کتاب علوم تجربی

هدف از مطالعه ی حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی مطالعات اجتماعی و علوم تجربی دوره ی راهنمایی بر اساس مؤلفه های هوش هیجانی می باشد. به همین منظور کتاب های مطالعات اجتماعی و علوم سال اول، دوم و سوم با توجه به مؤلفه های هوش هیجانی بر اساس چک لیست دیوید گلمن که شامل 5 مؤلفه و 26 زیرمجموعه می باشد، با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که متداول ترین مؤلفه ی هوش هیجانی در متن کتاب مطالعات اجتماعی، مؤلفه ی آگاهی اجتماعی، در تمرین ها، مؤلفه ی خودمدیریتی و در تصویرها، مؤلفه ی مهارت اجتماعی و در متن و تمرین های کتاب علوم، مؤلفه ی خودمدیریتی می باشد. بیشترین میزان توجه در متن کتاب اجتماعی سال اول شامل مؤلفه ی خودمدیریتی و در سال دوم و سوم، مؤلفه ی آگاهی اجتماعی و در متن کتاب علوم سال اول مؤلفه ی انگیزش و در سال دوم و سوم مؤلفه ی مهارت اجتماعی و خودآگاهی، در تمرین های کتاب اجتماعی هر سه سال، مؤلفه ی خودمدیریتی و در تمرین های کتاب علوم سال اول و دوم مؤلفه ی خودمدیریتی و در سال سوم، مؤلفه ی مهارت اجتماعی و در تصویرهای کتاب اجتماعی هر سه سال شامل مؤلفه ی مهارت اجتماعی بوده است. به هیچ کدام از مؤلفه های هوش هیجانی در تصویرهای کتاب های علوم توجه نشده است. با توجه به نتایج پژوهش در کل می توان گفت که به مؤلفه های هوش هیجانی در کتاب مطالعات اجتماعی توجه شده است، در حالی که به این مؤلفه ها در کتاب علوم بسیار کم توجه شده است. همچنین مؤلفه های هوش هیجانی در کتاب های مطالعات اجتماعی و علوم تجربی به طور منطقی و از یک پایه به پایه ی دیگر مرتب نشده است.

کتب درسی در نظام آموزش وپرورش یکی از عناصر مهم تلقی می شود که در تحقق اهداف نظام آموزشی نقش مهم و اساسی دارند. در این پژوهش به تحلیل محتوای متن، تصاویر و فعالیت های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در سال تحصیلی ۱۳۹5 بر مبنای فعال و غیرفعال بودن محتوای کتاب بر اساس تکنیک ویلیام رومی پرداخته شده است؛ و روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش، کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در سال تحصیلی ۱۳۹5 بود. یافته های تحقیق نشان داد که ضریب درگیری متن 55/0 است که نشان می دهد متن کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی به شیوه فعالی نوشته شده است. ضریب درگیری تصاویر نیز 75/1 تعیین شد که نشان داد تصاویر کتاب، دانش آموز را درگیر در یادگیری نمی کند. همچنین در بخش تحلیل شاخص فعالیت محور بودن کتاب، ضریب درگیری 33/6 تعیین شد که نشان می دهد کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی، فعالیت محور نمی باشد.

