فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۰۶۱ تا ۳٬۰۸۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
حوزههای تخصصی:
تاریخ جهانگشای جوینی از جمله کتاب هایی است که در میانه تاریخ و ادبیّات قرارگرفته و این سؤال را در ذهن برمی انگیزد که چرا یک متن تاریخی که باید بر صراحت، منطق و عقل استوار باشد، گاه از روش تاریخ نویسی دور افتاده و شاخصه های متون ادبی، چون ابهام، پوشیدگی و احساس بر آن غالب شده است؟ به دلیل جامعیّت روش تحلیل گفتمانِ فرکلاف در دو محور نظری و عملی، این روش را مبنای پژوهش قرار داده ایم. در این روش، در سه مرحله توصیف، تفسیر و تبیین، تاریخ جهانگشا، مورد تحلیل گفتمانی قرار گرفته است. در بررسی کتاب به این شیوه، بی گمان متن، حرف هایی فراتر از تاریخ و ادبیّات برای گفتن خواهد داشت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در جلد اوّل تاریخ جهانگشا، نشانه هایی( واژگان، استعاره ها، عبارات و جملات و اشعار فارسی و عربی) وجود دارد که گفتمان مدارند و همگی بازتابنده گفتمانِ متناقضِ مورّخ درباره مغولان هستند.گفتمان مورّخ ایدئولوژیک است و ریشه در روح زمانه مؤلّف دارد؛ تقدیرگرایی و جبرانگاری، محافظه کاری و ترس، رستن از عواقب احتمالی، تداوم سنّت فرهنگی، تسلّی خاطر و ... همگی از ارکان شکل دهنده این گفتمان هستند.
آموزه های سلوک در مثنوی مولوی و بازتاب آنها در مثنوی های سلطان ولد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸
269 - 299
حوزههای تخصصی:
مولانا جلال الدّین از عرفای شهیر جهان اسلام است که تلاطم امواج تعلیماتش سراسر جهان را فرا گرفته است؛ مثنوی معنوی او مجموعه ای است مشحون از تعالیم و آموزه های بی بدیل که بشر را به سعادت حقیقی رهنمون می-سازد. سلطان ولد به عنوان فرزند و مرید مولانا از دریای معارف پدر سیراب گشته و با تجربیات و مکاشفات جدیدی که در عرصه عرفان دارد، به آنها تبلوری خاص بخشیده است. نگارندگان در این جستار آموزه های سلوک را در مثنوی مولوی بررسی می کنند و میزان بازتاب آنها را در مثنویهای سلطان ولد آشکار می سازند. نتیجه پژوهش ما را به این حقیقت رهنمون می کند که بسیاری از آموزه های عرفانی موجود در مثنوی معنوی در این مثنویها بازتاب یافته و سلطان ولد در مباحثی مانند ریاضت، جوع، چله نشینی و ذکر از اندیشه مولانا تأثیر پذیرفته است. مولانا و به تبع او سلطان ولد راه رستگاری را در ریاضت و جهاد اکبر می دانند و به سالکان توصیه می کنند که سخره نفس امّاره نشوند و در سایه عنایت انسان کامل آن را مهار کنند؛ علاوه بر این، عارف بلخی و مریدش سلطان ولد جوع را متعلق به خاصان حق و این موهبت الهی را موجب شکوفایی قابلیتهای معنوی انسان دانسته اند. در اندیشه مولانا و به تأسی از او سلطان ولد خلوت و عزلت امری ضروری نیست و مصاحبت با انسان کامل بسی برتر از آن است؛ این دو مرشد طریقه مولویه ذکر خدا را زداینده اوهام از خاطر مریدان می دانند و مراتب ذاکران را متفاوت می شمارند.
