مقالات و بررسی ها

مقالات و بررسی ها

مقالات و بررسی ها 1376 شماره 62 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

سلسله کبرویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴۳ تعداد دانلود : ۱۷۲۶
این رساله ارائه دیدگاهی جامع از تاریخ جامع از تاریخ و تحولات فکری و طریقتی سلسله کبرویه و مقایسه آن با سایر سلسله های صوفیه است که در یک مقدمه و سه بخش تنظیم یافته است . مقدمه شامل تحقیقی در باب نجم الدین و طریقت کبرویه ، و نفوذ آن در داخل و خارج ایران و تأثیر ان بر فرهنگ اسلامی است. بخش اول رساله به تحلیل جامعه ، حکومتها ، و سلسله های صفویه ، علماء مشایخ سرشناس و مسائل فرهنگی پیش از ظهور نجم الدین می پردازد و نقش پیشوایان کبرویه بویژه نجم الدین کبری در جلوگیری از شدت عمل مغول را بیان می دارد. بخش دوم رساله شرح احوال و زندگی شیخ نجم الدین است و بخش سوم به توضیح سهم گذشتگان و بانیان مبانی فرهنگی ، اجتماعی این عصر اختصاص یافته است. شجره نامه شیخ کبری و سلسله کبرویه تا به امروز در این بخش ترسیم شده است. رساله شامل سه ضمیمه است. سه رساله کوتاه و مفید از نجم الدین کبری ، تعلیقاتی در معرفی سه رساله و فهرست اعلام
۲.

فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی – تطبیقی و مقارن بین مذاهب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۲۷ تعداد دانلود : ۲۵۹۶
در این فرهنگ 500 واژه از واژگان فقهی مورد بررسی قرار گرفته است روش کار بیان معانی لغوی و اصطلاحی و استناد به آیات قرآنی ، احادیث و ضرب المثل ها می باشد . تبیین ترکیبات و تقسیمات یک واژه و در مواردی بیان احکام فقهی مربوط به آن و اختلاف نظر مذاهب اسلامی درباره آن و نیز ذکر معادل انگلیسی هر لغت از ویژگیهای این فرهنگ می باشد.
۴.

شروط و ضوابط تفسیر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۷ تعداد دانلود : ۷۲۲
این رساله به منظور ارائه ملاکها و ضوابطی که بتوان بوسیله آن تفسیر صحیح و مقبول را شناخته ، صحت و بطلان تفاسیر موجود را محک زد و نیز به جهت دست یابی به اصول و روشهایی که مفسر را به فهم هر چه بهتر آیات یاری دهد تنظیم شده است . در بخش اول رساله معانی لغوی و اصطلاحی تفسیر ، اهمیت و ضرورت علم تفسیر ، فرق تفسیر و تأویل و تفسیر به رأی بررسی شده است در بخش دوم علوم مورد نیاز برای تفسیر تبیین گردیده است . بخش سوم بررسی روشهای تفسیری اعم از روش تفسیر اثری ، روش تفسیر قرآن به قرآن ، قرآن به سنت ، روش تفسیر کلامی ، فلسفی ، رمزی اشاری و یا به عبارت دیگر روش باطنیه و صوفیه روش تفسیر علمی ، و روش تفسیر اجتهادی است. نگارنده روش اجتهادی را به عنوان شیوه مختار برگزیده که منابع آن عبارت است از قرآن ، سنت و عقل .
۶.

تصحیح و تحقیق « بیان الحق بضمان الصدق » بخش الهیات از ابو العباس لوکری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات کتابشناسی
تعداد بازدید : ۱۸۴۹ تعداد دانلود : ۸۱۴
ابوالعباس لوکری آخرین فیلسوف مشابی در ایران و شاگرد بهمنیار ، ادیب ، فیلسوف و ریاضی دان قرن پنچم هجری است که مهمترین اثر فلسفی خود یعنی کتاب « بیان الحق بضمان الصدق » را در سه بخش منطق ، طبیعیات و الهیات تدوین کرده است . در این کتاب که دائرة المعانی بزرگ و فلسفی در همه اجزاء حکمت به جز ریاضیات است تلخیصی کامل از کلیه آثار فلسفی ، ارسطو ، فارابی ، ابن سینا و بهمنیار محسوب می گردد. رساله حاضر تصحیح مبحث الهیات این کتاب از روی سه نسخه موجود می باشد. نگارنده در مقدمه تحقیقی این رساله به شرح اوضاع سیاسی و اجتماعی و مراکز علمی عصر لوکری و جایگاه علوم عقلی در ان دوران ، شرح حال شخصی ، معرفی آثار و تألیفات ایشان و پژوهشی در نسخه های خطی موجود می پردازد. کتاب بیان الحق بضمان الصدق در چهار کتاب تنظیم و به زبان عریب نگاشته شده است .
۷.

مقدمه و تصحیح ترجمه الخواص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نقد و معرفی کتاب(review)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۱۲۶۰ تعداد دانلود : ۷۱۲
تفسیر ترجمه الخواص از تفاسیر ارزشمند قرآنی است که به زبان فارسی و توسط ابوالحسن علی بن الحسن زواره ای در سال 946 نگاشته شده است. این تفسیر مطابق مذهب حقّه امامیه و به روش روایی تألیف یافته است. نگارنده در این رساله پس از ایراد مقدمه ای مبسوط در معرفی نویسنده و تفسیر ترجمه الخواص به تصحیح انتقادی متن آن پرداخته است. اصل کتاب ترجمه الخواص، به شرح سوره های فاتحه و بقره پرداخته است از اینرو استعاذه و فوائد آن ، ترجمه سوره حمد و تفسیر آیات آن و بیان مناسبت میان فاتحه الکتاب و اعمال نماز و نیز تفسیر مضامین سوره بقره از موضوعات این رساله می باشد.
۸.

قراء سبعه ، گزارش و بررسی قرائات ایشان(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت تاریخ قرائت
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت اصول قرائات
تعداد بازدید : ۲۸۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۷۶
این رساله در یک مقدمه و 7 بخش تنظیم یافته است. بخش اول در بررسی مراکز و حوزه های قرائت قرآن از آغاز تا قرن چهارم هجری بخش دوم در معرفی طبقات قاریان و مقریان این دوره و ترسیمی از 7 نمودار از سلسله سند قرائت قراء سبعه و نیز تعیین جایگاه ایشان بخش سوم در انحصار قرائات قرآنی در هفت قرائت و چهارده روایات بخش چهارم در اصول قرائات و شیوه قرائت و اقراء قراأ سبعه و روایاتشان بخش پنجم در باب فروع و فرش الحروف چهارده روایت قرائات قرآنی و بیان شاخصهای اختلاف قرائت ها . بخش هفتم در کتابشناسی قرائات از آغاز تا پایان قرن چهاردهم در دو بخش چاپی و خطی . در رساله در شرح حال قراء سبعه به ایراد جداولی شامل نام و نسب اکتفا شده و به نکات مهم اقتباس یا استنباط اشاره شده است . مبنای طراحی فصول و تبویت ابواب رساله ، تسبیع سبعه است.
۹.

