درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف این پژوهش، مطالعه تأثیر و کاربردهای دیداری کردن (مصورسازی) اطلاعات در ارتباط با بازیابی آن است تا به این وسیله بتوان به بهینه ساختن فرایند بازیابی اطلاعات یاری رساند. در این پژوهش نقش دیداری کردن در کاربرد راهبردهای جست وجو مورد بررسی قرار گرفته و تأثیر آن در ارائه مناسب نتایج کاوش مشخص شده است. روش: روش انجام این پژوهش مطالعه کتابخانهای (سندی) است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که داده کاوی دیداری می تواند داده های نامتجانس را به خوبی تعیین کرده و بدون نیاز به الگوریتم های پیچیده، به بازیابی اطلاعات سودمند منجر شود. همچنین دیداری کردن با تعاملی که با راهبردهای متعدد جست وجو برقرار می سازد می تواند باعث دسترسی مناسب تر به اطلاعات شود. از سوی دیگر، مشخص شد که روش های دیداری کردن با تکیه بر رابط کاربر مناسب به بازیابی بهینه اطلاعات منجر می شود. علاوه بر آن، دیداری کردن تا حد قابل ملاحظه ای می تواند مشکلات مربوط به جامعیت و مانعیت بازیابی را کاهش دهد. دیداری کردن در تعامل با عوامل انسانی دارای مشکلاتی است که عوامل مهم آن عبارتند از: دانش جست وجوکننده، نحوه ارتباط میان جست وجوکننده و فراهم آورنده اطلاعات، و تشویش کاوشگر در هنگام جست وجو. اصالت/ارزش: مصورسازی اطلاعات در متون علوم رایانه مورد بحث قرار گرفته است، ولی تعداد اندکی از پژوهش ها به تبیین انتظارات مورد نظر کتابداران پرداخته است. مقاله حاضر با مرور مباحث مربوط، سعی دارد مطالعات این حوزه را توسعه دهد.

طراحی و استفاده از راهنما و امکانات کمک به کاربران در پایگاه ها و نرم افزارهای رایانه ای، آن قدر اهمیت یافته است که مفهومی با عنوان راهنمایابی، دیگر جای خود را در مباحث حوزة تعامل انسان با رایانه و نیز در علوم اطلاع رسانی، باز کرده است. هدف نهایی طراحی راهنما و امکانات کمک در پایگاه های اطلاعاتی رایانه ای، آن است که این قابلیتها بتوانند در فرایند اطلاعیابی کاربران ایفای نقش کنند و در مواقع ضروری، جای واسطه های بشری ـ مانند کتابداران ـ را بگیرند؛ از این رو، پژوهشگران حوزة علوم رایانه و علوم اطلاع رسانی اصول و قواعد زیادی برای طراحی بهینة این قابلیتها ارائه کرده اند. از جمله مدلهای مبتنی بر این اصول، میتوان به «الگوی نلسون لوگال و نیومن» برای فرایند راهنمایابی، الگوی «شیء ـ عمل» در طراحی رابط کاربر و راهنمای نرم افزارها و پایگاه های اطلاعاتی و الگوی طراحی و استفاده از راهنمای راهبردی اشاره کرد. در این مقاله به انواع مختلف راهنما و برنامه های کمکی موجود در نرم افزارها و پایگاه های اطلاعاتیاشاره شده و عوامل مؤثر بر فرایند راهنمایابی در دو دستة «عوامل سیستمی» (نظام رایانه ای) و «عوامل مرتبط با کاربران» (دانش موضوعی، دانش نرم افزاری، دیدگاه روانشناختی و ...) تشریح شده است. مقاله توصیه هایی برای طراحی علمی و بهینة راهنما در نرم افزارهای پایگاه های اطلاعاتی ارائه میدهد