علل ورود و عقب نشینی نیروهای روس در جنگ جهانی اول در پشتکوه (ایلام)
منبع:
مطالعات ایران شناسی سال ۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۹
133 - 154
حوزههای تخصصی:
در جنگ جهانی اول، ایران به رغم اعلام موضع بی طرفی، از یک طرف به صحنه درگیری بین نیروهای روس و انگلیس و از طرفی دیگر، عثمانی و آلمان تبدیل شد. روس ها به منظور ضربه زدن به عثمانی ها و اشغال بین النهرین و همچنین پیوستن به نیروهای انگلیسی، که متحدشان بودند، به غرب ایران لشکرکشی کردند. در مقابل عثمانی ها و آلمان ها نیز برای مقابله با آنها اقداماتی انجام دادند، از جمله کمک های مالی و تسلیحاتی به غلام رضا خان والی پشتکوه، اما در عمل والی موضع خود را تغییر داد و اعلام بی طرفی کرد. بر عکس این بی عملی و اعلام بی طرفی والی، عشایر و ایلات منطقه که قلمرو خود را تحت خطر می دیدند با بسیج نیروهای رزمی خود به مقابله با روس ها برخاسته و توانستند آنها را در قلمرو خود شکست دهند. در این مقاله، بر اساس شواهد محلی و تاریخ شفاهی که هنوز افراد و نوادگان عشایر سینه به سینه آن را حفظ کرده اند، با بررسی میدانی و کتابخانه ای سعی در روشن کردن ابعاد این بخش از تاریخ منطقه و نقش عشایر در جلوگیری از ورود نیروهای اشغالگر روس به این منطقه شده است.
تحلیلی بر نقش روزنامه ها و دامنه ی تأثیرگذاری آن ها در اعتراض های عصر ناصری (1313-1264 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
پدیده ی اعتراض، ایرانِ عصر ناصری را به یکی از دوره های پرتنش در تاریخ مناسبات دولت و ملت در ایرانِ عصر قاجار مبدل ساخت. ضعف دولت، چالش های فراگیر اقتصادی، گذار تدریجی جامعه ی ایران از دوران سنت به مدرنیته، تغییر در مناسبات خارجی ایران، ناکارآمدی ساختاری و عواملی ازاین دست، در گستره ای نسبتاً وسیع، به نارضایتی ها و اعتراضات تقریباً سراسری در اغلب ولایات ایران دامن زد. آنچه تا حدودی سبب شد تا بخشی از این اعتراضات در گستره ای نسبتاً وسیع تر در ایران به تحریک و تشویق افکار عمومی نسبت به وضع موجود یاری رساند، روزنامه ها بودند. اختر و قانون، جزو معدود روزنامه های اواخر سلطنت ناصرالدین شاه به شمار می آیند که با مسئله ی اعتراضات این دوره پیوندی تأثیرگذار برقرار و در تأثیرگذاری فزاینده ی این اعتراضات بر تحولات آتی ایران نقشی پررنگ ایفا کردند. پرسش اصلی این پژوهش این است که دامنه ی تأثیرگذاری روزنامه ها درروند اعتراضات عصر ناصری تحت تأثیر چه عواملی قرار گرفت و نقش دو روزنامه ی نامبرده در اعتراضات متأخر این دوره بر چه اساسی شکل گرفت؟ در این پژوهش، به روشی توصیفی- تحلیلی، این فرضیه موردبررسی قرار خواهد گرفت که روزنامه های عصر ناصری توانایی بازتاب وسیع اعتراضات عصر ناصری را پیدا نکرد اما در معدود اعتراض های اواخر عصر ناصری، به یکی از مهم ترین ابزارها در فراگیرشان اعتراضات این دوره مبدل شدند.
تأثیر سیاست ملی گرایی و تمرکزگرایی رضاشاه بر وضعیت آموزشی مدارس اقلیت های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در دوران رضاشاه، سیاست های تمرکز، تجدد آمرانه و وحدت ملی منجر به اصلاحاتی در زمینه آموزش شد. این دوران به دلیل تلاش برای هدایت جامعه به سوی آموزش نوین در سایه ملی گرایی و تمرکزگرایی از بُعد آموزش وپرورش، دوران مهمی در تاریخ ایران محسوب می شود. مقاله حاضر درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد به این پرسش پاسخ دهد که سیاست ملی گرایی و تمرکزگرایی دوران رضاشاه چه تأثیری بر وضعیت مدارس اقلیت های دینی (ارمنیان، زرتشتیان و یهودیان) گذاشت. در این برهه، مدارس اقلیت های دینی تحت تأثیر این دو سیاست قرار گرفتند. در برخی برنامه های آموزشی فعالیت های مدارس همسو با سیاست آموزشی جدید نبود و در مقابل آن مقاومت هایی از طرف جامعه اقلیت ها صورت گرفت که مدارس آنان را با چالش هایی روبرو ساخت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که آموزش در میان اقلیت های دینی از جهت تدریس زبان فارسی، مواد درسی، نام آموزشگاه ها، تعطیلات و فوق برنامه تحت تأثیر تغییرات جدید قرار گرفت. تعطیلی برای بعضی مدارس، دائمی و دانش آموزان آنان در مدارس دولتی ادغام شد و برای برخی مدارس، موقت (یک یا چند ماه) و تا زمان الزام آنان به اجرای برنامه های وزارتی بود. دلیل مقاومت آنان در برابر سیاست جدید آموزشی گرایش به استقلال آموزشی و نگرانی به خاطر از دست دادن هویتشان بود و پیامد آن نظارت نسبی دولت و نارضایتی اقلیت ها از حاکمیت وقت بود.