مفسر بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۸۸۱ تعداد دانلود : ۶۸۸
این رساله به زبان عربی و در یک مقدمه ، سه باب و یک خاتمه تنظیم یافته است. باب اول به شرح دوران زندگی بلاغی و حوادث آنروز عراق و دیگر مناطق اسلامی و معرفی آثار تفسیری و شعری این نویسنده می پردازد. باب دوم در روش تفسیری بلاغی و بیان قواعدی است که به آن اعتماد جسته است و در آن به بحث از موضوعاتی چون جمع قرآن ، اعجاز ، مناسبت ، قرائات و اسباب نزول ، نسخ و آیات الاحکام است. باب سوم نشانگر تلاشهای اجتماعی بلاغی و دعوت او به آزاد اندیشی و مقابله اش با انواع افکار ضالة و منحرفه عصر خویش است و ضمن معرفی شخصیت اعتقادی وی مواجهه وی با اهل کتاب و استدلالهایش بر تحریف تورات و انجیل حقیقی را باز می گوید . مؤلف پس از ذکر نتایج بحث ، خطر از بین رفتن کتابهای بلاغی را گوشزد نموده توجه مسئولین را به انتشار دست نویسهای این مفسر معاصر قرآنی جلب می نماید.
۱۰.

آیه تطهیر در تفاسیر مهم اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اهل بیت آیه تطهیر آل عبا اصحاب کساء اراده تکوینی خداوند رجس پلیدی عکرمه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی امامان معصوم
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مباحث کلی تفسیر وتأویل
تعداد بازدید : ۵۸۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۹۸
صحابه رسول اکرم (ص) ، تابعین و دانشمندان اسلامی ، همه اتفاق نظر دارند که آیه تطهیر درباره پنج تن آل عبا ( اصحاب کساء ) فرود آمده است؛ حتی امّ سلمه و عایشه که خود شاهد بر نزول آیه بوده و امید داشته اند که مشمول این آیه باشند بر دلالت آن فقط بر پنج تن تصریح کرده اند، با این حال ، معدودی از افراد ، با نظرات شخصی خود ، کوشیده اند تا این آیه را یا فقط به زنان پیامبر ( ص ) اختصاص دهند و یا علاوه بر پنج تن ، همسران آن حضرت را نیز مشمول آن بدانند . گروهی نیز دامنه شمول آن را گسترده تر دانسته و عموم خاندان پیامبر (ص) را در زمره اهل بیت شمرده اند . بدیهی است که اجتهاد شخصی آنان در مقابل نصوص و روایات معتبر باطل و مردود است. سیاق آیه نیز حکایات از اراده تکوینی خداود بر زدودن آلودگیها از اهل بیت دارد.
۱۱.

مقدمه و تصحیح و تعلیقات حاشیه الروضة البهیمه فی شرح اللمعه الدمشقیه معروف(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۵ تعداد دانلود : ۶۶۱
مصنف کتاب، شهید اول ، شارح شهید ثانی و محشّی فقیه نامدار عالم تشیّع مرحوم ملا احمد تونی است که با استفاده از 59 اثر به تحشیه کتاب پرداخته است . بر شرح لمعه شهید ثانی 14 حاشیه نگاشته شده است که در این رساله معرفی شده اند. نگارنده درتوصیف این حاشیه می نویسد : دراین حاشیه کم نظیر ، مضافاً بر اینکه با عبارات موجز و رسا به توضیح معضلات و مسائل پیچیده شرح لمعه پرداخته و ابهامات آن را به نحو احسن بر طرف نموده تمام کتابهای معتبر فقهی و روایتی اهل تشیع و تسنن را که از زمان غیبت کبری تا عصر خویش نوشته شده بررسی کرده ، اقوال و روایات مختلف را در رابطه با مسائل مورد بحث ذکر و نظریات خود را با دلیل مبرهن و قابل قبول ابراز نموده و گاهی بعضی از آراء شهید ثانی را که به نظر خود صواب نمی بیند رد کرده و رأی خود را با دلیل متقن و استوار بیان می کند . این حاشیه شامل کتاب طهارت تا بخشی از کتاب دین است.
۱۲.

انسداد باب علم و علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق فقه و حقوق قواعد و اصول فقهی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول اصول فقه اصول عملیه
تعداد بازدید : ۴۲۲۸ تعداد دانلود : ۱۷۳۹
نگارنده در این رساله به طرح این سوال می پردازد که آیا در رابطه با مسائلی که آیه قرآن یا حدیث معصوم درباره آن وجود ندارد می توانیم به احکام عرفی و بناء عقلا عمل کنیم یا خیر ؟ با توجه به فراگیر بودن دین مقدس اسلام ، پاسخ برگزیده آن است که احکامی که مورد قبول عقلا و عرف بوده و از طرف شرع مردود نباشد پذیرفته شدنی است. در بخش نخست رساله ، ادله امکان تعبّد به ظن ، امکان و استصحاب و انسداد باب علم و علمی بر حجیت مطلق ظن طرح و نقادی شده است و در تقسیم احادیث به اقوال بزرگان فقه همچون سید مرتضی استناء شده است . مؤلف نظر فقها معاصر را با نظرات شیخ مفید هماهنگ دانسته که عرف با تحول جامعه متحول گشته و انواع عرف عقلاء از نظر حجیت و مقدمات بحث را تحلیل و بررسی می کند و نتیجه می گیرد که طرفداران انسداد نه اندکند و نه بی نام . بخش دوم رساله بحث از تفکر انفتاحی و دلایل آن است و ثمره نزاع در پایان بحث آورده شده است.
۱۳.

برهان حقایق نفس الامری و معمای جذر اصم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نفس الامر پارادوکس دروغگو ( معمای جذر اصم ) عقل مفارق تغایر خبر و مخبرعنه فعل گفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱۲ تعداد دانلود : ۹۴۷
برهان حقایق نفس لاامری تنها برهانی است که خواجه طوسی (ره ) آن را در اثبات عقل مفارق خالی از خلل و رخنه یافته است. این برهان پس از وی نزد غالب متفکران مقبول افتاده است. برهان حقایق ابدی لایب نیتز در اثبات وجود خدا، در اساس ، مانند برهان خواجه طوسی است . حکیمان حوزه فلسفی شیراز معمای منطقی معروف به شبهه جذر اصم را در نشان دادن خلل برهان حقایق نفس الامری طرح کردند . خواجه طوسی بدون آنکه به ارتباط معمای جذر اصم با برهان خویش در اثبات عقل مفارق توجه دهد ، در نقد یکی از اثار منطقی ابهری ، این معما را طرح و برون شدی را پیشنهاد کرده است . بررسی تطبیقی – تاریخی راه حل وی موضوع نوشتار حاضر است.
۱۴.

