مجموعه سازی

پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی، نیازها و علایق مطالعاتی اعضای جوان کتابخانه های عمومی زیر نظر نهاد کتابخانه های عمومی کشور شهر تهران را در هنگام اوقات فراغت مورد مطالعه قرار می دهد. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و تعیین نیازها و علایق مطالعاتی جامعه ی پژوهش می باشد و درصدد مشخص نمودن هدف، انگیزه و علایق مطالعاتی اعضای جوان کتابخانه های عمومی، همچنین تعیین مهم ترین امکانات جهت گذراندن اوقات فراغت می باشد. از میان 53251 نفر اعضای جوان تعداد 600 عضو به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با اندازه و حجم هر منطقه انتخاب شدند. از پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بیش تر اعضا (39 درصد) باهدف گذراندن اوقات فراغت به کتابخانه ها مراجعه می کنند. هم چنین بررسی ریزتر یافته های پژوهشی نشانگر آن است که در کل سطح شهر تهران خصوصاً در حوزه ی جنوب و مرکز، کتابخانه ها، نقش اساسی در پرکردن اوقات فراغت کاربران جوان دارند. رُمان با توزیع فراوانی 2/44 درصد، موضوعی است که بیش از سایر گزینه ها مورد توجه و علاقه ی کاربران می باشد. بعد از آن موضوعات ورزشی با 1/20 درصد، موضوعات هنری با 1/15 درصد و طنز با 6/13 درصد در رده های بعدی قرار دارند.

هدف: این پزوهش با هدف بررسی مجموعه کتابخانه های دانشگاهی شهر اراک و مقایسه آن با استانداردهای مجموعه کتابخانه های دانشگاهی ایران صورت گرفته است. روش: این پژوهش به صورت پیمایشی تطبیقی بوده و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه بهره جویی گردیده است. جامعه تحت بررسی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاهی شهر اراک بوده که شامل6 دانشگاه و سازمان می باشد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که کل مجموعه موجود شامل مواد چاپی و معادل های جلدی میکروفرمی و مواد دیداری- شنیداری زیر استاندارد می باشد. در خصوص فراهم کردن امکان دسترسی به بانکهای اطلاعاتی و اتصال به شبکه اینترنت نیز تنها کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها این امکان را فراهم کرده اند.

در این مقاله، با بیان اهمیت وجین در فعالیت های کتابخانه، به مهم ترین راهکارهای موجود در این زمینه اشاره شده، و با بیان فواید آن برای کتابخانه ها، برخی از موانع و مشکلات موجود در این زمینه برشمرده میشود. در پایان نیز به جایگاه آن در فعالیت های آینده کتابخانه اشاره میشود.

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان رضایت استفادهکنندگان از مجموعة کتابخانه های عمومی استان اردبیل براساس متغیرهایی از قبیل شهر، شغل، مدرک تحصیلی، جنسیت، سن و غیره انجام گرفته است. جامعة آماری پژوهش شامل کلیة افراد دارای کارت عضویت از کتابخانه های عمومی استان اردبیل در سال 1382 با برآورد تقریبی 9421 نفر بوده است. پژوهش نشان داد که میزان رضایت از منابع کتابخانه ها در برخی از شهرهای استان از جمله مشگین شهر، گرمی، نیر و خلخال پایین تر از حد متوسط استانی است. همچنین در دارندگان مدرک تحصیلی بالاتر از فوق دیپلم، میزان رضایت نسبتاً پایین است. کارمندان دارای بیشترین و دانشجویان دارای کمترین میزان رضایت هستند. در بین گروه های مختلف تحصیلی، گروه تحصیلی راهنمایی دارای بیشترین و گروه های با سطوح تحصیلی لیسانس و بالاتر دارای کمترین میزان رضایت هستند. در بیشتر موارد تفاوت معناداری بین میزان رضایت گروه های مختلف مشاهده نشد.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین مؤلفه­های اصلی و رئوس مطالب به منظور تدوین خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی برای کتابخانه­های مرکزی دانشگاه­های دولتی ایران است. نوع پژوهش کیفی- کاربردی، و روش آن پیمایشی است. ابزار پژوهش، پرسشنامة محقق­ساخته­ای است که بین مدیران 112 کتابخانه مرکزی وابسته به دانشگاه­های دولتی توزیع شده است. یافته­ها نشان داد از نظر مدیران مذکور، دست کم وجود 9 عامل در تدوین خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی برای کتابخانه­های مورد بررسی ضروری است و باید در آن لحاظ شود. این 9 عامل به ترتیب واریانس تبیین شده، عبارتند از: مسائل مربوط به دسترسی، مباحث فنی و تخصصی، نیازسنجی از کاربران، بیان رسالت، هدفها و مسائل مالی، اجرا و بازنگری در خط­مشی، مسائل مربوط به دیجیتال­سازی، معیارهای انتخاب منابع الکترونیکی، مقدمه و تعریفهای مربوط به انواع منابع الکترونیکی، و نیروی انسانی. از نتایج مهم این پژوهش می­توان به روابط درونی بین عوامل نه­گانه اشاره کرد که در مدلی عینی این روابط و تأثیرگذاری دو جانبه آنها بر یکدیگر ترسیم شده­ است. پیشنهاد می­شود تهیه­کنندگان خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی در تدوین خط­مشی به این عوامل و تأثیر و تأثر آنان بر همدیگر به شکل خاص توجه کنند

