زندگی دانشجویی

این مقاله با مطالعة وضعیت امروز دانشگاه های ایران از طریق تحقیق درباره احوالات زندگی دانشجویی، سعی دارد ابعاد هویت حرفه ای دانشجویان را بررسی نماید. هویت حرفه ای یک هویت اجتماعی است و در ارتباط با دیگران و از طریق یادگیری و آموزش عملی و تجارب حرفه ای ایجاد می شود. برای دانشجویان، آغاز رسمی حرفه اجتماعی، همزمان است با آغاز مطالعات که از طریق آموزش های عملی مربوط به رشته تحصیلی، شکل گیری هویت حرفه ای آنها تشدید و تقویت می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد، هویت حرفه ای دانشجویان دارای دو بعدِ هویت علمی و هویت شخصی است. هویت علمیِ دانشجویان از طریق گرایش ها و نگرش ها و نیز تلاش ها و کنش های علمیِ دانشجویان شکل می گیرد. هویت شخصی نیز درک و تصوری است که دانشجو ازخودش به عنوان یک کنشگر علمی و در محیط دانشگاهی به دست می آورد. همچنین توسعه هویت حرفه ای با موقعیت فرد در درون جامعه در ارتباط است؛ ازاین رو، جنس، پایگاه اجتماعی و اقتصادی، حمایت های خانواده و دوستان، محیط و شبکه های اجتماعیِ فرد در شکل گیری هویت حرفه ای وی مؤثرند

پردیس های دانشگاهی علاوه بر کارکردهای آموزشی و پژوهشی می توانند مکانی برای جامعه پذیری علمی و انتقال هنجارهای علم و بالندگی فرهنگی دانشجویان محسوب شوند. آنچه که مرتون الزامات نهادی علم می نامد. زندگی دانشجویی در ایران به دلیل ضعف شکل گیری اجتماع علمی و نقص در تکامل دانشگاه همیشه بحث برانگیز بوده است. هدف مقاله حاضر تبیین ویژگی های زندگی دانشجویی در ایران از زبان خود دانشجویان، و به عبارت دقیق تر پاسخگویی به این سوال اساسی است که دانشجویان چه دیدگاهی نسبت به محیط پردیس و تمایزات و الزامات نهادی آن دارند؟ در این مطالعه استفاده شده است. بدین منظور تعداد 60 پرسشنامه باز تکمیل شده «تحلیل محتوا» اکتشافی از روش توسط دانشجویان استخراج و کدگذاری و تحلیل شده است. یافته ها نشان داد مضامین ذکر شده توسط دانشجویان، معرف عدم کنشگری آنان در عرصه تولید و مصرف علم، عدم تمایز جدی پردیس با سایر محیط های جوانان، ضعف سنت ها، اسطوره ها، ارزش ها، عادات، آیین ها و دستاوردهای آکادمیک در زندگی دانشجویی می باشد. همچنین بیانگر ضعف شکل گیری اجتماع علمی و هنجارهای آن و نیز دغدغه های دانشجویان عمدتاً فردی و تماشاگرانه و منفعل و غیر ایدئولوژیک است.