نگاهی آسیب شناختی به تراجم نویسی اسلامی؛ بررسی موردی دوانگاری یک شخصیت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
هدف پژوهش حاضر، نگاهی آسیب شناختی به تراجم نویسی اسلامی؛ با تمرکز بر بررسی موردی دو انگاری یک شخصیت است. دو انگاری یک شخصیت، یکی از آسیب های نوشته های رجالی و تراجم نگاری ها به شمار می آید که احتمالاً با نگرشی سهل انگارانه در برخی از نوشته های تراجم نویسان گنجانده شده است. در این میان آخوند ملا ابوطالب سلطان آبادی، یکی از چهره دینی عصر، از کسانی است که در کتاب «طبقات اعلام الشیعه» و «اعیان الشیعه» در زمره دو انگاری قرار گرفته است. تراجم نویسانی چون شیخ آقا بزرگ تهرانی و علامه محسن امین، شرح زندگی او را در تراجم خود آورده اند. ازاین روی، سوال اصلی پژوهش این است که آیا آقا بزرگ تهرانی و علامه محسن امین در بررسی و تدوین شرح حال آخوند ملا ابوطالب سلطان آبادی با دوانگاری شخصیت روبه رو شده اند؟ نتایج بررسی های انتقادی نشان داد که علامه محسن امین و آقا بزرگ تهرانی با اثرپذیری برخی از اطلاعات پیشینی و قراین غیر منطبق، در ذکر تحولات زندگی آخوند ملا ابو طالب سلطان آبادی گرفتار دو انگاری شده و شرح احوال دو نفر را ذکر کرده اند، در حالی که در عینیت تاریخی یک شخصیت واقعی با چنین مشخصاتی وجود دارد.
بازشناسی بن مایه های دینی– اسطوره ای کهن در مناطق لُرنشین غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵
61-87
حوزههای تخصصی:
اسطوره ها و افسانه ها از جلوه های مهم فرهنگ جوامع کهن و باورهای زیست شده مردمان روزگار باستان محسوب می شوند. این اسطوره ها که اغلب در قالب اوهام، خرافات، باور های قومی و دینی و آیین ها در عرصه اجتماعی ظهور و بروز می یافت، تمام جنبه های زندگی انسان باستانی را در بر گرفته و به عبارتی جهان شناخت آنان به شمار می رفت. فلات ایران و به ویژه لبه غربی آن، جایگاه اقوام و مردمانی با باورها، آیین ها و اسطوره های بسیاری است که از روزگار باستان تا به امروز در پناه کوه های زاگرس زیست کرده اند و امروزه کانون مهمی برای مطالعات اسطوره شناختی و ادبیات عامیانه (فولکلور) به شمار می آید. از جمله این اقوام، لُرهای زاگرس نشین هستند که در مقاله پیش رو شماری از بن مایه های اسطوره ای و عامیانه مرسوم در میان آنان را که ریشه در باورها و اسطوره های روزگار باستان دارد، بررسی و تحلیل می شود.
بررسی جایگاه سلطان جهان بیگم در تحول آموزش زنان مسلمان هند (1926- 901م)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۶
۱۷۴-۱۵۳
حوزههای تخصصی:
حضور اروپایی ها به ویژه بریتانیایی ها در هند، موجب شد مسلمانان از سده نوزدهم با غرب و پیشرفت های آن آشنا شوند. سلطان جهان بیگم، متاثر از حضور بریتانیایی ها و ارتباط نزدیک با آن ها و نیز سفر به اروپا، تحت تاثیر پیشرفت های غرب به ویژه در ارتباط با آموزش نوین زنان قرار گرفت. او نه تنها آموزش زنان مسلمان را لازم و ضروری می دانست بلکه اهمیت بیشتری برای آموزش آن ها نسبت به مردان قائل بود و معتقد بود درصورتی که زنان آموزش ببینند خانواده و جامعه نیز پیشرفت خواهد کرد. بنابراین او بخش مهمی از دوران حیاتش را صرف آموزش دختران و زنان مسلمان کرد. در این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای تدوین شده، پس از آشنایی مختصر با زندگی سلطان جهان بیگم، اقدامات او در ارتباط با آموزش دختران و زنان مسلمان بررسی شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سلطان جهان بیگم برای پیشبرد اهداف آموزشی خود از اقدامات عملی و نظری گوناگونی مانند ایجاد نشریه، تالیف و ترجمه کتاب های آموزشی و نیز ساخت مدارس بهره برده است.
