تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۳٬۲۶۱ تا ۳٬۲۸۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.

۳۲۶۱.

مهارت های ارتباطی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عنایت الله شریفی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم پاییز۱۳۹۶ شماره ۳۰ 151 - 184

کلیدواژه‌ها: مهارت های زندگی مهارت های ارتباطی مهارت های رفتاری مهارت های کلامی مهارت های غیرکلامی و قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۲۳۲ تعداد دانلود : ۶۱۰

انسان موجودی اجتماعی است که ارتباط و انس با دیگران از ضروریات زندگی او به شمار می رود. قرآن کریم برای برقراری ارتباط با دیگران و نحوه معاشرت با آنها مهارت های ویژه ای ارائه کرده است که یکی از مهم ترین آن ها، مهارت های ارتباطی است. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی و تحلیلی در این زمینه به سؤالات ذیل پاسخ دهد: 1. مهارت های ارتباطی رفتاری از منظر قرآن کدامند؟ 2. مهارت های ارتباطی کلامی قرآن کدامند؟ 3. مهارت های ارتباطی غیرکلامی کدامند؟ بر اساس آموزه های قرآنی مهم ترین مهارت های رفتاری عبارتند از؛ اعتمادآفرینی، تعاون و همدلی، تواضع و فروتنی، مدارا، عفو و بخشش، احسان، نیکی در برابر بدی، تغافل، تشکر و قدردانی در برابر کار نیک. مهم ترین مهارت کلامی نیز سلام و جواب سلام، سخن شایسته، اجتناب از سخن زشت و نجوا، و مهم ترین مهارت های غیرکلامی نیز مهارت های چهره ای، چشمی، گریستن و خندیدن می باشند.

۳۲۶۲.

مقایسه آرای مفسران در مورد مدیریت فرهنگی و توسعه فرهنگ نظم و انضباط در قرآن

نویسنده: زاهد هاشمیان فرد مجید ابراهیمی

منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 69 - 93

کلیدواژه‌ها: آموزه های قرآن مدیریت فرهنگی نظم وانضباط عدالت اجتماعی فرهنگ

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۵۵۰

مدیریت فرهنگی، علمی است که دانش مدیریت را به مولفه های فرهنگی می آراید، وفرهنگ وهنر را با علوم اجتماعی، ارتباطات، سیاست، فرهنگ، اقتصاد و دیگر دانش ها مرتبط می سازد و کاربرد فلسفی و زیبایی شناسانه آن را از حیطه نظری، احساس و ادراک فردی به حیطه عملی، اداره امور جامعه و تولیدات فرهنگی-هنری سوق می دهد. برای توسعه فرهنگ نظم وانضباط باید همه ی نهادهای فرهنگی نقش خود را به طور کامل ایفاء کنند. لازمه هر گونه تلاش برای تقویت فرهنگ، نظم وانضباط، شناخت اهداف وبرنامه ها، سازمان دهی مدیریت منابع وامکانات و نظارت مستمر بر آنهاست. در قرآن کریم نیز، نه تنها مدیریت اجتماعی ومادی مد نظر است، بلکه مدیریت معنوی و راهنمایی به سوی اهداف والا نیز مطرح است. بخش عظیمی از دستورها و سفارش های آن برای منظم کردن افکار، گفتار و کردار پیروان آن آمده است. مفسران قرآن کریم معتقدند همه ی آیاتی که در باره ی قوانین و مقررات الهی نازل شده است، مانند تأکید بر اشتراکات فرهنگی، و عدالت اجتماعی که نظم و برنامه را در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان برقرار می کند موجب توسعه نظم و انضباط می شود.

۳۲۶۳.

سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و مدرنیته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد کاویانی

منبع: تربیت اسلامی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی روان شناسی اسلامی خانواده مدرن سبک زندگی اسلامی مطالعات قرآنی خانواده اسلامی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۳۴۵ تعداد دانلود : ۲۵۸۵

