مطالعات روان شناسی ورزشی

توجه به عملکرد حرکتی و شناختی در دوران سالمندی و بررسی عوامل مؤثر بر پیشگیری از اُفت کارکردهای بدن همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. این مطالعه نیز در پاسخ به سؤال پیش­بینی عملکرد حرکتی و شناختی در سالمندان فعال و غیرفعال بر اساس حالات خُلقی آنان طراحی شد. بدین منظور 70 سالمند شهر شیراز در دامنه سنی 60 تا 83 سال در این مطالعه شرکت کرده و پرسش­نامه­های فعالیت بدنی ییل و حالات خُلقی (برومز) تری و لین را تکمیل نمودند. برای سنجش عملکرد شناختی از تکلیف شمارش معکوس، و برای سنجش عملکرد حرکتی از تکلیف راه­رفتن و دست­زدن استفاده شد. روش­های آماری مورد استفاده، تحلیل واریانس چندمتغیره، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی بود. نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره، حالات خُلقی مثبت و عملکرد حرکتی و شناختی بهتری را در سالمندان فعال نسبت به غیرفعال نشان داد. نتایج رگرسیون خطی در افراد فعال نشان داد که با افزایش خستگی و تنش، زمان عملکرد حرکتی و شناختی به­ترتیب افزایش و کاهش می­یابد. نتایج مطالعه حاضر، تأییدی بر مطالعات پیشین در ارتباط با نقش فعالیت بدنی بر بهبود عملکرد حرکتی، شناختی و حالات خُلقی در سالمندان می­باشد.

مراقبه ذهن ـ آگاهی از راهبردهای ارتقاء عملکرد ورزشی است که از طریق بهبود تمرکز مؤثر واقع می شود. بااین­حال پژوهش های کمی در تأیید تأثیر کلی آن بر عملکرد ورزشی انجام شده است. مطالعات اخیر نشان داده اند که ذهن ـ آگاهی ممکن است بر بهبود کنترل حرکتی، عملکرد تعادلی، تصمیم گیری، و آمادگی جسمانی مؤثر باشد. چندین پژوهش تجربی نیز نشان داده اند که رویکردهای مبتنی بر ذهن_ آگاهی می توانند بر عملکرد ورزشی در رشته های مختلف اثر بگذارند و باعث پایبندی به ورزش شوند. این مقاله با ارائه منطق نظری برای مداخله ذهن ـ آگاهی و یکپارچه کردن مفاهیم ذکرشده، نمایی کلی از این رویکرد نوین را برای افزایش عملکرد ورزشی فراهم می نماید. همچنین، نشان می دهد راهبردهایی که باعث بهبود ذهن- آگاهی، پذیرش تجارب درونی مانند افکار، هیجان­ها، و حس های بدنی، روشن کردن اهداف باارزش، کاهش تکانشگری، و افزایش توجه به نشانه های بیرونی می شوند، می توانند باعث بهبود عملکرد ورزشی شوند. پژوهش حاضر که یک مرور تحلیلی مبتنی بر شواهد است، ضمن بررسی دلایل تأثیر ذهن ـ آگاهی بر عملکرد ورزشی، پیشنهاد هایی را در زمینه ارتباط بین رویکردهای مبتنی بر ذهن_ آگاهی و عملکرد ورزشی مطرح می کند.

هدف اصلی این پژوهش مقایسه شیوه­ های مختلف مقابله با استرس در میان کشتی­گیران نخبه و ماهر بود. بدین منظور از 120 کشتی­گیر (در دو گروه 60 نفری) که به­ صورت داوطلب در این پژوهش شرکت کرده بودند، خواسته شد تا مقیاس سبک­های مقابله با استرس ورزشی را تکمیل کنند. نتایج تحلیل واریانس چندمتغیره نشان داد که بین کشتی­گیران ماهر و نخبه از نظر سبک­های مقابله با استرس در سبک رویارویی تفاوت معنا­داری وجود دارد. با استناد به نتایج این پژوهش می­توان عنوان کرد که کشتی­ گیران نخبه و ماهر در مقابله با استرس ورزشی به­ترتیب، بیشتر از سبک مقابله­ای اجتنابی و رویارویی استفاده می­کنند.

