درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی وضعیت موجود کتابخانه های مرکزی دانشگاه های ایران از نظر مستندسازی تجارب و دانش و موانع موجود بر سر راه مستندسازی به منظور ارائه راهکارهایی برای مستندسازی تجارب و دانش در این کتابخانه ها است. روش: روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی _ تحلیلی می باشد. ابزار پژوهش، پرسشنامه ای محقق ساخته است که برای ۸۸ نفر از مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال شد. روایی پرسشنامه از طریق روایی محتوایی (صوری) و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ (۸۲/۰=ɑ) سنجیده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (آزمون های فریدمن و تی) استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که وضعیت کتابخانه ها از نظر مستندسازی نسبتاً نامطلوب است، در حالی که میزان آگاهی مدیران آنها از این موضوع زیاد است. از دیدگاه مدیران بی انگیزگی مدیران، سلیقه ای بودن روش های مدیریتی، عدم آگاهی مدیران از نحوه و چگونگی و نیز ماهیت و چیستی مستندسازی و فرهنگ شفاهی حاکم بر جامعه به عنوان مهم ترین موانع و مشکلات مستندسازی در کتابخانه ها شناسایی شدند. نتایج آزمون تی تست نشان داد که تفاوت معناداری بین دیدگاه های مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت درمان، بهداشت و آموزش پزشکی در مورد مستندسازی وجود ندارد.

مکتب شیکاگو تأکید زیادی بر ارتباطات فردی و بین فردی دارد. در این مکتب، ارتباطات بین افراد اساس زندگی انسان می داند که در روابط فردی و جمعی نقش اصلی را بازی می کند. اصلی ترین و مشهورترین نظریه این مکتب، نظریه کنش متقابل نمادین است. در این نظریه کنشگران برای رسیدن به درک و فهم مشترک فقط از طریق منطق، همکاری و به وسیله زبان و  نمادها تلاش می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه ارتباطات علمی غیررسمی در مکتب شیکاگو با تأکید بر نظریه کنش متقابل نمادین بود. در کنش متقابل نمادین هر کنشگر دارای هدفی است که کنش او اغلب آن ها شامل انتخاب ابزاری برای رسیدن به آن هدف است. بدین معنا که ابزار و هدف به طور تجربی و تحلیلی قابل تمییز از همدیگرند. ابزار و وسیله ای که در کنش متقابل نمادین از اهمیت بسزایی قرار دارد نمادها و زبان هستند که منجر به ارتباطات علمی غیررسمی در بین افراد در محیطی کاملاً منطقی و به دور از تعصبات کورکورانه می شود. با توجه به اینکه کنش در یک محیط اجتماعی و بخشی از ارتباطات اجتماعی رخ می دهد و ارتباطات علمی نیز زیر مجموعه ای از ارتباطات اجتماعی است، می توان آن را یکی از محورهای اساسی نهاد اجتماعی محسوب کرد که نقش مهمی در رشد و توسعه علوم دارد. در مکتب شیکاگو ارتباطات علمی به عنوان بخشی از ارتباطات انسانی محسوب می شود، زیرا زندگی اجتماعی در جامعه علمی انواع ارتباطات و تعاملات اجتماعی میان افراد کنش را در خود دارد.

در این پژوهش «مقاله های برتر» پژوهشگران ایرانی شامل «مقاله های پراستناد» و «مقاله های داغ»، در پایگاه استنادی علوم بر اساس شاخص های استنادی این پایگاه و شاخص های آلتمتریکس ریسرچ گیت مورد مطالعه قرار گرفته است. نوع پژوهش کاربردی است و با استفاده از شاخص های علم سنجی و آلتمتریکس انجام شده است. داده ها از پایگاه استنادی علوم و ریسرچ گیت گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نسخه 16 نرم افزار SPSSاستفاده شده است. یافته ها نشان داد، تعداد 245578 مقاله از پژوهشگران ایرانی تا ماه می، سال 2015، در پایگاه استنادی علوم نمایه شده است. از بین این مقاله ها، 909 مقاله به عنوان مقاله های داغ و پراستناد معرفی شده اند. این مجموعه مقاله، 77710 بار استناد شده اند. میزان پوشش مقاله های مورد بررسی در ریسرچ گیت 6/99 درصد بود. 5/99 درصد مقاله ها به اشتراک گذاشته شده در ریسرچ گیت حداقل یک بار مشاهده شده اند. نتایج بیانگر آن است که ضریب همبستگی بین متغییر تعداد دفعه های استناد به مقاله ها در پایگاه استنادی علوم و تعداد دفعه های مشاهده، بارگیری و استناد مقاله ها در شبکه اجتماعی ریسرچ گیت مثبت و معنادار است. نتایج حاکی از پوشش عالی و تعداد بازدیدکنندگان قابل توجه ریسرچ گیت است. افزایش دفعه های مشاهده مقاله ها در شبکه اجتماعی ریسرچ گیت، افزایش تعداد دفعه های استناد به مقاله ها را به همراه داشت. نتایج حاکی از تأثیر بالای ریسرچ گیت در افزایش مشاهده پذیری آثار علمی دارد. بنابراین، پژوهشگران می توانند از این شبکه به عنوان ابزار «خود-آرشیوی» و «جستجوی اطلاعات» استفاده نمایند.