این مقاله به واکاوی تجربیات زیسته دانشجویان دانشگاه فرهنگیان از زندگی در خوابگاه های دانشجویی می پردازد. زندگی در خوابگاه های دانشجویی به مثابه برنامه درسی پنهان می تواند تأثیرات عمیق شناختی، احساسی و رفتاری بر دانشجویان داشته باشد. بررسی تجربیات زیسته دانشجویان از زندگی دانشجویی، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار مدیران و سیاست گذاران آموزشی و تربیتی دانشگاه قرار می دهد. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه فرهنگیان البرز هستند. نمونه ها بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند که شامل 16 دانشجوی ساکن خوابگاه دانشگاه فرهنگیان البرز هستند. تعداد نمونه ها بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شدند. روش پژوهش، روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی است که داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساخت مند جمع آوری و به روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شدند. تجربیات زیسته دانشجویان از زندگی دانشجویی در 10 مقوله و 3 مضمون اصلی دسته بندی شدند. مضامین اصلی عبارت اند از: سبک زندگی دانشجویی، تجربیات یادگیری فردی، تجربیات یادگیری اجتماعی. بررسی تجربیات زیسته دانشجویان نشان می دهند که زندگی دانشجویی نوعی سبک زندگی است که مشکلات و محدودیت های خاص خود را دارد و این سبک زندگی دانشجویی پیامدهای یادگیری اجتماعی و فردی مهمی بر دانشجویان دارد. از آنجایی که بخش مهمی از یادگیری های دانشجویان در دانشگاه فرهنگیان در خوابگاه های دانشجویی رخ می دهد؛ بنابراین ضرورت دارد که این بخش از فرصت ها و منابع یادگیری دانشجویان مورد توجه مدیران و سیاستگذاران تربیت معلم قرار گیرد.

دوران دانشجویی یکی از برهه های مهم زندگی  است. بخش قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه ها در سراهای دانشجوئی زندگی می کنند و به سبب غربت و دوری از خانواده مسائل این قبیل دانشجویان باید بیشتر و دقیق تر موردمطالعه علمی قرار گیرد. هدف پژوهش حاضر بررسی پنداره های ذهنی دانشجویان دختر از زندگی در سراها صورت گرفته است. زندگی دانشجویی  هم یک فرصت است و هم تهدید. تفسیر و تأثیرپذیری دانشجویان دوره از زندگی بسیار متفاوت و گاه متضاد است. ویژگی های سنی،جنسی، تحصیلی و شرایط فردی و اجتماعی و نیز محیط درس و دانشگاه و جوانی و تغییرات اجتماعی همه با هم در زندگی دانشجو حاضرند و آن را پیچیده و چندوجهی می سازند. برداشت های خود دانشجویان از زندگی دانشجویی مهم ترین مقوله  بشمار می رود. مشارکت کنندگان این پژوهش را 22 نفر از دانشجویان ساکن در سرای دانشجویی فرزانگان دانشگاه بوعلی سینا تشکیل می دهند. محققان از رویکرد کیفی نظریه زمینه ای و تکنیک جمع آوری اطلاعات مصاحبه ی عمیق برای بررسی موضوع استفاده نموده اند. تحلیل داده ها نشان می دهد شرایط زمینه سازی نظیر "بافت قومیتی فرهنگی" دانشجویان ساکن سراها " بافت مکانی-فضایی "خوابگاه"، "تأثیر هویت جمعی" و "تأثر پذیری"، "اقتضای سنی" و نظایر آن و عوامل دیگری نظیر روند "تغییرات جهانی سبک زندگی جوانان" و " تقارن با فضای مجازی" که به عنوان شرایط مداخله گر هستند دانشجویان را بر آن وا می دارد تا در این شرایط با قرار گرفتن در این بستر راهبردهای "هویت یابی"، "حرکت به سمت تعامل و تقارب فرهنگی"، "خود مراقبتی" و نظایر آن را بر گزینند که این راهبردها در نتیجه به پنداره های ذهنی دانشجویان ساکن در سرا از زندگی در این اماکن می انجامد.

