درخت حوزه‌های تخصصی

با گسترش دسترسی به اینترنت و استفاده فزاینده ای که نوجوانان و جوانان از انواع مطالب و محتوای این فناوری اطلاعاتی و ارتباطی می نمایند، هویت فرهنگی به یکی از دغدغه های اصلی مرتبط با انسجام اجتماعی و یکپارچگی ملی تبدیل شده است. بدین لحاظ پژوهش حاضر، رابطه اعتیاد اینترنتی با هویت فرهنگی دانش آموزان را موردمطالعه قرار می دهد. نوشتار حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای در بین دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان سراب صورت گرفته و حجم نمونه مطابق با فرمول کوکران 300 نفر برآورد شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اعتیاد به اینترنت در بین دانش آموزان جامعه آماری شروع شده و همچنین همبستگی معنادار و معکوسی بین اعتیاد اینترنتی و هویت فرهنگی در بین دانش آموزان وجود دارد؛ بدین معنی که با افزایش اعتیاد اینترنتی، هویت فرهنگی دانش آموزان کاهش پیدا می کند. سایر یافته های پژوهش نیز نشان می دهد که بین دین داری و اعتیاد اینترنتی همبستگی معکوسی وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره بیانگر آن است که حدود 20 درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل پژوهش تبیین می شود.

شبکه های اجتماعی و مشارکت، مفاهیمی به شدت رایج در جهان معاصر به ویژه در میان دانشگاهیان است. اهمیت اشتراک دانش در این است که موجبات یادگیری را فراهم می سازد. در این میان نقش یادگیری به عنوان ظرفیتی بالقوه برای ایجاد توسعه پایدار جوامع انسانی در عصر فناوری دیجیتالی مورد توجه است. در این میان نقش یادگیری به عنوان ظرفیتی بالقوه برای ایجاد توسعه پایدار جوامع انسانی در عصر فناوری دیجیتالی مورد توجه است. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی رفتار اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی است. این پژوهش از نوع توصیفی- اکتشافی است و از روش پیمایش الکترونیک بهره مند است. 203 نفر از اعضای شبکه اجتماعی از جمعیت آماری شبکه اجتماعی دانشگاه تهران نمونه اتفاقی این پژوهش را تشکیل می دهد. پرسشنامه استاندارد رفتار اشتراک دانش از دو طریق ارسال ایمیلی و نمایش لینک پرسشنامه بر روی صفحه وب شبکه اجتماعی در مدت زمان 3 ماه و در دو نوبت توزیع گردید. برای بررسی کفایت حجم نمونه از شاخص KMO استفاده شده است. داده های به دست آمده از پیمایش، توسط تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار LISREL مورد پردازش قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که به ترتیب عوامل گروهی، عوامل فردی و عوامل محیطی بر اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی اثرگذار هستند. بعلاوه، از عوامل گروهی: ارتباطات؛ از عوامل فردی: نگرش به منظور اشتراک دانش؛ و از عوامل محیطی: عامل محیط فرهنگی (آموزشی) بیشترین تاثیرگذاری را بر رفتار اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی داشته اند.

امروزه از جهانی شدن در بسیاری از حوزه های گوناگون علمی بحث شده و گرایش های مختلفی نسبت به این پدیده وجود دارد. فرض بنیادی این پژوهش این بوده است که چگونگی اثرگذاری جهانی-شدن به زمینه های اجتماعی- فرهنگی هر جامعه وابسته است. این پژوهش، با تکیه بر برخی استدلال های نظری، به ویژه دیدگاه های استوارت هال و آنتونی گیدنز و همچنین نتایج داده های مصاحبه با دانشجویان دانشگاه تهران، نشان می دهد که جهانی شدن به معنای غربی شدن نیست. در این پژوهش، ۳۰ دانشجو از ۱۴ دانشکدة دانشگاه تهران به طور تصادفی جهت انجام مصاحبه انتخاب شده اند. هدف اساسی این پژوهش بررسی رابطة بین استفاده از اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای مهم جهانی شدن و هویّت فرهنگی دانشجویان دانشگاه تهران بوده است. به طور کلّی، در این پژوهش ملاحظه شد که در حوزه های مختلف زندگی برای دانشجویان خانواده و دین جایگاه مهمّی دارند. از نظر آن ها، تعلّق به قومیّت و ملّیّت و گرایش به جهانی شدن منافاتی با هم ندارند. همچنین معتقدند که زنده نگه داشتن نام و یاد شخصیّت ها و مفاخر ملّی به خاطر کارکردهایی که برای جامعه دارد، ضروری است. بیش تر آن ها معتقدند که نه تنها اینترنت باعث ایجاد اختلال در روابط اجتماعی شان نشده است، بلکه توانسته اند به طور چشم گیری از داده های گوناگون اینترنت در حوزه های علمی، اجتماعی و فرهنگی استفاده کنند و نهایتاً این که آن ها تبادل بین فرهنگی و ارتباطات های جهانی را لازمة پویایی، پیشرفت و توسعة هر جامعه به شمار می آورند.