کتابهای درسی مهم ترین منابع یادگیری دانش آموزان در نظامهای آموزشی به شمار میروند. با این حال، با توجه به گستره وسیع دانش تولید شده در یک زمینه خاص، ضروری است دانش آموزان بتوانند از منابع دیگر برای دستیابی به اطلاعات مرتبط با موضوع درس استفاده کنند. با این هدف، پرسشهایی در متن یا انتهای برخی از درسهای دورة راهنمایی طراحی شده که دانش آموزان برای پاسخگویی به آنها ناچارند به منابعی خارج از کتابهای درسی مراجعه کنند. این پرسشها، «پژوهش گرا» نامیده شده اند. هدف این پژوهش، شناسایی کتابهای مناسب پاسخگو به پرسشهای پژوهش گرا در کتابهای درسی دوره راهنمایی است. این بررسی با روش پیمایشی و تحلیل محتوا انجام شده است. ابزارهای گردآوری اطلاعات، جدول ثبت داده ها و چهار نوع سیاهه وارسی برای ارزیابی کتابهای غیردرسی پاسخگو به پرسشهای پژوهشی کتابهای درسی است. جامعه مورد پژوهش را 421 پرسش پژوهش گرا از 15 کتاب درسی دوره راهنمایی (تاریخ، تعلیمات اجتماعی، جغرافیا، علوم تجربی و فارسی) تشکیل میدهد. کتابهای غیردرسی (مرجع/ غیرمرجع) که در ایران منتشر شده است نیز جامعة دیگر پژوهش میباشد. نتایج نشان داد 98% پرسشهای پژوهشی با استفاده از 822 عنوان کتاب غیردرسی پاسخ داده شده که از این میان، 165 عنوان از میان کتابهای منتخب شورا (براساس کتابشناسیهای سالهای 87 -1381) و 657 عنوان از میان کتابهای منتشر شده غیرشوراست. از طرف دیگر، 79% پرسشها نیز بر اساس کتابهای مرجع منتشر شده، پاسخ داده شد. دستاورد این پژوهش سیاهة کتابهای مناسب شناسایی شده برای پاسخگویی به این پرسشهاست.