هدف این پژوهش عبارت است از یک بررسی تطبیقی میان سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و مدرنیته؛ سؤال اصلی این است که نقاط اصلی تمایز میان آن دو کدام است؟ به این منظور، با تکیه بر روش توصیفی−تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای و رویکرد علمی−دینی به مطالعه آموزه های قرآن کریم و دیدگاه های اندیشمندان مدرنیته و آمارهای جوامع متأثر از آن، پرداختیم. دستاورد اصلی این تحقیق این است که هفت تفاوت عمده بین آن دو، کشف شد؛ بعضی از آن تفاوت ها عبارت است از: 1. سبک زندگی قرآنی، بر آزادی «خدامحور» و سبک زندگی مدرنیته، بر آزادی «انسان محور» مبتنی است؛ 2. خانواده، در سبک زندگی قرآنی، برخلاف سبک زندگی مدرنیته، جایگاهی والا دارد؛ 3. ساختار خانواده اسلامی بر ازدواج «شرعی و قانونی»، «خانواده دوجنسیتی» و «خانواده تک شوهری»، تأکید دارد، در حالی که در سبک زندگی مدرنیته، خانواده، از ارزش چندانی، برخوردار نیست و بشر در ساختار خانواده، آزادی کامل داشته و خانواده «هم بالینی»، خانواده «تک جنسیتی» و خانواده «چندشوهری» تجویز می گردد. براساس این تفاوت ها، تفاوت های دیگری نیز شکل می گیرد.

۳۲۶۴.

نقد و بررسی تفسیر آیه سرد شدن آتش بر ابراهیم (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علی سجادی زاده مصطفی میرزایی

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن

تعداد بازدید : ۹۸۸ تعداد دانلود : ۶۱۹

۳۲۶۵.

شواهد قرآنی در شروح کهن معلقات

نویسنده: سید مهدی ابن الرسول سید محمدرضا ابن الرسول

منبع: تفسیرپژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 63 - 39

کلیدواژه‌ها: شواهد قرآنی تفسیر استشهاد معلقات شروح معلقات شعر کهن عربی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۷۵

معلقات، مجموعه شناخته شده ای از برجسته ترین نمونه های اصیل شعر عربی پیش از اسلام است. این مجموعه، گنجینه ای از واژگان غریب، تعابیر نمادین، مضامین شگفت انگیز و آهنگی تأثیرگذار را در کنار انبوهی از نکته های صرفی، نحوی و بلاغی در خود جای داده است و به همین روی بسیاری از ابیات آن در کتاب های لغت، نحو و بلاغت قدیم و نیز کتب تفسیر و غریب قرآن و اعراب قرآن به عنوان شاهد به کار آمده است.از سویی ادبای بسیاری از دیرباز به شرح تفصیلی معلقات پرداخته اند که در این میان می توان به شرح های شیبانی، ابن انباری، ابن نحاس، زوزنی و خطیب تبریزی اشاره کرد. این شارحان در شرح خود بر ابیات معلقات و به هنگام تبیین نکته های لغوی، صرفی، نحوی یا بلاغی آنها شمار قابل توجهی از آیات قرآن کریم را به عنوان شاهد یا نظیر آورده اند.در این پژوهش به عنوان یک پژوهش میان رشته ای نگارندگان پس از مقدمه ای در باره روش شناسی شروح کهن معلقات، با ذکر نمونه هایی از این شواهد قرآنی و به روش توصیفی تحلیلی، چند و چون رویکرد شارحان معلقات را به آیات قرآن بررسیده و ضرورت و اهمیت مراجعه به آرای شارحان متون عصر ظهور اسلام و پیش از آن را در تفسیر آیات قرآنی به اثبات رسانده اند.

۳۲۶۶.

روش های اصلاحی در تربیت اخلاقی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی احمدی فر دادمحمد امیری

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: اخلاق قرآن کریم تربیت تربیت اخلاقی روش اصلاحی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۰۳ تعداد دانلود : ۲۰۷۷

