مطالعات اجتماعی ایران

داشتن شغل یکی از ابعاد مهم زندگی انسان مدرن است و کاریابی با تولد جامعه شناسی اقتصادی جدید موردمطالعه جامعه شناسان اقتصادی قرار گرفته است. ایران در دهه های گذشته با مشکلات اقتصادی متعددی ازجمله نرخ های بیکاری بالا روبه رو بوده است. باتوجه به دشواری کاریابی در این دوره و با طرح این مسئله که شبکه های روابط اجتماعی چه نقشی در کاریابی دارند، این مقاله از دید جامعه شناسی اقتصادی جدید و با استفاده از رهیافت شبکه ای به بررسی کاریابی در شهر ابهر می پردازد. پژوهش حاضر از بُعد نظری برمبنای نظریه های مارک گرانووتر و نان لین بنا شده است. روش این پژوهش پیمایش بوده و داده ها با استفاده از پرسش نامه ساخت یافته از نمونه ای که به صورت خوشه ای از شهر ابهر در استان زنجان انتخاب شده بودند گردآوری شده اند.یافته های پژوهش نشان می دهد که 1) استفاده از شبکه روابط اجتماعی مهم ترین روش جست وجو و دستیابی به شغل در میان نمونه موردمطالعه بوده است، 2) نظریه منابع اجتماعی نان لین دارای کفایت لازم برای بررسی موضوع موردمطالعه است، 3) با اینکه نظریه قوت پیوندهای ضعیف گرانووتر رد می شود، یافته ها از نظریه حک شدگی او پشتیبانی می کنند.

در مقاله حاضر آراءِ میشل فوکو درباره انقلاب اسلامی ایران بازخوانی شده است و سپس چالش های دولت سازی در جامعه پساانقلابی ایران با تکیه بر تحلیل فوکو از دولت مدرن با روش تحلیل مفهومی موردنقد و بررسی قرار گرفته است. فوکو انقلاب اسلامی ایران را تجلی اراده جمعی ایرانیان برای مقاومت در برابر سلطه و رسیدن به رهایی می دید. به عقیده فوکو ایرانیان می خواستند به کمک اسلام شیعی مسیر جدیدی در تاریخ باز کنند و تجربه زندگی و هویت خود را دگرگون کنند. از طرف دیگر، دولت مدرن مبتنی بر اصل مصلحت دولت شکل گرفته است که با حکومت مندی و زیست سیاست پیوند خورده است و تحکیم  و توسعه قدرت دولت را مقدم بر هر امر دیگری می داند. مصلحت دولت ایجاب می کند که دولت با کمک ضوابط حقوقی، تکنولوژی های امنیتی و تکنولوژی های انضباطی به نظارت، کنترل، به هنجارسازی و تنبیه مردم بپردازد. ازاین رو، رابطه بین انقلاب و دولت مورد، رابطه ای مسئله دار خواهد بود. بین انقلابی گری و دولت سازی شکافی پرنشدنی وجود دارد. دولت سازی در جامعه پساانقلابی الزاماً بر مبنای آرمان های انقلاب پیش نخواهد رفت و همواره بین مصلحت دولت و آزادی و عدالتی که در انقلاب مطالبه می شده، تنش وجود دارد.                       

در دوره پهلوی اول ساختار سیاسی در ایران بهسمت ایجاد دولت مدرن و تسلط گفتمان تمرکزگرایی حرکت کرد و در این زمینه با تأسیس و تقویت نهادهای مختلفی مانند شورای عالی معارف و آموزش و پرورش مدرن، ملی گرایی باستان گرا مبتنی بر زبان فارسی مسلط شد. مقاله حاضر با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، مصوبات این شورا را از خلال مراحل توصیف، تفسیر و تبیین متون مور دتحلیل قرار داده و با افشای لایه های پنهان و ایدئولوژیک این مصوبات، به تحلیل گفتمان مل یگرایی در جریان نوسازی نظام آموزش و پرورش پرداخته و مؤلف ههای ملی گرایی فرهنگی مبتنی بر یک نژاد و زبان را بررسی کرده است. براساس نتایج تحقیق م یتوان گفت که نوسازی نظام آموزشی با سیاست ترویج زبان فارسی و درپیش گرفتن استراتژی فرافکنی وحدت به گذشته از طریق تاریخ سازی و با بهره گیری از مفاهیمی مانند باستان گرایی و نژادگرایی از طریق استراتژ یهای طرد و ادغام تلاش کرد تا وحدت ملی مدنظر مل یگرایان را در شکل یکسان سازی محقق سازد و کثرت فرهنگی موجود در ایران را انکار و تنوع قومی و زبانی را تضعیف کند.