دو نامه به زبان ترکی از طرف پادشاهان ایران
منبع:
تاریخنامه خوارزمی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰
36-44
حوزههای تخصصی:
مقاله حاضر با عنوان اصلی İran şahlarinin iki Türkçe mektubu توسط مرحوم فکته لایوش مجاری (1969-1891 م). در صغحات 269 الی 277، مجلد پنجم مجله ترکی ات مجموعه سی سال 1936 م چاپ گردیده است. فکته لایوش در سال 1891 م در مجارستان بدنیا آمد، بعد از اسارت در جنگ جهانی اول توسط روسیه و در زندان های سیبری زبان ترکی را از اسرای ترک فراگرفت. بعد از آزادی وارد حوزه مطالعاتی تاریخی بویژه عثمانی و تورکولوژی شد. مدتی بعد به دعوت ترکیه به استانبول رفته و به برسی اسناد عثمانی در آرشیوها و کتابخانه های ترکیه پرداخت. کتاب هایی چون مجارستان در دوران تسلط ترکیه عثمانی، اسناد و مکتوبات ترکی در آرشیوهای مجارستان، تصحیح و چاپ دفاتر تحریر مرتبط با مجارستان دوران عثمانی و ده ها مقاله از جمله مقاله حاضر حاصل کارهای پژوهشی او در ترکیه است. فکته لایوش در مقاله حاضر به بررسی و تشریح دو نامه به زبان ترکی در عصر صفوی پرداخته است. این دونامه توسط دو تن از پادشاهان صفویه یعنی شاه صفی و شاه سلطان حسین به ترتیب به پادشاهان اتریش و لهستان ارسال شده است. او در این مقاله ضمن اعتراف به تأثیر فرهنگ و زبان فارسی بر زبان ترکی و تشکیلات عثمانی، وجود این دو نامه به زبان ترکی را ناشی از نفوذ تدریجی زبان و فرهنگ ترکی بر زبان فارسی و ایران می داند.
کارکرد اجتماعی کرامات عرفا بر اساس کتاب «مقامات ژنده پیل»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
یکی از مباحث پرمناقشه عرفان اسلامی، متصور شدن قدرت کرامت گونه برای شیوخ متصوفه است. عرفا از دوره سلجوقی(590-429 ه.ق)، کرامات را نشان صدق ولایت شیوخ در جانشینی پیامبر (ص) می دانستند و چون این گفتمان قدرت اجتماعی فوق العاده به آنها می بخشید در اشاعه آن سعی بلیغ داشتند. کتاب «مقامات ژنده پیل» نوشته محمد غزنوی به شرح کرامات شیخ احمد جام (م. 536 ه.ق) می پردازد. این کتاب مشحون از حکایاتی کرامت گونه از شیخ جام می باشد که صحت تاریخی بسیاری از آنها قابل اثبات نیست اما درون مایه هر حکایتی بازگو کننده منافع اجتماعی سازندگان آن است. این نوشتار با بررسی حکایاتی از این اثر به کمک دیگر آثار صوفیه و تاریخی آن دوره به تحلیل این موضوع می پردازد که این حکایات تأمین کننده چه منافع اجتماعی مروّجان آن است. نتایج نشان از آن دارد که صوفیه برای نفوذ و تثبیت قدرت اجتماعی خود بر اقشار مختلف جامعه از کرامات بهره می گرفتند. شیخ متناسب با قشر اجتماعی مخاطب خود دست به کرامت می زد و این زیستِ کرامت گونه، او را از دیگران متمایز می ساخت. شیخ برای حفظ موقعیت اجتماعی و جذب مریدان بیشتر به دفاع از منافع اقشار پایین دست جامعه در برابر صاحبان قدرت سیاسی و نظامی می پردازد. البته در بعضی موضوعات اجتماعی، کرامات تلاشی برای تغییر گفتمان غالب نداشت.