تربیت اخلاقی، نقشی بسیار مهم در سلامت روح انسان و سعادت فرد و جامعه دارد. بدین سان تربیت اخلاقی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که همیشه مورد توجه دانشمندان، محققان، اساتید دانشگاه و مربیان مدارس بوده است. شایان ذکر است که در دین مقدس اسلام، به اخلاق و تربیت اخلاقی توجه فراوانی شده است؛ به طوری که یکی از مهم ترین اهداف نزول قرآن کریم، تربیت اخلاقی، تهذیب انسان و پرورش افراد آراسته به فضایل اخلاقی است. در بین مباحث تربیت اخلاقی، روش های تربیتْ مهم ترین بخش تربیت اخلاقی است و موفقیت مربی در گرو روش هایی است که برای پرورش متربی به کار می بندد. به همین جهت، خطیرترین و دشوارترین مرحله از فرایند تربیت اخلاقی، تعیین و تشخیص روش، و استفاده و به کارگیری صحیح و مٶثر آن است. در موضوع، تقسیم بندی های گوناگونی ارائه شده که جامع آن، تفسیر روش ها به دو بخش ایجادی پرورشی و اصلاحی حذفی است. بر همین اساس، نگارنده در این پژوهش با محوریت آیات قرآن کریم، چهار روش تذکر، انذار، تنبیه و تغافل را به عنوان «روش های حذف و اصلاح رذایل اخلاقی» بررسی نموده است.

۳۲۶۷.

تأملی در عرفان فلسفی قونوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامرضا حسین پور

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸)

کلیدواژه‌ها: عرفان فلسفی عقل نظری حکمت مشاء قونوی فناری

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۲۵۷

مفتاح الغیب صدرالدین قونوی، بعنوان اولین اثر در علم عرفان نظری، مبانی عرفان نظری یا فلسفی را بنیان نهاد زیرا ابن عربی که به پدر عرفان نظری اسلامی مشهور است، فرصت این مهم را نیافت و لذا قونوی بود که مبادرت به این امر ورزید. قونوی در کنار حکمت مشاء و حکمت اشراق، مکتبی را پایه گذاری کرد که میتوان آن را عرفان فلسفی خواند. وی با تمام بدبینیش به عقل نظری، اذعان میکند که کشف و ذوق با عقل نظری در همه مراحل موافق است زیرا تناقضی در حجت عقل نظری نمیبیند اما ادراک این حجت را از تصور بشری محجوب میداند. تلاش قونوی آنست تا میان قواعد کشفی عرفا و نظریات حکما، انسی حاصل کند. او در بسیاری از مواضع خود، از اشارات ابن سینا و بویژه شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر آن بهره میبرد، بگونه یی که میتوان زبان فلسفی مورد استفاده قونوی را حکمت مشاء، خصوصاً اشارات ابن سینا قلمداد کرد که در فلسفی کردن عرفان قونوی، سهم بسزایی دارد.

۳۲۶۸.

نقد قرینه بودن سنت برای فهم قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: فرج الله میرعرب سید محمدرضا صفوی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: سنت تفسیر قرآن فهم قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات

تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۱۰۱۳

رابطه قرآن و سنت از مباحث مهم علوم قرآن است. بعضی در عین باطل دانستن نظریه قرآن بسندگی، معتقدند قرآن در بیان مراد خود کاستی ندارد و نیازمند غیر، ازجمله سنت نیست. در مقابل، گروهی سنت را قرینه ای برای فهم قرآن و درک مراد آن دانسته اند. اینان راه نشان دادن، بیان جزئیات و مصادیق، جری و تطبیق و تأویلات معصومان را که شأن تعیین شده برای آنان از سوی خداوند است، تفسیر خوانده اند. ناقدان این نظر پرسیده اند که اگر بنا بود قرآن نیازمند غیر برای ارائه مراد خود باشد، متشابهات قرآن اولویت داشتند، ولی خدای متعال راه فهم متشابهات را رجوع به محکمات خود قرآن قرار داده، نه سنت. همچنین براساس سنت قطعی، قرآن حاکم بر سنت است و میزان و معیار در صحت انتساب آن، پس چگونه نیازمند به سنت که محکوم آن است، باشد؟ صاحب این نظر به قرآن بسنده نمی کند و از جایگاه سنت در منظومه تعالیم اسلامی غافل نیست؛ زیرا قرآن به صراحت سخن پیامبر را وحی، یعنی حجت خوانده است، ولی این اعتقاد نه تنها دلیل نیازمندی قرآن به سنت نیست، که اثر عکس دارد. این پژوهشِ تحلیلی توصیفی با هدف نشان دادن قابل خدشه بودن نظریات ارائه شده در متون آموزشی در مورد تفسیر قرآن انجام شده و تلاشش براین است که اثبات کند آنچه در قرآن بیان نشده، طبق برنامه بوده و سنت در طول قرآن، ارائه کننده آن چیزی است که قرآن بر عهده اش گذاشته است و تنها در صورت روشن بودن مرادات قرآن، سنت پشتوانه مشروعیت خواهد داشت.