هدف از این مطالعه تحلیل محتوای مباحث زیستی کتب درسی علوم تجربی پایه ی پنجم و ششم ابتدایی از لحاظ میزان فعال بودن متن و تصاویر این مباحث با استفاده از روش ویلیام رومی می باشد. محتوای مورد نظر از نظر معیارها یا شاخص های مشخص و از پیش تعیین شده بررسی شد. روش مطالعه، تحلیل محتوا و از حیث هدف در زمره مطالعات کاربردی قرار دارد. در این مطالعه واحد تحلیل، جملات و تصاویر درنظرگرفته شده است. جامعه آماری شامل مباحث زیستی کتب تالیفی علوم تجربی پایه های پنجم و ششم ابتدایی در سال تحصیلی 1400-1399 می باشد. نتایج مطالعه حاضر بر اساس روش ویلیام رومی نشان داد که شاخص درگیری جملات متن در مباحث زیستی کتب علوم تجربی پایه های پنجم و ششم ابتدایی به ترتیب در بازه ی مناسب۸۶/۰ و۵۳/۰ و نیز شاخص درگیری تصاویر مربوط به این مباحث، به ترتیب در بازه ی مناسب ۶۳/۰ و۶۱/۰ است. نتایج مطالعه نشان می دهد که ضرایب درگیری مطالب زیستی این کتب چون به عدد 5/0 نزدیکتر و با عدد 5/1 فاصله بیشتری دارد، لذا مطالب زیستی تالیف شده این کتب به طور نسبی به صورت فعال تالیف شده است، اما با وضع مطلوب فاصله دارد.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی سال تحصیلی  1399-1400 براساس مؤلفه های مهارتهای زندگی است. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی است که با استفاده از روش تحلیل محتوی انجام شد. جامعه پژوهش کلیه فصول کتاب علوم تجربی پایه سوم مصوب سازمان برنامه ریزی کتب درسی در سال 1399 بود و واحدهای تحلیل، جملات، تصاویر و فعالیت های کتاب مذکور می باشد. تحلیل محتوای واحد های تحلیل بر اساس فهرست وارسی و بر اساس دیدگاه سازمان جهانی بهداشت انجام پذیرفت. در این پژوهش مهارت فردی در 9 مفهوم کلی؛ خودآگاهی، همدلی، تصمیم گیری، برقراری ارتباط موثر، ارتباط بین فردی، مقابله با هیجانات منفی و استرس، حل مساله، تفکر خلاق، تفکر انتقادی توزیع شده اند. از مجموع 3821 مؤلفه ارائه شده مربوط به مهارت زندگی در کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی441 مورد (54/11%) مربوط به مؤلفه ی خودآگاهی،57 مورد ( 49/1%) مؤلفه ی تفکر انتقادی ، 196 مورد (12/5 تفکر خلاق، 52 مورد (36/1%) مؤلفه مقابله با هیجانات منفی، 206 مورد (39/5 %) مؤلفه مقابله با استرس، 758 مورد (83/19 %) مؤلفه حل مسأله، 656 مورد (16/17%) مهارت ارتباط بین فردی ، 632 مورد (54/16%) مهارت برقراری ارتباط موثر،725 مورد (97/18%) مهارت تصمیم گیری، 98 مورد (56/2%) مهارت همدلی می باشد که بیشترین توجه به مولفه های مقابله با استرس و مهارت برقراری ارتباط انجام شده و کمترین توجه به مولفه تفکر خلاق صورت گرفته است

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های معرفت شناسی شخصی در برنامه درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی و تحلیل محتوا بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کتب درسی علوم تجربی پایه های چهارم، پنجم و ششم در سال تحصیلی 98-1397 بود و از آنجا که ضرورت بررسی تمامی محتواها وجود داشته است، نمونه گیری وجود نداشته و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین، در مرحله پیمایش 22 نفر از اساتید و متخصصان رشته های علوم تجربی، ادبیات فارسی و روان شناسی به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه معرفت شناسی شخصی کودکان و سیاهه ثبت داده استفاده شد. برای تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی مانند فراوانی و درصد و نیز ضریب بار عاملی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که در پایه چهارم، بیشترین تأکید بر سادگی دانش (107 مورد) و کمترین تأکید بر قطعیت دانش (3 مورد) بوده است. در پایه پنجم، بیشترین تأکید بر توجیه پذیری دانستن (65 مورد)، نتیجه دانستن (60 مورد) و قطعیت دانش (30 مورد) و کمترین تأکید بر سادگی دانش (30 مورد) بوده است و در پایه ششم، توجیه پذیری دانستن (50 مورد) و نتیجه دانستن (40 مورد) بیشترین تأکید را داشته و سادگی دانش (5 مورد) کمتر مورد تأکید بوده است. به طور کلی، 6 / 63 درصد از محتوای کتاب های درسی علوم تجربی پایه های چهارم تا ششم به مؤلفه های معرفت شناسی شخصی اختصاص یافته است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی و ارزیابی میزان توجه به آموزش محیط زیست در کتب درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی مقطع راهنمایی تحصیلی در دو بخش متن و تصویر می باشد. با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر، در این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده گردید. شاخص ها و استانداردهای آموزش محیط زیست در قالب مهارت های پرسش و تحلیل، دانش فرآیندها و سیستم های طبیعی، بررسی موضوعات زیست محیطی، مهارت های عمل و تصمیم گیری و مسؤولیت شهروندی و مدنی تدوین و تنظیم گردید. نتایج و یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین میزان توجه به مؤلفه های آموزش محیط زیست در دو بخش متن و تصاویر کتب تعلیمات اجتماعی به ترتیب در کتب پایه های اول، دوم و سوم و در کتب علوم تجربی به پایه های اول، سوم و دوم صورت گرفته است. در عین حال که نتایج پژوهش مستنداً نشان می دهد که مجموعاً میزان توجه به شاخص ها و مولفه های آموزش محیط زیست در کتب مذکور در حدی نازل و نارساست که باید با توجه به نقش و اهمیت کتب درسی در نظام آموزش و پرورش کشور، اصلاحات و تغییرات اساسی در این حوزه انجام گیرد.