پژوهشی در چیستی و کارکرد قلعه سلیمان جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸
133 - 162
حوزههای تخصصی:
قلعه سلیمان، یکی از مهم ترین و معروف ترین قلعه های جیرفت و حوزه هلیل رود است. این قلعه در جنوب غربی شهر جیرفت قرار گرفته و از جمله قلعه های کوهستانی است.با وجود شهرت این قلعه و ذکر نام آن در منابع تاریخی، پژوهش های زیادی درباره آن صورت نگرفته و به نظر می رسد اطلاعاتی که درباره آن وجود دارد چندان قرین صحت نیست.این پژوهش در قالب یک تک نگاری به این اثر پرداخته و با طرح این پرسش که چه کاربردهایی می توان برای این اثر طبیعی تاریخی متصور شد تلاش کرده از زوایای مختلفی بدان بنگرد. شیوهگردآوری اطلاعات در این پژوهش میدانی و کتابخانه ای است و از شیوه تحلیل فضایی و تحلیل محتوای متون استفاده شده است. بر پایه نتایج، این قلعه ویژگی هایی دارد که با وجود شرایط دفاعی فوق العاده نمی توان آن را یک قلعه مسکونی، نظامی یا مسکونی یا حتی پادگان نظامی دانست بلکه به نظر می رسددر دوره سلجوقیان کرمان برای منظورهای خاصی از جمله برای نگهداری و حبس زندانیان خاص ساخته یا در نظر گرفته شده است.اما در دوره-های بعد، پس از فروپاشی سلجوقیان، این کارکردحکومتی خود را از دست داده و توسط گروه های مختلف عموما مخالف با حکومت های وقت استفاده شده است.
تاریخ صدر اسلام و عرب گرایی در جریان ملی گرای مصر از 1918 تا 1970م.(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
ناسیونالیسم به عنوان پدیده ای مدرن وارد جهان اسلام شد. گرایش به ملی گرایی که خود یکی از عوامل تضعیف امپراتوری عثمانی بود، پس از پاره پاره شدن گستره امپراتوری، به ویژه در شکل ملی گرایی عربی تشدید شد. عرب ها برای پررنگ کردن این موضوع به عنصر تاریخ و زبان عربی توجه کردند. آنان با مدّ نظر قرار دادن تاریخ صدر اسلام که می توان آن را مهم ترین مقطع تاریخ اسلام در نظر گرفت، زمینه را برای گرایش حداکثری عرب ها به پان عربیسم یا ناسیونالیسم عربی فراهم ساختند. ناسیونالیسم اسلام گرا نیز وجه دیگری از ناسیونالیسم عربی بود که البته آن نیز در تقابل با استعمار ایجاد شده بود. مفهومی مدرن از غرب وارد جهان اسلام شده بود که بایست با بافت جدید سازگاری می یافت. از این رو، اندیشمندان مصری تلاش کردند با بررسی میراث اسلام و تاریخ صدر اسلام، بستری را برای اندیشه ورزی درباره ناسیونالیسم فراهم سازند. نگارنده این پژوهش در پی آن است که با بررسی تاریخی، نوع مواجهه جریان ملی گرای مصر را با تاریخ صدر اسلام نشان دهد.
نقش ازدواج های سیاسی در تثبیت حکومت صفویه در دوره شاه طهماسب اول(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ اسلام و ایران سال سی ام زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۸ (پیاپی ۱۳۸)
129 - 152
حوزههای تخصصی:
مرگ زودهنگام شاه اسماعیل اول صفوی سبب شد حکومت نوپای صفویه با چالش جدی در هدایت و تسلط بر قبایل قزلباش و غیرقزلباش روبه رو شود؛ به همین دلیل شاه طهماسب اول در درون مرزهای سیاسی ایران با مطالبات و گاهی با نارضایتی های قومی و خاندانی مواجه بود که اگر نگوییم تمایل به واگرایی داشتند، ولی تقرّب به دایره قدرت و نفوذ در دربار سیاسی از آرزوهای این طوایف و گروه ها بود که در کنار شاه اسماعیل و جانشین او شاه طهماسب جنگ و جان فشانی داشتند و یا در نهان آمال خودسری می پروراندند. نگارندگان پژوهش حاضر با تکیه بر منابع رسمی و مآخذ معتبر، با تبیین ازدواج های سیاسی میان طیف ها و گروه های مختلف، درصدد واکاوی چرایی و چگونگی تأثیر پیوندهای خانوادگی در پیشبرد تثبیت حاکمیت صفویه در دوره شاه طهماسب اول می باشند. در این فرایند مشخص شده است که در این برهه زمانی دربار صفویه و سایر گروه های قومی از ازدواج سیاسی به مثابه روشی کارآمد در مناسبات سیاسی، کسب منافع اقتصادی، توسعه ارضی و کسب مشروعیت سیاسی و مقبولیت اجتماعی استفاده می کردند و در این زمینه شاه طهماسب اول نیز برای تثبیت ساختار قدرت در تعامل با عناصر محلی و منطقه ای که تباین مذهبی نیز داشتنند، از این شیوه در موارد متعدد بهره گرفته است.