۳۲۶۹.

تأثیر مراتب دینداری بر کاهش انحرافات اجتماعی درآموزه های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدباقر آخوندی

منبع: انسان پژوهی دینی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: قرآن آسیب های اجتماعی دینداری مراتب دینداری مصونیت بخشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۲۵

به تصریح بسیاری از آیات قرآن و یافته های جامعه شناسی، دینداری در برابر انحرافات اجتماعی مصونیت ایجاد می کند و زمینه کاهش آنها را فراهم می آورد؛ اما پرسش این است که با این ویژگی دینداری، چرا بخشی از دینداران، اهل کج رفتاری نیز هستند؟ چرا بعضی مواقع دینداری نه تنها مصونیت ایجاد نمی کند که به گسترش انحرافات و مسائل اجتماعی با اشکالی جدید می انجامد؟ بنابراین، هدف، تبیین این مسئله با مراجعه به آیات قرآن و تفاسیر است. این هدف با اتخاذ رویکردی تفسیری و پدیدارشناسانه و استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، میسر شده است. نتایج نشان می دهد راز مسئله تحقیق در سیالیت و مدرج بودن دینداری نهفته است. از آنجا که دینداری با نگاهی تقلیل گرایانه، دارای هفت مرتبه قابل سنجش تجربی است، در اولین مراتب به دلیل ضعف و سستی ایمان، احتمال بروز انحراف اجتماعی بسیار است و با عبور از مراتب اولیه و حرکت به مراتب بالاتر، دینداری تقویت می شود.

۳۲۷۰.

نگاهی مجدّد به خشونت علیه زنان از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین بستان (نجفی) رضا دهقان نژاد

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: خشونت جنسی نشوز زن در قرآن خشونت ضد زنان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۱۴ تعداد دانلود : ۱۱۹۵

مقالة حاضر به بررسی مسئلة خشونت علیه زنان از منظر قرآن کریمدر دو محور پرداخته است. در محور نخست، مهم ترین شواهد قرآنی مخالفت با خشونت ضد زنان با تمرکز بر آیات معاشرت به معروف، نفی ضِرار، عَضل، قذف، ایلاء، اخراج مِن البیت، وَأد و ارث النساء تحلیل شده اند. نتایج این بخش نشان می دهد که قرآن کریمدر هیچ موردی خشونت جنسی علیه زنان را تأیید نکرده، بلکه در موارد متعدد، با لحنی تند آن را سرزنش و محکوم نموده است. تنها موردی که در نگاه نخست ممکن است شاهدی بر تأیید خشونت قلمداد گردد، آیة نشوز است که در محور دوم مورد بحث قرار گرفته است. با تأمل دقیق تر در شرایط و جوانب تجویز ضرب زن ناشزه در آیة مذکور، مشخص گردید که این تجویز از باب خشونت جنسی علیه زن نیست، بلکه از باب مجازات قانونی است که شوهر نه به عنوان شوهر، بلکه به عنوان مجری قانون در صورت وجود شرایط خاص، آن را اعمال، و نشوز زن را با کمترین هزینه برطرف می کند، ولی در صورت نبودن هر یک از شرایط، اقدام شوهر در این زمینه، حرام و جرم تلقی می گردد و یا حتی ممکن است پیگرد قانونی در پی داشته باشد.

۳۲۷۱.

بررسی تفسیری آیات انحصار و شمول علم غیب پیامبران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عصمت نیری محمدابراهیم ایزدخواه

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: علم پیامبران آیات علم غیب انحصار علم غیب شمول علم غیب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۷۹ تعداد دانلود : ۸۱۲

رسول و امام برگزیدگان خدای سبحان هستند و باید از ویژگی های خاصی چون عصمت و علم برخوردار باشند. در قرآن، دو گروه از آیات در باره علم غیب است؛ بخشی از آن بر انحصار و بخشی بر شمول علم غیب نسبت به غیر خدا دلالت دارد. بررسی این آیات نشان می دهد که آیات دال بر انحصار علم غیب به خدا با آیات دال بر شمول علم غیب تعارضی ندارد، به طوری که آیات شمول به اجمال، پیامبران الهی را آگاهان به غیب معرفی می کند و بر آگاهی پیامبر از غیب گواهی می دهد، این آیات با یک عنوان کلی، علم به غیب را به آنان نسبت می دهد یا علم به غیب را نسبت به موارد جزئی، اثبات می کند. نفی آیاتی که بر نفی علم غیب از غیر خدا دلالت دارد، مطلق نیست، بلکه نفی علم غیب ذاتی و استقلالی از غیر خدا می کند که به قطع علم غیب ذاتی، از آن خدا است. این نفی علم غیب، با علم بر حقایق عالم، به اذن الهی و افاضه حق نسبت به انبیا و امامان، منافات ندارد.

