فاطمه زاهدی

یکی از مهم ترین و پیچیده ترین حواس باطنی انسان، حس مشترک است. حس مشترک اطلاعاتی مانند تصویر، طعم، صدا و امثال آن را در اشیا به وسیله ی حواس پنجگانه درمی یابد و این اطلاعات را با یکدیگر ترکیب می کند. تعریف این حس در فلسفه اسلامی و علوم اعصاب تعریف مشترکی است. لکن علوم اعصاب از این حس با عنوان نواحی همگرایی یاد می کند. تخصص نواحی همگرایی در این است که میان اطلاعاتی که از طریق حواس پنجگانه در مورد یک شی ء به دست می آید پیوند برقرار می کند. بنابراین گرچه نامی متفاوت برای ترکیب اطلاعات حواس در علوم اعصاب و فلسفه اسلامی وجود دارد اما تعریف و کارکرد آن مشترک است. البته جهت اشتراک صرفاً به تعریف محدود نمی شود، و ادله ی اثبات وجود حس مشترک در فلسفه نیز مورد تأیید علوم اعصاب می باشد. اما در فلسفه اسلامی یافته های علوم اعصاب صرفا بعد مادی ادراکات حس مشترک را تبیین می کند. بر این اساس سوالی که در این پژوهش مطرح است این است که با توجه به یافته های علوم اعصاب آیا می توان از نظریات فلسفه اسلامی در مورد ادراکات حس مشترک استفاده کرد. بنابراین در این نوشتار سعی بر این است با روش توصیفی تحلیلی استحکام نظریات فلسفه اسلامی در مورد حس مشترک با یافته های علوم اعصاب مقایسه و بررسی شود.

آیه نوزدهم سوره توبه، مشهور به آیه «صادقین» است. شأن نزول آن، بیان فضلت وبرتری پیامبر اسلامj است. شماری از مفسرین امامیه معتقدند که بر پایه ی دلالت التزامی و توّسع معنایی، این آیه را می توان دال بر عصمت ائمه اطهار  نیز قلمداد نمود. لازم به ذکر است که در میان مذاهب اسلامی مذهب امامیه قائل به عصمت امامان هستند. ازنظر امامیه همه امامان معصوم اند ولیکن زیدیه عصمت را منحصر به اصحاب کساء دانسته و به ائمه ی دیگر قابل تسرّی نمی دانند. هردو گروه نیز استدلال های خاص خود رادارند. مقاله پیش رو، تلاش می کند بر پایه ی تفسیر تطبیقی آیه «صادقین» به این پرسش که آیا می توان بر مبنای این آیه، طبق تفاسیر امامیه و زیدیه، استدلال متقن و موّجهی برای عصمت ائمه اهل البیت  ارائه نمود یا خیر؟ نشان خواهد داد که استدلال امامیه بر اساس این آیه در راستای اثبات عصمت ائمه ی اهل البیت  و گستره شمول آن، قابل دفاع تر از دیدگاه زیدیه است که عصمت را منحصر به اصحاب کساء می دانند.

در طول تاریخ، شعارها، عصاره نیازها و آرمان های بشر در حرکت های اجتماعی بوده است. برداشت توده مردم این است که شعار، امری ظاهری و سطحی است و حفظ شعار و اجرای آن ارتباطی با مسائل اصلی ندارد. یکی از مسائل اساسی هر انقلابی، ایدئولوژی آن است که نقش مهمی در پیشبرد انقلاب ایفا می کند. بررسی و مطالعه شعارهای آن می تواند روشن کننده ابعاد اساسی تفکر انقلاب باشد. شعار «ما می توانیم» که توسط مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم مطرح شد، آموزه ای است که امام خمینی (ره) به همه آموخت و با همین اصل اساسی توانست ایران را به عزت و پیشرفت در همه عرصه ها برساند. نوشتار حاضر با روش تحلیلی-توصیفی براساس منابع کتابخانه ای به واکاوی ریشه های قرآنی شعار «ما می توانیم» می پردازد. داده ها نشان می دهد که «ما می توانیم» مرادف اعتمادبه نفس در علم روان شناسی، ولی مفهوم آن بسیار گسترده تر و عمیق تر است. اعتمادبه نفس قرآنی از عناصر و مؤلفه هایی مانند کرامت نفس، عزت نفس، ایمان و تقوا شکل می گیرد و براساس خودشناسی، خداشناسی و توکل استوار می شود.

