اسنادی تحلیلی تطبیقی در پی پاسخ به جنبه های اختلافی دو گفتمان در پیامدهای اثباتی احکام ارتداد زن شکل گرفته و در پایان به این نتیجه رسیده است که امامیه با تقسیم مرتد به فطری و ملی و بنیادی دانستن مفهوم جنسیت در احکام ارتداد، شرایط خردمندانه تر و آزادنه تری از سلفیان برای زن مرتد مهیا می سازد؛ برای مثال، برخلاف رویکرد سلفیه، در مذهب امامیه زنِ مرتد کشته نمی شود. توبه او پذیرفته می شود. مالکیت او از اموالش و تصرفات غیرمالی او زایل نمی شود. ورّاث مسلمان او وارث اموال او می شوند. فرصت چندماهه برای تفکر و توبه و بازگشت و حفظ علقه زوجیت دارد؛ در حالی که در گفتمان سلفیان در احکام مرتد هیچ تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد. زن مرتد از هیچ گونه امتیاز یا حمایت یا تخفیفی در مجازات بهره مند نیست. قوانین ارتداد سخت و خشن تری در انتظار او است.
۱۵۴.

تک نگاشتی شایگان دربارۀ نگاشته های شریف مرتضی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مرداد و شهریور ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۰۱) 203 - 218

کلیدواژه‌ها: شریف مرتضی تبارشناسی نسخ خطی امامیه حسن انصاری زابینه اشمیتکه محمدعلی امیرمُعزی حسین مدرسی طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۶
سَیّد مرتَضی (د: 436 ھ. ق.)، ملقّب به «عَلَم الهُدی» بی تردید یکی از چند دانشمند مکتب ساز و جریان آفرین در طول تاریخ تشیّع بوده است که در تکوین و تکامل علوم دینی مختلف در مذهب امامیّه تأثیری بسزا داشته. با وجود آثار و پژوهش هایی که تاکنون درباره برخی از نگاشته ها و جوانب فکری وی منتشر شده است، همچنان کمبودهای فراوانی در این خصوص محسوس است و برای شناخت همه جانبه و دقیق از آثار و آراء شریف مرتضی در علوم مختلف باید تحقیقات و تدقیقات بس افزون تری صورت گیرد. به تازگی گامی بلند به منظور معرّفی نوشته های شریف مرتضی و دست نوشت های آنها برداشته شده است و تک نگاشتی شایسته و ارزنده در این زمینه انتشار یافته که در مقاله حاضر به برشماری برخی از وجوه اهمّیّت آن پرداخته می شود. کتاب کلان دوجلدیِ بازشناسی آثار و اندیشه شریف مرتضی در زمینه تاریخی آنها که به قلم دو استاد دانشور و برجسته مطالعات اسلامی، آقای حسن انصاری و خانم زابینه اِشمیتکه نگاشته شده است را باید مفصّل ترین کتابی قلمداد نمود که به زبان انگلیسی درباره عالمی امامی به رشته تحریر درآمده است. هدف اصلی از تألیف این اثر تدوین یک کتاب شناسیِ تا حدّ امکان جامع برای کتابها و رسائل شریف مرتَضی و معرّفی نسخه شناسانه مکتوبات او و نیز بررسی دست نوشت های آثار وی با رویکرد تاریخی و تبارشناسانه است. در این اثر همچنین، سیر کتابت و انتقال و تداول نوشته های سَیّد مرتَضی و دست نویس های آنها در ادوار مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
۱۵۵.

بررسی قاعده «کلّ من مرّ بمیقات وجب علیه الإحرام» در فقه مقارن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۹ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۸) 117 - 146

کلیدواژه‌ها: احرام میقات حج امامیه اهل سنت قاعده فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۹
از مهم ترین قواعد فقهی که در انجام مناسک حج کاربرد دارد و فقها به استناد این قاعده به استنباط برخی از احکام شرعی حج پرداخته اند، قاعده «کلّ من مرّ بمیقات وجب علیه الإحرام» است. این قاعده در زمره آن دسته از قواعد فقهی است که مورد عنایت ویژه فقها در مذهب امامیه و مذاهب اربعه اهل سنت بوده، اما تنها در فقه شیعه به عنوان قاعده ای مجزا از آن بحث شده است. بر اساس این قاعده، هرکس که به مکه مشرف می شود هنگامی که به یکی از مواقیت برسد، احرام بر او واجب شده و گذشتن از میقات بدون احرام جایز نیست، اما گاه مسائلی پیش می آید که سبب تأخیر احرام از میقات یا احرام پیش از میقات می گردد.  این نوشتار به بررسی قاعده مذکور در متون فقهی امامیه و اهل سنت پرداخته و پس از بررسی مستندات قاعده، موارد کاربرد آن را به همراه مسائل مربوط به آن در مناسک حج تبیین می کند و بدین ترتیب نقاط اتفاق و اختلاف آرای فقهای مذاهب خمسه نیز آشکار می گردد.
۱۵۶.