نگاهی دوباره به کارنامه دکتر حائری (نقدی بر کتاب زندگی، آثار و اندیشه های تاریخ نگارانه دکتر عبدالهادی حائری)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
عبدالهادی حائری از چهره های نامدار تاریخ پژوهی معاصر ایران است که قدرت قلم و میراث فکری او تأثیری مستقیم و ماندگار بر معرفت تاریخی ایرانی برجای نهاده است. حائری نه تنها در میدان تاریخ پژوهی، بلکه در عرصه خاطره نگاری و نظریه پردازی، شخصیتی صاحب سبک است. نوآوری ها و اقدام های پیشگامانه حائری می طلبد که درباره او پژوهش های ژرفی صورت پذیرد. نکته مهم این است که فعالیت علمی او در زمینه و زمانه ای خاص چهره بست که فضای احساسی، هیجانی، سیاست زده و ایدئولوژیک بر عقلانیت و تفکر تاریخی سیطره داشت. این مقاله می کوشد با نگاهی انتقادی به کتاب زندگی، آثار و اندیشه های تاریخ نگارانه دکتر عبدالهادی حائری اثر حجت فلاح توتکار، چشم اندازی تازه به سوی برخی از ابعاد اندیشه ها و عملکرد عبدالهادی حائری بگشاید. مقاله با تمرکز به زمینه و بستر سیاسی فکری که حائری در آن نشو و نما یافت و ایده های روش شناسانه و معرفت شناسانه خود را طرح کرد، به این نتیجه می رسد که بدون شناخت ویژگی ها و اقتضائات این بستر به ویژه گفتمان های رقیب نمی توان شناختی ژرف از کارنامه حائری به دست آورد.
خلفای راشدین در گفتار صوفیانه و تاریخ اجتماعی ایران دوره میانه: الگوی عارفانه برای همگرایی اجتماعی در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
اواخر قرن پنجم هجری در تاریخ خراسان با حضور مشایخ بزرگ صوفیه در جامعه اسلامی، شکل گیری ادبیات تمثیلی صوفیانه، طریقت های صوفیانه و برآمدن نهاد اجتماعی خانقاه گسترش یافت. در عین حال که در این دوران، منازعات فرقه ای اهل سنت و شیعی با ادبیات حدیثی و جدلی نیز درباره اصول و فروع دین و مذهب به خصوص مساله امامت و افضلیت خلفای راشدین در این ناحیه گسترده شده بود. مسئله مقاله این است که با توجه به مبانی فکری عرفان اسلامی و سبک بیان تمثیلی ادبیات صوفیانه، صوفیان فارسی نویس خراسان که عامه جامعه را مخاطب قرار می دادند چه تصویر و مضامینی درباره شخصیت خلفای راشدین در ادبیات تمثیلی صوفیانه از تاریخ مقدس ایمان اسلامی ارایه می کردند که همسازگرایی اجتماعی را در میان گروه های اخوان صوفی ورای تفاوت های محلی و عقیدتی دوام می بخشید؛ یافته های مقاله نشان می دهد با توجه به اینکه تصوف و عرفان داعیه دار وحدت، محبت، برادری و برابری بوده اند، در ادبیات صوفیانه با ارایه سبک تمثیلی به زبان فارسی از تاریخ قدسیِ ایمان اسلامی و با عنایت به کارکرد عاطفی زبان درباره معنای افکار و عملکرد خلفای اربعه در تاریخ صدر اسلام، مقام خلفای راشدین در راستای همطرازی معنوی در مقامات عرفانی به شکلی وحدت گرایانه تعریف می شد.