۳۲۷۲.

روش تفسیری حکیم ترمذی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد خانی (فرهنگ مهروش)

منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 37-62

کلیدواژه‌ها: تفسیر و تأویل مشترک لفظی مورفولوژی اساطیری مفهوم حکمت اشتقاق کبیر ح‍روف‍ی‍ه تاریخِ زبان شناسی تاریخی تاریخ تفسیر موضوعی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۴۷۰

تفسیر حکیم ترمذی، مفسر، صوفی، فقیه، و حکیم سده 3ق، بر جای نمانده است. با این حال، در آثار گوناگون او بحث های تفسیری فراوان را می توان یافت. به یک معنا حتی می شود گفت عمده این آثار تفاسیری بر آیات مختلف قرآن هستند. اثرگذاریِ وی در شکل گیری و تکاملِ آموزه های صوفیانه، شناخت آرای تفسیری و روش او برای فهم قرآن را ضروری می کند؛ هم چنان که رویکرد ویژه وی به حکمت و اندیشه ها و علوم باستانی رایج در ماوراء النهر نگاه او به جایگاه علوم بشری در فهم دین، و سر آخر، پیش گامی اش در تفسیر موضوعی قرآن و نظریه پردازی برای تأویل نیز مستلزم همین هستند. وانگهی، فهم قرآن از نگاه وی دو ساحت مختلف را در بر می گیرد: ظاهر قرآن و باطنش، که شناخت هر یک از این دو محتاج کاربرد روشی متفاوت از دیگری است. بناست که در این مطالعه فقط روش وی را برای فهم ظاهر قرآن بکاویم؛ یعنی همان که در ادبیات حکیم ترمذی «تفسیر» خوانده می شود و با «تأویل» یا روش فهم باطن قرآن تقابل آشکاری دارد. بدین منظور، کوشش های وی برای فهم قرآن را در سطوح مختلف الفاظ، عبارات، سوره ها، و کل قرآن به مثابه متنی واحدْ بازشناسی و نوآوری هایش را در این زمینه ها مرور خواهیم کرد؛ هم چنان که بر شیوه های او برای تفسیر موضوعی قرآن کریم تأکید می ورزیم و بدان ها نظری ویژه خواهیم داشت.

۳۲۷۳.

نیاز اولیه انسان به احترام از نگاه قرآن با تأکید بر روش معناشناسی ساخت گرا و شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدمهدی صفورایی جعفر علی گلی فیروزجایی علیرضا قائمی نیا

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم پاییز۱۳۹۶ شماره ۳۱ 65 - 110

کلیدواژه‌ها: احترام شایستگی قدرت معناشناسی شناختی معناشناسی ساخت گرا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۵۹۶

تأمین نیاز انسان به احترام، شایستگی و قدرت موجب اعتماد به نَفْس، خودشکوفایی و موفقیت می شود و ضربه به این نیاز نیز موجب احساس ضعف و حقارت می گردد. هدف از این تحقیق، بررسی این نیاز و بنیادین بودن آن از نگاه قرآن است. به این منظور، با شیوه داده بنیاد، کلیدواژه های مرتبط با احترام در نرم افزار مکس کیودا وارد شدند و کار کدگذاری همراه با تحلیل محتوا به شکل مقوله بندی های مختلف انجام گرفت. برای معنایابی واژگان در این تحقیق، از روش میدان معنایی ساختگرا و معناشناسی شناختی و برای موارد بینامتنی از روش تفسیر موضوعی استفاده شد. تحلیل کلیدواژگان و موارد بینامتنی، فراوانی پانصد کد مرتبط با موضوع احترام را در قرآن نشان داده است و سطوح متعددی از راهکارهای رشد یا ضربه به احترام و نیز علل شکل گیری یا مقابله با احترام را استخراج کرده است. در نتیجه، این میزان از بسامد نشانگر بنیادین بودن نیاز به احترام از نگاه قرآن است. بررسی کلیدواژه های احترام و همنشین های آن ها دو زیرمجموعه قدرت در برابر ضعف و شایستگی در برابر تحقیر را برای نیاز احترام نشان می دهند.