هدف: نسخه های خطی به عنوان آثار مکتوب گذشتگان بخشی از تاریخ کتاب و کتابداری در ایران را به خود اختصاص داده و حاوی اطلاعات مفیدی در موضوعات مختلف هستند. توجه به بازیابی اطلاعات موجود در این مجموعه ها و شناسایی آنها در سال های اخیر، نیاز به استفاده از ابزارهای بازیابی اطلاعات در این حوزه را بیش از پیش محسوس کرده است. با توجه به وجود بیش از 5000 واژه تخصصی در حوزه نسخه های خطی (کتابشناسی و نسخه شناسی)، نیاز به کنترل و ارزشیابی اصطلاحات و تعیین حدود موضوعی آنها امری ضروری است. از آنجا که اصطلاحنامه یکی از ابزارهای کنترل واژگان و بازیابی اطلاعات است، تدوین اصطلاحنامه ای جامع و مانع با حفظ پشتوانه انتشاراتی واژگان و تعیین حدود موضوعی آنها پیشنهاد میشود. روش: بدین منظور طرح حاضر با روش سندی و کتابخانه ای به بررسی اصطلاحنامه های موجود و ساختار آنها و تعیین حدود موضوعات نسخه شناسی پرداخته و سپس با روش طراحی سیستم طرحی در زمی

هدف: تبیین و توصیف مفاهیم پیرامون دگرسنجه ها (آلتمتریکس) است. روش/ رویکرد پژوهش: بررسی متون کتابخانه ای و استخراج و تحلیل مطالب مطرح شده مرتبط با اهداف است. یافته ها: برخلاف شاخص های استنادی علم سنجی که کاملاً کند و زمان بر هستند، دگرسنجه ها می تواند در بازه زمانی بسیار کوتاه حتی یک یا دوروزه به ارزیابی تولیدات علمی بپردازد، همچنین بسیار از تولیدات علمی که خارج از مجلات در محیط وب انتشار می یابند نیز قابل ارزیابی هستند. نتیجه گیری: اصلی ترین چالش فراروی این حوزه تردید در داشتن اعتبار علمی در حد حوزه علم سنجی است؛ زیرا مقالات مورد ارزیابی در علم سنجی از فیلترهای علمی بسیاری چون داوری و... عبور می کنند، اما آنچه مسلم است در ارزیابی های درون سازمانی آن هم در بازه زمانی کوتاه دگرسنجی می تواند بهترین شیوه باشد.

هدف: شناساندن پایان نامه های تحصیلی فارسی مرتبط با سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روش شناسی: پایان نامه هایی که تمامی یا بخشی از آنها به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مربوط می شود با جستجو در منابع کتابشناختی، شناسایی شد. با مطالعه چکیده و در صورت نیاز متن کامل آنها، توصیفگرهایی به هر یک اختصاص یافت. با دسته بندی توصیفگرها موضوع های اصلی و فرعی پایان نامه ها شناسایی شد. یافته ها : از اواخر دهه 1340 تا اواخر دهه1390 تعداد 409 عنوان پایان نامه در چهار دسته به ترتیب: مدیریت سازمانی (32%)، سازماندهی اطلاعات (30%)، خدمات و اشاعه (22%)، و مدیریت مجموعه (5/15%) تدوین شده است. بیش از نیمی از آنها در دانشگاه های دولتی و بیش از نیمی به روش پیمایشی تولید شده است. رایج ترین ابزار گردآوری داده ها (32%) پرسشنامه بوده است؛ اعضای هیئت علمی سازمان در 28% آنها نقش راهنما یا مشاور داشته اند. بخش پردازش و سازماندهی و بخش پژوهش بیشتر از سایر بخش ها موضوع پایان نامه ها بوده اند. نتیجه گیری:  سازماندهی اطلاعات فعالیت پراهمیتی با تأثیر فراسازمانی است و از نتایج آنها همه کتابخانه های کشور استفاده می کنند و بر آموزش دانشگاهی تأثیر دارد. اما تنوع موضوع های مربوط به مدیریت سازمانی سبب افزایش شمار پایان نامه در این عرصه در مقایسه با سازماندهی اطلاعات شده است. از اندک شمار بودن پایان نامه های مربوط به مدیریت مجموعه (که نیمی از آن هم به متن پژوهی نسخه های خطی تعلق دارد) نباید آسان گذشت. این کوتاهی به ویژه در زمینه بررسی مجموعه با توجه با کمبودهای شناخته شده در مجموعه های کتابخانه ملی بیشتر محسوس است. نیاز به انجام پژوهش های دوره ای درباره استفاده کننده ضرورت دارد. مقایسه کیفیت پایان نامه های کارکنان سازمان با پایان نامه های دانشجویان و استادان غیر سازمانی و بهره برداری بخش های سازمان از همه پایان نامه ها موضوع های شایسته بررسی های بعدی است.