مقدمه: یکی از مهم ترین و اساسی ترین کار کتابخانه ها، گزینش مواد و منابع اطلاعاتی برای مجموعه ی کتابخانه ها می باشد. هدف این پژوهش، شناسایی نظرات کتابداران و کارکنان دانشگاه های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان در خصوص ضرورت مؤلفه های مجموعه گستری استوارت لی (Stuart Lee) در کتابخانه های دانشگاهی بود. روش بررسی: نوع مطالعه، توصیفی- پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه بود. جامعه ی مورد پژوهش 129 نفر کتابداران کتابخانه های دانشگاه اصفهان و علوم پزشکی اصفهان در سال 90-1389 بود که حجم نمونه 86 نفر محاسبه شد و تعداد 76 پاسخ نامه عودت داده شد. به منظور تعیین روایی، پرسش نامه در اختیار متخصصین و استادان کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان و علوم پزشکی اصفهان قرار گرفت و پیشنهادهای اصلاحی آنان اعمال شد و پایایی آن با استفاده از ضریب Cronbach's alpha معادل 96/0 محاسبه گردید. تحلیل های این پژوهش به کمک آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت. یافته ها: حدود 2/59 درصد از کتابخانه های دانشگاهی شهر اصفهان دارای خط مشی مدونی برای مجموعه سازی منابع الکترونیکی هستند. 5/40 درصد بر این عقیده اند که اهداف و وظایف کلان سازمان مادر و جنبه های مختلف آن در برنامه ی تخصیص بودجه گنجانده می شود. در اولویت بندی انتشارات، قیمت منابع 9/47 تأثیر دارد. منابع الکترونیکی ادواری نسبت به سایر منابع اولویت بیشتری دارد. نتیجه گیری: کتابخانه های دانشگاهی شهر اصفهان روند رو به رشدی را در زمینه ی مجموعه سازی برداشته اند، اگرچه تا مطلوبیت کامل مسیری طولانی در پیش است.

هدف: شناخت وضعیت فراهم آوری منابع الکترونیکی به عنوان بخش مهمی از کار مجموعه سازی در کتابخانه های دیجیتالی ایران. روش/ رویکرد پژوهش: پیمایشی از نوع کاربردی. داده های مربوط به 19 کتابخانه دیجیتالی در سراسر ایران با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. یافته ها: رایج ترین راه برای سفارش منابع الکترونیکی، سفارش از طریق کارگزاری ها و پرکاربردترین روش برای تهیه آنها، خرید الکترونیکی منابع است. فقط 37 درصد کتابخانه های دیجیتالی ایران کمیته تخصصی پویش منابع دارد و در تمامی این کمیته ها مدیر کتابخانه دیجیتالی از اعضای ثابت است. نتیجه گیری: کتاب ها و نشریات، بیشترین اولویت فراهم آوری در میان انواع منابع الکترونیکی را دارند.

هدف: شناسایی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از سه جنبه مجموعه سازی، سازماندهی، و اشاعه است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از پرسشنامه نظر 52 مسئول کتابخانه مؤسسات پژوهشی و مراکز استانی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی درباره وضعیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها پیمایش شده است. یافته ها: 4/40% کتابخانه ها منبع خاکستری را با نام خود منبع می شناسند؛ فقط در 8/5% کتابخانه ها دستورالعمل مدون برای تهیه انواع منابع خاکستری وجود دارد؛ در هیچ کتابخانه ای کمیته انتخاب منابع خاکستری وجود ندارد؛ 9/26% کتابخانه ها فهرستی از منابع خاکستری موجود در کتابخانه خود دارند و 4/70 %آنها این منبع را در پایگاه سیمرغ معرفی کرده اند؛ 5/63% کتابخانه ها امکان دسترسی به منابع خاکستری از طریق امانت بین کتابخانه ای و یا اشتراک در خرید منابع خاکستری را ندارند؛ 6/59% کتابخانه ها منابع خاکستری خود را وجین نمی کنند؛ و بیشترین روش تهیه منابع خاکستری در کتابخانه ها (7/82%) از طریق اهدا صورت می گیرد. همچنین 2/73% کتابخانه ها منابع خاکستری را هم به شیوه دستی و هم به شیوه کامپیوتری سازماندهی می کنند. نتیجه گیری: در کتابخانه های مورد بررسی به اهمیت منابع خاکستری و مدیریت آنها توجه نمی شود. دلیل این امر شاید ناشناخته ماندن منابع خاکستری و بی توجهی به اهمیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها باشد. این نتیجه را می توان تا حدودی به وضعیت این منابع در سایر کتابخانه های کشور تعمیم داد.