هدف: خانواده های کتابشناختی، مجموعه آثاری هستند که در طول زمان و در ارتباط با یک اثر اصلی خلق می شوند. وابستگی ها انواع گوناگونی در سلسله مراتب خانواده کتابشناختی دارند و واژگانی که نوع وابستگی را می نمایاند بسیار متنوع اند. این پژوهش با هدف تحلیل و شناسایی انواع وابستگی ها و نیز واژه های نمایانگر آنها در خانواده های کتابشناختی شاهنامه فردوسی، مثنوی معنوی، دیوان حافظ و گلستان سعدی به انجام رسیده است. روش : پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را پیشینه های کتابشناختی خانواده های پر عضو حوزه ادبیات فارسی («شاهنامه فردوسی»، «دیوان حافظ»، «مثنوی معنوی» و«گلستان سعدی») تشکیل می دهد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی نظام مند، برای خانواده شاهنامه فردوسی، ۳۵۱؛ دیوان حافظ، ۳۴۶؛ مثنوی معنوی، ۳۲۰؛ و گلستان سعدی ۳۰۵ نمونه انتخاب شد. یافته ها: در ۴۱/۶۳ درصد از پیشینه های مورد بررسی، حداقل یک وابستگی شناسایی شد که بیشترین آنها از نوع اشتقاقی بود. وابستگی هایی همچون «برگزیده» با ۹/۱۹، «بازنگری» با ۳/۱۷، «براساس نسخه خاص» با ۷/۱۴، «شرح» با ۶/۱۱و «اقتباس» با ۱/۹ درصد جزء فراوان ترین انواع وابستگی های حوزه ادبیات فارسی شناسایی شد. همچنین، ترتیب وابستگی ها در همه خانواده ها متفاوت بود. اغلب وابستگی های سطح بیان با واژه های متفاوتی در پیشینه ها حضور داشتند. توجه به واژه های پربسامد شناسایی شده در این پژوهش و به کار گیری فایل دسته بندی شده از واژگان نمایانگر انواع وابستگی ها می تواند گام مؤثری در زمینه دسته بندی و مدیریت خودکار بخش بزرگی از پیشینه های هر خانواده کتابشناختی به حساب آید و نیز سبب تقویت استاندارد توصیف و دسترسی به منابع (آر. دی. ا) و ساختارمندی واژگانی در عنوان قراردادی گردد.

هدف: بررسی این پژوهش بررسی وضعیت ارائه خدمات در مجموعه کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اعم از کتابخانه های دانشکده ها و کتابخانه مرکزی بود. روش: روش مورداستفاده در این پژوهش پیمایشی بود که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی بود. یافته ها:  نتایج این بررسی نشان داد که درمجموع، خدماتی که در این کتابخانه ها ارائه می شوند ضمن محدود بودن، از استانداردهای موجود مرتبط نیز فاصله دارد. نتیجه گیری: ازآنجاکه بررسی ها حاکی از فاصله قابل توجه کتابخانه های موردبررسی با استانداردهای مربوطه در این حوزه بود. در جامعه موردبررسی، خدماتی که در کتابخانه ها ارائه می شود، عمدتاً قالب سنتی داشته و کمتر از رنگ و بوی تحولات نوین برخوردار است. آن دسته از خدماتی که به ویژه دارای روح کاربر مداری بوده و حضور آن ها در کتابخانه می تواند جلوه ای از ترقی در خدمات باشد، مانند امانت بین کتابخانه ای و خدمات اطلاع رسانی، یا در کتابخانه های موردبررسی ارائه نمی شوند و یا اینکه به طور ناقص و غیر کارآمدی ارائه می شوند. درمجموع در این کتابخانه ها شرایطی حاکم است که از یک شرایط مطلوب و مترقی فاصله بسیاری دارد. مقایسه تک تک خدمات موردنظر در این بررسی با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی نشان داد که تقریباً هیچ یک از خدمات ارائه شده در این کتابخانه ها برابر با استاندارد نیست و جامعه خدمت گیرنده از دریافت خدمات استاندارد در این کتابخانه بهره مند نیست. نتایج پژوهش حاضر همانند تمام پژوهش های بررسی شده در پیشینه نشان از عدم انطباق خواسته ها و انتظارات کاربران با خدمات تعریف شده و قابل ارائه می دهد.