در آستانه ورود به قرن بیست‌ویکم، جهان وارد عصر حاکمیت ارتباطات فرامرزی از طریق رایانه‌ها شده است. امروزه شبکه‌های اطلاع‌رسانی و اینترنت، که میلیونها نفر مشترک آن هستند، امر جابجایی اطلاعات را شتابی مضاعف بخشیده‌اند. نکته مهم در اینترنت عمومی بودن آن است. همانطور که از نام آن بر می‌آید، اینترنت هزاران شبکه رایانه‌ای متصل به هم است که دارای هیچ سازمان مدیریتی و یا سرپرست حقوقی نیست. امروزه اهداف اینترنت از اهداف نظامی، آموزشی و تحقیقاتی آن فراتر رفته‌است و ابعاد مختلف سیاسی، حقوقی، تجاری، فرهنگی و حتی ضد فرهنگی را نیز دنبال می‌کند.

مقالة حاضر از پروفسور مولانا با عنوان «ماهواره‎ها و گوناگونی جهانی» با نقل قولی جالب از والتربوکینگ‎هام آغاز می‎شود: «تعداد بسیار معدودی از ما متوجه این امر هستیم که فناوری در همان حال که مسائل کهن بی‎شماری را حل می‎کند. مسائل بسیار و جدیدی را به وجود می‎آورد. همه پیشرفت‎های فناورانه سود خالص نیست». نقل قول مزبور که در صدر عنوان مقاله آمده است، کلامی است که به رغم سادگی معنایی عمیق و ژرف دارد و شاید بتوان گفت بسیاری از مشکلات عصر حاضر ناشی از بی‎توجهی به این گفته و نظایر آن است. نویسنده که از دست‎اندرکاران و پژوهشگران به نام و با سابقه در حوزه ارتباطات و اطلاعات و چهره‎ای شناخته شده در عرصه جهانی است، در ادامه، به حوادث تکان‎دهندة دهه‎های آخر قرن بیستم، از جمله حادثه 11 سپتامبر اشاره می‎کند و با ذکر «معدودی از امواج تغییر»، نتیجه می‎گیرد که ظاهراً «روحیه‎ای از تغییر فضای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان را فرا گرفته است». وی در ادامه اظهار می‎دارد: «با اطمینان بسیار می‎توان مسئولیت حسن و عیب این رویدادها را به شبکه‎های ماهواره‎ای نسبت داد که همه ما را از طریق تلفن، دورنگار و به ویژه امروزه از طریق اینترنت به یکدیگر مرتبط می‎کنند». نویسنده در ادامه به بررسی فناوری و سیستم‎های اقتصادی غربی برای جامعه جهانی می‎پردازد و به تأثیرات این امر نظیر جدا کردن تولیدکننده از مصرف‎کننده، غیرشخصی‎سازی سیستم‎های اقتصادی، کاهش تنوع و نابودی «زبان‎ها و فرهنگ‎های به اصطلاح ابتدایی یا غیرغربی» اشاره می‎کند. نویسنده خواستار وارد کردن «احساسی از موشکافی فلسفی» به گفتمان ارتباطات بین‎المللی می‎شود و خطر عدم توجه به این امر را یادآوری می‎کند. وی این قسمت را با نقل قولی از هایدگر به پایان می‎برد: «تنها یک خدا می‎تواند ما را نجات دهد». نویسنده، مطلب را با اشاره به این که پس از پایان جنگ سرد با وجود تغییر مکان یافتن محورهای جغرافیایی ـ سیاسی از «شرق ـ غرب به شمال ـ جنوب» همان سلطه قدیمی بازگشته است، ادامه می‎دهد. نویسنده ضمن بسط مطالب بالا می‎افزاید: «با پیدایش انفجار اطلاعاتی و جامعه اطلاعاتی یکی از حیاتی‎ترین مسائل رو در روی جوامع اسلامی کنترل نهایی پردازش اطلاعات و فناوری در دوران الکترونیک معاصر و از میان رفتن تدریجی فرهنگ شفاهی (oral) یا سنتی است، فرهنگی که نیروی مقاومت عمده‎ای در رویارویی با سلطة فرهنگی بوده است» و در ادامه بحث این سؤال بنیادین را مطرح می‎سازد: «آیا جامعه اطلاعاتی جهانی‎ای که اکنون در حال ظهور است، استفاده اجتماعی از اطلاعات را تسهیل می‎کند یا مانع آن می‎شود و آیا این جامعه به دستیابی به اهداف و برآوردن نیازهای جوامع غیرغربی کمک می‎کند؟» نویسنده در سطور پایانی مقاله، ضمن بیان این مطلب که «سیستم‎های ماهواره‎ای می‎توانند ابزارهای قدرتمندی برای پل زدن بر شکاف بین مردم جهان و افزایش دانش باشند»، این سؤال را پیش می‎کشد که «آیا آنها واقعاً جهان را برای همه انسان‎ها در همه سرزمین‎ها، به جایی بهتر تبدیل می‎کنند؟» در بسط و شرح آنچه در بالا مطرح شد، نویسنده به طرح مفاهیمی پرداخته است که بار سنگین آنها مانع ایجاز و اختصار است و تأمل بیشتر خواننده در مقاله را طلب می‎کند.

