مطالعات اجتماعی ایران

این پژوهش با هدف بررسی میزان اعتماد اجتماعی و مشارکت و چگونگی رابطه آ نها با خودسانسوری شهروندان شهر یزد انجام شده است. منظور از خودسانسوری این است که افراد به علل گوناگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نظریاتشان را بیان نکنند. برای تدوین چارچوب نظری از نظریات گیدنز، بلاو، پارسونز و زیمل استفاده شد. روش پژوهش، پیمایش بوده و برای جم عآوری داد هها از پرس شنامه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، شهروندان 15 ساله و بیشتر شهر یزد در سال 1397 بودند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر تعیین گردید و برای انتخاب نمون هها از روش نمونه گیری خوشه ای چن دمرحل های استفاده شد. برای بررسی اعتبار و پایایی پرسش نامه از اعتبار صوری و ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. یافته ها نشان داد که خودسانسوری در بین شهروندان یزدی در حد متوسط بوده و رابطه آن با دو متغیر مشارکت و اعتماد اجتماعی، منفی و معنی دار بوده است. اعتماد اجتماعی با ضریب 0-، همبستگی معکوسی با خودسانسوری داشتند. / -0/417 و مشارکت با ضریب 235 بررسی مدل معادله ساختاری نشان داد 31 درصد از تغییرات خودسانسوری، با متغیرهای مستقل مشارکت و اعتماد اجتماعی تبیین م یشود. نتایج حاکی از تأثیرگذاربودن متغیرهای اعتماد اجتماعی و مشارکت ب هعنوان دو متغیر مهم در تبیین و پی شبینی خودسانسوری است و تقویت اعتماد اجتماعی و مشارکت شهروندان باعث کاهش خودسانسوری آن ها خواهد شد.

ازدواج نقش حساسی در زندگی انسان بر عهده دارد و داشتن آمادگی لازم از نظر جسمی، روانی و اجتماعی برای آن ضروری است؛ لذا در قوانین بیشتر کشورها، حداقل سنی برای آن در نظر گرفته می شود. ازدواج قبل از 18سالگی که دختران بیشتر در معرض آن هستند، آسیب ها و عوارضی را برای فرد ایجاد می کند. هدف پژوهش حاضر، مطالعه زمینه ها و پیامد های ازدواج دختران نوجوان در شهرستان اردکان است. برای این منظور از روش کیفی و راهبرد تئوری زمینه ای بهره گرفته شده است. برای انجام این پژوهش، با پانزده زن که در سنین بین 13 تا 16 سال ازدواج کرده اند، مصاحبه شد. جمع آوری اطلاعات تا اشباع نظری ادامه یافت. سپس داده ها با استفاده از روش کدگذاری نظری تحلیل شد؛ درنتیجه، 54 مفهوم، 15 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی به دست آمد. درمورد زمینه های ازدواج زودهنگام ۳ مقوله اصلی حاصل شد. مقوله اول، عوامل مربوط به فرد است که پاسخ گویی به نیازها، ضعف مهارت های زندگی، فرار از شرایط سخت خانواده و تسهیل گرهای ازدواج را شامل می شود. مقوله دوم، عوامل والدینی است که اقتدار والدین، نگرانی های والدین، اعتقادات فرهنگی-مذهبی والدین و مشکلات خانوادگی را در بر می گیرد. مقوله سوم نیز عامل اعتقادات و باور های سنتی است. پیامدهای ازدواج زودهنگام نیز در یک مقوله اصلی و 6 مقوله فرعی، شامل مشکلات مربوط به بارداری و زایمان سخت، ضعف مهارت های زندگی مشترک، خشونت جسمی و عاطفی، کمبود قدرت در منزل، احساس نارضایتی از زندگی و بازماندن از رشد اجتماعی مشخص شدند. به نظر می رسد ازدواج دختران زیر 18 سال، بیشتر یک ازدواج کنشی، احساسی، جبرانی، پاسخگرانه و نابالغ است. بنابراین، در سیاست های جمعیتیِ مشوق ازدواج باید مراقب بود که این گونه ازدواج ها افزایش پیدا نکند.  

تغذیه به عنوان نیاز زیستی در فرهنگ های مختلف جلوه های متفاوتی به خود می گیرد. به عبارتی، فرهنگ، الگوهای شناختی مطلوب برای انتخاب غذا به افراد عرضه می کند. مطابق با این نوع نگاه، فهم معانی تغذیه به فهم فرهنگ کمک می کند. بر این اساس، پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش مردم نگاری به مطالعه فرهنگ تغذیه بارداری در شهر یزد پرداخت. یافته ها نشان داد الگوی شناختی تغذیه در بین زنان مورد مطالعه مبتنی بر دوگانه گرم/سرد و تر/خشک است و این الگو در دوران بارداری مطرح است. براساس یافته های پژوهش، الگوهای فرهنگ تغذیه دوران بارداری با توجه به اساطیر، خِرَد تغذیه مادربزرگ ها، میزان دسترسی زنان و خانواده های آن ها به سرمایه اقتصادی و دسترسی زنان به شبکه حمایتی خانواده تغییر می کند. رمزگان تغذیه این دوران، مرزبندی هایی میان زنان باتجربه/بی تجربه و مادران سهل انگار/ایدئال تعریف می کند. همچنین، مرزهای جنسیتی در امر تخصیص غذا بازتعریف می شود. مطابق با یافته ها، افراد با خوردن، طعم فرهنگ را درونی می کنند و آن را نسل به نسل انتقال می دهند.

