علوم روانشناختی

زمینه : تحقیقات، اثربخشی شفقت درمانگری و ادغام برخی روان درمانگری ها با آموزه های دینی و اسلامی را تأیید کرده اند، اما آیا ترکیب شفقت درمانگری با آموزه های اسلامی می تواند اثربخشی آن را افزایش دهد؟ هدف : هدف این پژوهش، مقایسه اثربخشی شفقت درمانگری انطباق یافته با آموزه های اسلامی با شفقت درمانگری کلاسیک در خودشفقتی بیماران مبتلا به سرطان سینه بود. روش : روش این پژوهش، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و گروه گواه بود. جامعه مورد مطالعه شامل 45 نفر از بیماران مراجعه کننده به بخش آنکولوژی بیمارستان شهدای تجریش در سال 1397 بود که به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به شکل تصادفی در سه گروه شفقت درمانگری اسلامی، شفقت درمانگری کلاسیک و گروه گواه جایگزین شدند. جلسات آموزش طی 8 جلسه 90 دقیقه ای بر روی گروه شفقت درمانگری کلاسیک (بر اساس گیلبرت «2010») و شفقت درمانگری اسلامی (بر اساس پروتکل محقق ساخته، 1398) انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه خودشفقتی (نف، 2003) استفاده شد و داده ها با روش مانکوا مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. یافته ها : نتایج نشان داد که گرچه هر دو درمان در مؤلفه های متغیر مورد مطالعه مؤثر بودند اما شفقت درمانگری انطباق یافته با اسلام در بهبود مؤلفه خودمهربانیِ خودشفقتی مؤثرتر از شفقت درمانگری کلاسیک بود (0/005 P= ). نتیجه گیری : ادغام با آموزه های اسلامی می تواند به اثربخشی شفقت درمانگری کلاسیک بیفزاید.

زمینه: فاجعه سازی درد و اضطراب درد از متغیرهای حائز اهمیت در ادراک درد مزمن هستند اما در مورد نقش آنها در شدت درد در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید دانش اندکی وجود دارد. هدف: هدف این پژوهش بررسی نقش فاجعه سازی درد و اضطراب درد در پیش بینی شدت درد در زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید بود. روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات همبستگی بود. از بین زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید که به درمانگاه روماتولوژی بیمارستان امام خمینی و کلینیک های خصوصی شهر تهران مراجعه کرده بودند، 100 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای به کار رفته در این پژوهش شامل مقیاس فاجعه سازی درد (سالیوان و همکاران، 1995)، مقیاس نشانگان اضطراب درد (مک کراکن و همکاران، 1996) و مقیاس آنالوگ دیداری بود. یافته ها: نتایج نشان داد که فاجعه سازی درد و اضطراب درد به طور معناداری شدت درد را در زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید پیش بینی می کنند. ضریب رگرسیونی استاندارد شده برای فاجعه سازی درد 0/51 (0/001> P ) و برای اضطراب درد0/30 (0/01> P ) بود. نتیجه گیری: فاجعه سازی درد و اضطراب درد می توانند با تأثیر بر شدت درد در زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید، مشکلات ناشی از درد مزمن را در آنها افزایش دهند؛ و لازم است این عوامل در مدیریت و درمان این بیماران لحاظ شوند.