خوابگاه و زندگی دانشجویی در سراسر دنیا برای تمام دانشجویان چه خوب و چه بد تجاربی را به دنبال دارد. افرادی که برای تحصیل دانشگاه دور از شهر خود را انتخاب می کنند، اکثریت خوابگاه را برای زندگی در حین تحصیل انتخاب می کنند؛ چراکه خوابگاه از طرف خود دانشگاه تعبیه شده و اصولاً برای دانشجویان راحت تر است، چون تسهیلاتی را نیز برای دانشجویان در نظر می گیرند. دانشگاه فرهنگیان نیز از این امر مستثنی نیست. دانشگاه فرهنگیان دارای پردیس ها و مراکزی است، که تعداد محدودی از این پردیس ها و مراکز در هر استان وجود دارد؛ بنابراین، دانشجو معلمان از سراسر یک استان در چند شهر خاص به تحصیل می پردازند و نیازمند محلی برای سکونت هستند و غالباً به پیشنهاد خود دانشگاه نیز خوابگاه را برای سکونت انتخاب می کنند. هدف این پژوهش، بررسی تجربه ی زیسته دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان از زندگی در خوابگاه دانشجویی است. به همین منظور از رویکرد کیفی و از روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. جامعه ی آماری این پژوهش دانشجو معلمان دو رشته آموزش ابتدایی و آموزش تربیت بدنی دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجان غربی (مرکز شهید مطهری خوی) بودند، که از این جامعه با روش نمونه گیری هدفمند از میان دانشجو معلمان ورودی مهر و بهمن ۱۳۹۷ که بیشترین میزان حضور در خوابگاه را دارند، نمونه انتخاب شد. اطلاعات لازم با استفاده از مصاحبه نیمه سازمان یافته کسب گردید. مدت زمان هر مصاحبه ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت متغیر بود و پس از ۱۲ مصاحبه، اشباع اطلاعاتی حاصل شد. پس از انجام مصاحبه ها و کدگذاری و تحلیل آن ها با استفاده از نرم افزار nvivo تجربه ی دانشجو معلمان از زندگی در خوابگاه دانشجویی در ۴ مضمون اصلی شامل: انتظارات و امکانات، بهداشت محیط، تعامل و ارتباط، کیفیت تحصیل و ۱۸ زیر مضمون قرار گرفت. نتایج بررسی نشان می دهد که خوابگاه دانشگاه فرهنگیان دارای کمبودهایی بود مانند نبود اتاق مطالعه، تعداد بالای افرادی که در یک اتاق زندگی می کنند، غذای نامناسب و برخی کمبودهای دیگر و اما به هرحال فرصت هایی نیز برای دانشجویان به دنبال داشت تا تجربه های جدیدی کسب کنند.

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی موضوعات اساسی مورد نیاز سبک زندگی دانشجویی برای اثربخش تر شدن آنها، با توجه به دیدگاه صاحب نظران اسلامی بود. روش: روش پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی متوالی بود. در بخش کیفی از روش تحلیلی- استنتاجی و در بخش کمّی از روش پیمایشِ پرسشنامه ای و انجام آزمونهای آماری استفاده شد. جامعه آماری اول، کلیه منابع مرتبط با سبک زندگی دانشجویی با توجه به دیدگاه صاحب نظران اسلامی و جامعه دوم، شامل تعدادی از اساتید حوزه علمیه مشهد و استادان معارفِ اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 93-1392 بود. در جامعه اول از آنجا که کلیه منابع و مدارک موجود استفاده شد، نمونه گیری صورت نپذیرفت و در جامعه دوم، از 52 نفر با استفاده روش نمونه گیری هدفمند(نمونه گیری گلوله برفی) استفاده شدند. یافته ها : ارائه چارچوب مفهومی سبک زندگی دانشجویی در پنج مؤلفه کلّی، که عبارتند از: فعالیتهای آموزشی، فعالیتهای اوقات فراغت، فعالیتهای عبادی، بهداشت و تغذیه و فعالیتهای سیاسی. نتیجه گیری: دوره دانشجویی به لحاظ قرار گرفتن در طیف وسیعی از مشکلات عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و تحصیلی، دوره ای حساس و نیازمند آموزشهای خاص و دریافت اطلاعات مفید در جهت پیشگیری و حل مشکلات است؛ بنابراین، توجه به چارچوب مفهومیِ سبک زندگی دانشجویی برای کلیه دانشجویان پیشنهاد می شود.