درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله دیدگاه اجتماعی شناختی در علم اطلاع رسانی و بازیابی اطلاعات را بررسی و تفاوت های بین دیدگاه های شناختی سن ّتی ودیدگاه اجتماعی ـ شناختی یا تحلیل حوزه ای را به طور فهرست وار بیان میکند. این مقاله مدعی است که با فرض وجود مهارت های مقدماتی در بازیابی رایانه ای اطلاعات، افراد میتوانند به طور مبنایی با بازنمون هایی از نوشتارهای موضوعی در بازیابی اطلاعات تعامل برقرار کنند. نوع دانش موردنیاز برای تعامل با بازنمون هایی از نوشتارهای موضوعی نیز بحث میشود. همچنین نشان داده میشود که چگونه رویکرد ها یا انگاره های مختلف در نوشتارهای بازنمون شده به نیازهای اطلاعاتی و معیارهای ربط متفاوتی اشاره میکنند (از جمله اینکه کاربران نوعاً نمیتوانند نیازهایشان را به خوبی بیان کنند و اینکه چرا علم اطلاع رسانی نمیتواند عمدتاً بر مطالعات کاربران اعتماد کند). این اصول با رویکردهایی در روانشناسی مانند رفتارگرایی، شناخت گرایی، روان تحلیل گری و عصب شناسی مقایسه شده و با ذکر نمونه هایی تشریح میشود. معیارهای ربط که به طور تلویحی در هر موقعیت وجود دارند نیز فهرست وار بیان میشوند. برای اثبات ادعاهای نظری از داده های واقعی نیز استفاده شده است. همچنین نشان داده میشود که عمومیترین سطح معیارهای ربط به نظریه های معرفت شناختی اشاره دارند.

در این مقاله ضمن اشاره به جنبه های مختلف جهانیشدن، نقش و تأثیر این پدیده در عرصة علوم کتابداری و اطلاع رسانی بررسی شده و با برشمردن نکات مثبت و منفی این پدیده در عرصة اطلاع رسانی، نقش کتابخانه ها و کتابداران در این روند مورد بررسی قرار گرفته است.

امروزه با پیشرفت فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پدیدار شدن تأمین کنندگان اطلاعات به اشکال گوناگون به مثابه رقیبی برای کتابخانه ها در فضای دیجیتال و محیط وب، کتابخانه ها با مشکل جدی بحران مشارکت از سوی کاربران خود مواجه شده اند. یکی از جدیدترین راهکارها برای غلبه بر چنین بحرانی بازی وارسازی خدمات کتابخانه ای است. بازی وارسازی را به منزله «کاربست محرک های مرتبط با انجام بازی در بسترهای نامرتبط با بازی» تعریف نموده اند. بر این اساس پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن طراحی نرم افزار بازی وارسازی شده وب سایت کتابخانه ای، به بررسی تأثیر پیاده سازی آن بر مؤلفه های خودتعیین گری کاربران کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر بپردازد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی بوده که به روش شبه تجربی تک گروهی با پیش آزمون و پس آزمون انجام می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (به استثنای دانشجویان سال اول مقطع کارشناسی) تشکیل می دادند (N=45 ). نخست نرم افزار بازی وارسازی شده کتابخانه دانشگاهی علوم پزشکی بوشهر با نام «سامانه کتاب دان» طراحی شد و سپس میزان اثربخشی سامانه مذکور در مقایسه با نرم افزار اصلی کتابخانه بر روی آزمودنی ها از طریق پرسشنامه استاندارد «مقیاس برآورده ساختن نیازهای مرتبط با تجربه بازیکنان/کاربران» مورد سنجش قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از نرم افزار اس پی اس اس 22 استفاده شد. در بخش آمار توصیفی از مؤلفه هایی چون فراوانی، درصد فراوانی، آزمون میانگین، واریانس، و انحراف معیار، و در بخش آمار تحلیلی از آزمون هایی چون تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تی تک متغیره، و تی زوجی استفاده شد . نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نرم افزار اصلی کتابخانه به لحاظ میزان انطباق با مؤلفه های خودتعیین گری کاربران با میانگین وزنی 38/3 از سطح پایینی برخوردار است و در مقابل سامانه کتاب دان از نظر میزان انطباق با مؤلفه های خودتعیین گری کاربران با میانگین وزنی 40/5 وضعیت مطلوبی دارد. همچنین میزان اثربخشی سامانه کتاب دان بر تمامی مؤلفه های چهارگانه خودتعیین گری بیش از حد متوسط بود، در حالیکه میزان اثربخشی نرم افزار اصلی کتابخانه بر تمامی مؤلفه های چهارگانه خودتعیین گری به جز مؤلفه «شایستگی» کمتر از حد متوسط گزارش شد. به علاوه، میزان انطباق نرم افزار اصلی کتابخانه با مؤلفه های خودتعیین گری دانشجویان دختر و پسر پایین تر از حد متوسط و میزان انطباق نرم افزار بازی وارسازی شده کتابخانه با مؤلفه های خودتعیین گری آنان در سطح بالایی قرار دارد. با توجه به ضرورت و اهمیت بازی وارسازی در وب سایت کتابخانه های دانشگاهی بایستی مدیران این کتابخانه ها با در نظر گرفتن ساختارها، محرک ها و اجزای بازی و بر پایه نیازهای اساسی روانشناختی کاربران به طراحی وب سایت هایی بپردازند که منجر به مشارکت هر چه بیشتر کاربران در بهره مندی از خدمات اطلاعاتی ارائه شده از طرف کتابخانه ها شود.