زمینه: خانواده مهمترین عنصر در اجتماع است و زوجیت اساس شکل گیری و هسته خانواده است. جامعه موفق، به زوجیت و آرامش در خانواده به عنوان یک موضوع بسیار حائز اهمیت می پردازد. اگر به هر دلیلی نارضایتی و ناسازگاری در روابط زناشویی به وجود آید، ممکن است زمینه ناکامی و خشم ایجاد شود و پیامدهایی نظیر سوءظن، سوءاستفاده عاطفی، خصومت و سرزنش و پایین آمدن سلامت روانی زوجین را در پی داشته باشد ، اما آیا می توان از طریق بسته آموزشی تنظیم هیجان مبتنی بر روی آورد شناختی - رفتاری رضایت زناشویی و شادکامی آنها را افزایش داد؟ هدف: این پژوهش با هدف آموزش توانش های تنظیم هیجان مبتنی بر روی آورد شناختی - رفتاری و اثربخشی آن بر رضایت زناشویی و شادکامی زوجین انجام شد. روش: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون تک گروهی بود. گروه نمونه به صورت در دسترس انتخاب شد که 66 نفر از زوجین (با میانگین 32/27 سال و انحراف استاندارد 3/7171/3) در 7 جلسه دوساعته کارگاه مدیریت خشم شرکت کردند. این زوجین از بین والدین دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی شهر تهران و به صورت در دسترس انتخاب شدند. برنامه مداخلاتی استفاده شده در این کارگاه برنامه بازنگری شده آتش بازی (اسمیت، 2004) بود. برای جمع آوری داده ها از سیاهه شادکامی آکسفورد (آرگایل، مارتین و کراس لند، ۱۹۸۹) و شاخص رضایت زناشویی هودسون (۱۹۹۲) استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از آزمون t وابسته نشان داد که آموزش توانش های تنظیم هیجان، شادکامی و رضایت زناشویی را به طور معناداری افزایش داده است. این تفاوت ها به نحوی است که میانگین گروه نمونه در سیاهه شادکامی افزایش داشته (0/05 < p ) و در سیاهه شاخص زناشویی که نمره بالا نشان دهنده مشکلات بیشتر زناشویی است به طور معناداری کاهش داشته است (0/05 < p ). نتیجه گیری: این بدان معنی است که آموزش توانش های تنظیم هیجان، روش مناسبی برای کاهش تعارضات خانوادگی و افزایش شادکامی در زوجین است.

زمینه: یکی از مشکلاتی که زنان معلم تجربه می کنند تعارض میان کار و خانواده است و آسیب پذیری در برابر مشکلات هیجانی و به دنبال آن افسردگی یکی از پیامدهای این تعارض است. اما آیا درمان هیجان مدار می تواند بر روی این افسردگی تأثیرگذار باشد؟ هدف: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی درمان هیجان مدار بر کاهش افسردگی در معلمان زن بود. روش: طرح این پژوهش نیمه آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه گواه می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه افسردگی بک است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمان زن در مقطع متوسطه واقع در شهر قزوین در سال 1396 بود. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از معلمان زن شاغل به کار در مقطع متوسطه بود، که به روش نمونه گیری هدفمند و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه قرار داده شدند. گروه آزمایش از 10 جلسه درمانی بر اساس یک پروتکل محقق ساخته (1397) بهره بردند و نمره پرسشنامه افسردگی قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمایش و گواه با استفاده از تحلیل کواریانس تجزیه و تحلیل شد و مورد مقایسه قرار گرفت. یافته ها: نتایج تحلیل کواریانس، تفاوت معناداری را در زمینه نمره افسردگی بین گروه آزمایش و گروه گواه و اثربخشی درمان هیجان مدار بر افسردگی معلمان زن نشان داد. (0/001> p ) نتیجه گیری: بر این اساس می توان گفت که پروتکل درمانی پژوهش حاضر اثربخش واقع شده و می شود از آن برای کاهش افسردگی معلمان زن بهره برد.

زمینه: آموزش کاربردی، از جمله معیارها و شاخصه های موفقیت و کارآمدی نظام آموزش و پرورش در جوامع محسوب می شود. تهیه و تدوین مواد آموزشی کاربردی باید مبتنی بر ویژگی ها و نیازهای فردی، خانوادگی، گروهی و اجتماعی باشد، به گونه ای که در نهایت زندگی مستقل فرد را به همراه داشته باشد. با توجه به مشکلات زبان بیانی از جمله زبان نوشتاری دانش آموزان آهسته گام با نشانگان داون، آیا آموزش زبان نوشتاری کاربردی می تواند منجر به بهبود توانش های ارتباطی و خودکفایی اجتماعی این افراد شود؟ هدف: هدف پژوهش حاضر اثربخشی برنامه آموزشی کاربردی خانواده محور بر توانش های نوشتن کودکان دبستان با نشانگان داون بود. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی (پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه) بود. 30 دانش آموز دبستانی آهسته گام با نشانگان داون مشغول تحصیل در مدارس استثنایی شهر تهران به روش نمونه گیری در دسترس گزینش شده و به شکل تصادفی به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش در 10 جلسه 45 دقیقه ای بسته برنامه آموزشی کاربردی خانواده محور محقق ساخته (1396) جهت بهبود توانش های نوشتن شرکت کردند و هر دو گروه در مراحل پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از مقیاس پرسشنامه خواندن و نوشتن شیرازی و نیلی پور (1390) مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که برنامه آموزشی کاربردی خانواده محور منجر به افزایش میانگین نمرات توانش های نوشتن شرکت کنندگان گروه آزمایش در حیطه رونویسی و املاء نسبت به گروه گواه شده است (0/001 P< ). نتیجه گیری: بنابراین می توان مطرح کرد که برنامه آموزشی کاربردی خانواده محور روش مؤثری برای بهبود توانش های نوشتن دانش آموزان آهسته گام با نشانگان داون است.