تحقیق در وجوه اشتراک قرآن و سنت اسلامی وتورات و تلمود(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۳ تعداد دانلود : ۴۷۵
این رساله در دو بخش منابع اسلامی و یهودی تنظیم گشته و عناوین آن عبارت است از : 1- مقایسه موضوعات مختلف موجود در دو کتاب مقدس و استخراج وجوه مشترک آنها 2- اثبات بی پایه بودن بعضی از نظرات تورات و مقبول بودن آیات قرآنی در مقایسه با علم روز ، و خلاصه بیان جهت برتری قرآن 3- تبیین نظر قرآن در باب توحید 4- نظری بر تورات موجود و تورات از نظر محققین و مقایسه عهد عتیق با علم جدید 5- اصالت قرآن و تاریخ تدوین آن از جمله موضوعاتی که در رساله از ان سخن رفته است عبارت است از : الله و یهود ، فرشتگان، تکوین و پیدایش ، تاریخ انبیاء و امتهای پیشین .
۱۵.

تحقیق و بررسی درباره قیامهای عمده شیعی و تأثیر آن بر ادبیات عرب تا انقراض بنی امیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۱ تعداد دانلود : ۵۵۲
موضوع این رساله بررسی قیامهای شیعی است که پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و به طرفداری از خلیفه بر حق آن حضرت شکل گرفت از جمله در دوران امامت حضرت علی (ع) و امام حسن مجتبی (ع) و قیام جاودانه حضرت سید الشهداء و تأثیر این نهضت بر ادب عربی ان چنانکه آثار منظوم و منثور باقیمانده از آن هم چنان بر تارک ادب عربی می درخشد. بررسی « ادب خطابه » « ادب رسائل » « ادب رجز » و « ادب رثاء » از عناوین اصلی این رساله است. پس از واقعه کربلا تا سقوط بنی امیه قیامهای شیعی دیگری چون نهضت توّابین و قیام مختار و قیام زید بن علی ابن الحسین رخ داد که شعار عمومی آنان « یا لثارات الحسین » بوده است که به اعتراف محققین این شعار نقشی عمده در گرد اوردن نیروی مردمی ضد رژیم بنی امیّه داشته است. از نکات قابل توجه آنکه به علت خفقان سیاسی واجتماعی این دوره ، متون نثری همچون نظم به صورت سرّی و مخفیانه دهان به دهان منتقل می شده است و از اینرو در کتابهای تاریخی و ادبی جز خطابه های چند و رسائل و اشعاری معدود چیزی باقی نمانده است. همچنین ادبیات این دوره به لحاظ معنی و لفظ ، خاص می باشد که از جهت لفظی روان و شیواست و از نظر معنوی صداقت در گفتار دارد. ذکر نمونه هایی از رسائل و خطب و رجز و رثاء و نیز شرح حال دو تن از شعرای معاصر این قیامها یعنی « کثیر عزّه » « کمیت ابن زید اسدی » از فصول پایانی رساله است . به اعتقاد نگارنده این رساله در نوع خود بدیع بوده و پیش از این مورد توجه واقع نشده است.
۱۶.

توحید و شرک در عبادت تعریف منطقی از عبادت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی تربیت تربیت دینی
تعداد بازدید : ۱۵۹۳ تعداد دانلود : ۹۸۸
آنچه در پیش روی دارید متن سخنرانی استاد محقق آیت الله سبحانی ، پیرامون توحید و شرک در عبادت در دانشکده الهیات تهران است. که پس از استخراج از نوار ، و ویراستاری مختصر منتشر می گردد.
۱۷.

تحقیق تطبیقی در مصطلحات عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات مفهوم شناسی تصوف و عرفان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات بررسی مفاهیم عرفانی و اصطلاحات تصوف در ادبیات
تعداد بازدید : ۱۲۲۹ تعداد دانلود : ۷۳۵
هدف از تدوین رساله بحث و تحقیق پیرامون معانی مختلف اصطلاحات عرفانی است . از دیدگاه نگارنده عوامل مؤثر در تفاوت معانی و اصطلاحات عرفانی عبارتند از : 1- اخلاف درجات شناخت به حقیقت توحید و معرفت 2- اختلاف در قدرت تمیز و چگونگی درک حقایق 3- ظهور تصنّع و عبارت پردازی در بیان احوال و مقامات 4- توجه به یک یا چند ویژگی برجسته 5- بیان آثار ونتایج به جای تعریف خصوصیت ذاتی یک حال یا مقام سهم مکاتب عرفانی در تغییر معانی اصطلاحات ، ارزیابی ملاکهای ارائه شده در تقسیم حوزه های عرفانی و طبقه بندی اصطلاحات ، از دیگر مباحث مطرح شده در این رساله است.
۱۸.

مقایسه دیدگاههای رجالی نجاشی و شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خبر واحد تعارض اخبار کتابهای رجال شیعه حوزه درسی بغداد منازعات شیعیان و اهل سنت شیخ فاضل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۵۸۰
در بین کتب رجال ، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه نجاشی و فهرست شیخ طوسی از اهمیت و کاربرد بیشتری برخوردار است و مقایسه این دو کتاب به خوبی نشان دهنده اختلاف روش مؤلفان آن از نظر ارائه اطلاعات رجالی و پرداختن به جرج و تعدیل راویان است . فهرست شیخ طوسی به تصحیح ، الویس اسپرنگر آینه تمام نمایی از اختلاف دو دانشمند در مسائل رجالی است. با توجه به آنکه نجاشی و شیخ طوسی هر دو در بغداد زندگی کرده و از زمینه تحصیلی و مطالعاتی یکسانی برخوردار بوده اند، اختلاف این دو دانشمند – در زمینه دیدگاههای رجالی – موضوعی است که از دیرباز توجه کاوشگران مسائل رجالی را به خود جلب کرده است . این مقاله کوشی است در جهت مقایسه دیدگاههای رجالی این دو دانشمند و تجزیه و تحلیلی بر ریشه های اختلاف آن دو .
۱۹.

ابو مسلم اصفهانی مفسری گمنام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اعتزال تناسب آیات ناسخ و منسوخ ابو مسلم اصفهانی تفسیر جامع التأویل لمحکم التنزیل آراء کلامی تفسیر عقلانی واژه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۲ تعداد دانلود : ۷۹۸
ابومسلم محمد بن بحر اصفهانی از مفسران معزلی سده چهارم هجری است . برجسته ترین اثر وی تفسیر جامع التأویل لمحکم التنزیل که بر اساس مذهب اعتزال و با گرایشهای عقلانی تدوین شده بوده ، اکنون در دست نیست . در این مقاله پس از شرحی مختصر از زندگانی این مفسر گمنام به بیان آراء کلامی ، شیوه واژه شناسی ، و نظریه او پیرامون آیات ناسخ و تناسب آیات ، بر اساس آنچه دیگر مفسران از او نقل کرده اند ، پرداخته و نیز نمونه هایی از اشعار وی ارائه شده است.
۲۰.