این مقاله با استناد به نظریه ژاک الول در مبحث شیدایی انسان به تکنولوژی مدرن، به طور مختصر فوایدی چند در مورد خصلت دموکراتیک دنیای مجازی را بررسی کرده، سپس محدودیت ها و دل نگرانی های مربوط به آیندهء دنیای مجازی را موشکافی می کند. علیرغم محدودیت های ناشی از شکاف دیجیتالی و موانع تحمیل شده توسط قدرتمندان، دولت ها و شرکت های تجارتی ذینفع در خلق، اداره و کنترل دنیای مجازی، این مقاله بر خصلت دموکراتیک دنیای مجازی تاکید می کند و به جامعهء فاضلهء مدنی رسیدن را از طریق مشارکت مردمی در حوزهء عمومی هابرماسی دنیای مجازی امکان پذیر می‏ بیند.

در جهان امروز، اقتدار سیاسی و نظامی درگرو توسعه اقتصادی و صنعتی است و فناوری،‎ موتور توسعه اقتصادی و مایه صنعت یک کشور تلقی می‌شود. در کشورهای در حال توسعه، فناوری‎ یکی از مهم‎ترین وسایل رسیدن به اهداف توسعه ملی است و نقش دولت‎ها در ایجاد بستر مناسب برای جذب و توسعه فناوری‎ بسیار مؤثر است. یکی از فناوری‎‌های پیشرفته و استراتژیک فناوری‎ تجهیزات فضایی است که به علت تنوع علوم و فنون به کار رفته در آنها، صنایع و سازمان‎های علمی و تحقیقاتی متفاوتی را به هم پیوند زده، زمینه رشد آنها را فراهم کرده و شاخه‌های جدید علمی و کاربردی را ایجاد کرده است، از این رو، تدارک این فناوری‎ نیز به همین میزان گسترده، پیچیده، هزینه‌بر، زمان‌بر و نیاز به یک سازمان، برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری صحیح و دقیق دارد. در کشورهای صاحب این فناوری،‎ سازمان فضایی منسجم و گسترده‌ای هدایت فعالیت‌های آن را به عهده دارد و با تحت پوشش قرار دادن تمام توان صنایع تجاری و نظامی و مراکز تحقیقاتی، قابلیت‎ها و فرصت‎های فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کنند. در حال حاضر، تقریباً کلیة دارندگان این فناوری‎ علاوه بر جذب بودجه‌های خرید و ساخت ماهواره در کشورهای متقاضی، در بهره‌برداری از آنها نیز سرمایه‌گذاری می‎کنند و شریک می‌شوند و در نتیجه، این فناوری‎ها یک منبع تولید ثروت و قدرت در سطح جهان به حساب می‎آیند. از بُعد دیگر، ماهواره‌ها در زندگی جوامع و ایجاد سهولت‎های جدید در تجارت، آموزش، بهداشت، صنعت و ارتباطات نقش مهمی دارند و باعث توسعة فناوری‎‌های زمینی برای کاربردهای متنوع خود می‌شوند، کاربردهایی نظیر ارتباطات تلفنی بین کشورها، پخش صدها کانال تلویزیونی به طور همزمان در سراسر دنیا، توزیع اینترنت، خدمات کنفرانس تصویری آموزش از دور، پزشکی از دور، تعیین موقعیت، سنجش از دور، هواشناسی و خدمات موبایل ماهواره‌ای که نقش ارزنده آنها در صرفه‌جویی هزینه، زمان و بالا بردن امنیت جانی انسان‎ها غیرقابل انکار است. در حال حاضر، تقریباً تمام نقاط کرة زمین تحت پوشش شبکه‌های گسترده ماهواره‌ای قرار گرفته است. گسترش سریع ارتباطات ماهواره‌ای بیانگر تلاش بی‌وقفه در به کارگیری فناوری‎‌های جدید برای رفع نیازهای جوامع بشری است. تحقیقات فضایی نیز به عنوان شاخه‌ای جدید از علم و فناوری‎ طی نیم ‌قرن گذشته پیشرفت‌ها و تحولات شگفتی داشته است و در مسیر این تحول، بسیاری