هدف: زمینه­های پیدایش و زوال نخستین انجمن کتابداران ایران (اکتا) در این مقاله بررسی شده است. نظریه فضای اجتماعی پییر بوردیو به­عنوان چارچوب نظری برای تحلیل به­کار گرفته شده است. روش/رویکرد پژوهش: اسناد و مدارک دست اول مربوط به انجمن کتابداران ایران بین سال­های 1344 تا 1360 برای به­دست آوردن داده­های پایه مورد استفاده قرار گرفت. داده­های پایه با مصاحبه با فعالان اکتا، که دسترسی به آنها میسر بود، تکمیل شد. روش تدوین تاریخ شفاهی در انجام مصاحبه­ها به­کار گرفته شد. یافته­ها: اکتا در فضای برخوردار از ثبات سیاسی و رونق نسبی اقتصادی ایران، در دهه 1340/1960م. شکل گرفت و با استفاده از منابع عمومی در اختیار وزارت تازه تاسیس آموزش عالی، فعالیت­های آموزشی و انتشاراتی خود را توسعه بخشید. تا یکسال پس از انقلاب اسلامی 1357/1979 اکتا دارای ماهیت علمی و حرفه­ای بود. اعضای تازه وارد به انجمن، بعد از انقلاب، فعالیت­های انجمن را به سمت فعالیت­های صنفی با گرایش خاص سیاسی سوق دادند. این فعالیت­های ایدئولوژیک موجب شد که بسیاری از متخصصان کتابداری از ادامه همکاری خود با انجمن دست بکشند، بودجه آن قطع شود و به­خاطر از دست دادن وجهه علمی بسیاری به آن بدبین شوند؛ تا جایی که بعد از دومین گروه عضو شورای انجمن، بعد از انقلاب، دیگر کسی داوطلب شرکت در فعالیت­های انجمن نشد و انجمن بدون اعلام رسمی منحل شد.

هدف: تهیه الگوی موضوعی پایان نامه های کتابداری و اطلاع رسانی در ایران با هدف کمک به دانشجویان فعلی و آتی در انتخاب موضوع و جلوگیری از پژوهش های تکراری. روش/ رویکرد پژوهش: کتابخانه ای و دلفی. ابتدا با مطالعه مدل های پژوهش های پیشین و موضوع های موجود در پایگاه اطلاعاتی لیستا و کسب نظر متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی، 6 رده اصلی معین شد. سپس، برای تعیین موضوع های فرعی از سرعنوان های موضوعی فارسی، سرعنوان های موضوعی کنگره، اصطلاحنامه های فرهنگی یونسکو و اصفا و نما، و طرح های رده بندی های دیویی و کنگره استفاده شد. یافته ها: مدل پیشنهادی شامل 6 رده اصلی (کتابداری، کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، مدیریت اطلاعات، ذخیره و بازیابی اطلاعات، فهرست نویسی و رده بندی، و روش های کمّی و کیفی اندازه گیری اطلاعات) و 70 رده فرعی است. نتیجه گیری: برای جلوگیری از انجام پژوهش تکراری، لازم است پژوهشگران و دانشجویان به این نقشه توجه کنند.

هدف: ارزیابی عملکرد اداره کل اطلاع رسانی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن براساس مدل کارت امتیازی متوازن (BSC) و ارائه راهکار و پیشنهاد به منظور بهبود و اصلاح سیستم ارزیابی عملکرد آن روش/رویکرد پژوهش:. جامعه آماری این پیمایش تمامی کارکنان اداره مربوطه شامل 74 نفر، و 1500 نفر کاربران فعال آن است. تعداد 306 نفر از بین کاربران، 57 نفر از بین کارکنان و 8 نفر از بین مدیران براساس جدول مورگان انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته، و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای برای پاسخ به پرسش های پژوهش استفاده شد. یافته ها: منظر مشتری بالاترین سطح توازن، و بعد ازآن منظر فرایندهای داخلی بهترین سطح توازن را داراست. دو منظر رشد و یادگیری و مالی در پایین ترین سطح توازن قرار دارند. نتیجه گیری: عملکرد در دو منظر مشتری و فرایندهای داخلی متوازن و در دو منظر مالی و رشد و یادگیری غیرمتوازن است.