هدف: شناسایی مؤلفه های تدوین خط مشی مجموعه سازی و مدیریت مجموعه مرکز اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد می باشد. روش: پژوهش حاضر با هدف کاربردی به صورت پیمایشی انجام گرفته است. نمایندگان گروه های آموزشی و مدیران و کارشناسان حوزه مجموعه سازی به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه ای محقق ساخته در ۱۲ بخش و۵۸ گویه، با مقیاس پنج درجه ای لیکرت برای ابزار سنجش تنظیم شد که روایی آن توسط متخصصان حوزه تأیید و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (۹۳/۰) تعیین گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آمار توصیفی جهت توصیف داده ها و مشاهدات با ارائه جدول های توزیع فراوانی و پس از تبدیل نمودن متغیرهای تحقیق از مقیاس ترتیبی به فاصله ای، از آمار استنباطی، آزمون T و آنالیز واریانس، استفاده شد. انجام این مراحل از طریق نرم افزارهای SPSS ۲۱ و STATISTICA ۹.۰ بود. یافته ها: ۱۲ مؤلفه شناسایی شده ۱) فلسفه و اهداف، ۲) تعاریف، ۳) انتخاب یا عدم انتخاب منابع، ۴) مسائل کاربران، ۵) فراهم آوری، ۶) مسائل دسترسی، ۷) دیجیتال سازی، ۸) بودجه و مسائل مالی، ۹) حفاظ و نگهداری، ۱۰) وجین، ۱۱) مدیریت اجرایی و ۱۲) اجرا و بازنگری از سوی جامعه پژوهش جهت تدوین خط مشی ضروری شناخته شدند. نُه مؤلفه تأیید و سه مؤلفه فلسفه و اهداف، انتخاب یا عدم انتخاب منابع و وجین که از دیدگاه دو گروه جامعه پژوهش دارای تفاوت بودند، از طریق مصاحبه گروهی مورد بررسی مجدد قرار گرفتند. در پایان الگوی نوشتاری خط مشی براساس ۱۲ مؤلفه و جزئیات مناسب آن تنظیم گردید.

هدف: شناسایی شیوه های فراهم آوری نسخه های خطی در ایران، بررسی مشکلات این حوزه، و ارائه راهکارهایی برای حل مسئله. روش شناسی: از روش کتابخانه ای به منظور مطالعه پژوهش های پیشین و نیز از شیوه ها و تجربیات کتابخانه های مهم در حوزه نسخه های خطی استفاده شده است. یافته ها: خرید، وقف، اهداء، واگذاری (صندوق امانت)، دیجیتال سازی، و مبادله، مهم ترین شیوه های فراهم آوری نسخه های خطی است. بی توجهی مدیران، پراکندگی نسخه های خطی، کمبود اعتبارات مالی، وجود دلالان حرفه ای و تبلیغات دروغین آنها، مشکلات ارزیابی و کمبود کارشناس، نداشتن خط مشی و آیین نامه مدون و مصوب، موانع شرعی، و خطای راهبردی خریداران نسخ خطی از موانع و مشکلات عمده ذکر شده است. تأسیس مراکز رسمی برای مدیریت نسخه های خطی، تشکیل کمیته های فراهم آوری و ستاد خیرین، فعال کردن انجمن دست نوشته های کهن، سازماندهی مستقل مجموعه های اهدایی، راه اندازی صندوق امانت، و خدمات دیجیتال سازی در محل نگهداری نسخه ها، راهکارهای پیشنهادی برای رفع مشکلات است. نتیجه گیری: ارتقای سطح آگاهی مردم به ویژه مجموعه داران؛ اهتمام تمامی دست اندرکاران فرهنگی بخش دولتی، عمومی، و خصوصی؛ کمک به حفظ نسخه های خطی مجموعه داران؛ و برنامه های تشویقی از مهم ترین مؤلفه ها برای نجات میراث مکتوب کشور است.