مطابق با نظریه خودمختاری دسی و ریان، هدف این پژوهش بررسی اثر رفتارهای حمایتی- استقلالی معلمان تربیت­بدنی بر ارضای نیازهای روانی (شایستگی، پیوستگی)، انگیزش درونی و لذت­بردن از فعالیت جسمانی در دختران نوجوان بود. همچنین فرضیه نقش میانجی نیازهای روانی و انگیزش درونی مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش توصیفی (زمینه­یابی) بود. در یک نمونه 283 نفری از دانش­آموزان دبیرستانی (18-14) سال شهر کرمانشاه، شرکت­کنندگان به پرسش­نامه ادراک رفتارهای حمایتی– استقلالی در زمینه ورزش، پرسش­نامه نیازهای روانی در ورزش، مقیاس انگیزش درونی و پرسش­نامه لذت از فعالیت جسمانی پاسخ دادند. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریب همبستگی پیرسون و برای ارائه مدل، از حیطه معادلات ساختاری استفاده شد. یافته­ها نشان داد رفتارهای حمایتی- استقلالی با نیازهای روانی (شایستگی، پیوستگی)، انگیزش درونی و لذت ارتباط مثبت و معنا­داری داشت. نتایج مدل پیشنهادی را از این جهت می­توان تأیید نمود که رفتارهای حمایتی- استقلالی باعث تقویت ارضای نیازهای روانی و انگیزش درونی در تربیت بدنی می­شود که به نوبه خود به افزایش لذت از فعالیت بدنی منجر می­شود. همچنین نقش میانجی نیازهای روانی و انگیزش درونی در ارتباط بین رفتار حمایتی- استقلالی و لذت از فعالیت بدنی تأیید شد. این یافته­ها اهمیت رفتارهای حمایتی- استقلالی از سوی معلمان تربیت­بدنی را در ارتقاء بیشتر انگیزش درونی و لذت از فعالیت بدنی در دختران نوجوان برجسته می­نماید.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه انگیزه­های ورزشی و اضطراب رقابتی کشتی­گیران آزاد و فرنگی بود. جامعه آماری را کشتی­گیران شرکت­کننده در یازدهمین المپیاد دانشجویی سال 1391 تشکیل می­دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و فرمول تعدیل حجم نمونه، 88 نفر (44 کشتی­گیر آزاد و 44 کشتی­گیر فرنگی) تعیین شد که به­روش نمونه­گیری طبقه­ای تصادفی انتخاب شدند و به پرسش­نامه انگیزه­های ورزش و آزمون اضطراب رقابت در ورزش پاسخ دادند. نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری نشان داد، بین انگیزه­های ورزشی کشتی­گیران آزاد و فرنگی تفاوت معنا­داری وجود دارد. در پی این یافته، نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه نشان داد، از نظر انگیزه­های ورزشی، لذت و اجبار پزشکی بین کشتی­گیران آزاد و فرنگی تفاوت معنا داری وجود دارد؛ به­گونه­ای که میانگین نمره انگیزه ورزشی لذت کشتی­گیران فرنگی از آزاد بیشتر است. درحالی­که میانگین نمره انگیزه ورزشی اجبار پزشکی کشتی­گیران آزاد از فرنگی بیشتر است. اما در سایر انگیزه­های ورزشی بین کشتی­گیران آزاد و فرنگی تفاوت معناداری مشاهده نشد. در ضمن نتایج آزمون تی برای گروه­های مستقل نشان داد، بین میانگین اضطراب رقابتی کشتی­گیران آزاد و فرنگی تفاوت معنا­داری وجود دارد. به­طوری­که میانگین نمره­های اضطراب رقابتی کشتی­گیران فرنگی از آزاد بیشتر است. بنابراین می­توان نتیجه­ گرفت که در انتخاب کشتی­گیران برای شرکت در مسابقات ورزشی باید به انگیزه­های ورزشی و نوع انگیزه­ها و نیز سطح اضطراب رقابتی آنها توجه کرد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط کمال­گرایی و پرخاشگری در بین دانش­آموزان ورزشکار بود. روش پژوهش، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی بود. بدین منظور 333 دانش­آموز ورزشکار با روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شده و پرسش­نامه­های ویژگی های فردی، کمال­گرایی چندبعدی در ورزش گتوالز و دان، و پرخاشگری ورزشی بردمیر را تکمیل کردند. روایی پرسش­نامه ها با بهره­گیری از نظرات اصلاحی اساتید روان­شناسی و مدیریت ورزشی، مربیان و ورزشکاران به­دست آمد و پایایی آن ها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به­ترتیب 89/0 و 83/0 تعیین شد. داده ها با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و استنباطی (آزمون کولموگراف-اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) تجزیه و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان­داد، کمال­گرایی با پرخاشگری ورزشی دانش­آموزان ورزشکار ارتباط مثبت و معناداری داشته است؛ همچنین از میان خرده­مقیاس های کمال­گرایی، تنها بین خرده­مقیاس ادراک فشار والدین با پرخاشگری ورزشی ارتباط معناداری مشاهده نشد. در نتایج تحلیل رگرسیون، خرده­مقیاس نگرانی بیش از حد در مورد اشتباهات، به­عنوان بهترین پیش­بینی­کننده پرخاشگری خصمانه شناخته شد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، همیشه نمی توان کمال­گرایی را به­عنوان یک عامل منفی در پیش­بینی پرخاشگری قلمداد­کرد؛ زیرا کمال­گرایی بهنجار، موجب کاهش پرخاشگری می شود؛ بنابراین باید به ابعاد بهنجار و نابهنجار کمال­گرایی به­طور همزمان توجه نمود.

هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین نیمرخ های انگیزشی و مراحل مختلف تغییر رفتار تمرینی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه­های تهران بود. بر این اساس، تعداد 400 دانشجوی دختر و پسر به­صورت نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب و پرسش­نامه­های مراحل تغییر رفتار تمرینی (کاردینال) و نیمرخ های انگیزشی (پلیتر و همکاران) را تکمیل کردند. به­منظور بررسی الگوهای انگیزشی مراحل تغییر رفتار، چهار خوشه انگیزشی (نیمرخ انگیزش خودتعیین، نیمرخ انگیزش متوسط، نیمرخ انگیزش غیرخودتعیین، نیمرخ بی­انگیزشی) استخراج شد. به­منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از ضریب همبستگی رتبه­ای اسپیرمن برای بررسی ارتباط بین خرده­مقیاس­های نیمرخ انگیزشی (انگیزه درونی­دانشی، انگیزه درونی­اجرایی، انگیزه درونی­برانگیخته، نظم­دهی درون­فکنی­شده، نظم­دهی تشخیصی، انگیزه بیرونی و بی­انگیزشی) و مراحل تغییر رفتار تمرینی استفاده شد. همچنین برای بررسی ارتباط بین خوشه­های انگیزشی و مراحل تغییر رفتار و همچنین بررسی ارتباط بین جنسیت و مراحل تغییر رفتار از آزمون خی دو به­وسیله ایجاد جدول­بندی متقاطع استفاده شد. نتایج نشان داد که بین مراحل تغییر رفتار تمرینی و نیمرخ­های مختلف انگیزشی به استثنای بی­انگیزشی، ارتباط مثبت معناداری وجود دارد. ارتباط بین مراحل تغییر رفتار تمرینی و بی­انگیزشی، منفی و معنادار بود. در خوشه اول (نیمرخ انگیزشی خودتعیین)، افراد بیشتر در مراحل سوم، چهارم و پنجم و افراد در خوشه چهارم، بیشتر در مراحل اول، دوم و سوم، طبقه­بندی شدند. نتایج این پژوهش به­طور شفاف نشان می­دهد که درونی­شدن انگیزش رفتار تمرینی نقش بااهمیتی در حفظ رفتار تمرینی برای مدت طولانی بازی می­کند.

هدف این پژوهش بررسی و اولویت­بندی انگیزه­های تماشاگران و ورزشکاران از پرداختن به ورزش بومی ـ محلی کشتی چوخه بود. بدین منظور، 348 نفر از تماشاگران و 178 نفر از ورزشکارن، به­عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسش­نامه سنجش انگیزه حضور تماشاگران کوریا و استیوس، و انگیزه مشارکت ورزشی کوین مسترز که روایی آن با استفاده از نظرات خبرگان تأئید و پایایی آن نیز به­روش آلفای کرونباخ 81/0و 79/0محاسبه شد. به­منظور اطمینان از طبیعی­بودن توزیع داده­ها از آزمون کولموگروف- اسمیرنف و از آزمون فریدمن برای اولویت­بندی میانگین­ها استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد، مهم­ترین عوامل انگیزشی تماشاگران شامل: وابستگی تیمی (حضور کشتی­گیران ستاره، دیدن کشتی­گیران مورد علاقه) و تفریح و سرگرمی (لذت­بردن از ورزش، زیبایی کشتی چوخه) بود و مهم­ترین عوامل انگیزشی ورزشکاران عامل روانی (مقابله با احساسات منفی، بهبود عزت نفس و ارزش­دادن به زندگی) و عوامل فیزیکی (ارتقاء سلامتی و کنترل وزن) می باشد. پیشنهاد می شود سیاستگذاران ورزشی توجه بیشتری به رشته­های بومی و محلی داشته و با برگزاری لیگ های منظم و ایجاد تسهیلات مناسب برای تماشاگران و ورزشکاران به جذاب­تر کردن رقابت­های این ورزش کمک کنند.