هدف کلی تحقیق حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم دوره اول ابتدایی از نظر میزان توجه به مهارت های فرایندی است. جامعه آماری مشتمل بر کتاب های درسی علوم دوره اول ابتدایی بود و کل جامعه آماری برای نمونه در نظر گرفته شده است. در این تحقیق علاوه بر تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی از روش آنتروپی شانون برای ارزیابی ضریب اهمیت مؤلفه های مربوط به مهارت های فرایندی استفاده شد. واحدهای مربوط به مهارت های فرایندی شامل مهارت های مشاهده، برقراری ارتباط، اندازه گیری و کاربرد ابزار، آزمایش کردن، استنباط کردن، فرضیه سازی، پیش بینی، طراحی تحقیق، نتیجه گیری و طبقه بندی در متن و تصاویر کتاب های درسی علوم تجربی دوره اول ابتدایی است. نتایج تحقیق نشان داد از مجموع 578 واحد ثبت شده، بیشترین تکرار مربوط به مؤلفه برقراری ارتباط با 192 واحد (21 / 33 درصد) و مشاهده با 168 واحد (06 / 29 درصد) اختصاص یافته است، و کمترین تکرار مربوط به مؤلفه های پیش بینی با 9 واحد (56 / 1 درصد) و طراحی تحقیق با صفر واحد (0 درصد) است. بیشترین مقادیر ضریب اهمیت مؤلفه های فرایندی در علوم دوره اول ابتدایی نیز مربوط به مؤلفه های برقراری ارتباط و نتیجه گیری (115 / 0) بوده و مؤلفه های فرضیه سازی (101 / 0) و طراحی تحقیق (0) در رتبه آخر قرار دارد. در مجموع، مؤلفه طراحی تحقیق در کتاب های درسی علوم تجربی دوره اول مورد بی توجهی قرار گرفته است و این خود عاملی بر نامتوازن بودن مؤلفه های مهارت های فرایندی در کتاب درسی ذکر شده است.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی دو مؤلفه تفکر انتقادی و میل درونی بر اساس میزان اهتمام به مهارتهای فلسفی در کتاب درسی علوم تجربی پایه پنجم ابتداییاز دیدگاه معلمان شهر همدان بود. روش: روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری، کلیه معلمان پایه پنجم شهر همدان به تعداد 1105 نفر بودند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته سنجش مؤلفه های مهارت فلسفی بود که روایی آن با نظر متخصصان، تأیید و برای محاسبه ضریب پایایی از آلفای کرونباخ(82 درصد) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از شاخصهای آمار توصیفی و آزمون ناپارامتریک خی دو استفاده شده است. یافته ها: کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در حد زیاد بر دو مؤلفه مهارت انتقادی(ارزیابی، استنباط و استدلال) و میل درونی(ارتباط، کاوشگری و کنجکاوی) تأکید دارد. نتیجه گیری: اجرای برنامه فلسفه برای کودکان می تواند بر مهارتهای استدلالی، فکری و عملکرد رفتاری کودکان مؤثر واقع شده و در ایجاد صفاتی چون: انگیزه قوی، کنجکاوی هوشمندانه، استقلال فکری و عملی، تمایل به خودشکوفایی و انجام کار، خود اطمینانی و ایجاد حساسیت در فرد نسبت به مسائل تأثیر مثبت داشته باشد. آموزگاران با اتخاذ رویکرد آموزش تفکر می توانند بر کیفیت تفکر انتقادی و میل درونی کودکان اثر بگذارند.