هدف : تعیین مؤلفه های مؤثر بر انتخاب و بازیابی تصاویر در شبکه های خبری به منظور بازیابی سریع تر و دقیق تر تصاویر در آرشیوهای تصویری خبر در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. روش / رویکرد پژوهش : روش پژوهش اسنادی و کتاب خانه ای است و داده ها از منابع آرشیوی و کتاب خانه ای گردآوری و تحلیل شده اند. یافته ها و نتیجه گیری : برای پیشگیری از آلودگی و از دست رفتن تصویرهای خبری، آرشیو تصویری حتما باید خط مشی مدون داشته باشد وکارگروه گزینش تصاویر بر اساس همین خط مشی تشکیل شود و بر اساس معیارهای آن عمل کند. معیارهای مهم عبارتند از نیاز کاربران، ارزش محتوا، ارزش برنامه سازی بنیادی، ارزش برنامه سازی مجدد، و ارزش تاریخی. چون موضوع روزآمدی و پاسخگویی سریع آرشیوهای خبری بسیار اهمیت دارد، لازم است حداقل هر دو سال یکبار تصاویر گردآمده ارزیابی و در صورت نیاز وجین، جایگزین و روزآمد شود. نیاز سنجی و نظرسنجی مستمر ازکاربران سامانه نیز بسیار اهمیت دارد.

هدف: پژوهش حاضر به منظور شناسایی اولویتهای مجموعه سازی منابع اطلاعاتی در کتابخانه دیجیتال از دیدگاه اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز انجام شده است. روش: پژوهش کمّی و از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. از بین جامعه مورد مطالعه (5860 عضو هیئت علمی و دانشجوی تحصیلات تکمیلی)، 357 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای انتخاب شده اند. در تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و تحلیلی و نرم افزار آماری علوم اجتماعی استفاده شده است. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد بالاترین اولویت مجموعه سازی انواع منابع اطلاعاتی، مربوط به منابع پژوهشی تولید شده توسط دانشگاه شیراز است. بالاترین اولویت مجموعه سازی انواع محملهای اطلاعاتی، مربوط به کتاب الکترونیک است و نمونه مورد مطالعه به اهمیت وجود نمایه و نقاط دسترسی بیش از سایر معیارهای مؤثر در مجموعه سازی منابع اطلاعاتی توجه داشته اند. سطح اطلاعاتی مطلوب برای دسترسی به منابع دیجیتال، متن کامل است و بالاترین اولویت مجموعه سازی انواع قالبهای اطلاعاتی مربوط به تصاویر می باشد. قالب اطلاعاتی عمده برای مجموعه سازی مواد متنی و تصاویر، به ترتیب قالب PDF و JPEG می باشد. به علاوه، اکثریت جامعه مخاطب نسبت به دیجیتال سازی مجموعه های خاص و منابع منحصر به فرد و همزیستی منابع فیزیکی و دیجیتال نظر موافق دارند و با تخصیص 80% بودجه به منابع دیجیتال و 20% بودجه به منابع فیزیکی، موافق هستند. اصالت/ ارزش: بالاترین اولویت کتابخانه دیجیتال، خدمت در راستای نیازهای اطلاعاتی کاربران است در این پژوهش، نیازهای اطلاعاتی جامعه کاربران بالقوه کتابخانه دیجیتال دانشگاه شیراز بررسی شده است. کلیدواژه ها: مجموعه سازی، اولویتها، کتابخانه دیجیتال، دانشگاه شیراز، اعضای هیئت علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، منابع

هدف : یکی از مشکلات رایج کتاب های وقفی، وجین آنهاست. پژوهش حاضر ضمن شناسایی مشکلات کتاب های وقفی در کتابخانه ها، راهکارهایی را از منظر مراجع عظام تقلید، منابع حقوقی و مدیران کتابخانه ها درباره وجین کتاب های وقفی ارائه کرده است.   روش : روش پژوهش کتابخانه ای و  پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها، منابع کتابخانه ای، پرسش نامه و مصاحبه بود. از منابع کتابخانه ای برای مبانی نظری، طرح پرسش ها و راهکارهای حقوق موضوعه ایران استفاده شد. از مصاحبه برای کسب نظرهای متخصصان و از پرسش نامه برای اخذ استفتائات از مراجع عظام استفاده شده است. یافته ها : بر اساس یافته های پژوهش، بین 5 تا100% موجودی کتابخانه های جامعه پژوهش، کتاب های وقفی بوده است. باوجود این، همه مدیران کتابخانه ها وقف _ به ویژه کتاب های خطی و نفیس _ را  خوب و مفید دانسته اند. 70% مدیران، پذیرش کتاب های وقفی را منوط به نیازهای واقعی کاربران دانسته اند. از سوی دیگر، کتاب های وقفی برای مجموعه آنها موانعی از قبیل شرایط واقفان، تکراری بودن منابع و نبود امکان وجین را پدید آورده و سبب کمبود فضا و هزینه های نگهداری از آنها برای کتابخانه شده است. با توجه دیدگاه متخصصان، مراجع عظام (به استثنای حضرت آیه الله نوری همدانی) و حقوق موضوعه ایران، اگر کتاب ها آسیب دیده باشند می توان آنها را وجین کرد؛ اما اگر برای کتابخانه دیگری قابل استفاده باشند، می توان کتاب های وقفی را به کتابخانه های دیگر داد.  