۳۲۷۴.

آزادی در اندیشه هانا ارنت و بررسی آن از منظر قرآن کریم

نویسنده: مجتبی مهدوی مهر

منبع: مطالعات قرآن و علوم سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 181 - 210

کلیدواژه‌ها: آزادی هانا آرنت قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۱۸۹

آزادی از مفاهیم انتزاعی و ذهنی زیبایی است که فکر اندیشمندان زیادی را در طول تاریخ به خود مشغول نموده است. برای این واژه و حدود آن تعاریف زیادی صورت پذیرفته و حتی برخی بزرگان، تعداد آن ها را تا دویست مورد هم نقل نموده اند. از مهم ترین نظریه پردازان آزادی در عصر کنونی می توان به هانا آرنت اشاره نمود. او از نظریه پردازان مکتب لیبرالیزم محسوب می شود که در کنار مبانی اشتراکی، دارای نکات افتراقی مهمی نیز در موضوع آزادی، می باشد. او آزادی مرسوم در لیبرالیزم را آزادی منفی و محدود به عرصه خصوصی می داند و آزادی واقعی را، آزادی سیاسی به معنای عمل، یعنی مشارکت مثبت در حیات سیاسی معرفی می کند که همگان بااحساس وظیفه و ...در آن دست به عمل سیاسی می زنند. آرنت برای تبیین بیشتر برداشت خود، به توضیح نگرش به انسان، دموکراسی، نقش دین در جامعه، تساهل و تسامح و همچنین تکثرگرایی دست می زند. در این مقاله مختصر پس از بیان نظرات آرنت در باب آزادی، به تبیین نظرات قرآن کریم در آن محورها پرداخته و در پایان به تطبیق و نقد گفته های او اشاره گردیده است.

۳۲۷۵.

اصول روش تفسیری آیت الله جوادی آملی

نویسنده: مهدی شجریان

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۵) 59 - 84

کلیدواژه‌ها: آیت الله جوادی آملی هرمنوتیک روش مندی مؤلف محوری تفسیر قرآن به قرآن پیش فرض ها

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۴۶۵ تعداد دانلود : ۵۱۲

مسأله اصلی این مقاله، «استخراج روش های تفسیری حاکم بر دیدگاه آیت الله جوادی آملی» است. به این منظور، کتاب های مختلف ایشان با روش توصیفی تحلیلی بررسی شده اند. هدف این مقاله تبیین چهار اصل «مؤلف محوری»، «روش مندی»، «مانع نبودن فاصله تاریخی» و «لزوم پرهیز از تأثیر پیش فرض ها» در روش تفسیری ایشان است؛ اصولی که تا حدودی در «هرمنوتیک کلاسیک» نیز در نظر گرفته می شوند. ایشان اصل روش مندی را در خدمت مؤلف محوری قرار می دهند و در مقام کشف مراد کلام الهی، علاوه بر بهره مندی از روش های عام که در فهم هر متنی کارآمد هستند از روش های خاص سه گانه «تفسیر قرآن به قرآن»، «تفسیر قرآن به سنت» و «تفسیر قرآن به عقل» نیز بهره می برند. از منظر ایشان زبان قرآن کریم با «فطرت» و «قوانینی ثابت» منطبق است؛ به همین دلیل، فاصله تاریخی مفسر با عصر نزول، مانع از فهم مراد کلام الهی نمی شود؛ علاوه بر این، در حوزه تأثیر «پیش فرض ها» نیز ایشان رویکردی اعتدالی دارند و ضمن پذیرش تأثیر برخی پیش فرض ها و ضرورت آن ها نظیر علوم پایه و لغت عرب به مستور بودن مراد متکلم بر مفسر به دلیل تأثیر کامل پیش فرض های مفسر، اعتقادی ندارند.

۳۲۷۶.