هدف: مطالعه تطبیقی کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران با کتابخانه های مشابه در جهان به قصد دستیابی به نقاط قوت و مشکلات و کاستی های احتمالی و ارائه راهکارهایی برای بهبود. روش/ رویکرد پژوهش: روش تطبیقی- مقایسه ای برای درک و توصیف شباهت ها و تفاوت ها و استنتاج برمبنای اصول معتبر بوده است. جامعه آماری 133 کتابخانه کودک و نوجوان بوده که فقط 3 کتابخانه در وضعیت مشابه بوده اند و مقایسه نیز بر روی آنها انجام شد. یافته ها: از میان کتابخانه های کودکان و نوجوانان در جهان فقط دو کتابخانه در کره جنوبی و مسکو در وضعیت مشابه با کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران قرار دارند. کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران از نظر ارائه خدمات، مدیریت، فضا، و نیروی انسانی، نسبت به کتابخانه های مشابه خود، در سطح پایین تری قرار دارد. نتیجه گیری: کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران برای همسو شدن با وضعیت بهینه و نیز همگامی با رهنمودهای بین المللی نیازمند بازنگری و بهبود در ارائه خدمات، مدیریت، فضا، و نیروی انسانی است.

با توجه به رشد سریع و روزافزون اطلاعات، مسأله چگونگی جستجو و بازیابی آن مطرح میگردد. این مقاله الگویی از جستجوی نظامیافته متون را توصیف میکند که میتواند به عنوان ابزار آموزشی در کسب مهارتهای اطلاعاتی بکار میرود. طرح پیشنهادی به ترتیب مراحل انجام جستجوی متون را بیان میکند. 1-ساختن مجموعه ای از واژه های جستجو.2-درستکردن یک جمله جستجوی منطقی که در آن از عملگرهای بولی و نشانه هایی مانند: پرانتز و کوتاه سازی میتوان استفاده کرد.3-ارزیابی پارامترهای جستجو که در آن وجود پنج محدودگر مکانی، زمانی، رشته ای و شکلی و زبانی ضروری مینمایند.4-منابع جستجوی اطلاعات که یکی از اساسیترین آنها فهرست کتابخانه است.5-ثبت و ارزیابی منابع و مآخذ که باید به شکل استاندارد صورت گیرد.

هدف: هدف این مقاله، بررسی مجدد مدیریت دانش و اهمیت آن و بازنگری در این باره است. روش: در این پژوهش با اتکاء به متون و طرح ها و مدل های ارائه شده، نویسنده به ارائه مدلی جدید می پردازد. یافته ها: یافته های پژوهش در ارائه تعریفی نو و ارائه مدلی جدید خلاصه می شود. نویسنده معتقد است که دانش برگرفته از واقعیت های بیرونی است و جهان خارج اولین شکل دهنده تصویرها و تصورات ذهنی ما است. آنگاه انسان با تجربیات قبلی خود و دیگران به پردازش و تکمیل آن می پردازد و مجدداً آن را بیرونی می کند و با مشارکت و همدلی از آن استفاده می نماید و در این مسیر به داشته های قبلی می افزاید. دو عنصر سرمایه فکری و سرمایه اجتماعی در این باروری تأثیر فراوانی دارد و اصولاً مدیریت دانش بر آن مبتنی است و بدون آن معنا ندارد و محقق نمی شود. علم نافع همان دانش است که بر اثر فزونی آن باید آن را مدیریت کرد تا در اَسرع وقت بتوان به حداکثر استفاده رساند. در دنیای امروز با توجه به وفور اطلاعات و دانش و علاقه شدید به سودآوری و استفاده بهینه از زمان، مدیریت دانش امری جدی در سازمان است و برای آن الگوهای فراوانی تهیه شده است. در پایان نویسنده مدلی هشت ضلعی مبتنی بر واقعیت بیرونی، سرمایه فکری و اجتماعی و امور مدیریتی ارائه می دهد. اصالت/ارزش: اصالت این مقاله در ارائه مدلی جدید به همراه تعریفی جدید از مدیریت دانش است.