مقدمه: به منظور تحلیل کیفی و کمّی محتوای متون مجموعه سازی علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران، منابع موجود از آغاز پیدایش متون مجموعه سازی تا ابتدای دهه 90، شناسایی، مقوله بندی و مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی : مقاله مروری تحلیلی حاضر، به روش کتابخانه ای و با استفاده از تحلیل محتوای متون، انجام گرفته است. به این منظور، عبارت ها و کلیدواژه هایی همچون «مجموعه سازی در کتابخانه ها»، «انتخاب و تهیه مجموعه کتابخانه»، «مجموعه گستری»، «تهیه و سفارش کتاب»، «گزینش کتاب»، «خط مشی کتابخانه»، و «مجموعه سازی در کتابخانه های ایران»، در تمامی پایگاه های علمی ایران در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، مورد جست وجو قرار گرفت و در نهایت، بر اساس متون بازیابی شده، سه دسته عمده، یعنی کتاب ها، مقاله ها و پایان نامه های این حوزه در طی 5 دهه، 40، 50، 60، 70، و 80، مقوله بندی و در هر دهه با توجه به مؤلفه های موضوعی موردنظر در این پژوهش، تحلیل محتوا شد. یافته ها: در مجموع بیش تر آثار منتشرشده (58/40)، به موضوع نیازسنجی اختصاص دارد. پس از آن به ترتیب موضوعات فناوری ها (66/26 درصد)، ابزارهای انتخاب (20/18 درصد) و خط مشی ها (61/14 درصد) مورد توجه نویسندگان حوزه مجموعه سازی بوده است. حدود نیمی از کل آثار منتشرشده در حوزه مجموعه سازی در 5 دهه اخیر، مربوط به مقاله هاست (195 اثر). 119 اثر (52/30 درصد) مربوط به پایان نامه هاست و 76 اثر (48/19 درصد) نیز کتاب های منتشرشده در این حوزه را شامل می شود. بیش تر کتاب های انتشاریافته در حوزه مجموعه سازی تألیفی هستند و مقاله های انجام شده در این حوزه، بیش تر به نیازسنجی و ارزیابی منابع و مجموعه های کتابخانه های مختلف اختصاص دارد. به نظر می رسد نتایج تمامی پایان نامه های انجام شده در این حوزه، به صورت مقاله علمی منتشر نشده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش که منتج به اطلاع از چگونگی انجام پژوهش ها و آثار منتشرشده در این حوزه خواهد شد، ضمن پی بردن به فرصت ها و پر نمودن شکاف های موجود در حوزه مجموعه سازی، می تواند همچون نقشه راه پژوهشگران، مؤلفان و ناشران عمل کند. هم چنین، بازخورد این تحلیل ها و ارزیابی ها، با نشان دادن نقاط قوت و ضعف وضعیت موجود، موجب ارتقاء کمی و کیفی مطالعات و نیز انتشارات و تناسب آن ها با نیازهای آموزشی و پژوهشی در این حوزه خواهد شد.