افزایش سن ازدواج، پدیده مهمی در حوزه تغییرات اجتماعی است و دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها عوامل اقتصادی است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که مهمترین مانع ازدواج جوانان در جوامع مختلف و به طور خاص در کشور افغانستان، مسئله اقتصادی و به تعبیر روشن تر، هزینه های سنگین ازدواج است که بار سنگین و طاقت فرسایی را بردوش جوانان و خانواده های آنها می نهد. می توان با فرهنگ سازی و آگاهی بخشی به خانواده ها و جوانان، بالا بردن معلومات دینی و ارتقای بینش اجتماعی مردم نسبت به پیامدهای مثبت ازدواج به هنگام و تبیین معضلات بالا رفتن سن ازدواج به نتایج مؤثری در این باره دست یافت. همچنین آسان سازی ازدواج با کمک های مالی به جوانان آماده ازدواج، احیای نیم آوری، اصلاح فرهنگ ازدواج و تشویق جوانان به ازدواج و برگزاری مراسم ساده و بدون تجملات و اسراف، گام های مؤثری در کاهش آمار ناآرامی های روحی، انحرافات اخلاقی، نابسامانی های اجتماعی و گسترش فرهنگ دینی دربین قشر بی بندوبار جوان برداشت.  

تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل تطبیقی قصر نماز مسافر در دیدگاه اخباری ها و قرآنی ها به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای می پردازد و تفسیر دو گروه از آیه 101 سوره نساء را به پژوهش می گیرد تا اشتراکات و اختلافات آن ها را درک کند و به بحث بگذارد. درباره نماز مسافر فقط یک آیه (نساء: 101) نازل شده است؛ لذا میدان تفسیر تنگ و دشوار اما اختلافات بسیار است. اخباری ها آیه را به نماز مسافر و وجوب قصر تفسیر کرده اند، که نمازهای چهاررکعتی باید دورکعتی خوانده شوند. مبنای تفسیر آن ها نیز اخبار عترت( است. قرآنی های اهل سنت از آن جا که سنت را مرجع استنباط حکم شرعی نمی دانند، بعضاً آیه را طبق ظاهر و سیاق آن به نماز خوف تفسیر کرده اند و قصر را رخصت می دانند، نه وجوب. علاوه براین، قصر را قصر در ارکان و هیأت نماز تفسیر می کنند، نه قصر در رکعات. قرآنی های شیعه به رغم اختلاف مبنایی اما در برخی وجوه قصر نماز مسافر با اخباری ها اشتراک نظر دارند؛ یعنی با نظر به اخبار معصومین( درباره احکام نماز مسافر فتوا داده اند و بر همین اساس، با قرآنی های اهل سنت اختلاف نظر دارند و بعضاً به آن ها نزدیک اند.

تفسیر نابه جا از آیات قرآن کریم، چالشی اساسی در حوزه علوم اسلامی به شمار می رود؛ حضور کم رنگ عقل در کنار نقل از یک سو و جمودگرایی نسبت به آیات متشابه از سوی دیگر سبب گمراهی و انحرافات فکری در تفسیر آیات الهی را بیش از پیش فراهم می آورد و بخش زیادی از معارف و باورهای اسلامی را نامعقول معرفی می کند. پژوهش پیش رو با رویکرد توصیف و تحلیل داده ها با تکیه برمنابع مکتوب، سعی دارد پیامد تفسیرهای انحرافی به ویژه تفسیر آیات متشابه، در آثار ابن تیمیه و برخی دیگر از عالمان وهابی را بکاود. یافته های آن نشان دهنده این نکته است که وهابیت با ناکارآمد خواندن عقل و جمود به ظواهر آیات متشابه، به دام تفسیرهای تشبیه و تجسیم از خداوند گرفتار آمده اند. ازآنجاکه مبنای فکری آنان را آیات و روایات مبین صفات الهی منهای ادراکات عقلی تشکیل می دهد سرانجام به توحید عددی در برابر توحید ذاتی خداوند که بدترین شرک به شمار می رود، معتقد شده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی طلاق عاطفی، نشانه ها، دلایل و راهکارهای پیشگیری و درمان آن انجام شده است. واژه طلاق که به معنای رها شدن است، در اصطلاح زندگی امروزی عبارت است از خاتمه دادن به زندگی مشترک زوجین. در طلاق عاطفی، زوجین بدون اینکه به طور رسمی از هم جدا شوند، عواطف خود را از یکدیگر دریغ کرده و نسبت به هم فقط حکم هم خانه را دارند؛ اینها بنا به دلایلی مانند: قبح طلاق، وجود فرزند، عدم حمایت های اقتصادی، و ... با تحمل این وضعیت دردناک با هم زندگی می کنند. طلاق عاطفی، آسیبی فراگیر و شایع در تمام دنیا است که از علت های آن: عدم توجه به نیازهای جنسی، برآوده نشدن نیازهای عاطفی، تغییر سطح انتظارات فرد بعد از ازدواج و انحرافات اجتماعی و ... را می توان نام برد. این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و داده ها با فیش برداری از منابع موجود جمع آوری شده است؛ که علاوه بر مفهوم طلاق عاطفی، نشانه ها و دلائل بروز آن، راهکارهایی برای پیشگیری و درمان آن ارائه می دهد.