بررسی تطبیقی سنت ازدواج در شریعت یهود و روایات شیعه امامیه

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 89 - 110

کلیدواژه‌ها: امامیه قرآن کتاب مقدس نکاح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۶
ازدواج در ادیان الهی، تنها برای تداوم بقای نسل بشر نبوده بلکه این مکاتب از این طریق به دنبال تعالی معنویت و ترقی بشر و اجتماع بشری هستند. زمانی این سخن زیباتر تبیین می شود که بتوان شواهدی از آن را در لابلای متون و صفحات کتبی که از نظر اهل شریعت، آسمانی قلمداد شده اند؛ پیدا کرد. و نیز میتوان به افرادی که امروزه در دهکده جهانی به دنبال لاابالی گری و یا ازدواج سفید و.... هستند و به آن دامن می زنند پاسخ قاطعی داد؛ که این احکام کاملا الهی بوده و تحریف شده یا مختص شیعه نیستند. همچنین در تمام ادیان ابراهیمی قوانین ازدواج و کامجویی جنسی بسیار به هم شبیه و در یک سو هستند. مسئله ای که پژوهش حاضر متکفل بررسی آن است واکاوی مقوله نکاح به صورت تطبیقی در دو شریعت یهود و اسلام امامی(شیعه دوازده امامی) است. با توجه به یافته های پژوهش در قوانین و سنت های ادیان ابراهیمی درباره احکام ازدواج شباهت بسیار زیادی وجود دارد مانند صیغه عقد در اسلام و امضا کتوبا در یهودیت که در صورت نبودن و عدم اجرای صحیح، ازدواجی صورت نمی گیرد. این پژوهش با استفاده از  روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای نگاشته شده است.
۱۵۷.

بررسی آثار وضعی اهدای جنین در فقه امامیه؛ بر مبنای انتساب جنین به صاحبان اسپرم و تخمک(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 177-186

کلیدواژه‌ها: اهدای جنین اثر وضعی امامیه رضاع فقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۲۲
سابقه و هدف: بکارگیری روش های نوین بارداری، موجب طرح پرسش هایی در عرصه های مختلف شده و مسائل زیادی را در زمینه حقوق طرفین به وجود آورده است. یکی از این مسائل، بررسی آثار وضعی و تکلیفی این موضوع مهم اجتماعی است. از این رو هدف این پژوهش، به دست آوردن آثار فقهی اهداء جنین بر اساس نگرش شیعی است. روش کار: این پژوهش از نوع تحلیلی - کتابخانه ای است. کلیدواژه های جنین، اهداء، نسب و رضاع در روایت شیعی و عبارات فقهای شیعه بررسی و مورد تحلیل و واکاوی دقیق بر اساس معیارهای فقهی-اصولی قرار گرفته است. مولف مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده است. یافته ها: در استفاده از تکنیک های نوین باروری مصنوعی، همزمان با توجه به حل معضل زوج های نابارور، نحوه انتساب نوزاد به دنیا آمده با اهداء گیرندگان، بسیار حساس است و دیگر آثار اهداء جنین مثل نفقه، ولایت، حضانت، ازدواج، محرمیت، ارث وغیره در ذیل موضوع انتساب قابل حل خواهد بود. یافته ها نشان داده است که نسب واقعی فرزند به صاحب اسپرم وتخمک می رسد. اما چون صاحبان آن، از جنین خود اعراض کرده اند وآن را به بانک های جنین (آشکار یا پنهان) و یا زوج نابارور اهدا نموده اند، لذا نباید ادعای انتساب فرزند به خود را بنمایند. نتیجه گیری: اگر وجود نسب بین پدر، مادر و نوزاد به صورت صحیح اثبات گردد، حقوق و تکالیفی مثل حرمت نکاح، حضانت، نگهداری و تربیت نوزاد، ولایت قهری پدر و جد پدری، نفقه (انفاق)، توارث بین طفل وپدر ومادر وخویشاوندان و... تحت عنوان آثار نسب، به صورت خودکار در قالب یک حق برای طرفین ایجاد می گردد.
۱۵۸.