از شاخه‌های علوم نظیر فیزیک نجومی، فیزیک پلاسما، علم مواد و علوم جوی آنچنان گستردگی و عمقی پیدا کرده‌اند که پیش از آن برای بشر غیرقابل تصور بود. اکنون تحقیقات فضایی به عنوان ابزاری برای حل مشکلات بشر در زمین مورد توجه دانش‌پژوهان قرار گرفته است و ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی برای انجام تحقیقات مختلف که امکان انجام آنها در زمین وجود ندارد تأسیس می‌شوند. بنابراین، استفاده از فضا، به کارگیری فناوری‎ ماهواره و کاربرد و نقش آن در جوامع بشری هر روز در حال گسترش است و نقش تعیین‎کننده‌ای در توسعه پایدار و تحولات تمدن بشری دارد.

هدف این مقاله بررسی مفهوم اصالت اگزیستانسی از دیدگاه هایدگر و نقش اینترنت در اصالت دانشجویان می باشد. به عبارتی هدف این پژوهش پاسخ به این سوالات است که اولا مفهوم اصالت و انسان اصیل از دیدگاه هایدگر به چه معناست؟ و اینکه نقش اینترنت به عنوان یک فناوری آموزشی در نسبت با اصالت دانشجویان چیست؟ از نظر هایدگر،کنجکاوی، حرفهای بی اساس، وجذب شدن در دیگران که او «خودِآنها» یا «خودکسان» می خواند از جمله مواردی است که باعث سقوط آدمی و نااصیل شدن انسان می شود. او همچنین اشاره دارد که با مراجعه به وجدان و سکوت، دازین این توانایی را دارد که خود را از سقوط بازدارد. اینترنت با ذخیره و توزیع اطلاعات در سطح وسیع و بازنمایی آنها می تواند در شکل دادن و قالب بندی افکار و بینش ها موثر باشد. اینترنت می تواند حس کنجکاوی را تحریک نموده و امکان تامل و توجه به «خود» را کاهش دهدو فردیت را کاهش داده و سطحی نگری را موجب شود. هر چند از برخی حنبه ها هم به خاطر آزادیهایی که در اینترنت هست افقهایی می تواند برای فردیت فراهم کند. اضطراب اگزیستانسی نیز که از جمله موارد مورد توجه در اصالت اگزیستانسی است در فضای مجازی کمتر نمایان می شود.

This paper initially examines theories proposed by Feenberg about technical systems and alternative modernity, analyzes his thoughts, and concludes that a framework of values needs to be provided in shaping technical systems. In a society like Iran, where policy makers are looking for the realization of Islamic values, this framework of values is derived from Islam. To explain the relationship between religion and technology, the concept of concretization has been used up, according to which, all aspects of civilization, including technical systems must be concretized based on Islamic values. Virtual space as a part of the technical systems must be concretized with a holistic approach, based on Islamic values, and for this purpose, there is no choice but a collective social life based on religious values. The concluding section of the paper also tries to deal with another significant issue which predicts the future of concretization at the level of civilizations which will be offered using the metaphor of the ‘sand desert’.