نگاهی نو به عصمت حضرت آدم(ع) از منظر فریقین با رویکردی به آیه 121 سوره طه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صفی الله کرد هاشم اندیشه ولی الله نقی پورفر

منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱ 139 - 165

کلیدواژه‌ها: عصمت حضرت آدم (ع) روایات و تفاسیر فریقین آیه 121 سوره طه آیات و روایات

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۵۶

وجوب عصمت پیامبران و پاکی آن ها از هرگونه آلودگی و گناه یکی از مهم ترین مسائل قرآن و روایات، و تقریباً مورد اتفاق علما و دانشمندان مسلمان است. ما در این کوتاه، نخست به بررسی عصیان و عدم عصیان حضرت آدم(ع) از منظر مفسران شیعه و سپس مفسران اهل سنت پیرامون آیه 121 سوره مبارکه طه می پردازیم، سپس در ادامه به روایات فریقین، پیرامون این مطلب می پردازیم تا به عصمت یا عدم عصمت حضرت آدم(ع) و اختلافات موجود در تفاسیر و روایات فریقین پی برده و به شبهات پیرامون آن پاسخ دهیم و نقدهایی را بر برخی نظرات مفسران و تعدادی از روایات وارد می کنیم و به پاره ای از شبهات اشاره کرده و پاسخ می دهیم. در انتها نظرات جامع آیت الله سبحانی بر آیات مشکله عصمت یا عصیان آدم را بیان می کنیم و وجود عصمت و عدم عصیان حضرت آدم(ع) را اثبات می کنیم.

۳۲۷۷.

سبک تغذیه در سلامت انسان از دیدگاه آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طیبه اکران مهرناز گلی

منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 159 - 176

کلیدواژه‌ها: روان جسم قرآن اسلام حلال حرام پاکیزه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۱۹

تغذیه صحیح و سالم، تغذیه ای است که از نظر ظاهری باید از هرگونه عوامل آلوده و بیماری زا به دور بوده و از نظر کیفی و عناصر معدنی و انرژی زا نیز غنی باشد به طوری که بتواند نیازهای بدن را به احتیاجات غذایی در شرایط مختلف رشد و سلامت و بیماری تأمین کند، به عبارت دیگر تغذیه ای است که در آن تنوع و تعادل رعایت گردد. که هدف از این مقاله بررسی سبک تغذیه سالم در سلامت انسان از دیدگاه آیات و روایات است. پژوهش حاضر به روش توصیفی– تحلیلی، با رویکرد قرآنی و روایی می باشد. این پژوهش پس از بررسی منابع دینی بیان می دارد دستیابی به تغذیه سالم مستلزم مقدماتی چون مواد غذایی حلال و پاکیزه، پرهیز از مواد غذایی حرام، تنوع مواد غذایی، میانه روی در غذا و پرهیز از افراط و تفریط و ... می باشد. از دیدگاه قرآن و روایات سبک تغذیه صحیح و سالم سبب می شود افراد از سلامت جسمی و روانی لازم برخودار شوند، و این جزء مهم ترین برنامه های هدایتی و تربیتی قرآن و روایات می باشد، زیرا زیر بنای صحت و رمز سلامت نیز بهره مندی از مواد غذایی سالم و پاکیزه مورد نظر اسلام است. بنابراین تغذیه سالم یکی از مهم ترین شاخصه های تاثیرگذار در سلامت انسان است.

۳۲۷۸.

معناشناسی «ارث» مبتنی بر تحلیل های ریشه شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سمیه طاهری سید کاظم طباطبایی غلامرضا رئیسیان

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ریشه شناسی زبان های سامی اشتراک معنوی ارث