مقدمه : مجموعه سازی به عنوان یکی از اساسی ترین فعالیت ها در کتابخانه مطرح می باشد و به دلیل اینکه یکی از موارد رضایت مراجعه کنندگان از کتابخانه منابع آن محسوب می شود، از حساسیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر به تحلیل فرآیند مجموعه سازی کتاب های چاپی و الکترونیکی در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سطح تهران می پردازد. روش شناسی: پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی است که با رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته، شامل 15 سؤال باز بود که از طریق آن با 10 کارشناس مجموعه سازی یا معاون کتابخانه دانشگاهی مصاحبه به عمل آمد. برای طراحی سؤالات مصاحبه، مطالعات کتابخانه ای در حوزه فرایند مجموعه سازی و خط مشی مجموعه سازی در کتابخانه ها صورت گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد مجموعه سازی کتاب ها ی چاپی در کتابخانه های موردمطالعه را می توان تحت تأثیر عواملی همچون سیاست های مجموعه سازی، شناسایی نیازهای کاربران، فراهم آوری منابع، بودجه و ارزیابی مجموعه مقوله بندی کرد. برای مجموعه سازی کتاب های الکترونیکی خط مشی مدونی وجود نداشت و برای فراهم آوری آن ها از روش های دانلود رایگان، خرید مجموعه ای منابع، اشتراک پایگاه های اطلاعاتی و یا مبادله بین کتابخانه ای استفاده می شد. از جمله چالش های مجموعه سازی در کتابخانه ها، فراهم نبودن خط مشی مکتوب، نیاز به دانش افزایی کتابداران و ضعف نرم افزارهای کتابخانه ای بود. نتیجه: مطابق با یافته ها، می توان نتیجه گرفت سازوکار مجموعه سازی در کتابخانه های موردمطالعه، فاقد گروهی از مؤلفه های مهم، مانند خط مشی مدون مجموعه سازی، اصول مشخص انتخاب و کمیته های انتخاب و همچنین ارزیابی مستمر مجموعه است. همچنین مجموعه ای از عوامل بیرونی و درونی در کاستی های موجود، دخیل هستند. تحریم های بین المللی، سیاست های کلی دانشگاه و نحوه تخصیص بودجه کتابخانه ها، جدی نگرفتن لزوم تهیه خط مشی مدون مجموعه سازی، نبود برنامه ریزی مشخص برای ارزیابی مجموعه، از جمله عوامل تأثیرگذار بودند. از نتایج پژوهش حاضر می توان برای شناسایی شیوه های مجموعه سازی در کتابخانه های دانشگاهی بهره گرفت و در جهت رفع نواقص و چالش های مجموعه سازی گام برداشت.

هدف: هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تعیین میزان امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، نیروی انسانی و چگونگی کاربرد فناوری جدید و مشکلات و موانع احتمالی آن در بخش مجموعه سازی و فهرست نویسی کتابخانه های مورد بررسی در پژوهش می باشد. روش پژوهش: روش مناسب برای انجام این تحقیق روش پیمایشی -  توصیفی است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه می باشد که پرسشنامه به چندین نفر از اساتید و متخصصین رشته کتابداری ارائه شده تا در صورت عدم وجود روایی کلمات یا عباراتی که باعث بروز مشکل می شدند، حذف و اصلاحات صورت پذیرد. از این رو اعتبار پرسشنامه مشخص گردیده و روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها در دو قسمت توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار گرفته است. قسمت توصیفی به وسیله جدول های توزیع فراوانی و رسم نمودار برای دریافت وضعیت موجود ارائه شده و در بخش استنباطی با استفاده از آزمون های آماری به روابط موجود بین متغیر ها و تعیین میزان معنی داری متغیر ها پرداخته شده است. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که بیشترین امکانات سخت افزاری در کتابخانه ها شامل رایانه ها و چاپگر ها بوده، و بیشترین امکانات نرم افزاری موجود شامل نرم افزار جامع کتابخانه می باشد که 40 درصد از نرم افزار نوسا و 7/37 درصد از نرم افزار پارس آذرخش استفاده می کنند. در این میان استفاده از بخش فهرست نویسی نرم افزار (2/82 درصد) بیشترین میزان استفاده، و بخش سفارشات (2/2 درصد) کمترین میزان را داراست. 9/88 درصد کتابخانه ها فاقد وب سایت مستقل هستند و از امکانات وب سایت کتابخانه مرکزی جهت خدمات دهی به کاربران استفاده می کنند. علاوه بر کتاب، بیشترین منبع مورد استفاده جهت مجموعه سازی و فهرست نویسی، پایان نامه ها می باشند. جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی (9/48 درصد) و به همین میزان اطلاع یابی و جست وجو در اینترنت بیشترین حوزه هایی هستند که نسبت به سایر زمینه ها، کارکنان مجموعه سازی با آن آشنایی دارند. وب سایت های مربوط به کتابداری و سازماندهی با 22 کتابخانه (9/48 درصد) و ابزارهای جست وجو با 20 مورد (4/44 درصد) از مهم ترین امکانات اینترنتی هستند که بیشترین استفاده را برای انجام فرایند فهرست نویسی، در میان جامعه پژوهش دارند.  نتیجه گیری: در بخش مجموعه سازی کمبود اعتبار مالی و در بخش فهرست نویسی کمبود نیروی متخصص به طور معنی داری، از مهم ترین مشکلات و موانع  در استفاده از این فناوری ها است. دارا نبودن وب سایت مستقل در بیشتر کتابخانه های مورد نظر، و پیوسته نبودن چکیده پایان نامه ها از موارد مهمی هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدم آشنایی کافی کارکنان کتابخانه های دانشگاه آزاد و کمبود نیروی متخصص در بخش مجموعه سازی منابع الکترونیکی و اینترنتی نیز از مشکلات عمده ای است که مانع از        خدمات رسانی لازم به دانشجویان و اساتید دانشگاه ها می شود.