پژوهش حاضر به کاوش در بسترهای شکل گیری ازدواج زودهنگام در میان زنان مهاجر افغانی می پردازد که در شهر یزد اقامت دارند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای انجام شده است. برای این منظور، از طریق مصاحبه عمیق، تجربه ازدواج زودهنگام در میان 20 نفر از زنان افغان مقیم شهر یزد مطالعه شد. داده های گردآوری شده، به وسیله کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شد و یافته ها شامل 17 مقوله اصلی و یک مقوله هسته، الگوی پارادایمی و طرح واره نظری ارائه شد. نتایج حاکی از آن بود که ازدواج زودهنگام در بستری مردسالارانه رخ می دهد که برتری قدرت مردان را به صورتی مشروع و پذیرفته شده بازمی تاباند و با خشونت های سراسربین، ارزش زدایی از زنان و درمقابل، تعریف ارزش افزوده برای پسران، برساخته می شود. زنان در برابر مردسالاری مسلط، راهبردهایی همچون فرار از خانه، سازگاری ابتر و مقاومت پوشالی اتخاذ می کنند که فرایند خودآسیب رسانی، آوار آرزوها-عواطف، نارضایتی از زندگی و عوارض جسمانی ازدواج زودهنگام از پیامدهای آن است.

در این مقاله به دنبال آن هستیم که الگوی اخلاق اقتصادی یزدی ها را معرفی کنیم و با نگاهی تاریخی، محیطی نهادی را ترسیم کنیم که هم زمان هم تجلی و هم نگه دارنده این الگوی اخلاقی در یزد بوده است. مبانی نظری و روش شناختی مقاله مبتنی است بر آرای ماکس وبر، جامعه شناس شهیر آلمانی، و داده های تحقیق از طریق مطالعات اسنادی، تحلیل محتوای کیفی اسناد (سفرنامه جهانگردان درباره یزد، زندگی نامه و خاطرات افراد سرشناس یزدی و غیریزدی درباره یزد) و مصاحبه اکتشافی با مطلعان و افراد خبره مرتبط با موضوع فراهم شد. بنابر یافته های تحقیق، می توان «خودساختگی» را مؤلفه اصلی اخلاق اقتصادی عامه مردم یزد، و «قدرت فکری ترکیب گری» را مؤلفه اصلی اخلاق اقتصادی تجار و صنعتگران یزدی دانست. معماری هم زیستانه، سنت قوی وقف و خیریه، اقتصاد تجاری و صنعتی بازفرآورانه و مهاجرپذیری و مهاجرفرستی یزد، با اخلاق اقتصادی یزدی ها رابطه ای دوسویه داشته است؛ یعنی از سویی به مثابه محیطی نهادی عمل کرده که این اخلاق در آن نضج و پرورش یافته و از سوی دیگر، خود آن تجلی و نمود این اخلاق اقتصادی است. درمجموع، می توان مؤلفه اصلی اخلاق اقتصادی یزدی ها را «سازگاری فعالانه « آنان دانست که دارای سه بعد است: «سازگاری با نظام هستی» که در خداباوری و دین داری یزدی ها ظهور یافته است، «سازگاری با محیط طبیعی و اقلیم» که در سازه های طبیعی و معماری پایدار شهر متجلی شده است و «سازگاری با محیط اجتماعی» که در پذیرش اقلیت های دینی زرتشتی و یهودی و نیز حمله نکردن به شهرهای هم جوار در طول تاریخ نمود یافته است. نکته کلیدی آن است که این سازگاری منفعلانه نبوده، بلکه فعالانه و مبتکرانه بوده است؛ یعنی با کار و کوشش فراوان و تلاش برای آبادانی جهان و بهره گیری مناسب از آن همراه بوده است.

نابرابری جنسیتی یکی از پدیده هایی است که در بیشتر جوامع بشری دیده می شود و به عنوان مسئله ای اجتماعی، همانند سایر پدیده های اجتماعی، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. هدف اصلی این پژوهش مقایسه احساس نابرابری جنسیتی بین نسل مادران و دختران و بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر احساس نابرابری جنسیتی است. روش اجرای پژوهش، پیمایش بوده و جامعه آماری آن تمام مادران 30 تا ۶۴ ساله و دختران 15 تا ۱۹ ساله شهر یزد است. نمونه گیری به روش نمونه گیری احتمالی چند مرحله ای بوده و روش تعیین حجم نمونه از طریق فرمول کوکران با حجم نمونه 488 نفر انتخاب شده است. یافته های تحقیق نشان داد احساس نابرابری جنسیتی مادران بیشتر از دختران است. همچنین، نتایج نشان داد که در گروه دختران، فقط سه متغیر باورهای قالبی جنسیتی، هنجارهای جنسیتی و ساختار قدرت بر احساس نابرابری جنسیتی اثر مستقیمِ معنادار داشته اند و مابقی متغیرهای ساختاری، صرفاً اثر غیرمستقیم داشته اند که درمجموع، 23درصد از واریانس احساس نابرابری جنسیتی را تبیین می کنند. اما در گروه مادران فقط دو متغیر باورهای قالبی جنسیتی و ساختار قدرت بر احساس نابرابری جنسیتی اثر مستقیمِ معنادار داشته اند و مابقی متغیرهای ساختاری، صرفاً اثر غیرمستقیم داشته اند که درمجموع، 19درصد از واریانس احساس نابرابری جنسیتی را تبیین می کنند.