مقایسه آراء شیخ الرئیس و صدر المتالهین در نه مقال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۷
این رساله حاوی نه مقاله درباره حرکت ، مثل افلاطونی ، اتحاد عاقل و معقول ، شوق هیولا به صورت ، تبدل صور به صورت واحد ، علم بری ، تجرد قوه خیال ، نفس و قوای آن و حدوث و بقاء نفس از دیدگاه بوعلی سینا و ملاصدرا است. در هر مقاله مراحل زیر طی شده است. 1- مقدمه ای کوتاه درباره اهمیت و تاریخچه بحث و نظرات دو حکیم 2- تبیین موضوع بحث از دیدگاه دو حکیم 3- بررسی مدعاها و نظرات هر طرف درباره سخن طرف دیگر 4- بررسی بحثهای مشابه که موجب خلط و اشتباه شده است. 5- توضیح مقدمات مفید و لازم برای شناختن موضوع 6- نقل ادله طرفین 7- نقل اشکالات هر طرف نسبت به دیگری 8- پاسخ به اشکالات در مقدمه این رساله زندگی نامه هر دو حکیم ، اساتید ، شاگردان و آثار ایشان آمده است.
۲۱.

مسند نویسی در تاریخ حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

۲۲.

آراء فلسفی علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
تعداد بازدید : ۲۶۱۴ تعداد دانلود : ۱۲۲۰
در مقدمه این رساله زندگی و شخصیت علمی ، فلسفی ، عرفانی و اخلاقی علامه طباطبائی و نقش موثر ایشان در معرفی اسلام و تشیع و ویژگیهای مشرب فلسفی استاد بررسی و تألیفات و آثار قلمی ایشان معرفی شده است برخی از موضوعات این رساله عبارت است از : عوارض ذاتیه ، صفات فعلیه واجب ، مفاهیم اعتباری ، اجزاء قضیه ، تشکیک ، واحد ، کثیر ، ملاک حمل ، بطلان دور و تسلسل ، نفی فاعل بالجبر و العنایه ، عینیت علت غائی و فاعلی ، اضافه ، حرکت ، تجرد مطلق صور علمیه ، ارجاع علم حصولی به حضوری ، برهان صدیقین ، علم باری ، اقسام قضایا ، علل استجابت دعا یا وقوع بلایا ، علت خلود ، کافرین در عذاب ، تقابل سلب و ایجاب ، قاعده امکان اشرف معنای نفس الامر ، فطری بودن دین و ... نگارنده در این رساله از حاشیه مرحوم طباطبائی بر اسفار ملاصدرا بهره برده و آنرا با سایر حواشی نگاشته شده مقایسه کرده است .
۲۳.

مفاهیم غیر محصل و منطق ماهیات تأملی در مقاله قضیه معدوله و محصله(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تبیین غیر محصل منطق ماهیات منطق مصادیق

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق منطق صوری سنتی منطق ارسطویی
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق منطق صوری سنتی منطق ارسطویی منطق عالم اسلام
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی منطق کلیات مفهوم شناسی
تعداد بازدید : ۱۹۱۱ تعداد دانلود : ۹۰۳
نویسنده محترم مقاله « قضیه معدوله و محصله » ( مقالات و بررسیها ، 61 ، ص 81-103 ) « درصدد اثبات این مدعا است که در کتب منطقی – از ترجمه کتاب ارسطو گرفته تا کتب منطقی اخیر در سه مورد [ تقسیم قضیه به معدوله و محصله ، تقسیم لفظ به معدول و محصل و گفتگو درباره ملکه و عدم ] ، در هر سه مورد اشتباه رخ داده است (ص 81 ). نوشتار حاضر ابتدا با تفکیک شناخت امر واقع از تبیین آن ، خطای « اخذ مالیس بعلة علة » را در مقاله یاد شده نشان می دهد ، آنگاه با طرح ملاحظات انتقادی گزارش تاریخی نویسنده محترم را ارزیابی کرده و در پایان با ارائه فرضیه ای فرامنطقی ابهام موجود در کتب تاریخی در خصوص مسائل سه گانه یاد شده را تبیین می کند.
۲۴.

چند واحد تاریخگذاری مشهور ایرانی و گزارشی درباره محاسبه کبیسه در آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کبیسه سال شماری ایرانی گاهشماری قمری – شمسی تقویم جلالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۳ تعداد دانلود : ۹۹۱
گاهشماری شمسی جلالی ، در زمان سلطان جلاالدین ملکشاه سلجوقی ( 465-485 ه . ق) تأسیس شد و تقویم خورشیدی کنونی ایران نیز بر همان اساس تنظیم یافته است. مبدأ این تاریخگذاری ، روز جمعه نهم رمضان 471 ه . ق / 15 مارس 1079 م./ اول فروردین 458 ه . ش . ( بر حسب تقویم فعلی ایران ) است. در تقویم جلالی ، نام ماهها همان نامهای کهن ایرانی است و از ویژگیهای این گاهشماری که بر دقت آن بسیار افزوده است. به کار گیری دو نوع کبیسه چهار و پنج سالی است: بدین ترتیب که در یکی ، کبیسه در هر چهار سال اجرا می شود( موسوم به کبیسه رباعی ) و در دیگری در هر 29 یا 33 سال ، یک کبیسه ( به نام خماسی) مراعات می گردد. در باب دقت تقویم جلالی ، تاکنون بحثهای گوناگون و مفصلی به عمل آمده است و اغلب محققان دانش گاهشماری بر این موضوع که دقیقترین گاهشماریهای موجود است، متفق اند. در مقاله حاضر کوشش شده است تا مطالبی به اجمال درباره تقاویم موسوم ایران قدیم و ویژگیهای گاهشماری جلالی ارائه شود.
۲۵.

اصحاب سراچه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اصلاحات اجتماعی نهضت های فرهنگی تشکلهای مدنی تجدید فکر دینی عرفان تجربی قرن سیزدهم هجری اصحاب سراچه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۵ تعداد دانلود : ۷۲۵
دهه های نهائی قرن سیزدهم هجری ، شاهد جریانهای فکری و اجتماعی تشکلهای متعددی در جهت تجدید فکر دینی و اصلاحات اجتماعی بود. یکی از این نهضت های فرهنگی – اجتماعی ، تجمع « اصحاب سراچه » در خراسان به همراهی حاج میرزا حبیب خراسانی ، خدیو گیلانی ، فاضل خراسانی ، صید علی خان درگزی ، رئیس الطلاب سبزواری و یاران ایشان بود. اصحاب سراچه ، عموماً از طبقه عالمان و نخبگان فرهنگی مقیم خراسان بودند و در چهار چوبه التزام به اسلام و روح دیانت و پرهیز از تعصب و ریا ، بر تجدید و احیاء فکر دینی ، و لزوم اصلاحات فرهنگی و اجتماعی تأکید داشتند . این تشکل فرهنگی – اجتماعی که زیر چتر عرفان تجربی و تزکیه نفس پیدا شده بود ، با تحریک عوام بوسیله رهبران سنتی فرهنگی و سیاسی ، محکوم و سرکوب شد.
۲۶.

خاستگاه های سیاسی ، اقتصادی قیام عبدالله بن زبیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امویان مالکیت زمین قیام انصار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۵ تعداد دانلود : ۹۲۳
قیام عبدالله بن زبیر در حجاز تاکنون از دیدگاههای گوناگون بررسی شده ، ولی به عوامل اقتصادی آن کمتر پرداخته شده است تا به گونه ای فشرده ، دلایل اقتصادی – سیاسی این قیام بر پایه تغییر مالکیتهای زمین در مدینه و جا به جا شدن مرکزیت سیاسی از حجاز به دیگر سرزمین های اسلامی بررسی شود.
۲۷.