زمینه: سکتۀ مغزی می تواند باعث ایجاد اختلالاتی در ظرفیت های شناختی بیماران شود. استفاده از موسیقی درمانی عصب شناختی برای توانبخشی شناختی این بیماران توصیه شده است. اما مسئله این است که آیا این مداخله به بهبود مهارت های شناختی بیماران سکتۀ مغزی کمک می کند؟ هدف: هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی موسیقی درمانی عصب شناختی در توانبخشی شناختی بیماران سکتۀ مغزی بود. روش: در این پژوهش شبه تجربی با طرح اندازه گیری های مکرر با گروه گواه، 30 شرکت کننده به روش هدفمند از میان بیماران سکتۀ مغزی مراجعه کننده به بیمارستان فیروزگر شهر تهران انتخاب و به روش غیرتصادفی در دو گروه پانزده نفرۀ آزمایش و گواه جایگزین شدند. شرکت کنندگان گروه آزمایش در 14 جلسه موسیقی درمانی عصب شناختی که کتاب آموزشی آن در سال 2014 توسط تاوت و هومبرگ تدوین شده است شرکت کردند. شرکت کنندگان گروه گواه فقط مداخلات معمول بیمارستانی را دریافت کردند. برای ارزیابی سطح مهارت های شناختی شرکت کنندگان از آزمون ارزیابی شناختی مونترال که در سال 2005 توسط نصرالدین و همکارانش تدوین شده است استفاده شد و داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس آمیخته تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که مهارت های شناختی بیماران گروه آزمایش نسبت به بیماران گروه گواه به شکل معناداری افزایش یافته است (0/001 = p ). نتیجه گیری: این بدان معنی است که انجام مداخلات موسیقی درمانی عصب شناختی می تواند در توانبخشی شناختی بیماران سکتۀ مغزی مفید واقع شود.

زمینه: ارزیابی ها حاکی از سطوح پایین کیفیت زندگی در مبتلایان به اچ آی وی است. آیا درمان پذیرش و تعهد می تواند سبب بهبود کیفیت زندگی این بیماران شود؟ هدف: هدف این پژوهش بررسی تأثیر گروه درمانگری مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد بر افزایش کیفیت زندگی مبتلایان به اچ آی وی بود. روش: روش پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه و پیگیری بود. جامعه آماری شامل 42 مرد مبتلا به اچ آی وی در استان البرز در بهار 98 می شد که داوطلب شرکت در طرح بودند. با روش نمونه گیری تصادفی 20 بیمار انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 10 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش در 12 جلسه مداخله شرکت کردند. جلسات مبتنی بر بسته درمانی الینبرگ (2016) بود. پرسشنامه کیفیت زندگی مک گیل (کوهن و همکاران، 1995) در دو گروه اجرا گردید. از تحلیل واریانس مختلط برای بررسی نتایج استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد که اثر گروه درمانگری مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد بر افزایش کیفیت زندگی ( 0/029 p= ) معنادار بوده است. نتایج در خرده مقیاس های جسمانی (0/024 p= ) و روانشناختی (0/007 p= ) معنادار بود. اما در خرده مقیا س های نگرش کلی (0/12 p= )، وجودی (0/067 p= ) و حمایت (0/055 p= ) معنادار نبود. نتیجه گیری: درنتیجه، استفاده از گروه درمانگری مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد می تواند سبب ارتقاء سطح کیفیت زندگی در مبتلایان به اچ آی وی شود.