واکاوی منازعات اهل حدیث با امامیه در مقوله «جامعه سازی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 23 - 52

کلیدواژه‌ها: اهل حدیث امامیه کارکرد حدیث جامعه سازی خلفای عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۲
متوکل (232-247 ق) دو سال پس احراز مسند خلافت، از اندیشه معتزله رخ برتافت و روی به اهل حدیث نهاد و تمامی امور دینی حکومت را به اهل حدیث واگذار کرد. با این رویداد، ضمن حکومتی شدن اندیشه اهل حدیث و سلطه آنان بر ساختار اندیشه دینی، نوعی از داد و ستد فکری- سیاسی میان خلیفه و اهل حدیث شکل گرفت. در این شرایط، امامیه که با انتقال کانون امامت به سامرا مواجه شده بود، در برابر خود شبکه محدثان نقل گرایی را می دید که ضمن شکل دهی به جامعه ی جدید دینی، اعتقاداتشان، پهلو به معارف شیعه می زد. این مقاله در پی پاسخ به چگونگی این رخداد و بازکاوی آن در مفهوم «جامعه سازی» و به عبارتی ساخت جامعه ای نو، آن هم متناسب با فهم خود از آموزه های دینی است. کوشش تحقیق پیش رو، واکاوی تعامل و نزاع های اهل حدیث و امامیه با روش توصیف و تبیین داده های حدیثی-تاریخی و بر اساس نظریه ی «تعامل سیاسی-فرهنگیِ دین و قدرت در عصر دوم عباسی» می باشد. یافته های پژوهش حکایت از تکاپوی جریان اهل حدیث برای جامعه سازی، با تعابیر جدید از مفاهیمی مانند «سواد اعظم»، «جامعه اسلامی» و «دین حداکثری» دارد که اندیشه اهل حدیث را پشتیبانی و تایید می کرد. امامیه نیز با بهره گیری از پردازش حدیث، تبیین حدیث و شرح شبکه امامت شیعی، به کارزار این رویداد فرهنگی رفت. 
۱۵۹.

بازتاب روایات محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی در میراث روایی شیخ صدوق (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 399 - 417

کلیدواژه‌ها: امامیه ری شیخ صدوق (ره) قم محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۵۳
نام محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی در برخی از روایت های آثار صدوق وجود دارد. منابع روایی و رجالی متقدم امامیه داده های کمتری از این محدث ارائه کردند. پژوهش پیش رو با هدف شناسایی فرد یاد شده و نیز تبیین چرایی مراجعه صدوق به این فرد در شهر ری برای نقل روایت شکل گرفت. یافته ها نشان دهنده امامی بودن این محدث است که گزارش های صدوق از وی در موارد زیادی با روایت های منابع دیگر همخوان است. روایاتی مرتبط با کلام، اخلاق، فضائل برخی ماه ها، اخبار تاریخی درباره معصومان به ویژه حضرت حجت(ع)، برخی نصوص ائمه نظیر حدیث لوح و از همه مهم تر نص امام حسن عسکری(ع) بر فرزندش، دیدار با حسین بن روح نوبختی، بخشی از اخبار وی است. حجم بالای روایات و وجود اساتیدی مانند محمد بن همام عالم نامی امامیه، احمد ابن عقده و عبدالعزیز بن یحیی مورخ شیعه اهمیت دو چندانی به محمد بن ابراهیم طالقانی می بخشد.
۱۶۰.

بازنگاهی به تفویض معتزله از منظر متکلمان امامیه و اشاعره

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 29 - 50

کلیدواژه‌ها: معتزله اشاعره امامیه تفویض جبر امر بین الامرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۵۰
میزان تأثیر و دخالت انسان در افعال صادره از او، یکی از مباحث مهمی است که همواره در طول تاریخ کلام اسلامی مورد توجه اندیشمندان فرقه های مختلف کلامی اسلامی قرار گرفته است. بر این اساس، نظریه های جبر گرایی، نظریه کسب، تفویض و امرٌ بین الأمرین مطرح شده است. برخی که از علوم الهی ائمه (ع) برخوردار نبوده اند، به سبب دفاع از اختیار و آزادی انسان، به تفویض، به معنای استقلال انسان در افعال خود و عدم تأثیر خداوند در افعال انسان اعتقاد داشته اند. متکلمان اشاعره و امامیه، اعتقاد مذکور را به معتزله نسبت می دهند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی پس از تبیین ادعای مذکور، با مراجعه به آثار باقی مانده از متکلمان معتزله و سایر متکلمان هم عصر ایشان، صحت این نسبت و ادعا را بررسی می کند و مشخص می نماید که معتزله فقط درصدد نفی جبرگرایی و اثبات مختار بودن انسان بوده، نظری به اثبات تفویض ندارند.