هدف: هدف، شناخت وضعیت انتخاب و ارزیابی منابع الکترونیکی به عنوان بخش مهمی از کار مجموعه سازی در کتابخانه های دیجیتال ایران است. روش پژوهش: پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته و داده های مربوط به 19 کتابخانه دیجیتال در سراسر ایران  توسط پرسش نامه محقق ساخته گردآوری شده اند. برای تجزیه تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که بیشترین اولویت برای انتخاب منابع الکترونیکی با کتاب ها و نشریات است. توجه به درخواست های فعلی و نیازهای آتی، عوامل مهم در انتخاب منابع هستند و 79% از کتابخانه ها از کمیته انتخاب، برای انتخاب منابع بهره      می گیرند. فهرست ناشران و جستجو در اینترنت با توزیع فراوانی 47% پرکاربردترین ابزارها برای انتخاب منابع الکترونیکی هستند.     مهم ترین معیارهای ارزیابی برای کتاب ها و نشریات، ارتباط موضوعی و برای پایگاه های اطلاعاتی پوشش موضوعی است.  نتیجه گیری: نتایج حاکی از این است که کتاب ها و نشریات الکترونیکی بیشترین اولویت انتخاب در بین همه انواع منابع الکترونیکی را دارند و توجه به نیاز کاربران و تلاش برای انتخاب و ارزیابی منابع الکترونیکی با استفاده از انواع روش های موجود در تمامی جامعه مورد مطالعه، صورت می گیرد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی نگرش متخصصان علم اطلاعات به اجرای راهبردهای حاکمیت داده در برنامه ریزی مجموعه سازی منابع اطلاعاتی کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی است. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی _تحلیلی است. جامعه آماری آن 155نفر یعنی تمام کتابداران شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در سال98 بود. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول نمونه گیری مورگان بهره گرفته شد و تعداد 108 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری پرسش نامه ای محقق ساخته براساس حکمرانی داده ها است. روایی پرسش نامه صوری و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ98درصد محاسبه شده است. داده های پژوهش پس از گردآوری با استفاده  از نرم افزارSPSS25، آمار توصیفی، آنوا تک عاملی، لون و اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که نگرش کتابداران در بیشتر مؤلفه های هفت گانه: کیفیت داده، کاربرد داده، فرآیند داده، استاندارد داده، یکپارچگی داده، امنیت داده و مدل سازی داده درباره مجموعه سازی منابع در کتابخانه های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی باتوجه به سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و سابقه ارتباط معناداری ندارند(P>0/05). در بعضی ازمؤلفه ها مانند: کاربرد داده در مجموعه سازی با توجه به رشته تحصیلی و فرآیند داده ها و مدل سازی داده در مجموعه سازی باتوجه به سابقه کاری ارتباط معناداری دارد (p < 0/05).   نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد کهکتابداران امکان پیاده سازی و اجرای راهبردهای حاکمیت داده در مجموعه سازی منابع در کتابخانه های مرکزی دانشگاهی بالاتر از حد متوسط یعنی مطلوب ارزیابی می کنند.