هدف: این پژوهش در پی طراحی مقیاسی جهت سنجش توانایی مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها برای ارائه خدمات مرجع دیجیتال مشترک و در نهایت اجرای آن در دانشگاه علامه طباطبایی بود. روش: در مرحله نخست ابتدا از روش تحقیق کتابخانه ای و سپس از روش تحقیق دلفی و در مرحله دوم از روش تحقیق پیمایشی توصیفی استفاده شد. در این پژوهش، پس از بررسی منابع اطلاعاتی و بهره گیری از نظر خبرگان شاخص های سنجش تعیین شد. جامعه آماری این پژوهش شامل سرپرستان (۸ نفر) و کتابداران بخش های مرجع، اطلاع رسانی و نشریات (۲۶نفر) کتابخانه های دانشگاه علامه طباطبایی (۸ کتابخانه) بود. یافته ها: اطلاعات حاصل از اجرای مقیاس طراحی شده نشان داد با آن که ارائه خدمات مرجع دیجیتال مشترک از نظر جامعه پژوهش دارای ضرورت زیاد است و کارکنان کتابخانه ها از تخصص و مهارت نسبتاً خوبی از این نظر برخوردارند، اما تعداد این نیروها برای ارائه این خدمات کافی نیست. کتابخانه ها بودجه و تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری لازم جهت پیاده سازی و ارائه این خدمات را در اختیار ندارند. علاوه بر این کتابخانه های بررسی شده برای ارائه این خدمات نیازمند به بهبود وضعیت منابع اطلاعاتی و زیرساخت ارتباطی خود هستند.

هدف: هدف پژوهش حاضر بیان نقش عروسک و بازی های عروسکی در جذب کودکان 3 تا 12ساله به کتابخانه عمومی روستایی است. همچنین این مقاله گزارشی پژوهشی از طرح عروسک دانا در کتابخانه حضرت ولیعصر (عج) روستای مبارک آباد استان قم ارائه می کند که به منظور ایجاد شوق مطالعه در کودکان در این کتابخانه انجام شده است. عروسک دانا به عنوان مخاطبی برای قصه خوانی و اجرای نمایش های عروسکی در کتابخانه است و با ایجاد فضایی صمیمی زمینه ای برای رشد تخیل کودک و شوق و انگیزه او به مطالعه را فراهم می کند. عروسک دانا آن عروسکی است که کودک دوستش دارد و برای داناکردن او قصه خوانی می کند و در برنامه های کتابخانه مشارکت فعال تری دارد. روش: این پژوهش به روش اقدام پژوهی (برنامه ریزی، اقدام، مشاهده و بازتاب) انجام شده است و در پی مشکل اساسی جذب مستمر مخاطب کودک به کتابخانه حضرت ولیعصر روستای مبارک آباد صورت گرفته است. با مطالعه پژوهش های صورت گرفته درباره انگیزه های مطالعه، کتاب درمانی، فعالیت های ترویج کتاب خوانی و نظایر آن، طرحی موسوم به «عروسک دانا» تدوین شده است. در مرحله اقدام این طرح، عروسک هایی در کتابخانه قرار داده شد و سپس از کودکان خواسته شد با عروسک های خود به کتابخانه بیایند و با خواندن قصه و داستان عروسک ها را دانا کنند. برای گزارش نتایج طرح، آمارها از نرم افزار سامان نهاد کتابخانه های عمومی استخراج شده و بازتاب های طرح ذکر شده است. یافته ها: در مرحله مشاهده، نتایج آزمون کای اسکوئر نشان می دهد با برنامه ریزی و اجرای طرح عروسک دانا برای کودکان، آمار عضویت و امانت آن ها نسبت به قبل افزایش یافته است، اما این افزایش برای اعضای بزرگ سال اتفاق نیفتاده است. اصالت/ارزش: اجرای طرح عروسک باعث جذب و افزایش امانت در کودکان شده است. این پژوهش گزارشی از اجرای یک طرح اقدام پژوهی توسط کتابداران برای کودکان را در محیط کتابخانه عمومی روستایی ارائه می دهد.