تعیین مؤلفه های مؤثر بر انتخاب تصاویر در آرشیوهای تصویری خبر در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷)
144 - 165
حوزههای تخصصی:
هدف : تعیین مؤلفه های مؤثر بر انتخاب و بازیابی تصاویر در شبکه های خبری به منظور بازیابی سریع تر و دقیق تر تصاویر در آرشیوهای تصویری خبر در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. روش / رویکرد پژوهش : روش پژوهش اسنادی و کتاب خانه ای است و داده ها از منابع آرشیوی و کتاب خانه ای گردآوری و تحلیل شده اند. یافته ها و نتیجه گیری : برای پیشگیری از آلودگی و از دست رفتن تصویرهای خبری، آرشیو تصویری حتما باید خط مشی مدون داشته باشد وکارگروه گزینش تصاویر بر اساس همین خط مشی تشکیل شود و بر اساس معیارهای آن عمل کند. معیارهای مهم عبارتند از نیاز کاربران، ارزش محتوا، ارزش برنامه سازی بنیادی، ارزش برنامه سازی مجدد، و ارزش تاریخی. چون موضوع روزآمدی و پاسخگویی سریع آرشیوهای خبری بسیار اهمیت دارد، لازم است حداقل هر دو سال یکبار تصاویر گردآمده ارزیابی و در صورت نیاز وجین، جایگزین و روزآمد شود. نیاز سنجی و نظرسنجی مستمر ازکاربران سامانه نیز بسیار اهمیت دارد.
تبریز، مدرنیته و تأثیر آن بر شهرسازی مدرن ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ اسلام و ایران سال سی ام زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۸ (پیاپی ۱۳۸)
181 - 208
حوزههای تخصصی:
با روی کار آمدن آقامحمدخان قاجار و تشکیل حکومت واحد مرکزی قدرتمند، ایران وارد مرحله جدیدی از حیات سیاسی و اجتماعی خود شد و این دوران با بر تخت نشستن فتحعلی شاه به گونه ای متفاوت ادامه یافت. تأسیس دارالسلطنه تبریز در سال 1213 ق. با حضور وزرای بزرگی چون میرزا عیسی و میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، عباس میرزای نایب السلطنه را در مسیری قرار داد که تبریز را در خارج از «بساط کهنه» دربار تهران، به کانونی برای «طرح نو» تبدیل کند. شکست های سنگین از روسیه بحران فکری اساسی و عمیقی را در ذهن عباس میرزا و قائم مقام بزرگ و جامعه به وجود آورد و چرایی سترگی را مطرح کرد که می تواند سرآغاز بیداری ایرانیان تلقی شود. همزمان با ایجاد تغییراتی در ارتش و تشکیل نظام جدید، تجددطلبی در تبریز تنها در اندیشه باقی نماند، بلکه گستره آن به شهر و شهرسازی کشیده شد و چهره شهر تا حدی دگرگون شد. بعدها این تغییرات، تبدیل به الگویی برای اقدامات مشابه در تهران و سپس در برخی شهرهای ایران شد. نگارندگان این مقاله درصدد باز خوانی مدرنیته در مکان دارالسلطنه تبریز می باشند. تأثیرات این بازخوانی در شهر تبریز مادیت یافت و الگویی برای تغییرات شهری در ایران عصر قاجار و پهلوی شد. اصول و مبانی شهرسازی نوگرا به «شیوه تبریزی» و «مکتب تبریز» نقطه شروع دگرگونی شهر و شهرسازی ایران شد. بر همین اساس، هدف نگارندگان مقاله حاضر بررسی این ادعا با بهره گیری از متون و منابع و تجزیه و تحلیل داده ها براساس رویکرد توصیفی و تبیینی است.
The Position of Superstition and Anti-Superstition in Iran’s Political Thought with an Emphasis on the Qajar Era(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
During Qajar era, superstition and anti-superstition have had great impact on Iran's political thought. Superstitious context as an irrational process and major obstacle to the growth of political thought in Iran, exhorted the society towards subjectivist and reductionist approach. Rational intellectuals, on the other hand, endeavored to erode superstitious trends for pushing the society towards rationality and development. This article with a qualitative historical and analytical methodology and through collecting the library data tries to answer the question that "how superstitious culture had influenced the political thought of Iran during the Qajar period?" The hypothesis of the research is that the culture of superstition and irrationality through subjectivism and reductionism influenced the political thought of Iran during Qajar era, which in its turn led to the "intellectual despotism" and consequently to the "political tyranny". Based on the Giddens conception of the interaction between structure and agency, the article concludes that the contextual factors notably the superstitious culture led to the despotic mindset of Iranian rulers during Qajar period.