زمینه: عوامل متعددی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مرتبط است و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است، اما آیا سواد رسانه ای والدین با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ارتباط دارد؟ هدف: این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین سواد رسانه ای والدین و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران انجام شد. روش: این پژوهش از نوع توصیفی -همبستگی بود. از جامعه آماری دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 97-1396 به تعداد 50707 نفر، تعداد 500 نفر به عنوان نمونه پژوهشی انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری در این پژوهش شامل پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی (هرمنس،1987) و پرسشنامه سواد رسانه ای (کانسیداین، 1995) بودندکه بعد از جمع آوری داده ها، تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به شیوه گام به گام انجام شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل ها نشان داد که همبستگی مثبت و معناداری بین سواد رسانه ای والدین با انگیزه پیشرفت تحصیلی وجود دارد (0/005≥ P ). نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که مؤلفه های رعایت اصل صداقت در فضای مجازی و رسانه، اجتناب از توهین و هتک حرمت در فضای مجازی و رسانه، تنفراز خشونت در فضای مجازی و رسانه، حمایت از حیوانات و محیط زیست در فضای مجازی و رسانه قادر به پیش بینی انگیزه پیشرفت تحصیلی می باشد (0/005 ≥ P ). نتیجه گیری: سواد رسانه ای والدین و مؤلفه های آن نقش مهمی در انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد و می تواند منجر به بهبود انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود.

زمینه: مطالعات متعددی رابطه بین طرحواره های سازش نایافته اولیه و اختلالات روانشناختی را نشان می دهند. این پژوهش به دنبال آن بود که مشخص کند آیا سبک های مقابله ای یانگ می تواند بر رابطه بین طرحواره های سازش نایافته اولیه و مشکلات خوردن در افراد مبتلا به مشکلات شخصیتی تأثیر بگذارد؟ هدف: این پژوهش با هدف بررسی نقش واسطه ای سبک های مقابله ای یانگ در افراد مبتلا به مشکلات شخصیتی، در رابطه بین طرحواره های سازش نایافته اولیه و اختلال خوردن انجام شد. روش: روش پژوهش توصیفی - همبستگی و به شکل خاص مدل یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری شامل کلیه افراد دارای مشکلات خوردن است که به مراکز مشاوره شهر قم مراجعه کرده بودند. از میان این جامعه 234 نفر به شیوه هدفمند با استفاده از مقیاس میلون ш، به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های طرحواره یانگ (1999)، بازخورد (نگرش های) خوردن گارنر و همکاران (1982)، جبران افراطی یانگ – رأی (1994) و اجتناب یانگ - رای (1994) بودند. داده های به دست آمده با روش معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که شاخص های برازش مدل پژوهش وضعیت مطلوبی داشت (0/9< GFI ) و هر دو سبک مقابله ای (اجتناب و جبران افراطی)، در رابطه بین طرحواره های سازش نایافته و مشکلات خوردن نقش میانجی ایفا کرد. نتیجه گیری: بنابراین سبک های مقابله ای یانگ به عنوان نقش میانجی در تأثیرات طرحواره های سازش نایافته اولیه بر مشکلات خوردن در افراد مبتلا به مشکلات شخصیتی، نقش دارد.

زمینه: مرور پژوهشی نشان می دهد که درمان مبتنی بر فراشناختی بر متغیرهای مختلفی تأثیر دارد و همچنین زنان سرپرست خانوار در راهبردهای کنترل فکر دچار مشکل هستند؛ اما مسأله این است که درمان فراشناختی بر راهبردهای کنترل فکر زنان سرپرست خانوار چه تأثیری دارد؟ هدف: این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی درمان فراشناخت بر راهبردهای کنترل فکر زنان سرپرست خانوار شهر تهران انجام شد. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود. از جامعه زنان سرپرست خانوار شهر تهران در سال 1397، 40 زن سرپرست خانوار به صورت دردسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش 8 جلسه 90 دقیقه ای درمان فراشناختی ولز (2000) دریافت کردند. راهبردهای کنترل فکر با پرسشنامه راهبردهای کنترل فکر ولز ودیویس (1994) سنجیده شد و داده های پژوهش با استفاده از کواریانس تحلیل شد. یافته ها: نتایج کواریانس نشان دادکه درمان فراشناختی بر افزایش راهبردهای کنترل فکر و مؤلفه های توجه برگردانی، کنترل اجتماعی و ارزیابی مجدد زنان سرپرست خانوار تأثیر معنی داری دارد (0/001≥ p ). نتیجه گیری: به منظور بهبود راهبردهای کنترل فکر و مؤلفه های آن یعنی توجه برگردانی، کنترل اجتماعی و ارزیابب مجدد زنان سرپرست خانوار می توان از درمان فراشناختی بهره گرفت.