نقد و بررسی روشهای تشخیص حدیث موضوع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۲ تعداد دانلود : ۸۹۸
این رساله با طرح ساختار نمادین تنظیم شده مباحث حدیث ، کذب و وضع ، حدیث موضوع ، مبانی و اصول مورد نظر ، صورت اجمالی شیوه برگزیده در بررسی دیدگاههای مؤلفان ، در پیش گفتار آمده آراء و روشهای مولفین با بررسی و ارزشیابی معیارها در نگاه کلی و تعیین جایگاه و بررسی جداگانه با توجه به شکل کلی یا از لحاظ محتوای خاص مطرح و دو معیار قلب و عقل در تشخیص ذکر شده است. طریق متعارف درک حدیث یا سماع است و یا غیر آن ، این مبحث در فصل دریافت حدیث آمده تعریف اصطلاحی سند و حالات سه گانه آن و نتیجه کلی بحث ذکر شده است . مرحله دوم رساله بررسی دانشهای قطعی و یقینی ، تناقص یا تعارض صریح ، و اشکال موجود در مقام عرضه حدیث بر دیگر معارف اسلام است. بررسی و ارزشیابی معیارها با توجه به محتوای خاص حدیث با بررسی نمونه ها و شواهد و قابلیت تطبیق احکام کلی و جزیی ، و نیز نقد و بررسی کتاب ( المنار المنیف ) ابن قیم جوزی از دیگر مباحث این رساله است.
۲۸.

تصحیح التنقیحات فی شرح التلویحات(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات کتابشناسی
تعداد بازدید : ۱۲۴۷ تعداد دانلود : ۷۱۰
امقدمه رساله دربرگیرنده شرحی است از زندگی ابن کمونه و هم عصرانش ، تعدد واجب الوجود با شبهه ابن کمونه ، آراء ویژه و آثار ابن کمونه ، تلویحات و اهمیت آن در میان سایر آثار و معرفی نسخ مورد استفاده در تصحیح . فن اول کتاب تلویحات در منطق است و فن دوم در طبیعیات و فن سوم در الهیات مقدمه رساله همچون خود کتاب به زبان عربی نگاشته شده است.
۲۹.

بررسی محکم و متشابه در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۷۷
این رساله در بیان ضرورت و اهمیت تفسیر قرآن به ویژه تفسیر آیات متشابه در 5 فصل نگارش یافته است که عبارتند از : 1- تاریخچه ای مختصر پیرامون زمینه های تدوین کتب تفسیری مربوط به آیات متشابه و مساعی مفسران در ادوار مختلف 2- نقد و بررسی آراء گوناگون در مورد اصطلاح محکم و متشابه 3- بحث از حکمت ورود متشابهات و روشهای تفسیر آن با بررسی آراء متکلمان ، فلاسفه ، عرفا و دانشمندان علوم قرآنی 4- بررسی دیدگاه قرآن در باب محکم ومتشابه 5- تبیین ریشه های توجه و روی آوردن به آیات متشابه و ارائه نمونه هایی از این آیات همچون استواء ، کرسی ، جهت ، معیت ، رویت ء نفس ، وجه ، عین ، ید ، قبضه ، یمین .
۳۰.

بررسی مقارنی ( تطبیقی ) احکام فقهی و اقسام آن(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق فقه و حقوق قواعد و اصول فقهی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات منابع فقه نقد منابع دیگران
تعداد بازدید : ۲۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۲۱۵
0این رساله فشرده ای است از مسائل مربوط به احکام به صورت تطبیقی در فقه شیعه و اهل سنت و موازنه و سنجش میان آنها که در شش فصل تنظیم یافته است . فصول رساله عبارتند از : حکم و اقسام پنجگانه آن ، حکم شرعی ثانوی و احکام ترخیصی حکم وضعی و اقسام ان ، حاکم و حاکمیت ، محکوم فیه یا متعلق حکم ، محکوم علیه یا مکلف نگارنده در تبیین مسائل فوق از مقدماتی به شرح زیر بهره جسته است؛ 1- انسان نیازمند حقوق پویا بوده و اسلام به این نیاز توجه کرده است. 2- حکم شرعی شامل همه وقایع زندگی است. 3- قانونگزار احکام شرعیه را بر اساس قضیه خارجیه یا حقیقیه وضع می کند. 4- از طرف اسلام انواع مصلحتها در قانونگزاری رعایت شده است و از آنجمله است محافظت از دین ، جان ، خرد ، ناموس و مال .
۳۱.

تأثیر مبانی کلامی اشعری بر تفکر عرفانی مولوی در دو مسأله عمومیت اراده خداوند و کسب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خدا اختیار جبر کسب قدر عام بودن اراده تلقی معتزله اشاعره از خداوند

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات مکاتب کلامی اشاعره
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات رابطه تصوف و عرفان با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۱۷۷۸
مؤلف در این مقاله ضمن بررسی میزان تأثیر مکتب کلامی اشعری بر مبانی عرفانی مولوی و تبیین دو اصل مهم و پیچیده از اصول عقاید اشعریان نشان داده است که دریافت درست نکته های دقیق و ظرافتهای ادبیات عرفانی در اسلام بی آگاهی از زمینه های اندیشه های کلامی دشوار و گاه غیر ممکن است، نیز نشان داده که چگونه اندیشه های مکتبی کلامی می تواند شالوده مکتبی عرفانی را پی ریزی کند.
۳۲.

ایرانیان اندلس بررسی و تحقیق درباره آثار علمی و ادبی و تأثیر آنان در فرهنگ و تمدن اسلامی اندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۰۲۵
هدف نگارنده از انتخاب موضوع ، معرفی رجالی است که به فرهنگ گسترده ایران تعلق داشتند و در پیشبرد دانش ، ادب ، هنر و اندیشه در مغرب زمین کوشش ثمر بخش و گرانمایه ای داشته اند . این رساله در ضمن اینکه ایرانیان مهاجر به اندلس را نام می برد و خوانندگان را به انجام کارهایی نظیر آن دعوت می نماید مردم ایران را به عنوان ملتی معرفی می نماید که از دیرباز به جهانگردی و سیاحت خو گرفته منشأ خدمات ارزنده ای به اسلام در تمام کره خاک شده اند. بررسی موقعیت جغرافیایی و وضعیت عمومی اندلس پس از فتح آن بدست مسلمانان ، تقسیمات کشوری سپس از فتح ، دولتهای حاکم بر آن و جریان مهاجرت ایرانیان به اندلس و تأثیر آناه در فرهنگ و تمدن ، علوم و فنون و مکاتب مذهبی این دیار و شرح حال ایرانیان مقیم در اندلس همراه با فهرستی از اثار علمی و ادبی ایرانیان این خطه از عناوین این رساله است.
۳۳.