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۸۱۳ تعداد دانلود : ۴۷۹

«ریشه شناسی»یکی از مهم ترین شاخه های زبان شناسی درزمانی و مهم ترین روش برای تصحیح و تدقیق قول لغویان در تشخیص مشترک لفظییا معنوی به شمار می رود که با ایجاد نگاه تاریخی به تغییرات واژگان و پی جویی صورت و معانی آنها در زبان های کهن می پردازد و برای شناخت منطق حاکم بر آن و نقش کلیدی در یافتن معانی حقیقی و مجازی کلمات قرآن کریم تلاش می کند. علم ریشه شناسی به جهت الزام آور بودن توانایی، در یافتن ریشه کلمات در کهن ترین زبان ها و یافتن صورت بندی ساخت واژگان که نیازمندیادگیری زبان های کهن و آشنایی با مباحث آواشناسی، وام گیری، تغییرات صرفی و تغییرات معنایی و تحلیل های پیچیده است، عرصه را برای ورود محقّقان سایر رشته های علوم انسانی از جمله قرآن پژوهان تنگ تر می کند.در این پژوهش کوشش شده است، واژه «ارث» از رهگذر روش ریشه شناسی مطالعه موردی شود. صورت های متنوّع آن در زبان های کهن سامی همچون اکدی، آشوری، عبری، سریانی، حبشی بررسی شود و نشان دهد معانی مختلف ریشه «و ر ث» از یک جامع معنایی برخوردار است و گفتمان غالب موجود در تفاسیر که معنای حقیقی این واژه را « ترکه میّت» با بار معنایی فقهی معرفی کرده اند و سایر معانی موجود در آیات ارث را مَجاز برمی شمارد، از دقّت کافی برخوردار نیستند.

۳۲۷۹.

تأثیر کنش های اجتماعی در فرایند پیشرفت بر اساس آموزه های قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید علینقی ایازی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۸۴)

کلیدواژه‌ها: کنش اجتماعی نظریه زمینه ای کنش کنترلی کنش مشارکتی کنش اصلاحی کنش انسجامی کنش عاطفی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۵۱

رشد و تعالی و طی کردن مسیر کمال در شرایط امروز، نیازی مسلم و قطعی برای جوامع شمرده می شود و این امر جز با طراحی و تدوین خط مشی حرکت به سوی پیشرفت محقق نخواهد شد، ازاین رو تدوین خط مشی پیشرفت از دیرباز مد نظر بسیاری از فرهیختگان بوده است. اندیشمندان در جوامع اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نبوده و متناسب با فرهنگ اسلامی، می توانند با بهره گیری از قرآن به عنوان یگانه منبع کلام وحی، بدین امر بپردازند. نوشتار پیش روی در صدد است تا به شناسایی انواع کنش های اجتماعی به عنوان یکی از متغیرها در فرایند پیشرفت مبتنی بر آموزه های قرآن بپردازد و در این مسیر، از طریق روش شناسی تحقیقات کیفی و مکانیزم نظریه زمینه ای، به مطالعه قرآنی پرداخته است. در تئوری زمینه ای از سه نوع کدگذاری متمرکز، محوری و گزینشی برای طبقه بندی داده ها استفاده می شود. بر این اساس، ابتدا مفاهیم و مقولات مرتبط از آیات قرآنی استخراج شده و چگونگی ارتباط آنها با هم نیز بیان شده و در نهایت منجر به شکل گیری نظریه ای در زمینه انواع کنش های اجتماعی در فرایند پیشرفت شده است. این دسته از کنش ها شامل کنش های کنترلی، اصلاحی، مشارکتی، انسجامی و عاطفی است که در تعامل با هم، نوع زمینه پیشرفت را مهیا می سازد.

۳۲۸۰.

رابطة «تذکر» و «تفکر» در قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مجید شمس کلاهی

منبع: قرآن شناخت سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: تذکر تفکر اتعاظ رابطة تذکر و تفکر

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۸۰۲ تعداد دانلود : ۶۵۰

قرآن کریم در شمار چشمگیری از آیات، آدمیان را به «تذکر» فرامی خواند و باریابی به آن درجه را ویژة «أولُوا الْأَلْباب؛ صاحبان خرد ناب» می شمارد. اهتمام فراوان قرآن کریم به امر «تذکر»، آدمی را بر آن می دارد که معنا و حقیقت «تذکر» را در عرف قرآن کریم بشناسد و آن را در وجود خویش، تحقق و استمرار بخشد. عمدة معانی ارائه شده برای «تذکر» در آثار تفسیری عبارت اند از: «پندپذیری» (اتعاظ)، «اندیشیدن» و «به یاد آوردن». این نوشتار، با تحلیل مناشی ظهور «تذکر» در معنای «تفکر»، رجحان این معنا بر دیگر معانی ارائه شده را آشکار می سازد و نهایتاً این دیدگاه را به اثبات می رساند که «تذکر» در آیاتی که سخن از «تذکر» در نشئة دنیوی است، به معنای «تفکر یادآورنده» است.

درخت حوزه‌های تخصصی