زمینه: مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری ناتوان کننده و مزمن مغز و نخاع می باشد که موجب بروز نشانه های مرضی گسترده ای شامل حرکات عضلانی، تعادل و بینایی و اختلالات روانشناختی مانند اضطراب، افسردگی و تنیدگی می گردد و اثرات مهمی بر زندگی این بیماران می گذارد. اما آیا هیپنوتیزم درمانگری شناختی می تواند تنیدگی این بیماران را کاهش دهد وکیفیت زندگی آنها را بهبود بخشید؟ هدف: هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی هیپنوتیزم درمانگری شناختی بر کاهش تنیدگی ادراک شده بیماران دچار ام اس بود. روش: این پژوهش یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری 2 ماهه با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل 236 بیمار دچار ام اس از نوع عودکننده - فروکش کننده مراجعه کننده به یک کلینیک خصوصی مغز و اعصاب واقع در شهر تهران در بازۀ زمانی دی 1396 تا خرداد 1397 بود. بدین منظور 30 نفراز این جامعه با روش نمونه گیری در دسترس بر اساس ملاک های ورود و خروج انتخاب و سپس به طور تصادفی به دو گروه 15 نفری آزمایش وگواه گمارده شدند. پرسشنامه تنیدگی ادراک شده (کوهن و همکاران، 1983) توسط آزمودنی های هردوگروه در مراحل قبل، بعد از مداخله و پیگیری کامل گردید. درمان انفرادی در 8 جلسه یک ساعته هفتگی بر اساس پروتکل اثربخشی هیپنوتیزم درمانی شناختی برکاهش تنیدگی ادراک شدۀ بیماران دچار ام اس (محقق ساخته، 1397) به گروه آزمایش ارائه و داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. یافته ها: نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که اجرای هیپنوتیزم درمانگری شناختی منجر به کاهش معنادار میانگین نمرات مؤلفه های تنیدگی ادراک شده منفی، مثبت و تنیدگی ادراک شده کل درگروه آزمایش شده است (0/01> p ). نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش حاضر هیپنوتیزم درمانگری شناختی روش مؤثری برای کاهش پایدار تنیدگی ادراک شده در بیماران دچار ام اس است.

زمینه: سیاهه بدتنظیمی روانشناختی یک ابزار قوی و چندبعدی در شناسایی و تشخیص مشکلات رفتاری و سلامت روانی نوجوانان می باشد. از این رو، بررسی درستی آزمایی و قابلیت اعتماد آن در نوجوانان ضروی می باشد. هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی درستی آزمایی و قابلیت اعتماد نسخه فارسی سیاهه بدتنظیمی روانشناختی در بین نوجوانان بود. روش: طرح پژوهش توصیفی از نوع تحلیل عاملی بود و جامعه آماری پژوهش همه دانش آموزان دوره متوسطه شهر تبریز بود که از میان آنها به روش نمونه گیری خوشه ای به حجم 440 نفر انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سیاهه بدتنظیمی روانشناختی میزیچ و همکاران (2001) استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که آلفای کرونباخ برای مؤلفه های بدتنظیمی رفتاری، بدتنظیمی شناختی، بدتنظیمی هیجانی و کل سیاهه به ترتیب 0/90، 0/88، 0/85 و 0/95بود که حاکی از درستی آزمایی مطلوب می باشد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نیز رابطه معناداری بین متغیرهای آشکار و سازه های نهفته را تأیید و نشان داد که ساختار 3 عاملی از برازش مطلوبی در نمونه ها برخوردارند. نتیجه گیری: سیاهه بدتنظیمی روانشناختی در بین نوجوانان از درستی آزمایی و قابلیت اعتماد مطلوبی برخوردار است و استفاده از این ابزار در تحقیقات آینده قابل اعتماد است.