این مطالعه کیفی با هدف کاوش میان ذهنیت مهاجران واردشده به دو محله حاشیه نشین اهواز و ارائه یک مدل پارادایمی از کنش های آنان و شرایط و پیامدهای مرتبط به انجام رسیده است. روش مورداستفاده در این پژوهش نظریه داد هبنیاد بوده است. داد ههای این پژوهش از طریق مصاحبه عمیق و شیوه نمونه گیری هدفمند  نظری در شهر اهواز گردآوری و جهت تحلیل داد هها از پنج شیوه کدگذاری باز، توسعه مفاهیم، وارد کردن زمینه، وارد کردن فرایند و یکپارچه سازی مقولات استفاده شد. داده های گردآور یشده در قالب شش مقوله عمده و یک مقوله هسته کدگذاری و تحلیل شدند. مدل پارادایمی ارائ هشده شامل سه بعد شرایط، کنش  تعامل ها و پیامدهاست که در بخش شرایط شامل رسانه شهرگرا، آرمان گرایی و ایدئالیسم، دگرگونی ایستارها و نگرش ها؛ در بخش کنش- تعامل شامل مهاجرت در جهت راح تطلبی مصر فگرایانه/ شغلی؛ و در بخش پیامد شامل تقویت اقتصاد غیررسمی است که حول یک مقوله هسته به نام مهاجرت به مثابه کنشی افق گشایانه شکل گرفته اند.

تدوین و اجرای مرام نامه ها و منشورهای اخلاق حرفه ای علم از ضروری ترین و بدیهی ترین اقدامات انجمن های علمی در ترویج اخلاق علم است که معمولاً در چارچوب رشته و فعالیت علمی موردنظر تدوین می شوند. این مقاله با تمرکز بر نمونه ای از مرام نامه های انجمن های علمی در جهان درپی پاسخ به این پرسش است که اصول اخلاق حرفه ای میان انجمن های علمی کدام است؟ و انجمن های علمی بر سر چه اصولی وفاق دارند و این وفاق به چه میزان است؟ برای پاسخ به پرسش های پیش گفته با روش تحلیل محتوای کیفی و کمی متن، به بررسی 235 کد اخلاق حرفه ای مندرج در مرام نامه 28 انجمن علمی پرداختیم. یافته ها نشان داد، باوجود اینکه کدنامه های اخلاق حرفه ای انجمن ها از ساختار چندگانه و متنوعی برخوردارند، درمجموع و با فراوانی متفاوت کدهای اخلاق حرفه ای دربرگیرنده20 کد اصلی هستند. فرهنگ هر رشته علمی متناسب با ماهیت رشته و موضوع آن بر تعیین اصول اخلاق حرفه ای و تناسب رشته با مواردی که از حرفه ای های آن رشته انتظار می رود تأثیر می گذارد. در میان انجمن های علمی بر سر برخی کدها توافق بیشتری وجود دارد، آن ها را «کدهای وفاق» می نامیم این کدها هسته اصلی مرام نامه را شکل می دهند. از آن سو کدهای متنوع و خاصی داریم که آن ها را «کدهای تمایز» می نامیم، این کدها حسب تنوع فرهنگ رشته شکل گرفته است. درمجموع کشف نیمرخ کدهای اخلاق حرفه ای در سطح جهانی دستاورد اصلی این پژوهش است.

احداث سدهای مخزنی در شش دهه گذشته زمینه ساز جابه جایی بیش از 100 میلیون نفر از محل زندگی خود شده است. مطابق نتایج بررسی حاضر، در ایران نیز بیش از 2 میلیون نفر جمعیت تحت تأثیر احداث سدها قرار گرفته اند. هدف این پژوهش بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی سیاست پرداخت نقدی خسارت در آزادسازی مخازن سدها، نقد این سیاست و شناسایی عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردی و پیامدهای آن بوده است. چارچوب مفهومی پژوهش بر ارزیابی اثرات اجتماعی مبتنی است. روش پژوهش کیفی و از  تکنیک نظریه زمینه ای استفاده شده است. شرکت کنندگان این پژوهش 38 نفر از مطلعان و خبرگان محلی بودند که با پرسش نامه نیمه ساختمند موردمصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل با سه روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی در دستور کار قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها 822 مفهوم کلی،  133 مقوله فرعی، 18 مقوله اصلی و 1 مقوله مرکزی را نشان می دهد. یافته های پژوهش براساس مدل پارادیمی، ازهم گسیختگی ساختار اجتماعی و بافت فرهنگی را در اجرای سیاست پرداخت نقدی خسارت نشان می دهد. نتایج حاصل از پژوهش به ضرورت تغییر رویکرد، اصلاح لوایح قانونی، تعیین متولی حوزه اجتماعی و پایش تأثیرات اجتماعی طرح ها منتهی شده است.