تحقیق کتاب الوجوه و النظائر ابو هلال عسگری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن
تعداد بازدید : ۱۶۳۸ تعداد دانلود : ۷۳۰
این رساله که به زبان عربی نگاشته شده است ضمن طرح لزوم پژوهش در قرآن کتاب « الوجوه و النظائر » معروف به « وجوه القرآن و نظائره » تألیف دانشمند لغوی و ادیب محقق علامه شیخ ابوهلال حسن بن عبدالله ابن سهل بن سعید بن مهران « العسگری » متوفای 395 هجری را معرفی می کند. آثار دیگری نیز از این نویسنده باقی مانده است از جمله « التلخیص فی اللغة » « المعجم فی اللغه » « جمهرة الامثال » « کتاب الصناعتین » « النظم و النشر » « کتاب الاوائل » « الفرق بین المعانی » « کتاب العمدة » « المحاسن فی تفسیر القرآن » ... که برخی به زینت طبع آراسته و بقیه خطّی است. کتاب « الوجوه و النظائر » درباره علم وجوه و نظائر بحث می کند که فرعی از علم تفسیر قرآن است و در آن مفرداتی از قرآن که به یک لفظ و با حرکات مشابه در مواضع متعدد قرآن و با معانی مختلف به کار رفته است بررسی می شود. در این فن منظور از نظائر همان لفظ مشترک و مقصود از وجوه معانی دیگر آن لفظ مشترک است . که البته افرادی کمی از جمع دانشمندان به این امر مهم اهتمام ورزیده اند.
۳۴.

مسئله خیر و شر از نظر آفرینش(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶۳ تعداد دانلود : ۱۳۱۲
طرح اشکالاتی چون ناتمام بودن برهان نظم ، ناسازگاری شر با حکمت و عدالت الهی ، ثنویت و لزوم حل آنها انگیزه انتخاب موضوع این رساله است. نگارنده با جمع بندی و نقادی نظریه فلاسفه پیشین و معاصر به خصوص ابن سینا سهروردی و ملاصدرا و طرح دیدگاههای عرفا و متکلمین به طرح مسئله پرداخته است ، اهم عناوین این رساله عبارتنداز : تعریف خیر و شر، نظم و حکمت و عدل تأثیر شرور و آفات در تفکرات دینی نظم جهانی و اتقان صنع آفرینش از دیدگاه قرآن رابطه باری تعالی با آفرینش دیدگاه متکلمین در مورد شرور دیدگاه فلاسفه درباره علم عنایی پروردگار رابطه خیر و وجود راز تفاوتها و بهترین جهان ممکن
۳۵.

عشق در فلسفه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۲۸
رساله در 8 بخش تنظیم یافته است . بخش اول دربرگیرنده « کلیات » : و شامل مباحث زیر است : تعریف فلسفه ، شرح حال بن سینا و اصالت وجود و عشق در موجودات و بدیهی بودن مفهوم عشق ، در بخش دوم تا پنجم ، عشق در بسائط غیر حیّه ، عشق در نباتات ، حیوانات و انسان مطرح شده است ، خلاصه سخن آنکه سعادت هر قوه ای نیل به آن چیزی است که مقتضای ذاتی آن است بی آنکه مانعی بر سر راه آن باشد . عشق در جواهر عقلی را بیان می کند. بخش هشتم رساله خلاصه و نتیجه گیری از بخشهای پیشین است.
۳۶.

مراحل سیر و سلوک عرفانی در اسلام و مسیحیت و ترجمه و تحقیق کتاب سیر و سلوک سالک تألیف جان بابنین و مقایسه مضامین آن با عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات رابطه تصوف و عرفان با ادیان و مذاهب
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات عرفان مسیحی
تعداد بازدید : ۴۶۹۶ تعداد دانلود : ۲۵۱۲
معرفی کتاب سیر و سلوک سالک و بیان تأثیر آن در جهان مسیحیت مقدمه این رساله را تشکیل می دهد. به بیان نگارنده کتاب دارای جنبه ای نمادین و تمثلی و نشانگر سعی روح انسانی در جستجوی رستگاری و فلاح و درصدد پاسخ به سؤالاتی است که قرنها ذهن انسان را به خود مشغول داشته و نیز توصیفی است از یک جنگ درونی . جان باینین از بزرگترین واعظان مذهب پروتستان مؤثر بوده است. در رساله حاضر ، این اثر عرفانی ، اجتماعی ، و روانشناسی با برخی از آثار اسلامی چون « منطق الطیر و سیر العباد الی المعاد . و . قصد الغربة الغریبه » مقایسه شده است . نگارنده ضمن ترجمه کتاب ، نماد گرائی در آثار عرفای مسلمان ومسیحی و مراحل سیر و سلوک را بیان می کند.
۳۷.

عدل الهی در فلسفه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

۳۸.

قوای مدرکه و بیان حقیقت ادراک از نظر ابن سینا و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلسفه تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
تعداد بازدید : ۱۷۳۳ تعداد دانلود : ۸۲۱
علم النفس یا روانشناسی پس از الهیات ، از برترین مباحث فلسفی شناخته شده است ، موضوع این رساله است. عناوین رساله عبارتند از : 1- تجرد قوای ادراکی نفس 2- اتّحاد عاقل و معقول 3- وجود ذهنی 4- وحدت نفس و بدن 5- کیفیت ادراک نفس توسط انسان 6- علم حضوری و شهودی 7- برهان رجل معلق ابن سینا 8- برهان تداوم و استمرار
۳۹.

رابطه اسلام و مسیحیت در عهد پیامبر و خلفاء راشدین(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۱ تعداد دانلود : ۸۲۳
نگارنده ابتدا منابع تاریخ اسلام و مستشرقین را ارزیابی کرده و سپس به طرح موضوعات رساله می پردازند. عناوین رساله عبارتند از : نصاری در جزیرة العرب از قدیم تا عهد رسول خدا (ص) شعرای نصرانی در عهد جاهلی حنفاء قبل و بعد از اسلام رابطه پیامبر با نصاری قبل و بعد از بعثت رابطه خلفاء راشدین با نصاری حیطه جغرافیایی نصاری ، چگونگی نفوذ آنها با عربستان ، تضاد آنها با یهود ، علت مهاجرت مسلمین به حبشه ، و رابطه مسلمین با نصاری در جنگهای ردّه ، فتوحات عراق ، شام ، آفریقا ، سواحل دریای قبرس و ارمنستان از موضوعات دیگری است که در رساله مطرح شده است .
۴۰.

احوال و آثار و افکار فلسفی و کلامی نجم الدین کاتبی قزوینی به انضمام ارائه نمونه ای از المفصل فی شرح المحصل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات کتابشناسی
تعداد بازدید : ۱۶۰۰ تعداد دانلود : ۸۹۱
شرح احوال و افکار منطقی و فلسفی و کلامی نجم الدین دبیران کاتبی قزوینی و معرفی آثار وی موضوع رساله است. کاتبی تحت تأثیر افکار امام فخر رازی بوده و از اینرو به شرح کتابهای محصل و ملخص وی می پردازد. کتاب « المفصّل فی شرح المحصل » در مبحث الهیات و تصحیح آن بخش دوم رساله را تشکیل می دهد و در آن به طرح مباحثی چون امور عامه ، علت و معلول ، مقولات ، اثبات واجب الوجود و احکام نفس ناطقه می پردازد. نگارنده معتقد است که کاتبی همچون فخر درایراد شبهه قوی بوده است هر چند خود نظریه تازه ای را ارائه نداده باشد.
۴۱.