وهابیت گروهی متحجر و متعصب است که با برداشت سطحی و نادیده گرفتن عقل در تفسیر براساس مبانی انحرافی خود، آیات و روایات را تفسیر می کنند. پیامد تفسیر انحرافی این گروه از مدعیان اسلام جنگ و تفرقه است که ضربه های سنگینی بر پیکر اسلام وارد ساخته است. مبانی تفکرات این گروه افراطی از زوایای متعدد بررسی شده است، اما باتوجه به پیامد تبلیغات انحرافی آنها و چالش های پیش رو همچنان جای تحقیق و پژوهش باقی است. ازاین رو نوشتار حاضر براساس منابع کتابخانه ای، به روش توصیفی-تحلیلی موضوع را بررسی می کند. یافته ها نشان می دهد که وهابیت با تفسیر انحرافی از آیات جهاد، قتال و روایات ضعیف، دیگر مسلمانان را بدعت گذار و کافر معرفی کرده است و باعنوان جهاد به قتل و کشتار دیگر مسلمانان می پردازند. درحالی که اسلام حقیقی، دین حمت و مودت است و هرگونه قتل و کشتار انسان بی گناه را محکوم می کند. جهاد وهابیت هیچ سنخیتی با جهاد حقیقی اسلام ندارد؛ زیرا جهاد حقیقی در اسلام جنبه دفاعی دارد و برای مسلمان کردن دیگران نیست.

این تحقیق بر اهمیت مفهوم فرهنگ رشته ای اهتمام دارد. یکی از مباحث بسیار مهم و مؤثر در شکل گیری فرهنگ رشته ای، پایبندی به ارزش های اخلاقیِ علمی است. لذا این پژوهش پیرامون بررسی رابطه ی فرهنگ رشته ای با میزان پایبندی به ارزش های اخلاقی علمی تدوین شده است. پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه ایلام به تعداد 6500 نفر می باشد که با استفاده از جدول مورگان تعداد 340 نفر به صورت نمونه ی تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل دو پرسشنامه محقق ساخته برای هر یک از سازه های پژوهش می باشد. روایی و پایایی تحقیق از طریق روایی صوری و آلفای کرونباخ سنجیده شد و روایی و پایایی موردتأیید قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی و با بهره مندی از نرم افزار spss25 صورت گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که ابعاد سه گانه ی فرهنگ رشته ای (ایفای نقش محقق، همکاری دانشگاهی، جو حمایتی برای فعالیت های پژوهشی) با پایبندی به ارزش های اخلاقی علمی در ارتباط است. در نهایت فرضیه اصلی پژوهش یعنی رابطه بین فرهنگ رشته ای با پایبندی به ارزش های اخلاقی علمی مورد تأیید قرار گرفت.

وحی، نوعی تکلم الهی و غیر مادیست که از راه حس و تفکر عقلی قابل درک نیست، بلکه برخی از انسانهای پاکسرشت، به خواست و عنایت الهی، اسرار و رموز هستی را از طریق وحی دریافت میکنند. در طول تاریخ، اندیشمندان ادیان مختلف، بر الهیبودن وحی اتفاق نظر داشتند، اما پس از رشد علوم تجربی و رواج حسگرایی، برخی از مستشرقین غربی، هر نوع ارتباط با غیب را انکار کردند. آنها از یک سو با انبوه معارف والا و جامع قرآن کریم روبهرو بودند و از سوی دیگر نمیخواستند یافتههای علوم تجربی را انکار کنند. بنابراین، برای جمع بین علوم مادی و عقیده به نبوت، وحی را نوعی نبوغ  ذاتی پیامبران خواندند. این نوشتار، با منابع کتابخانهای، به روش تحلیلی با دلایل عقلی و نقلی، بر ناروابودن  این نظریه تأکید میکند.