تاریخ جایگزین و کارکرد آن در همگانی سازی تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
اهمیت تاریخ نگاری و تأثیرگذاری آن بر ابعاد مختلف حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، ضرورت همگانی سازی آن را در سطح عمومی آشکار می کند. محققان برای پاسخ گویی به این نیاز، راه کارهایی اندیشیده اند؛ یکی از سازوکارهای مؤثر در این زمینه، «تاریخ جایگزین» است که در نقطه عطف ها ی تاریخی، مسیرهای احتمالی و موازی رخدادهای تاریخی را به چالش م ی کشد. درحقیقت نتایج مترتب از حادثه تغییریافته، با به چالش کشیدن شرایط سیاسی اقتصادی دنیای کنونی، جهانی جایگزین و غیرواقع را تصویر می کند. این رویه، به دلیل قابلیت های بالقوه آن، در عرصه تاریخ نگاری نیز کارکردهای مفیدی می یابد. ایجاد جذابیت برای عامه مردم، بالابردن قدرت تخیل و تعقل در درک گذشته، ارائه اشکال نوینی از واقعیت های اجتماعی، شکل دهی به تفکرات تاریخی و تقویت حافظه تاریخی، بخشی از قابلیت های تاریخ جایگزین به شمار می آید. این مقاله که با رویکرد توصیفی و تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای تدوین شده، به ضرورت اجتماعی سازی تاریخ، تاریخ جایگزین و چگونگی شکل گیری، توسعه وکارکرد آن در همگانی سازی تاریخ می پردازد.
رویکرد نجومی - کیهانی ملاجلال در تاریخ نگاری تاریخ عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
یکی از مورخان عصر صفوی که تاریخ نگری و تاریخ نگاری وی مبتنی بر معرفت شناسی پیشینی و رویکردهای کیهانی و نجومی بوده ، ملا جلال الدین منجم یزدی است. اهمیت بررسی این رویکردها در تاریخ نگارانه ی ملاجلال منجم یزدی در تاریخ عباسی(روزنامه ملاجلال) از آنجاست که با ابتنا بر آن ، عرصه ای مهم (از حیات فرهنگی ایران و خصوصاً عصرصفوی(1135 – 905 ه ) ایضاح می شود. بر این اساس می توان گفت در تاریخ عباسی(روزنامه ملاجلال)مولفه های مقبولیت بخش و مشروعیت ساز برپایه تبیین های کیهانی و نجومی و همچنین تفکرات اعتقادی و مذهبی صورت می پذیرد که این اثر را از دیگر آثار پیشین تاریخ ایران و دوره عصرصفوی متمایز کرده است.بر این اساس نویسنده گان کوشیده اند که چگونگی رابطه فاکت های تاریخی با ستاره شناسی، نجوم و کیهان و اندیشه های اعتقادی در بینش تاریخ نگارانه ی ملاجلال در تاریخ عباسی را با رویکرد توصیفی-تحلیلی مورد واکاوی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد گرچه اندیشه تاریخ نگری ملاجلال در تاریخ عباسی همچون سایر منابع عصرصفوی، برگرفته از رهیافت های فکری اسلام، تشیع و صوفی گری بوده که تاریخ نویسی وی را در قالب تاریخ نویسی دینی در آورده است اما وی تحت تأثیر معرفت پیشینی خود که مبتنی بر حرفه منجمی بوده است ، به پیوند تاریخ با ستاره شناسی و تنجیم دست یازیده است که برآیند آن در مؤلفه هایی همچون مشروعیت بخشی به شاه صفوی براساس نجوم، استفاده از قران به مثابه مدخل، ترسیم تاریخ خطی، موعودگرایی، تقدیرگرایی و مشیت گرایی و لزوم رعایت ساعات سعد و نحس متبلور شده است.بنابراین رابطه اندیشه های اعتقادی و رویکردهای نجومی در اندیشه تاریخ نگاری ملاجلال در تاریخ عباسی، رابطه ای دوسویه و متقابل بوده است.