تحقیق تطبیقی در عرفان ابن سینا و عرفان نوافلاطونی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم پساارسطویی افلوطین و نوافلاطونیان (3 و 4 ب.م)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات رابطه تصوف و عرفان با ادیان و مذاهب
تعداد بازدید : ۲۴۲۹ تعداد دانلود : ۱۳۶۶
رساله به انگیزه بیان مشابهتهای موجود میان نظرات عرفانی ابن سینا و آراء نوافلاطونی نگاشته شده و در مقدمه ، نحوه دسترسی مسلمانان به ذخائر فرهنگی و فلسفی یونان و روش ابن سینا در شرح و تفسیر نظرات فیلسوفان یونانی و اسکندرانی عنوان شده است . رساله به اثبات عرفانی بودن فلسفه نوافلاطونی در مقایسه با سایر مکاتب فلسفی آن زمان پرداخته عقاید افلوطین درباره علم واحد ، وحدت عالم و معلوم ، صادر اول ، نفس و مباحث مربوط به طبیعت و ماده را مطرح کرده و چگونگی رهیافت اندیشه های عرفانی نوافلاطونی به سرزمینهای اسلامی را تحلیل می کند . یبان آراء عرفانی ابن سینا در مقایسه با عقاید افلوطین و مباحثی درباره خداشناسی ، عقل ، نفس ، داستانهای رمزی عرفانی ، عشق ، لذت و الم ، خیر و شر و مقامات و کرامات عارفان ، عناوین بخش آخر رساله است.
۴۲.

شرح حال و شخصیت فقهی محقق کرکی فقه و مبانی حقوق اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۲ تعداد دانلود : ۷۶۳
ویژگی خاص محقق کرکی ، حضور ایشان در متن کارهای حکومتی است. در این رساله نظرات خاص محقق کرکی در هر یک از ابواب فقهی پس از بیان نر علماء پیشین آورده شده است و در صورت ارائه دلیل ، اصل آن با ارجاع به مأخذ اصلی ذکر گردیده است. نظریات مشتمل بر چند دسته است: 1- ابزار نظر جدید درباره یکی از فروع فقهی از بیش عنوان شده 2- طرح شقّ جدید از فرعی که حکم آن معلوم نشده است. 3- طرح فروع مستحدثه . 4- طرح فروعی که حکمی درباره آن بیان نشده است. مهمترین آراء فقهی محقق درباب نماز جمعه ، قبول ولایت حکام ، معاطاة و مالکیت ، و وکالت در قضا است.
۴۳.

مقایسه میان افکار ارسطو و ابن سینا در مسائل علت و معلول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو ارسطو (384-322 ق.م)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی متافیزیک
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی علت و معلول
تعداد بازدید : ۲۶۰۹ تعداد دانلود : ۱۳۹۱
رساله در دو باب تدوین یافته است. مآخذ اصلی در باب ارسطو ، کتاب الطبیعه و ما بعد الطبیعه ، و در باب ابن سینا ، شفا و اشارات است. مباحث باب اول عبارت است از بررسی علل چهارگانه تناهی علل ، بخت و اتفاق و تفاوت میان آندو علت اولی و علت غائی در باب دوم ، همزمانی و مناسبت میان علت و معلول ، برهان وسط و طرف یا تناهی علل فاعلی ، تناهی علل غائی قابلی ، و صوری و اثبات واجب الوجود از نظر ابن سینا بررسی می شود. نگارنده ضمن نگارش خلاصه ای از هر باب موارد اختلاف نظر میان ایندو فیلسوف را بیان می دارد.
۴۴.

تصحیح و تحقیق در خطب نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۶
رساله در چهار مجله تنظیم گشته است. جلد اول در 8 فصل شامل تحقیق درباره کاتب نسخه مختار « ابن شد قم » کیفیت تألیف ، خصائص نهج البلاغه از نظر صورت ، محتوی و معنی ، شرح حال سید شریف ، اوضاع بغداد در قرون چهارم و پنجم ، سیره امیرالمؤمنین ، جدول مقارنه خطب و کلمات و مصادر مقدمه تحقیق ، تدوین یافته است . در جلد دوم از مقدمه سید شریف تا خطبه 96 بحث شده ، جلد سوم به ادامه خطب از 97 تا 183 اختصاص یافته و جلد چهارم به تصحیح خطب 184 تا 240 می پردازد در پایان فهرست خطبه ها ، کلمات ، اقوال و ادعیه و نیز فهرست آیات قرآنی و احادیث و فهرست ابیات و مثل نهج البلاغه آورده شده است.
۴۵.

ذات و صفات و رؤیت و خیر و شر و جبر و اختیار در کتب کلامی زردشتی و مقایسه آن با مقالات و آراء اشاعره و معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۴ تعداد دانلود : ۶۵۸
رساله بر اساس عناوین تعیین شده در کتب کلاسیک کلام اسلامی و مقایسه آنها با عناوین مشابه در کتب کلامی زردشتی تنظیم شده است . بدین ترتیب که مسائل کلام زردشتی از متون استخراج شده و ضمن ترجمه آنها و تطبیق و مقایسه آنها با زبانهای اروپایی ، معادلهای مناسب آنها در کلام اساسی آورده شده است . تعریف کلام و تفاوت آن با فلسفه ، کلام زردشتی و تکوّن ، معرفت شناسی کلامی ، مسئله ذات و صفات و رویت ، رعایت صلاح و اصلح ، عدل و جور ، امر و اراده ، توفیق و خذلان ، هدایت و ضلالت ، خیر و شر ، جبر و اختیار ، و بالاخره تفسیر روایت . القدریّة مجوس هذه الامة » از موضوعات بررسی شده در رساله است.
۴۶.

تحقیق در قدرت و اراده حق تعالی در فلسفه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۴ تعداد دانلود : ۶۲۹
رساله پس از بیان تاریخ زندگی ، روش فلسفی ، کتب و قسمتی از نظریات تحقیقی و ابتکاری ملاصدرا به بررسی اجمالی اراده از نظر دانشمندان قبل از اسلام و سیر تطّور آن از کندی تا ملا صدرا پرداخته و عینیت علم و اراده و حیات را اثبات می نماید . نگارنده در بیان مطالب از موقف چهارم « اسفار » بهره جسته است . بیان معنای قدرت و فرق میان اراده خداوند سبحان و اراده ما از طریق نقل و روایت و موضوعاتی چون کیفیت استجابت دعا از مباحث تفصیلی رساله می باشد.
۴۷.