اندازه­گیری مؤثر و تجزیه و تحلیل دقیق کیفیت خدمات، نخستین گام ضروری برای ارتقای عملکرد کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی و در نتیجه بهبود شیوه­های خدمات­رسانی در این مراکز است. پژوهش حاضر با به­کارگیری شبکه­های عصبی مصنوعی به عنوان یک ابزار قدرتمند در مدل­سازی روابط غیرخطی، تأثیر استفاده از داده ­های به ­دست آمده از ادراکها و انتظارهای مشتریان و چگونگی استفاده از آنها را در کتابخانه مرکزی دانشگاه یزد تشریح میکند. در این مطالعه، با استفاده از پرسشنامه استاندارد لایب­کوآل، ادراکها و انتظارهای دانشجویان دانشگاه یزد از کیفیت خدمات ارائه شده در کتابخانه مرکزی دانشگاه سنجیده و نتایج به ­دست آمده به­ وسیلة شبکه­های عصبی مصنوعی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می­ دهد مدل شکاف (تفاوت ادراکها و انتظارها)، نسبت به مدل ادراکها یا مدل عملکرد، توانایی بیشتری در سنجش کیفیت خدمات دارد. این موضوع تأییدکننده نقش مثبت انتظارها در سنجش کیفیت خدمات کتابخانه­ های دانشگاهی است. همچنین، استفاده از مجموع اطلاعات مربوط به ادراکها و انتظارها به عنوان ورودی در شبکه ­های عصبی مصنوعی، نتایج بهتری نسبت به دو مدل قبل به­دست می­ دهد، که این نشان­دهنده وجود مدلهای بهتر برای سنجش کیفیت خدمات، در صورت استفاده از رویکردهای جدید مانند شبکه­های عصبی مصنوعی است

هدف: هدف اصلی این پژوهش تعیین تأثیر روش های کتاب درمانی بر کاهش میزان افسردگی در کودکان 7 تا 12 سال تحت پوشش سازمان بهزیستی استان تهران بوده است. روش : این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش نیمه تجربی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کودکان دختر تحت پوشش بهزیستی استان تهران در مرکز دخترانه دارالقراء بوده که 15 دختر 7 تا 12 سال (گروه سنی ب و ج) به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته ها: داده های به دست آمده با استفاده از آزمون یو مان ویتنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و حاکی از آن بود که بین کودکان مورد مطالعه در سازمان بهزیستی استان تهران از لحاظ میزان افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد و کودکان مورد مطالعه پس از مداخله یعنی گذراندن دوره درمان، میزان افسردگی کمتری را در مقایسه با دوره قبل از آن از خود بروز داده اند. اصالت/ارزش: نتایج این پژوهش نشان داد که کتاب درمانی در کاهش افسردگی کودکان گروه سنی ب و ج (7 تا 12 سال) تحت پوشش سازمان بهزیستی استان تهران تأثیر دارد. با اتکاء به یافته های این پژوهش می توان برنامه هایی عملیاتی در سطح گسترده تر برای درمان افسردگی کودکان تدوین و اجرا نمود