امروزه بدون شک، انواع مختلف تبلیغات مصرف کنندگان را مورد احاطه قرار داده اند. شرکت ها برای موفقیت و نفوذ در ذهن مخاطبان هدف خود به روش های گوناگونی متوسل شده اند. تائید محصولات و خدمات توسط افراد مشهور که برای جامعه شناخته شده اند، یکی از روش های اثربخش و پرهزینه است که شرکت ها برای بهتر شناخته شدن و بهتر به خاطر آوردن برندهای محصولات خود از گذشته تاکنون مورداستفاده قرار داده اند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر اثربخشی تأییدکننده ی مشهور در تبلیغات بر تصویر برند مورد تبلیغ می باشد. در این پژوهش هفت بعد اثربخشی تائید کنندگان مشهور ازجمله، تخصص، جذابیت، محبوبیت، آشنایی، تناسب (تجانس)، شباهت و صداقت (اعتماد) به عنوان متغیر مستقل و تأثیر آن بر تصویر برندبه عنوان متغیر وابسته بررسی شد. این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها روش توصیفی-پیمایشی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل مصرف کنندگان محصولات بهداشتی (شامپو) برند کلییر در ایران بوده و از این جامعه نامحدود 385 نفر نمونه به صورت آنلاین از طریق شبکه های اجتماعی با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه می باشد. روایی ابزار پژوهش از طریق روش روایی محتوای صوری و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ تائید شد. به منظور آزمون فرضیات پژوهش از مدل سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار اسمارت پی ال اس (حداقل مربعات جزئی)، استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد که ویژگی های اثربخشی تائید کننده ی مشهور نظیر جذابیت، محبوبیت و شباهت بر تصویر نام تجاری تأثیر مثبت و معناداری دارند، امّا برخی از ویژگی های اثربخشی تائید کننده ی مشهور نظیر تخصص، صداقت، آشنایی و تناسب بر تصویر نام تجاری تأثیر مثبت داشته ولی این تأثیر در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار نمی باشد.

بررسی نقش واسطه ای احساس غربت در رابطه بین اعتیاد به اینترنت و امنیت روانی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی همدان، هدف اصلی این پژوهش بوده است. روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد همدان بوده است، نمونه آماری200 نفر و به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. ابزارهای اصلی جهت جمع آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت یانگ، احساس غربت فن فیلت و امنیت روانی مزلو بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماراستنباطی ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیره و آزمون t استفاده شده است. نتایج نشان داد که: بین امنیت روانی و اعتیاد به اینترنت در دانشجویان رابطه معنادار منفی وجود دارد و با استفاده از اعتیاد به اینترنت، امنیت روانی دانشجویان را می توان پیش بینی کرد. بین احساس غربت و امنیت روانی و اعتیاد به اینترنت رابطه معناداری به دست نیامده است. بین میزان اعتیاد به اینترنت، احساس غربت و امنیت روانی در دانشجویان پسر و دختر تفاوت معناداری وجود ندارد. اعتیاد به اینترنت در دانشجویان مجرد بیشتر از دانشجویان متأهل است. بین احساس غربت در دانشجویان مجرد و متأهل تفاوت معناداری وجود ندارد. امنیت روانی دانشجویان متأهل بیشتر از دانشجویان مجرد می باشد. میزان اعتیاد به اینترنت، امنیت روانی و احساس غربت دانشجویان بومی و غیربومی تفاوت معناداری وجود ندارد.

اسلام، خانواده را رکن اصلی و هسته مرکزی جامعه می شناسد وآن را اولین نهادی به شمار می آورد که تربیت و شکوفایی نسل جوان و سرانجام ترقی ملت ها را در پی دارد درآن شکل می گیرد. این کانون همواره مورد تهاجم فرهنگ بیگانه بوده است. از این رو، سلطه جهانی غرب با هدف تسلط بر منابع ملی و مادی کشورهای اسلامی و با استفاده از تکنولوژی و ابزارهای تبلیغاتی و... سعی دارد ارزش های فرهنگی و دینی مسلمانان را کم رنگ و نقش خانواده را در تربیت صحیح فرزندان بی اثر سازد تا نیروی نسل جوان را در پیشرفت و بالندگی کشورها از راه اشاعه فساد و بی بند و باری از بین ببرد. این موضوع هم نگران کننده و هم هشداری جدی برای خانواده ها و دست اندرکاران امور فرهنگی کشورها است. بنابراین، در این نوشتار سعی شده است ابتدا کارکردهای خانواده بررسی شود، سپس عناصر و نمادهای تهاجم فرهنگی که به کارکرد خانواده آسیب جدی می رساند و یا بر آن تاثیر دارد، ارزیابی گردد. سرانجام به منظور حراست از خانواده و کارکرد مثبت آن، راهکارهای دینی و فرهنگی متناسب با رسالت اسلامی و اجتماعی ارائه نماید.