حقوق مدنی و جزایی در عرف عشایر خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق حقوق خصوصی حقوق مدنی
  2. حوزه‌های تخصصی حقوق حقوق جزا و جرم شناسی حقوق جزای عمومی
تعداد بازدید : ۱۷۷۷ تعداد دانلود : ۸۶۶
این رساله بر اساس باور دیرین حقوقدانان مطرح گردیده ، که تصمیمات بین آحاد مردم محترم است مگر آنکه خلاف قانون باشد و نیز عوامل رفتاری اجتماعی یا درونی است ( طرز تلقی فرد از امور ) و یا بیرونی است ( هنجارها که شامل عرف یعنی ضوابط یا قوانین نانوشته و قوانین مدون می باشد ): که البته در جوامع روستایی و عشایری وجه عرفی هنجارها قویتر بوده و از اینرو آگاهی نسبت به آنان ، به برنامه ریزان و مسئولین اجرایی این امکان را می دهد که برنامه های خود را با اشراف به ابعاد مختلف با سهولت به مرحله اجرا درآورند . این تحقیق عمدتاً کتابخانه ای نبوده و بیشتر جنبه کاربردی دارد. مباحث این رساله تحت عناوین زیر آورده شده است : 1- بررسی اجمالی جغرافیایی تاریخی خوزستان در گذشته و حال 2- معرفی اجمالی عشایر بختیاری و عرب خوزستان و ساختار اجتماعی آنان 3- تعریف عرف و اهمیت آن از نظر فقهاء شیعه و اهل سنت 4- ازدواج واهمیت آن دراسلام و نحوه ازدواج در عشایر بختیاری و عرب 5- معاملات ، تعاونیهای سنتی ، وصیت ، ارث و مسایل مربوط به زمینهای زراعی و مراتع 6- آداب و رسوم بازدارنده از نزاعهای و اختلافات عشایری و حدود و قصاص ودیات در بین عشایر 7- نتیجه گیری ، طرح مشکلات و پیشنهادات ، طرح عرفهای ناصحیح و بررسی آنها از
۴۸.

بررسی فقهی و حقوقی آثار بیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶۴ تعداد دانلود : ۱۲۲۷
این رساله بر مبنای ماده 362 قانون مدنی که آثار بیع را بیان می نماید ، در یک مقدمه و سه فصل شامل انتقال مالکیت ، ضمان درک ( تلف ) و انتقال ضمان ( تسلیم ) تنظیم شده است : نویسنده بر ان است که با توجه به همگانی بودن بر خورد مردم با خرید و فروش و تحولات اوضاع داخلی و بین المللی باید بر مبنای قواعد کلی و ثابت دین ، طرحی نو در انداخت که قابلیت همسانی با شرایط متغیر را داشته باشد و پاسخگوی نیازهای جامعه و حکومت اسلامی باشد و تنها به مواردی عقلانی مورد موافقت شرع قرار گیرد . بر این اساس ضمن مقایسه تطبیقی بین نظریات فقهی و حقوقی ، نظرات ارائه شده در کنوانسیون بیع بین المللی را به عنوان یک سند عرفی و عقلانی مطرح کرده است. در این رساله مجموعه « سلسله البنابیع الفقهیّه » معرفی شده است که مجموعه ای از کتب فقهاء و علماء معتبر شیعه است.
۴۹.

بررسی تطبیقی حیل شرعیه در عقود(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۳ تعداد دانلود : ۹۷۰
این رساله در ارتباط با شیوه رفع موانع قانونی است که در اصطلاح « حیله شرعیه » نامیده می شود. بخشی از رساله به تبیین حیله مشروع و نامشروع و بررسی اهم مصادیق حیله های رایج در عقود می پردازد و بخشی دیگر به بیان آراء فقها شیعه و سنی با این توضیح که توسل به حیله در صورتی مشروع است که ارتکاب آن فی نفسه حرام نباشد و به وجه شرعی و برای رسیدن به اهداف مشروع باشد. مباحثی در ارتباط با بیع ، قرض و دین ، شفعه ، نکاح ، رهن ، شرکت ، ودیعه ، وکالت ، اجاره ، ضمان ، کفالت ، و حواله در رساله ذکر شده است.
۵۰.

بررسی جرم شناسی و مصادیق آن در حقوق اسلام و ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق حقوق جزا و جرم شناسی جرم شناسی و کیفر شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی حقوق حقوق جزا و جرم شناسی حقوق جزای تطبیقی
تعداد بازدید : ۳۷۹۹ تعداد دانلود : ۱۷۳۹
این رساله در دو بخش احکام و مسائل کلی جرم شناسی و مصادیق جرایم سیاسی در حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق اسلامی تنظیم شده است . تعریف ماهیت ، ضوابط ، و شرائط جرم شناسی و تاریخچه آن ، مشروعیت نظام سیاسی ، راههای جلوگیری از وقوع جرم سیاسی و تفاوت آن از نظر شیوه دادرسی و مجازات از عناوین بخش اول رساله است . مصادیق جرایم سیاسی در دو فصل بررسی شده است : 1- جرائم علیه امنیت خارجی مانند خیانت و جاسوسی 2- جرایم علیه امنیت داخلی همچون سوء قصد به جان مقامات سیاسی مملکت یا توهین به ایشان ، تشکیل جمعیت علیه حکومت ، جرایم احزاب، جرایم مطبوعاتی ، اخلال در اقتصاد کشور ، تمرد از اجرای قوانین ، ادعای نبوت و امامت ، قیام مسحانه و بغی چکیده و نتایج بحث در انتهاء رساله آورده شده است
۵۱.

ماهیت و انیت زمان از دیدگاه فلاسفه اسلامی با عنایت به سوابق تاریخی و ریشه های آن در حکمت قدیم و نظریات یکی از برجستگان غرب هنری برگسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه قاره ای فلسفه های زندگی
تعداد بازدید : ۲۷۳۵
این رساله در پنج گفتار در خصوص وجود و ماهیت زمان از دیدگاه حکماء اسلامی و هنری برگسون تنظیم شده است . حقیقت زمان به عنوان بعدی از ابعاد موجود که از ترتیب بالقوه اجزاء آن حکایت می کند ، مورد نظر این رساله است از اینرو زمان ، معقول ثابته و منتزع از نحوه وجود دانسته شده است و نه ماهیتی عرضی از مقوله کم متصل غیرقارّ. این تعریف ، تفاوت میان زمان نفسانی ( متا فیزیکی ) و فضایی ( فیزیکی ) را بیان می دارد. زمانی که بالفعل در خارج موجود باشد مورد انکار همگان است و این مشابه سخنی است که برگسون در برآورد نظریه انیشتن گوید که ما دو نوع توالی و معیت داریم توالی و معیت دو «آن» که در علم مطرح است و توالی و معیت دو گذر و سیلان که در فلسفه مطرح است. نکته دیگر تعریف متافیزیکی زمان است که به تعبیر ملاصدرا تداوم در خلق و افاضه هستی به جواهر مادی است و زمان همان دوام آفرینش است. به بیان دیگر افاضه هستی به عالم ناسوت ، زمان ، و در وعائی برتر دهر و سرمد است. این برداشت با سخن الهی سازگار است که فرمود : « کل عنده بمقدار».

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۸